อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๖. สหชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา.
     [๖] สหชาตปจฺจยนิทฺเทเส อญฺมญฺนฺติ อญฺมญฺสฺส. ๔- อิมินา เอเตสํ ๕-
ธมฺมานํ เอกกฺขเณ ปจฺจยภาวญฺเจว ปจฺจยุปฺปนฺนภาวญฺจ ทีเปติ. โอกฺกนฺติกฺขเณติ
ปญฺจโวกาเร ๖- ปฏิสนฺธิกฺขเณ. ตสฺมิญฺหิ ขเณ นามรูปํ โอกฺกนฺตํ วิย ปกฺขนฺทนฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กามาวจรกิริยํ    ๒ ฉ.ม. รูปาวจรกิริยํ    ๓ ฉ.ม. อรูปาวจรกิริยํ
@๔ ฉ.ม. อญฺโ อญฺสฺส    ๕ สี.,ม. อิมินาว เตสํ   ๖ ฉ.ม. ปญฺจโวการภเว
วิย ปรโลกโต อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ปวิสนฺตํ วิย อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา โส ขโณ
"โอกฺกนฺติกฺขโณ"ติ วุจฺจติ. เอตฺถ จ รูปนฺติ หทยวตฺถุมตฺตเมว อธิปฺเปตํ. ตญฺหิ
นามสฺส นามญฺจ ตสฺส อญฺมญฺ สหชาตปจฺจยตฺถํ ผรติ. จิตฺตเจตสีกาติ
ปวตฺติยํ จตฺตาโร ขนฺธา. สหชาตปจฺจเยนาติ เอตฺถ จิตฺตสมุฏฺานรูปา
จิตฺตเจตสิกานํ ปจฺจยตฺถํ น ผรนฺติ, ตสฺมา "อญฺมญฺนฺ"ติ น วุตฺตํ. ตถา
อุปาทารูปา ภูตานํ. รูปิโน ธมฺมา อรูปีนํ ธมฺมานนฺติ หทยวตฺถุ จตุนฺนํ
ขนฺธานํ. กิญฺจิ กาเลติ กิสฺมิญฺจิ กาเล. สหชาตปจฺจเยนาติ ปฏิสนฺธึ สนฺธาย
วุตฺตํ. น สหชาตปจฺจเยนาติ ปวตฺตึ สนฺธาย วุตฺตํ.
     อยํ ปน จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน อญฺมญฺ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ
เอวํ ฉหิ โกฏฺาเสหิ ิโต. ตตฺถ ตโย โกฏฺาสา อญฺมญฺวเสน วุตฺตา, ตโย
น อญฺมญฺวเสน. ตตฺถ ปมโกฏฺาเส อรูปเมว ปจฺจโย เจว ปจฺจยุปฺปนฺนญฺจ,
ทุติเย รูปเมว, ตติเย นามรูปํ, จตุตฺเถ ปจฺจโย อรูปํ, ปจฺจยุปฺปนฺนํ รูปํ,
ปญฺจเม ปจฺจโยปิ ปจฺจยุปฺปนฺนมฺปิ รูปเมว, ฉฏฺเ ปจฺจโย รูปํ, ปจฺจยุปฺปนฺนํ
อรูปนฺติ อยํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา.
     อยํ ปน สหชาตปจฺจโย ชาติวเสน กุสโล อกุสโล วิปาโก กิริยา ๑-
รูปนฺติ ปญฺจธา ภิชฺชติ. ตตฺถ กุสโล ภูมิโต จตุพฺพิโธ โหติ, อกุสโล เอกวิโธว,
วิปาโก จตุพฺพิโธ, กิริยาสงฺขาโต ติวิโธ, รูปํ เอกวิธํ กามาวจรเมวาติ เอวํ
ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมิกมฺปิ กุสลํ ปญฺจโวการภเว อตฺตนา
สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺส จ สหชาตปจฺจโย โหติ, ตถา อกุสลํ.
ยํ ปเนตฺถ อรูเป อุปฺปชฺชติ, ตํ อรูปธมฺมานํเยว สหชาตปจฺจโย โหติ.
     กามาวจรรูปาวจรวิปากํ จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺส เจว สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺจ
สหชาตปจฺจโย โหติ. ยํ ปเนตฺถ รูปํ น สมุฏฺาเปติ, ตํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเว.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กิริยํ
ยํ ปฏิสนฺธิยํ อุปฺปชฺชติ, ตํ กฏตฺตารูปานญฺจาปิ สหชาตปจฺจโย โหติ.
อรูปาวจรวิปากํ สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเว. โลกุตฺตรวิปากํ ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺต-
ธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺานรูปานญฺจ, จตุโวกาเร อรูปานญฺเว. กามาวจรา-
รูปาวจรกิริยา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺานรูปานญฺจ สหชาต-
ปจฺจโย โหติ, จตุโวกาเร อรูปานญฺเว. รูปาวจรกิริยา สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว
จิตฺตสมุฏฺานรูปานญฺจ เอกนฺเตน สหชาตปจฺจโย โหติ.
     จตุสมุฏฺานิกสฺส รูปสฺส กมฺมสมุฏฺานรูเป เอกํ มหาภูตํ ติณฺณํ, ตีณิ
เอกสฺส, เทฺว ทฺวินฺนํ มหาภูตานํ, มหาภูตา อุปาทารูปสฺส สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโย
โหติ. ๑- กามาวจรรูปาวจรปฏิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปํ วิปากกฺขนฺธานํ สหชาตปจฺจเยน
ปจฺจโย. อุตุจิตฺตาหารสมุฏฺาเนสุ ปน มหาภูตานิ อญฺมญฺญฺเจว อุปาทารูปสฺส
จ สหชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺาตพฺโพ  วินิจฺฉโยติ.
                   สหชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๑๘-๔๒๐.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9444&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9444&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=7
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=123
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=108
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=108
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_40