บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๙. อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา [๙] อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทเส ปุริมา ปุริมาติ อนนฺตรูปนิสฺสเย สมนนฺตราตีตา ลพฺภนฺติ, อารมฺมณูปนิสฺสยปกตูปนิสฺสเยสุ นานาวีถิวเสน ปุริมตรา. เต ตโยปิ ราสโย กุสลปเทน ๕- กุสลปเท ลพฺภนฺติ, กุสเลน ปน อกุสเล @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานํเยว โหติ ๒ ฉ.ม. อรูปสฺเสว @๓ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ๔ ฉ.ม. นิสฺสยปจฺจโย โหติ ๕ ฉ.ม. กุสลวเสน สมนนฺตราตีตา น ลพฺภนฺติ. เตเนว วุตฺตํ "อกุสลานํ ธมฺมานํ เกสญฺจิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย"ติ. อิทมฺปิ หิ "กุสโล ธมฺโม อกุสลสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. อารมฺมณูปนิสฺสโย ปกตูปนิสฺสโย. อารมฺมณูปนิสฺสโย:- ทานํ ทตฺวา สีลํ สมาทิยิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ. ฌานา วุฏฺฐหิตฺวา ฌานํ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺฐิ อุปฺปชฺชติ. ปกตูปนิสฺสโย:- สทฺธํ อุปนิสฺสาย มนํ ชปฺเปติ, ทิฏฺฐึ คณฺหาติ. สีลํ สุตํ จาคํ ปญฺญํ อุปนิสฺสาย มานํ ชปฺเปติ, ทิฏฺฐึ คณฺหาติ. สทฺธา สีลํ สุตํ จาโค ปญฺญา ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส มานสฺส ทิฏฺฐิยา ปตฺถนาย อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย"ติ อิมํ นยํ สนฺธาย วุตฺตํ. กุสเลน อพฺยากเต ตโยปิ ลพฺภนฺติ. ตถา อกุสเลน อกุสเล. อกุสเลน ปน กุสเล สมนนฺตราตีตา น ลพฺภนฺติ. เตเนว ๑- วุตฺตํ "กุสลานํ ธมฺมานํ เกสญฺจิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย"ติ. อิทมฺปิ หิ "อกุสโล ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปกตูปนิสฺสโย:- ราคํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ, สีลํ สมาทิยติ, อุโปสถกมฺมํ กโรติ, ฌานํ อุปฺปาเทติ, วิปสฺสนํ อุปฺปาเทติ, มคฺคํ อุปฺปาเทติ, อภิญฺญํ อุปฺปาเทติ, สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ. โทสํ โมหํ มานํ ทิฏฺฐึ ปตฺถนํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ ฯเปฯ สมาปตฺตึ อุปฺปาเทติ. ราโค โทโส โมโห มาโน ทิฏฺฐิ ปตฺถนา สทฺธาย สีลสฺส สุตสฺส จาคสฺส ปญฺญาย อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปาณํ หนฺตฺวา ตสฺส ปฏิฆาตตฺถาย ทานํ เทตี"ติอาทินา นเยน ปญฺหาวาเร อาคตํ ปกตูปนิสฺสยเมว สนฺธาย วุตฺตํ. อกุสลํ ปน กุสลสฺส อารมฺมณูปนิสฺสโย น โหติ. กสฺมา? ตํ ครุํ กตฺวา ตสฺส อปฺปวตฺตนโตติ ยถา อนนฺตรูปนิสฺสโย, เอวํ อารมฺมณูปนิสฺสโยเปตฺถ น ลพฺภตีติ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เตน เวทิตพฺโพ. อกุสเลน อพฺยากตปเท อารมฺมณูปนิสฺสโยว น ลพฺภติ. น หิ อพฺยากตา ธมฺมา อกุสลํ ครุํ กโรนฺติ. ยสฺมา ปน อนนฺตรตา ลพฺภติ, ตสฺมา เอตฺถ "เกสญฺจี"ติ น วุตฺตํ. อพฺยากเตน ปน อพฺยากเต กุสเล อกุสเลติ ตีสุ นเยสุ ตโยปิ อุปนิสฺสยา ลพฺภนฺเตว. ปุคฺคโลปิ เสนาสนมฺปีติ อิทํ ทฺวยํ ปกตูปนิสฺสยวเสน วุตฺตํ. อิทญฺหิ ทฺวยํ กุสลากุสลปฺปวตฺติยา พลวปจฺจโย โหติ. ปจฺจยภาโว จสฺส ปเนตฺถ ปริยายวเสน เวทิตพฺโพติ อยํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา. อยํ ปน อุปนิสฺสยปจฺจโย นาม สทฺธึ เอกจฺจาย ปญฺญตฺติยา สพฺเพปิ จตุภูมิกธมฺมา. วิภาคโต ปน อารมฺมณูปนิสฺสยาทิวเสน ติวิโธ โหติ. ตตฺถ อารมฺมณูปนิสฺสโย อารมฺมณาธิปตินา นินฺนานากรโณติ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว นานปฺปการเภทโต คเหตพฺโพ. อนนฺตรูปนิสฺสโย อนนฺตรปจฺจเยน นินฺนานากรโณ, โสปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว นานปฺปการเภทโต คเหตพฺโพ. ๑- ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ เนสํ ตตฺถ วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. ปกตูปนิสฺสโย ปน ชาติวเสน กุสลากุสลวิปากกิริยาปรูปเภทโต ปญฺจวิโธ โหติ, กุสลาทีนํ ปน ภูมิเภทโต อเนกวิโธติ เอวํ ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโย. เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ เตภูมิกกุสโล จตุภูมิกสฺสาปิ กุสลสฺส อกุสลสฺส วิปากสฺส กิริยสฺสาติ จตุนฺนํ ราสีนํ ปกตูปนิสฺสโย โหติ. โลกุตฺตโร อกุสลสฺเสว น โหติ. "อมฺหากํ อาจริเยน โลกุตฺตรธมฺโม นิพฺพตฺติโต"ติ อิมินา ปน นเยน อญฺเญสํ อกุสลสฺสาปิ โหติ. ยสฺส วา อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺสาปิ อนุตฺตเรสุ วิโมกฺเขสุ ปิหํ อุปฏฺฐาปยโตติ ๒- อิมินา นเยน โหติเยว. อกุสโล สพฺเพสมฺปิ จตุภูมิกานํ ขนฺธานํ ปกตูปนิสฺสโย โหติ, ตถา เตภูมิกวิปาโก. โลกุตฺตรวิปาเก เหฏฺฐิมานิ ตีณิ ผลานิ อกุสลสฺเสว น โหนฺติ, อุปริฏฺฐิมํ กุสลสฺสาปิ. ปุริมนเยน ปน อญฺเญสํ วา ยสฺส วา อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สนฺตาเน สพฺโพปิ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เวทิตพฺโพ ๒ ฉ.ม. อุปฏฺฐาปยโต โลกุตฺตรวิปาโก สพฺเพสํ กุสลาทีนํ อรูปกฺขนฺธานํ ปกตูปนิสฺสโย โหติ. กิริยาสงฺขาโตปิ ปกตูปนิสฺสโย จตุภูมิกานํ อกุสลาทิขนฺธานํ โหติเยว, ตถา รูปสงฺขาโต. สยํ ปน รูปํ อิมสฺมึ ปฏฺฐานมหาปกรเณ อาคตนเยน อุปนิสฺสย- ปจฺจยํ น ลภติ, สุตฺตนฺติกปริยาเยน ปน ลภตีติ วตฺตุํ วฏฺฏติ. เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ. อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๒๒-๔๒๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9536&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9536&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=10 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=150 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=134 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=134 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]