ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๙. อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา
     [๙] อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทเส ปุริมา ปุริมาติ อนนฺตรูปนิสฺสเย
สมนนฺตราตีตา ลพฺภนฺติ, อารมฺมณูปนิสฺสยปกตูปนิสฺสเยสุ นานาวีถิวเสน ปุริมตรา.
เต ตโยปิ ราสโย กุสลปเทน ๕- กุสลปเท ลพฺภนฺติ, กุสเลน ปน อกุสเล
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานํเยว โหติ    ฉ.ม. อรูปสฺเสว
@ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ         ฉ.ม. นิสฺสยปจฺจโย โหติ   ฉ.ม. กุสลวเสน
สมนนฺตราตีตา น ลพฺภนฺติ. เตเนว วุตฺตํ "อกุสลานํ ธมฺมานํ เกสญฺจิ
อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย"ติ. อิทมฺปิ หิ "กุสโล ธมฺโม อกุสลสฺส ธมฺมสฺส
อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. อารมฺมณูปนิสฺสโย ปกตูปนิสฺสโย. อารมฺมณูปนิสฺสโย:-
ทานํ ทตฺวา สีลํ สมาทิยิตฺวา อุโปสถกมฺมํ กตฺวา ตํ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ
อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ, ปุพฺเพ สุจิณฺณานิ
ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค อุปฺปชฺชติ ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ.
ฌานา วุฏฺหิตฺวา ฌานํ ครุํ กตฺวา อสฺสาเทติ อภินนฺทติ, ตํ ครุํ กตฺวา ราโค
อุปฺปชฺชติ, ทิฏฺิ อุปฺปชฺชติ. ปกตูปนิสฺสโย:- สทฺธํ อุปนิสฺสาย มนํ ชปฺเปติ,
ทิฏฺึ คณฺหาติ. สีลํ สุตํ จาคํ ปญฺ อุปนิสฺสาย มานํ ชปฺเปติ, ทิฏฺึ คณฺหาติ.
สทฺธา สีลํ สุตํ จาโค ปญฺา ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส มานสฺส ทิฏฺิยา
  ปตฺถนาย อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย"ติ อิมํ นยํ สนฺธาย วุตฺตํ. กุสเลน อพฺยากเต
ตโยปิ ลพฺภนฺติ. ตถา อกุสเลน อกุสเล.
     อกุสเลน ปน กุสเล สมนนฺตราตีตา น ลพฺภนฺติ. เตเนว ๑- วุตฺตํ
"กุสลานํ ธมฺมานํ เกสญฺจิ อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย"ติ. อิทมฺปิ หิ "อกุสโล
ธมฺโม กุสลสฺส ธมฺมสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปกตูปนิสฺสโย:- ราคํ
อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ, สีลํ สมาทิยติ, อุโปสถกมฺมํ กโรติ, ฌานํ อุปฺปาเทติ,
วิปสฺสนํ อุปฺปาเทติ, มคฺคํ อุปฺปาเทติ, อภิญฺ อุปฺปาเทติ, สมาปตฺตึ
อุปฺปาเทติ. โทสํ โมหํ มานํ ทิฏฺึ ปตฺถนํ อุปนิสฺสาย ทานํ เทติ ฯเปฯ สมาปตฺตึ
อุปฺปาเทติ. ราโค โทโส โมโห มาโน ทิฏฺิ ปตฺถนา สทฺธาย สีลสฺส สุตสฺส
จาคสฺส ปญฺาย อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย. ปาณํ หนฺตฺวา ตสฺส ปฏิฆาตตฺถาย
ทานํ เทตี"ติอาทินา นเยน ปญฺหาวาเร อาคตํ ปกตูปนิสฺสยเมว สนฺธาย วุตฺตํ.
อกุสลํ ปน กุสลสฺส อารมฺมณูปนิสฺสโย น โหติ. กสฺมา? ตํ ครุํ กตฺวา ตสฺส
อปฺปวตฺตนโตติ ยถา อนนฺตรูปนิสฺสโย, เอวํ อารมฺมณูปนิสฺสโยเปตฺถ น ลพฺภตีติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เตน
เวทิตพฺโพ. อกุสเลน อพฺยากตปเท อารมฺมณูปนิสฺสโยว น ลพฺภติ. น หิ
อพฺยากตา ธมฺมา อกุสลํ  ครุํ กโรนฺติ. ยสฺมา ปน อนนฺตรตา ลพฺภติ, ตสฺมา
เอตฺถ "เกสญฺจี"ติ น วุตฺตํ. อพฺยากเตน ปน อพฺยากเต กุสเล อกุสเลติ ตีสุ
นเยสุ ตโยปิ อุปนิสฺสยา ลพฺภนฺเตว. ปุคฺคโลปิ เสนาสนมฺปีติ อิทํ ทฺวยํ
ปกตูปนิสฺสยวเสน วุตฺตํ. อิทญฺหิ ทฺวยํ กุสลากุสลปฺปวตฺติยา พลวปจฺจโย โหติ.
ปจฺจยภาโว จสฺส ปเนตฺถ ปริยายวเสน เวทิตพฺโพติ อยํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา.
     อยํ ปน อุปนิสฺสยปจฺจโย นาม สทฺธึ เอกจฺจาย ปญฺตฺติยา สพฺเพปิ
จตุภูมิกธมฺมา. วิภาคโต ปน อารมฺมณูปนิสฺสยาทิวเสน ติวิโธ โหติ. ตตฺถ
อารมฺมณูปนิสฺสโย อารมฺมณาธิปตินา นินฺนานากรโณติ เหฏฺา วุตฺตนเยเนว
นานปฺปการเภทโต คเหตพฺโพ. อนนฺตรูปนิสฺสโย อนนฺตรปจฺจเยน นินฺนานากรโณ,
โสปิ เหฏฺา วุตฺตนเยเนว นานปฺปการเภทโต คเหตพฺโพ. ๑- ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ
เนสํ ตตฺถ วุตฺตนเยเนว วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ. ปกตูปนิสฺสโย ปน ชาติวเสน
กุสลากุสลวิปากกิริยาปรูปเภทโต ปญฺจวิโธ โหติ, กุสลาทีนํ ปน ภูมิเภทโต
อเนกวิโธติ เอวํ ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ เตภูมิกกุสโล จตุภูมิกสฺสาปิ กุสลสฺส อกุสลสฺส
วิปากสฺส กิริยสฺสาติ จตุนฺนํ ราสีนํ ปกตูปนิสฺสโย โหติ. โลกุตฺตโร อกุสลสฺเสว
น โหติ. "อมฺหากํ อาจริเยน โลกุตฺตรธมฺโม นิพฺพตฺติโต"ติ อิมินา ปน นเยน
อญฺเสํ อกุสลสฺสาปิ โหติ. ยสฺส วา อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺสาปิ อนุตฺตเรสุ
วิโมกฺเขสุ ปิหํ อุปฏฺาปยโตติ ๒- อิมินา นเยน โหติเยว. อกุสโล สพฺเพสมฺปิ
จตุภูมิกานํ ขนฺธานํ ปกตูปนิสฺสโย โหติ, ตถา เตภูมิกวิปาโก. โลกุตฺตรวิปาเก
เหฏฺิมานิ ตีณิ ผลานิ อกุสลสฺเสว น โหนฺติ, อุปริฏฺิมํ กุสลสฺสาปิ.
ปุริมนเยน ปน อญฺเสํ วา ยสฺส วา อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สนฺตาเน สพฺโพปิ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เวทิตพฺโพ      ฉ.ม. อุปฏฺาปยโต
โลกุตฺตรวิปาโก สพฺเพสํ กุสลาทีนํ อรูปกฺขนฺธานํ ปกตูปนิสฺสโย โหติ.
กิริยาสงฺขาโตปิ ปกตูปนิสฺสโย จตุภูมิกานํ อกุสลาทิขนฺธานํ โหติเยว, ตถา
รูปสงฺขาโต. สยํ ปน รูปํ อิมสฺมึ ปฏฺานมหาปกรเณ อาคตนเยน อุปนิสฺสย-
ปจฺจยํ น ลภติ, สุตฺตนฺติกปริยาเยน ปน ลภตีติ วตฺตุํ วฏฺฏติ. เอวเมตฺถ
ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ.
                  อุปนิสฺสยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๒๒-๔๒๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9536&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9536&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=10              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=150              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=134              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=134              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]