อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                  ๑๐. ปุเรชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๐] ปุเรชาตปจฺจยนิทฺเทเส ปุเรชาตปจฺจเยน ปจฺจโยติ เอตฺถ ปุเรชาตํ
นาม ยสฺส ปจฺจโย โหติ, ตโต ปุริมตรํ ชาตํ ชาติกฺขณํ อติกฺกมิตฺวา
ิติกฺขณปฺปตฺตํ. จกฺขายตนนฺติอาทิ วตฺถุปุเรชาตวเสน วุตฺตํ. รูปายตนนฺติอาทิ
อารมฺมณปุเรชาตวเสน. กญฺจิ กาลํ ๑- ปุเรชาตปจฺจเยนาติ ปวตฺตึ สนฺธาย
วุตฺตํ. กญฺจิ กาลํ น ปุเรชาตปจฺจเยนาติ ปฏิสนฺธึ สนฺธาย วุตฺตํ. เอวํ สพฺพถาปิ
ปญฺจทฺวาเร วตฺถารมฺมณวเสน, มโนทฺวาเร วตฺถุวเสเนวายํ ปาลิ อาคตา,
ปญฺหาวาเร ปน "อารมฺมณปุเรชาตํ:- เสกฺขา วา ปุถุชฺชนา วา จกฺขุํ
อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต วิปสฺสนฺตี"ติ อาคตตฺตา มโนทฺวาเรปิ อารมฺมณปุเรชาตํ
ลพฺภเตว. อิธ ปน สาวเสสวเสน เทสนา กตาติ อยํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา.
     อยํ ปน ปุเรชาตปจฺจโย สุทฺธรูปเมว โหติ, ตญฺจ โข อุปฺปาทกฺขณํ
อติกฺกมิตฺวา ิติปฺปตฺตํ อฏฺารสวิธํ รูปรูปเมว. ตํ สพฺพมฺปิ วตฺถุปุเรชาตํ
อารมฺมณปุเรชาตนฺติ ทฺวิธา ิตํ. ตตฺถ จกฺขฺวายตนํ ฯเปฯ กายายตนํ วตฺถุรูปนฺติ
อิทํ วตฺถุปุเรชาตํ นาม. เสสํ อิมาย ปาลิยา อาคตญฺจ อนาคตญฺจ วณฺโณ
สทฺโท คนฺโธ รโส จตสฺโส ธาตุโย ตีณิ อินฺทฺริยานิ กพฬิงฺกาโร อาหาโรติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กิญฺจิกาเล
ทฺวาทสวิธํ รูปํ อารมฺมณปุเรชาตํ ๑- นามาติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต
วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จกฺขฺวายตนํ ทฺวินฺนํ จกฺขุวิญฺาณานํ ปุเรชาตปจฺจเยน
ปจฺจโย, ตถา อิตรานิ จตฺตาริ โสตวิญฺาณาทีนํ. วตฺถุรูปํ ปน เปตฺวา
ทฺวิปญฺจวิญฺาณานิ จตฺตาโร จ อรูปวิปาเก เสสานํ สพฺเพสมฺปิ จตุภูมิกานํ
กุสลากุสลาพฺยากตานํ จิตฺตเจตสิกานํ ปุเรชาตปจฺจโย โหติ. รูปาทีนิ ปน ปญฺจ
อารมฺมณานิ ทฺวิปญฺจวิญฺาณานญฺเจว มโนธาตูนญฺจ เอกนฺเตเนว ปุเรชาตปจฺจโย
โหติ. ๒- อฏฺารสวิธมฺปิ ปเนตํ รูปรูปํ กามาวจรกุสลสฺส รูปาวจรโต อภิญฺากุสลสฺส
อกุสลสฺส ตทารมฺมณภาวิโน กามาวจรวิปากสฺส กามาวจรกิริยสฺส รูปาวจรโต
อภิญฺากิริยสฺสาติ อิเมสํ ฉนฺนํ ราสีนํ ปุเรชาตปจฺจโย โหตีติ เอวเมตฺถ
ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ.
                   ปุเรชาตปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                           -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๒๕-๔๒๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9596&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9596&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=11
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=167
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=150
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=150
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖
http://84000.org/tipitaka/read/?index_40