ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๑๖. อินฺทฺริยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๖] อินฺทฺริยปจฺจยนิทฺเทเส จกฺขุนฺทฺริยนฺติ จกฺขุสงฺขาตํ อินฺทฺริยํ.
อินฺทฺริยปจฺจเยนาติ สยํ ปุเรชาตํ ๑- หุตฺวา อรูปธมฺมานํ อุปฺปาทโต ปฏฺฐาย
ยาว ภงฺคา อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. โสตินฺทฺริยาทีสุปิ เอเสว นโย.
อรูปิโน อินฺทฺริยาติ เอตฺถ อรูปชีวิตินฺทฺริยมฺปิ สงฺคหิตํ. ตํสมุฏฺฐานานนฺติ
เอตฺถ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว กฏตฺตารูปมฺปิ สงฺคหิตํ. วุตฺตเญฺหตํ ปญฺหาวาเร:-
ปฏิสนฺธิกฺขเณ วิปากาพฺยากตา อินฺทฺริยา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ
รูปานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. เอวํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา เวทิตพฺพา.
     อยํ ปน อินฺทฺริยปจฺจโย อิตฺถินฺทฺริยปุริสินฺทฺริยวชฺชานํ สมวีสติยา
อินฺทฺริยานํ วเสน ฐิโต. อิตฺถินฺทฺริยปุริสินฺทฺริยานิ หิ กิญฺจาปิ อิตฺถีลิงฺค-
ปุริสงฺคาทีนํ พีชภูตานิ, กลลาทิกาเล ปน วิชฺชมาเนสุปิ เตสุ อิตฺถีลิงฺคปุริส-
ลิงฺคานํ อภาวา ตานิ เนว เตสํ, น อญฺเญสํ อินฺทฺริยปจฺจยตํ ผรนฺติ. อินฺทฺริย-
ปจฺจโย หิ อตฺตโน วิชฺชมานกฺขเณ อวินิพฺภูตธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจยตํ อผรนฺโต นาม
นตฺถิ, ตสฺมา ตานิ อินฺทฺริยปจฺจยา น โหนฺติ. เยสํ ปเนตานิ พีชภูตานิ, เตสํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุเรชาโต
ตานิ สุตฺตนฺติกปริยาเยน ปกตูปนิสฺสยภาวํ ภชนฺติ. อิติ อินฺทฺริยปจฺจโย สมวีสติยา
อินฺทฺริยานํ วเสน ฐิโตติ เวทิตพฺโพ. โส ชาติโต กุสลากุสลวิปากกิริยารูปวเสน
ปญฺจธา ภิชฺชติ. ตตฺถ กุสโล ภูมิวเสน จตุธา, อกุสโล กามาวจโรว, วิปาโก
จตุธาว, กิริยาสงฺขาโต ติธา, รูปํ กามาวจรเมวาติ เอวํ อเนกธา ภิชฺชตีติ เอวํ
ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมิโกปิ กุสลินฺทฺริยปจฺจโย ปญฺจโวกาเร
สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย, ตถา
อกุสโล. ฐเปตฺวา ปน รูปาวจรกุสลํ อวเสสา กุสลากุสลา อรูเป สมฺปยุตฺต-
ธมฺมานญฺเญว อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. จตุภูมิโกปิ วิปากินฺทฺริยปจฺจโย
เอกนฺเตเนว สมฺปยุตฺตกานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. กามาวจรรูปาวจรา ปเนตฺถ
ปญฺจโวกาเร อุปฺปชฺชนโต ปวตฺเต จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส, ปฏิสนฺธิยํ กฏตฺตารูปสฺสาปิ
อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจยา โหนฺติ. โลกุตฺตรา จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺเสว. อรูเป
อุปฺปนฺนา โลกุตฺตรวิปากา อินฺทฺริยา รูปสฺส ปจฺจยา น โหนฺติ. เตภูมิกาปิ
กิริยินฺทฺริยา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ,
กามาวจรารูปาวจรา ปน อรูเป สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเญว อินฺทฺริยปจฺจยตํ ผรนฺติ.
จกฺขุนฺทฺริยาทิวเสน ฉพฺพิเธ รูปินฺทฺริเย จกฺขุนฺทฺริยํ กุสลากุสลวิปากโต
สมฺปยุตฺตธมฺมานํ ทฺวินฺนํ จกฺขุวิญฺญาณานํ, โสตินฺทฺริยาทีนิ ตถาวิธานญฺเญว
โสตวิญฺญาณาทีนํ, รูปชีวิตินฺทฺริยํ อตฺตนา สหชาตรูปานํ ฐิติกฺขเณ อินฺทฺริย-
ปจฺจเยน ปจฺจโย. สหชาตปจฺจยตา ปน ตสฺส นตฺถีติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ
วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ.
                     อินฺทฺริยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๓๓-๔๓๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9786&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9786&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=17              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=208              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=187              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=187              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]