ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๕๕ ภาษาบาลีอักษรไทย ปญฺจ.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๑๖. อินฺทฺริยปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา
     [๑๖] อินฺทฺริยปจฺจยนิทฺเทเส จกฺขุนฺทฺริยนฺติ จกฺขุสงฺขาตํ อินฺทฺริยํ.
อินฺทฺริยปจฺจเยนาติ สยํ ปุเรชาตํ ๑- หุตฺวา อรูปธมฺมานํ อุปฺปาทโต ปฏฺาย
ยาว ภงฺคา อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. โสตินฺทฺริยาทีสุปิ เอเสว นโย.
อรูปิโน อินฺทฺริยาติ เอตฺถ อรูปชีวิตินฺทฺริยมฺปิ สงฺคหิตํ. ตํสมุฏฺานานนฺติ
เอตฺถ เหฏฺา วุตฺตนเยเนว กฏตฺตารูปมฺปิ สงฺคหิตํ. วุตฺตเญฺหตํ ปญฺหาวาเร:-
ปฏิสนฺธิกฺขเณ วิปากาพฺยากตา อินฺทฺริยา สมฺปยุตฺตกานํ ขนฺธานํ กฏตฺตา จ
รูปานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. เอวํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา เวทิตพฺพา.
     อยํ ปน อินฺทฺริยปจฺจโย อิตฺถินฺทฺริยปุริสินฺทฺริยวชฺชานํ สมวีสติยา
อินฺทฺริยานํ วเสน ิโต. อิตฺถินฺทฺริยปุริสินฺทฺริยานิ หิ กิญฺจาปิ อิตฺถีลิงฺค-
ปุริสงฺคาทีนํ พีชภูตานิ, กลลาทิกาเล ปน วิชฺชมาเนสุปิ เตสุ อิตฺถีลิงฺคปุริส-
ลิงฺคานํ อภาวา ตานิ เนว เตสํ, น อญฺเสํ อินฺทฺริยปจฺจยตํ ผรนฺติ. อินฺทฺริย-
ปจฺจโย หิ อตฺตโน วิชฺชมานกฺขเณ อวินิพฺภูตธมฺมานํ อินฺทฺริยปจฺจยตํ อผรนฺโต นาม
นตฺถิ, ตสฺมา ตานิ อินฺทฺริยปจฺจยา น โหนฺติ. เยสํ ปเนตานิ พีชภูตานิ, เตสํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุเรชาโต
ตานิ สุตฺตนฺติกปริยาเยน ปกตูปนิสฺสยภาวํ ภชนฺติ. อิติ อินฺทฺริยปจฺจโย สมวีสติยา
อินฺทฺริยานํ วเสน ิโตติ เวทิตพฺโพ. โส ชาติโต กุสลากุสลวิปากกิริยารูปวเสน
ปญฺจธา ภิชฺชติ. ตตฺถ กุสโล ภูมิวเสน จตุธา, อกุสโล กามาวจโรว, วิปาโก
จตุธาว, กิริยาสงฺขาโต ติธา, รูปํ กามาวจรเมวาติ เอวํ อเนกธา ภิชฺชตีติ เอวํ
ตาเวตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโย.
     เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมิโกปิ กุสลินฺทฺริยปจฺจโย ปญฺจโวกาเร
สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺส จ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย, ตถา
อกุสโล. เปตฺวา ปน รูปาวจรกุสลํ อวเสสา กุสลากุสลา อรูเป สมฺปยุตฺต-
ธมฺมานญฺเว อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. จตุภูมิโกปิ วิปากินฺทฺริยปจฺจโย
เอกนฺเตเนว สมฺปยุตฺตกานํ อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจโย. กามาวจรรูปาวจรา ปเนตฺถ
ปญฺจโวกาเร อุปฺปชฺชนโต ปวตฺเต จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺส, ปฏิสนฺธิยํ กฏตฺตารูปสฺสาปิ
อินฺทฺริยปจฺจเยน ปจฺจยา โหนฺติ. โลกุตฺตรา จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺเสว. อรูเป
อุปฺปนฺนา โลกุตฺตรวิปากา อินฺทฺริยา รูปสฺส ปจฺจยา น โหนฺติ. เตภูมิกาปิ
กิริยินฺทฺริยา ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺานรูปสฺส จ,
กามาวจรารูปาวจรา ปน อรูเป สมฺปยุตฺตธมฺมานญฺเว อินฺทฺริยปจฺจยตํ ผรนฺติ.
จกฺขุนฺทฺริยาทิวเสน ฉพฺพิเธ รูปินฺทฺริเย จกฺขุนฺทฺริยํ กุสลากุสลวิปากโต
สมฺปยุตฺตธมฺมานํ ทฺวินฺนํ จกฺขุวิญฺาณานํ, โสตินฺทฺริยาทีนิ ตถาวิธานญฺเว
โสตวิญฺาณาทีนํ, รูปชีวิตินฺทฺริยํ อตฺตนา สหชาตรูปานํ ิติกฺขเณ อินฺทฺริย-
ปจฺจเยน ปจฺจโย. สหชาตปจฺจยตา ปน ตสฺส นตฺถีติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ
วิญฺาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ.
                     อินฺทฺริยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          ------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๓๓-๔๓๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9786&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9786&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=17              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=208              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=187              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=187              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]