บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๒๑. อตฺถิปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา [๒๑] อตฺถิปจฺจยนิทฺเทเส จตฺตาโร ขนฺธาติอาทีหิ สหชาตวเสน อตฺถิปจฺจโย นิทฺทิฏฺโฐ. จกฺขฺวายตนนฺติอาทีหิ ปุเรชาตวเสน. ยํ รูปํ นิสฺสายาติ เอตฺถ สหชาตปุเรชาตวเสน อตฺถิปจฺจโย นิทฺทิฏฺโฐ. เอวมยํ ปาลิ สหชาตานญฺเญว อตฺถิปจฺจยวเสน อาคตา. ปญฺหาวาเร ปน สหชาตํ ปุเรชาตํ ปจฺฉาชาตํอาหารํอินฺทฺริยนฺติอิเมสํ วเสนอาคตตฺตา ปจฺฉาชาตอาหารินฺทฺริยวเสนาปิ อตฺถิปจฺจโย ลพฺภติ. อิธ ปน สาวเสสเทสนา กตาติ อยํ ตาเวตฺถ ปาลิวณฺณนา. อยํ ปน อตฺถิปจฺจโย นาม ทุวิโธ อญฺญมญฺญโต น อญฺญมญฺญโต. ตตฺถ อญฺญมญฺญํ ติวิธํ อรูปํ อรูเปน, รูปํ รูเปน, รูปารูปํ รูปารูเปน. "จตฺตาโร ขนฺธา อรูปิโน"ติ เอตฺถ หิ สพฺพจิตฺตุปฺปตฺติวเสน อรูปํ อรูเปน วุตฺตํ. "จตฺตาโร มหาภูตา"ติ เอตฺถ สพฺพสนฺตติวเสน รูปํ รูเปน. "โอกฺกนฺติกฺขเณ นามรูปนฺ"ติ เอตฺถ ปฏิสนฺธิกฺขนฺธานญฺเจว วตฺถุโน จ วเสน รูปารูปํ รูปารูเปน วุตฺตํ. น อญฺญมญฺญมฺปิ ติวิธํ อรูปํ อรูปสฺส, รูปํ รูปสฺส, รูปํ อรูปสฺส. "จิตฺตเจตสิกา ธมฺมา"ติ เอตฺถ หิ ปญฺจโวการวเสน อรูปํ รูปสฺส วุตฺตํ. "มหาภูตา อุปาทารูปานนฺ"ติ เอตฺถ สพฺพสนฺตติวเสน รูปํ รูปสฺส. "จกฺขฺวายตนํ จกฺขุวิญฺญาณธาตุยา"ติอาทีสุ วตฺถารมฺมณวเสน รูปํ อรูปสฺส อตฺถิปจฺจโยติ วุตฺตํ. อปิเจส อตฺถิปจฺจโย นาม สงฺเขปโต ขณตฺตยปฺปตฺตํ นามญฺเจว รูปญฺจ, วตฺตมานา ปญฺจกฺขนฺธาติปิ วตฺตุํ วฏฺฏติ. โส ชาติเภทโต กุสลากุสลวิปากกิริยา- รูปวเสน ปญฺจธา ภิชฺชติ. ตตฺถ กุสโล สหชาตปจฺฉาชาตวเสน ทุวิโธ โหติ, ตถา อกุสโล วิปากกิริยาสงฺขาโต จ. เตสุ กุสโล กามาวจราทิวเสน ๑- จตุธา ภิชฺชติ, อกุสโล กามาวจโรว, วิปาโก จตุภูมิโก, กิริยาสงฺขาโต เตภูมิโก. รูปสงฺขาโต อตฺถิปจฺจโย กามาวจโรว. โส ปน สหชาตปุเรชาตวเสน ทุวิโธ. ตตฺถ ปญฺจ วตฺถูนิ อารมฺมณานิ จ ปุเรชาตาเนว, หทยวตฺถุ สหชาตํ วา โหติ ปุเรชาตํ วา. ปญฺหาวาเร ปน อาคโต อาหาโร อินฺทฺริยญฺจ สหชาตาทิเภทํ น ลพฺภตีติ เอวเมตฺถ นานปฺปการเภทโต วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโย. เอวํ ภินฺเน ปเนตฺถ จตุภูมิกกุสโลปิ สหชาโต อตฺถิปจฺจโย ปญฺจโวกาเร "เอโก ขนฺโธ ติณฺณนฺนํ ขนฺธานนฺ"ติอาทินา นเยน อญฺญมญฺญํ ขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ, ฐเปตฺวา ปน รูปาวจรกุสลํ อวเสโส อรูเป สมฺปยุตฺตกฺ- ขนฺธานญฺเญว สหชาตกุสโล อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. จตุภูมิโก ปเนส ปญฺจโวกาเร จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตกุสโล ๒- อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. อกุสเลปิ เอเสว นโย. โสปิ หิ ปญฺจโวกาเร สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กามาวจราทิเภเทน ๒ ฉ.ม. ปจฺฉาชาโต กุสโล จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ, จตุโวกาเร สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเญว สหชาตกุสโล ๑- อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, ปญฺจโวกาเร จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตกุสโล อตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. วิปากโต ปน กามาวจรรูปาวจโร อตฺถิปจฺจโย นิยเมเนว ปฏิสนฺธิกฺขเณ ขนฺธานญฺเจว กฏตฺตารูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปวตฺเต ปน สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, ฐิติปฺปตฺตสฺส จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. อรูปาวจรวิปาโก ปน อรูเป อุปฺปนฺนโลกุตฺตรวิปาโก จ อตฺตนา สมฺปยุตฺตกฺ- ขนฺธานญฺเญว สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. ปญฺจโวกาเร โลกุตฺตรวิปาโก อตฺตนา ๒- สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. กิริยโต รูปาวจโร อตฺถิปจฺจโย สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเจว จิตฺตสมุฏฺฐานรูปสฺส จ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. กามาวจรา- รูปาวจรา ๓- ปน อรูเป สมฺปยุตฺตกฺขนฺธานญฺเญว, ปญฺจโวกาเร จิตฺตสมุฏฺฐาน- รูปสฺสาปิ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย, จตุสมุฏฺฐานิกติสมุฏฺฐานิกกายสฺส ปจฺฉาชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย. รูปสงฺขาโต ปน อตฺถิปจฺจโย สหชาโต ปุเรชาโต อาหาโร อินฺทฺริยนฺติ จตุพฺพิโธ. ตตฺถ ๔- สหชาโต รูปตฺถิปจฺจโย สมุฏฺฐานวเสน จตุธา ติฏฺฐติ. ๔- ตตฺถ กมฺมสมุฏฺฐาโน สหชาตตฺถิปจฺจโย เอกํ มหาภูตํ ติณฺณนฺนํ มหาภูตานํ, ตีณิ เอกสฺส, เทฺว ทฺวินฺนํ, มหาภูตา อุปาทารูปานนฺติ เอวํ สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. ปฏิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปํ กามาวจรรูปาวจรวิปากกฺขนฺธานํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สหชาตากุสโล ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ๓ ฉ.ม. กามาวจรารูปาวจโร @๔-๔ ฉ.ม. สหชาตรูปตฺถิปจฺจโย จตุสมุฏฺฐานวเสน จตุธา ฐิโต สหชาตตฺถิปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. เตสมฺปิ ติสมุฏฺฐานิกรูปํ เอกํ มหาภูตํ ติณฺณนฺนํ มหาภูตานํ, ตีณิ เอกสฺส, เทฺว ทฺวินฺนํ, มหาภูตา อุปาทารูปานนฺติ เอวํ สหชาตตฺถิ- ปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. ปุเรชาตตฺถิปจฺจโย ปน วตฺถุปุเรชาตอารมฺมณปุเรชาตวเสน ทุวิโธ โหติ, โส ทุวิโธปิ เหฏฺฐา ปุเรชาตปจฺจเย วุตฺตนเยเนว โยเชตฺวา คเหตพฺโพ. อาหารตฺถิปจฺจโยปิ เหฏฺฐา กพฬิงฺการาหารปจฺจเย โยชิตนเยเนว โยเชตพฺโพ. อิธ ปเนส อตฺตโน อนิรุทฺธกฺขเณ ปจฺจยภาเวน อตฺถิปจฺจโยติ วุตฺโต. รูป- ชีวิตินฺทฺริยมฺปิ เหฏฺฐา อินฺทฺริยปจฺจเย รูปชีวิตินฺทฺริยโยชนายํ วุตฺตนเยเนว คเหตพฺพํ. ๑- อิธ ปเนตมฺปิ อตฺตโน อนิรุทฺธกฺขเณเยว ปจฺจยภาเวน อตฺถิปจฺจโยติ วุตฺตนฺติ เอวเมตฺถ ปจฺจยุปฺปนฺนโตปิ วิญฺญาตพฺโพ วินิจฺฉโยติ. อตฺถิปจฺจยนิทฺเทสวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๕๕ หน้า ๔๓๙-๔๔๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=55&A=9926&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=55&A=9926&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=40&i=22 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=40&A=228 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=40&A=206 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=40&A=206 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_40
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]