ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๖ ภาษาบาลีอักษรไทย ที.อ. (สุมงฺคล.๓)

                           ๘. สิงคาลสุตฺต
                            นิทานวณฺณนา
     [๒๔๒] เอวมฺเม สุตนฺติ สิงฺคาลสุตฺตํ. ตตฺรายํ อนุตฺตานปทวณฺณนา:-
     เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเปติ เวฬุวนนฺติ ตสฺส อุยฺยานสฺส นามํ. ตํ
กิร เวฬูหิ ปริกฺขิตฺตํ อโหสิ อฏฺฐารสหตฺเถน จ ปากาเรน โคปุรฏฺฏาลกยุตฺตํ
นีโลภาสํ มโนรมํ. เตน เวฬุวนนฺติ วุจฺจติ. กลนฺทกานญฺเจตฺถ นิวาปํ อทํสุ,
เตน กลนฺทกนิวาโปติ วุจฺจติ.
     ปุพฺเพ กิร อญฺญตโร ราชา ตตฺถ อุยฺยานกีฬนตฺถํ อาคโต
สุรามเทน มตฺโต ทิวา นิทฺทํ โอกฺกมิ. ปริชโนปิสฺส "สุตฺโต ราชา"ติ
ปุปฺผผลาทีหิ ปโลภิยมาโน อิโต จิโต จ ปกฺกามิ. อถ สุราคนฺเธน อญฺญตรสฺมา
สุสิรรุกฺขา กญฺหสปฺโป นิกฺขมิตฺวา รญฺโญ อภิมุโข อาคจฺฉติ, ตํ ทิสฺวา
รุกฺขเทวตา "รญฺโญ ชีวิตํ ทมฺมี"ติ กาฬกเวเสน อาคนฺตฺวา กณฺณมูเล
สทฺทมกาสิ. ราชา ปพุชฺฌิ. กณฺหสปฺโป นิวตฺโต. โส ตํ ทิสฺวา "อิมาย
กาฬกาย มม ชีวิตํ ทินฺนนฺ"ติ กาฬกานํ ตตฺถ นิวาปํ ปฏฺฐเปสิ, อภยโฆสญฺจ
โฆสาเปสิ. ตสฺมา ตํ ตโต ปภูติ "กลนฺทกนิวาโป"ติ สงฺขฺยํ คตํ. กลนฺทกาติ
หิ กาฬกานํ เอตํ นามํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ราคาทิขิลานญฺจ         ฉ.ม., อิ. อปนุเทหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

เตน โข ปน สมเยนาติ ยสฺมึ สมเย ภควา ราชคหํ โคจรคามํ กตฺวา เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป วิหรติ, เตน สมเยน. สิงฺคาลโก คหปติปุตฺโตติ สิงฺคาลโกติ ตสฺส นามํ. คหปติสฺส ปุตฺโตติ คหปติปุตฺโต. ตสฺส กิร ปิตา คหปติมหาสาโล, นิทฺทหิตฺวา ฐปิตา จสฺส เคเห จตฺตาลีส ธนโกฏิโย อตฺถิ. โส ภควติ นิฏฺฐงฺคโต อุปาสโก โสตาปนฺโน, ภริยาปิสฺส โสตาปนฺนาเยว. ปุตฺโต ปนสฺส อสทฺโธ อปฺปสนฺโน. อถ นํ มาตาปิตโร อภิกฺขณํ เอวํ โอวทนฺติ "ตาต สตฺถารํ อุปสงฺกม, ธมฺมเสนาปตึ มหาโมคฺคลฺลานํ มหากสฺสปํ อสีติมหาสาวเก อุปสงฺกมา"ติ. โส เอวมาห "นตฺถิ มม ตุมฺหากํ สมณานํ อุปสงฺกมนกิจฺจํ, สมณานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา หิ วนฺทิตพฺพํ โหติ, โอนมิตฺวา วนฺทนฺตสฺส ปิฏฺฐิ รุชฺชติ, ชนฺนุกานิ ขรานิ โหนฺติ, ภูมิยํ นิสีทิตพฺพํ โหติ, ตตฺถ นิสินฺนสฺส วตฺถานิ กิลิสฺสนฺติ ชีรนฺติ, สมีเป นิสินฺนกาลโต ปฏฺฐาย กถาสลฺลาโป โหติ, ตสฺมึ สติ วิสฺสาโส อุปฺปชฺชติ, ตโต นิมนฺติตฺวา จีวรปิณฺฑปาตาทีนิ ทาตพฺพานิ โหนฺติ. เอวํ สนฺเต อตฺโถ ปริหายติ, นตฺถิ มยฺหํ ตุมฺหากํ สมณานํ อุปสงฺกมนกิจฺจนฺ"ติ. อิติ นํ ยาวชีวํ โอวทนฺตาปิ มาตาปิตโร สาสเน อุปเนตุํ นาสกฺขึสุ. อถสฺส ปิตา มรณมญฺเจ นิปนฺโน "มม ปุตฺตสฺส โอวาทํ ทาตุํ วฏฺฏตี"ติ จินฺเตตฺวา ปุน จินฺเตสิ "ทิสา ตาต นมสฺสาหี"ติ เอวมสฺส โอวาทํ ทสฺสามิ, โส อตฺถํ อชานนฺโต ทิสา นมสฺสิสฺสติ, อถ นํ สตฺถา วา สาวกา วา ปสฺสิตฺวา "กึ กโรสี"ติ ปุจฺฉิสฺสนฺติ. ตโต "มยฺหํ ปิตา `ทิสา นมสฺสนํ กโรหี'ติ มํ โอวที"ติ วกฺขติ. อถสฺส เต "น ตุยฺหํ ปิตา เอตา ทิสา นมสฺสาเปติ, อิมา ปน ทิสา นมสฺสาเปตี"ติ ธมฺมํ เทเสสฺสนฺติ. โส พุทฺธสาสเน คุณํ ญตฺวา "ปุญฺญกมฺมํ กริสฺสตี"ติ. อถ นํ อามนฺตาเปตฺวา "ตาต ปาโตว อุฏฺฐาย ฉ ทิสา นมสฺเสยฺยาสี"ติ อาห. มรณมญฺเจ นิปนฺนสฺส กถา นาม ยาวชีวํ อนุสฺสรณียาว โหติ. ตสฺมา โส คหปติปุตฺโต ตํ ปิตุ วจนํ อนุสฺสรนฺโต ตถา อกาสิ. ตสฺมา "กาลสฺเสว วุฏฺฐาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา"ติ อาทิ วุตฺตํ. ปุถุทฺทิสาติ พหู ทิสา. อิทานิ ตา ทสฺเสนฺโต ปุรตฺถิมํ ทิสนฺติอาทิมาห.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

[๒๔๓] ปาวิสีติ น ตาว ปวิฏฺโฐ, ปวิสิสฺสามีติ นิกฺขนฺตตฺตา ปน อนฺตรามคฺเค วตฺตมาโนปิ เอวํ วุจฺจติ. อทฺทสา โข ภควาติ น อิทาเนว อทฺทส, ปจฺจูสสมเยปิ พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต เอตํ ทิสา นมสฺสมานํ ทิสฺวา "อชฺชาหํ สิงฺคาลกสฺส คหปติปุตฺตสฺส คิหิวินยํ สิงฺคาลสุตฺตนฺตํ กเถสฺสามิ, มหาชนสฺส สา กถา สผลา ภวิสฺสติ, คนฺตพฺพํ มยา เอตฺถา"ติ ตสฺมา ปาโตว นิกฺขมิตฺวา ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ, ปวิสนฺโต จ นํ ตเถว อทฺทส. เตน วุตฺตํ "อทฺทสา โข ภควา"ติ. เอตทโวจาติ โส กิร อวิทูเร ฐิตํปิ สตฺถารํ น ปสฺสติ, ทิสาเยว นมสฺสติ. อถ นํ ภควา สุริยรสฺมิสมฺผสฺเสน วิกสมานํ มหาปทุมํ วิย มุขํ วิวริตฺวา "กินฺนุ ตฺวํ คหปติปุตฺตา"ติ ๑- อาทิกํ เอตทโวจ. ฉทิสาวณฺณนา [๒๔๔] ยถากถํ ปน ภนฺเตติ โส กิร ตํ ภควโต วจนํ สุตฺวาว จินฺเตสิ "ยา กิร มม ปิตรา ฉ ทิสา นมสฺสิตพฺพา"ติ วุตฺตา, น กิร ตา เอตา, อญฺญา กิร อริยสาวเกน ฉ ทิสา นมสฺสิตพฺพา. หนฺทาหํ อริยสาวเกน นมสฺสิตพฺพา ทิสาเยว ปุจฺฉิตฺวา นมสฺสิสฺสามีติ. โส ตา ปุจฺฉนฺโต ยถากถํ ปน ภนฺเตติ อาทิมาห. ตตฺถ ยถาติ นิปาตมตฺตํ. กถํ ปนาติ อิทเมว ปุจฺฉาปทํ. กมฺมกิเลสาติ เตหิ กมฺเมหิ สตฺตา กิลิสฺสนฺติ, ตสฺมา กมฺมกิเลสาติ วุจฺจนฺติ. ฐาเนหีติ การเณหิ. อปายมุขานีติ วินาสมุขานิ. โสติ โส โสตาปนฺโน อริยสาวโก. จุทฺทสปาปกาปคโตติ เอเตหิ จุทฺทสหิ ปาปเกหิ ลามเกหิ อเปโต. ฉทิสาปฏิจฺฉาทีติ ๒- ฉ ทิสา ปฏิจฺฉาเทนฺโต. อุโภโลกวิชยายาติ อุภินฺนํ อิธโลกปรโลกานํ วิชินนตฺถาย. อยญฺเจว โลโก อารทฺโธ โหตีติ เอวรูปสฺส หิ อิธ โลเก ปญฺจ เวรานิ น โหนฺติ, เตนสฺส อยญฺเจว โลโก อารทฺโธ โหติ ปริโตสิโต เจว นิปฺผาทิโต จ. ปรโลเกปิ ปญฺจ เวรานิ น โหนติ, เตนสฺส ปโร จ โลโก อาราธิโต โหติ. ตสฺมา โส กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. "กึ นุ โข ตฺวํ......" ฉ.ม., อิ. ฉทฺทิสาปฏิจฺฉาทีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

จตุกมฺมกิเลสวณฺณนา [๒๔๕] อิติ ภควา สงฺเขเปน มาติกํ ฐเปตฺวา อิทานิ ตเมว วิตฺถาเรนฺโต กตมสฺส จตฺตาโร กมฺมกิเลสาติ อาทิมาห. กมฺมกิเลโสติ กมฺมญฺจ ตํ กิเลสสมฺปยุตฺตตฺตา กิเลโส จาติ กมฺมกิเลโส. สกิเลโสเยว หิ ปาณํ หนติ, นิกฺกิเลโส น หนติ, ตสฺมา ปาณาติปาโต "กมฺมกิเลโส"ติ วุตฺโต. อทินฺนาทานาทีสุปิ เอเสว นโย. อถาปรนฺติ อปรํปิ เอตทตฺถปริทีปกเมว คาถาพนฺธํ อโวจาติ อตฺโถ. จตุฐานวณฺณนา [๒๔๖] ปาปกมฺมํ กโรตีติ อิทํ ภควา ยสฺมา การเก ทสฺสิเต อการโก ปากโฏ โหติ, ตสฺมา "ปาปกมฺมํ น กโรตี"ติ มาติกํ ฐเปตฺวาปิ เทสนากุสลตาย ปฐมตรํ การกํ ทสฺเสนฺโต อาห. ตตฺถ ฉนฺทาคตึ คจฺฉนฺโตติ ฉนฺเทน เปเมน อคตึ คจฺฉนฺโต อกตฺตพฺพํ กโรนฺโต. ปรปเทสุปิ เอเสว นโย. ตตฺถ โย "อยํ เม มิตฺโต วา สมฺภตฺโต วา สนฺทิฏฺโฐ วา ญาตโก วา ลญฺจํ วา ปน เม เทตี"ติ ฉนฺทวเสน อสฺสามิกํ สามิกํ กโรติ, อยํ ฉนฺทาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ นาม. โย "อยํ เม เวรี"ติ ปกติเวรวเสน วา ตํขณุปฺปนฺนโกธวเสน วา อสฺสามิกํ สามิกํ กโรติ, อยํ โทสาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ นาม. โย ปน มนฺทตฺตา โมมูหตฺตา ยํ วา ตํ วา วตฺวา อสฺสามิกํ สามิกํ กโรติ, อยํ โมหาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ นาม. โย ปน "อยํ ราชวลฺลโภ วา วิสมนิสฺสิโต วา อนตฺถํปิ เม กเรยฺยา"ติ ภีโต อสฺสามิกํ สามิกํ กโรติ, อยํ ภยาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ นาม. โย ปน ยํ กิญฺจิ ภาเชนฺโต "อยํ เม สนฺทิฏฺโฐ วา สมฺภตฺโต วา"ติ เปมวเสน อติเรกํ เทติ, "อยํ เม เวรี"ติ โทสวเสน โอนกํ ๑- เทติ, โมมูหตฺตา ทินฺนาทินฺนํ อชานมาโน กสฺสจิ โอนํ ๒- กสฺสจิ อธิกํ เทติ, "อยํ อิมสฺมึ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อูนกํ ฉ.ม., อิ. อูนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

อทิยฺยมาเน มยฺหํ อนตฺถํปิ กเรยฺยา"ติ ภีโต กสฺสจิ อติเรกํ เทติ, โส จตุพฺพิโธปิ ยถานุกฺกเมน ฉนฺทาคติอาทีนิ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ นาม. อริยสาวโก ปน ชีวิตกฺขยํ ปาปุณนฺโตปิ ฉนฺทาคติอาทีนิ น คจฺฉติ. เตน วุตฺตํ "อิเมหิ จตูหิ ฐาเนหิ ปาปกมฺมํ น กโรตี"ติ. นิหียติ ตสฺส ยโสติ ตสฺส อคติคามิโน กิตฺติยโสปิ ปริวารยโสปิ นิหียติ ปริหายติ. ฉอปายมุขวณฺณนา [๒๔๗] สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานานุโยโคติ เอตฺถ สุราติ ปูวสุรา ปิฏฺฐสุรา โอทนสุรา กิณฺณปกฺขิตฺตา สมฺภารสํยุตฺตาติ ปญฺจ สุรา. เมรยนฺติ ปุปฺผาสโว ผลาสโว มธฺวาสโว คุฬาสโว สมฺภารสํยุตฺโตติ ปญฺจ อาสวา. ตํ สพฺพํปิ มทกรณวเสน มชฺชํ. ปมาทฏฺฐานนฺติ ปมาทการณํ. ยาย เจตนาย ตํ มชฺชํ ปิวติ, ตสฺสา เอตํ อธิวจนํ. อนุโยโคติ ตสฺส สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺฐานสฺส อนุโยโค ปุนปฺปุนํ กรณํ. ยสฺมา ปน เอตํ อนุยุตฺตสฺส อุปฺปนฺนา เจว โภคา ปริหายนฺติ, อนุปฺปนฺนา จ นุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา "โภคานํ อปายมุขนฺ"ติ วุตฺตํ. วิกาลวิสิขาจริยานุโยโคติ อเวลาย วิสิขาสุ จริยานุยุตฺตตา. สมชฺชาภิจรณนฺติ นจฺจาทิทสฺสนวเสน สมชฺชาคมนํ. อาลสฺยานุโยโคติ กายาลสิยตาย ยุตฺตปฺปยุตฺตตา. สุราเมรยสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๔๘] เอวํ ฉนฺนํ อปายมุขานํ มาติกํ ฐเปตฺวา อิทานิ ตานิ วิภชนฺโต ฉ โข เม คหปติปุตฺต อาทีนวาติ อาทิมาห. ตตฺถ สนฺทิฏฺฐิกาติ สามํ ปสฺสิตพฺพา, อิธโลกภาวินี. ธนชานีติ ธนหานิ. กลหปฺปวฑฺฒนีติ วาจากลหสฺส เจว หตฺถปรามาสาทิกลหสฺส จ ปวฑฺฒนี. โรคานํ อายตนนฺติ เตสํ เตสํ อกฺขิโรคาทีนํ เขตฺตํ. อกิตฺติสญฺชนนีติ สุรํ ปิวิตฺวา หิ มาตรํปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๗.

ปหรนฺติ ปิตรํปิ, อญฺญํปิ พหุํ อวตฺตพฺพํ วทนฺติ, อกาตพฺพํ ๑- กโรนฺติ. เตน ครหํปิ ทณฺฑมฺปิ หตฺถปาทาทิจฺเฉทํปิ ปาปุณนฺตา, ๒- อิธโลเกปิ ปรโลเกปิ อกิตฺตึ ปาปุณนฺติ, อิติ เตสํ สา สุรา อกิตฺติสญฺชนนี นาม โหติ. หิริโกปีนนิทํสนีติ คุยฺหฏฺฐานญฺหิ วิวริยมานํ หิรึ โกเปติ วินาเสติ, ตสฺมา "โกปินนฺ"ติ วุจฺจติ, สุรามทมตฺตา จ ตํ ตํ องฺคํ วิวริตฺวา วิจรนฺติ, เตน เตสํ สา สุรา โกปินสฺส นิทฺธํสนโต "โกปินนิทํสนี"ติ วุจฺจติ. ปญฺญาย ทุพฺพลีกรณีติ สาคตตฺเถรสฺส วิย กมฺมสฺสกตปญฺญํ ทุพฺพลํ กโรติ, ตสฺมา "ปญฺญาย ทุพฺพลีกรณี"ติ วุจฺจติ. มคฺคปญฺญํ ปน ทุพฺพลํ กาตุํ น สกฺโกติ. อธิคตมคฺคานญฺหิ สา อนฺโตมุขเมว น ปวิสติ. ฉฏฺฐํ ปทนฺติ ฉฏฺฐํ การณํ. วิกาลจริยาย ฉอาทีนววณฺณนา [๒๔๙] อตฺตาปีสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหตีติ อเวลาย จรนฺโต หิ ขาณุกณฺฏกาทีนิปิ อกฺกมติ, อหินาปิ ยกฺขาทีหิปิ สมาคจฺฉติ, ตํ ตํ ฐานํ คจฺฉตีติ ญตฺวา เวริโนปิ นํ นิลียิตฺวา คณฺหนฺติ วา หนนฺติ วา. เอวํ อตฺตาปิสฺส อคุตฺโต โหติ อรกฺขิโต. ปุตฺตทาราปิ "อมฺหากํ ปิตา อมฺหากํ สามิ รตฺตึ วิจรติ, กิมงฺคํ ปน มยนฺ"ติ อิติสฺส ปุตฺตธีตโรปิ ภริยาปิ พหิ ปตฺถนํ กตฺวา รตฺตึ จรนฺตา อนยพฺยสนํ ปาปุณนฺติ. เอวํ ปุตฺตทาโรปิสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหติ. สาปเตยฺยนฺติ ตสฺส สปุตฺตทารปริชนสฺส รตฺตึ จรณกภาวํ ญตฺวา โจรา สุญฺญํ เคหํ ปวิสิตฺวา ยํ อิจฺฉตฺติ. ตํ หรนฺติ. เอวํ สาปเตยฺยมฺปิสฺส อคุตฺตํ อรกฺขิตํ โหติ. สงฺกิโย จ โหตีติ อญฺเญหิ กตปาปกมฺเมสุปิ อิมินา "กตํ ภวิสฺสตี"ติ สงฺกิตพฺโพ โหติ. ยสฺส ยสฺส ฆรทฺวาเรน ยาติ, ตตฺถ ยํ อญฺเญน โจรกมฺมํ ปรทาริกกมฺมํ วา กตํ, ตํ "อิมินา กตนฺ"ติ วุตฺเต อภูตํ อสนฺตมฺปิ ตสฺมึ รูหติ ปติฏฺฐาติ. พหูนญฺจ ทุกฺขธมฺมานนฺติ เอตฺตกํ ทุกฺขํ, เอตฺตกํ โทมนสฺสนฺติ วตฺตุํ น สกฺกา, อญฺญสฺมึ ปุคฺคเล @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อกตฺตพฺพํ ฉ.ม., อิ. ปาปุณนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

อาสงฺกิตพฺพํ ๑- โหติ ตสฺเสว, อิติ โส พหูนํ ทุกฺขธมฺมานํ ปุรกฺขโต ปุเรคามี โหติ. สมชฺชาภิจรณสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๐] กฺว นจฺจนฺติ "กสฺมึ ฐาเน นฏนาฏกาทินจฺจํ อตฺถี"ติ ปุจฺฉิตฺวา ยสฺมึ คาเม วา นิคเม วา ตํ อตฺถิ, ตตฺถ คนฺตพฺพํ โหติ, ตสฺส "เสฺว นจฺจทสฺสนํ คมิสฺสามี"ติ อชฺช วตฺถคนฺธมาลาทีนิ ปฏิยาเทนฺตสฺเสว สกลทิวสํ กมฺมจฺเฉโท โหติ, นจฺจทสฺสเนน เอกาหํปิ ทฺวีหํปิ ตีหํปิ ตตฺเถว โหติ, อถ วุฏฺฐิสมฺปตฺติยาทีนิ ลภิตฺวาปิ วปฺปาทิกาเล วปฺปาทีนิ อกโรนฺตสฺส อนุปฺปนฺนา โภคา นุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺส พหิ คตภาวํ ญตฺวา อนารกฺเข เคเห โจรา ยํ อิจฺฉนฺติ, ตํ หรนฺติ, ๒- เตนสฺส อุปฺปนฺนาปิ โภคา วินสฺสนฺติ. กฺว คีตนฺติ อาทีสุปิ เอเสว นโย. เตสํ นานากรณํ พฺรหฺมชาเล วุตฺตเมว. ชูตปฺปมาทสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๑] ชยํ เวรนฺติ "ชิตํ มยา"ติ ปริสมชฺเฌ ปรสฺส สาฏกํ วา เวฐนํ วา คณฺหาติ, โส "ปริสมชฺเฌ เม อวมานํ กโรสิ, โหตุ, สิกฺขาเปสฺสามิ นนฺ"ติ ตตฺถ เวรํ พนฺธติ, เอวํ ชินนฺโต สยํ เวรํ ปสวติ. ชิโนติ อญฺเญน ชิโต สมาโน ยนฺเตน ตสฺส เวฐนํ วา สาฏโก วา อญฺญํ วา ปน หิรญฺญสุวณฺณาทิวิตฺตํ คหิตํ, ตํ อนุโสจติ "อโหสิ วต เม, ตํ ตํ วต เม นตฺถี"ติ ตปฺปจฺจยา โสจติ. เอวํ โส ชิโน วิตฺตมนุโสจติ. สภาคตสฺส วจนํ น รูหตีติ วินิจฺฉยฏฺฐาเน สกฺขิปุฏฺฐสฺส สโต วจนํ น รูหติ, น ปติฏฺฐาติ, "อยํ อกฺขโสณฺโฑ ชูตกโร, มา ตสฺส วจนํ คณฺหิตฺถา"ติ วตฺตาโร ภวนฺติ. มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหตีติ ตญฺหิ มิตฺตามจฺจา เอวํ วทนฺติ "สมฺม ตฺวํปิ นาม กุลปุตฺโต ชูตกโร ฉินฺนโก หุตฺวา ภินฺนโก หุตฺวา วิจรสิ, น เต อิทํ ชาติโคตฺตานํ อนุรูปํ, อิโต ปฏฺฐาย มา เอวํ กเรยฺยาสี"ติ. โส @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อสติ สพฺพํ วิกาลจาริมฺหิ อาหารตพฺพํ โหติ ฉ.ม., อิ. กโรนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

เอวํ วุตฺโตปิ เตสํ วจนํ น กโรติ. ตโต เต เตน สทฺธึ เอกโต น ติฏฺฐนฺติ น นิสีทนฺติ. ตสฺส การณา สกฺขิปุฏฺฐาปิ น กเถนฺติ. เอวํ มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหติ. อาวาหวิวาหกานนฺติ อาวาหกา นาม เย ตสฺส ฆรโต ทาริกํ คเหตุกามา. วิวาหกา นาม เย ตสฺส เคเห ทาริกํ ทาตุกามา. อปฺปตฺถิโต โหตีติ อนิจฺฉิโต โหติ. นาลํ ทารภรณายาติ ทารภรณาย น สมตฺโถ. เอตสฺส เคเห ทาริกา ทินฺนาปิ เอตสฺส เคหโต อาคตาปิ อเมฺหหิเอว โปสิตพฺพา ภวิสฺสติเยว. ปาปมิตฺตตาย ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๒] เย ๑- ธุตฺตาติ อกฺขธุตฺตา. โสณฺฑาติ อิตฺถีโสณฺฑา ภตฺตโสณฺฑา สุราโสณฺฑา ๒- มูลกโสณฺฑา. ปิปาสาติ ปานโสณฺฑา. เนกติกาติ ปฏิรูปเกน วญฺจนิกา. ๓- วญฺจนิกาติ สมฺมุขาวญฺจนาหิ วญฺจนิกา. สาหสิกาติ เอกาคาริกาทิสาหสิกกมฺมการิโน. ตฺยสฺส มิตฺตา โหนฺตีติ เต อสฺส มิตฺตา โหนฺติ. อญฺเญหิ สปฺปุริเสหิ สทฺธึ น รมติ คนฺธมาลาทีหิ อลงฺกริตฺวา วรสยนํ อาโรปิตสูกโร คูถกูปมิว. เต ปาปมิตฺเตเยว อุปสงฺกมติ. ตสฺมา ทิฏฺเฐ เจว ธมฺเม สมฺปราเย ๔- จ พหุํ อนตฺถํ นิคจฺฉติ. อาลสฺยสฺส ฉอาทีนววณฺณนา [๒๕๓] อติสีตนฺติ กมฺมํ น กโรตีติ มนุสฺเสหิ กาลสฺเสว วุฏฺฐาย "เอถ โภ กมฺมนฺตํ คจฺฉามา"ติ วุตฺโต "อติสีตนฺตาว, อฏฺฐีนิ ภิชฺชนฺติ วิย, คจฺฉถ ตุเมฺห ปจฺฉา ชานิสฺสามี"ติ อคฺคึ ตปนฺโต นิสีทติ. เต คนฺตฺวา กมฺมํ กโรนฺติ. อิตรสฺส กมฺมํ ปริหายติ. อติอุณฺหนฺติ อาทีสุปิ เอเสว นโย. โหติ ปานสขา นามาติ เอกจฺโจ ปานฏฺฐาเน สุราเคเหเยว สหาโย โหติ. "ปนฺนสขา"ติปิ ปาโฐ, อยเมวตฺโถ. สมฺมิยสมฺมิโยติ สมฺม สมฺมาติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เย สทฺโท น ทิสฺสติ ฉ.ม., อิ. ปูวโสณฺฑา @ ฉ.ม. อิ. วญฺจนกา ฉ.ม. สมฺปรายญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

วทนฺโต สมฺมุเขเยว สหาโย โหติ, ปรมฺมุเข เวรีสทิโส โอตารเมว คเวสติ. อตฺเถสุ ชาเตสูติ ตถารูเปสุ กิจฺเจสุ สมุปฺปนฺเนสุ. เวรปฺปสงฺโคติ เวรพหุลตา. อนตฺถตาติ อนตฺถการิตา. สุกทริยตาติ สุฏฺฐุ กทริยตา ถทฺธมจฺฉริยภาโว. อุทกมิว อิณํ วิคาหตีติ ปาสาโณ อุทกํ วิย สํสีทนฺโต ๑- อิณํ วิคาหติ. รตฺติมุฏฺฐานเทสฺสินาติ รตฺตึ อนุฏฺฐานสีเลน. อติสายมิทํ อหูติ อิทํ อติสายํ ชาตนฺติ เย เอวํ วตฺวา กมฺมํ น กโรนฺติ. อิติ วิสฺสฏฺฐกมฺมนฺเตติ เอวํ วตฺวา ปริจฺจตฺตกมฺมนฺเต. อตุถา อจฺเจนฺติ มาณเวติ เอวรูเป ปุคฺคเล อตฺถา อติกฺกมนฺติ, เตสุ น ติฏฺฐนฺติ. ติณา ภิยฺโยติ ติณโตปิ อุตฺตรึ. ๒- โส สุขํ ๓- น วิหายตีติ โส ปุริโส สุขํ น ชหติ, สุขสมงฺคีเยว โหติ. อิมินา กถามคฺเคน อิมมตฺถํ ทสฺเสสิ ๔- "คิหิภูเตน สตา เอตฺตกํ กมฺมํ น กาตพฺพํ, กโรนฺตสฺส วุฑฺฒิ นาม นตฺถิ. อิธโลกปรโลเก ครหเมว ปาปุณาตี"ติ. มิตฺตปฏิรูปกวณฺณนา [๒๕๔] อิทานิ โย เอวํ กโรโต อนตฺโถ อุปฺปชฺชติ, อญฺญานิ วา ปน ยานิ กานิจิ ภยานิ เย เกจิ อุปทฺทวา เย เกจิ อุปสคฺคา, สพฺเพ เต พาลํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนฺติ. ตสฺมา "เอวรูปา พาลา น เสวิตพฺพา"ติ พาเล มิตฺตปฏิรูปเก อมิตฺเต ทสฺเสตุํ จตฺตาโรเม คหปติปุตฺต อมิตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ อญฺญทตฺถุหโรติ สยํ ตุจฺฉหตฺโถ อาคนฺตฺวา เอกํเสน ยํกิญฺจ หรติเยว. วจีปรโมติ วจนปรโม วจนมตฺเตเนว ทายโก การโก วิย โหติ. อนุปฺปิยภาณีติ อนุปฺปิยํ ภณติ. อปายสหาโยติ โภคานํ อปาเยสุ สหาโย โหติ. [๒๕๕] เอวํ จตฺตาโร อมิตฺเต ทสฺเสตฺวา ปุน ตตฺถ เอเกกํ จตูหิ การเณหิ วิภชนฺโต จตูหิ โข คหปติปุตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ อญฺญทตฺถุหโร โหตีติ เอกํเสน หารโกเยว โหติ. สหายสฺส เคหํ ริตฺตหตฺโถ อาคนฺตฺวา @เชิงอรรถ: อิ. สีทนฺโต ฉ.ม. อุตฺตริ @ อิ. สุขา ฉ.ม. อิ. ทสฺเสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

นิวตฺถสาฏกาทีนํ วณฺณํ ภาสติ, โส "อติวิย ตฺวํ สมฺม อิมสฺส วณฺณํ ภาสตี"ติ อญฺญํ นิวาเสตฺวา ตํ เทติ. อปฺเปน พหุมิจฺฉตีติ ยงฺกิญฺจิ อปฺปกํ ทตฺวา ตสฺส สนฺติกา พหุํ ปฏฺเฐติ. ภยสฺส กิจฺจํ กโรตีติ อตฺตโน ภเย อุปฺปนฺเน ตสฺส ทาโส วิย หุตฺวา ตํ ตํ กิจฺจํ กโรติ, อยํ สพฺพทา น กโรติ, ภเย อุปฺปนฺเน กโรติ, น เปเมนาติ อมิตฺโต นาม ชาโต. เสวติ อตฺถการณาติ มิตฺตสนฺถววเสน น เสวติ, อตฺตโน อตฺถเมว ปจฺจาสึสนฺโต ๑- เสวติ. [๒๕๖] อตีเตน ปฏิสนฺถรตีติ สหาเย อาคเต "หิยฺโย วาเร ๒- อาคโตสิ, อมฺหากํ อิมสฺมึ วาเร สสฺสํ อติวิย นิปฺผนฺนํ, พหูนิ สาลิยวพีชาทีนิ ฐเปตฺวา มคฺคํ โอโลเกนฺตา นิสีทิมฺหา, ๓- อชฺช ปน สพฺพํ ขีณนฺ"ติ เอวํ อตีเตน สงฺคณฺหาติ. อนาคเตนาติ "อิมสฺมึ วาเร อมฺหากํ สสฺสํ มนาปํ ภวิสฺสติ, ผลภารภริตา สาลิอาทโย, สสฺสสงฺคเห กเต ตุมฺหากํ สงฺคหํ กาตุํ สมตฺถา ภวิสฺสามา"ติ เอวํ อนาคเตน สงฺคณฺหาติ. นิรตฺถเกนาติ หตฺถิกฺขนฺเธ วา อสฺสปิฏฺเฐ วา นิสินฺโน สหายํ ทิสฺวา "เอหิ โภ อิธ นิสีทา"ติ วทติ. มนาปํ สาฏกํ นิวาเสตฺวา "สหายกสฺส วต เม อนุจฺฉวิโก อญฺโญ ๔- ปน มยฺหํ นตฺถี"ติ วทติ, เอวํ นิรตฺถเกน สงฺคณฺหาติ นาม. ปจฺจุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ พฺยสนํ ทสฺเสตีติ "สกเฏน เม อตฺโถ"ติ วุตฺเต "สาธุ อปิจ ๕- จกฺกมสฺส ภินฺนํ, อกฺโข ภินฺโน"ติ ๖- อาทีนิ วทติ. [๒๕๗] ปาปกํปิสฺส อนุชานาตีติ ปาณาติปาตาทีสุ ยงฺกิญฺจิ กโรมาติ วุตฺเต "สาธุ สมฺม กโรมา"ติ อนุชานาติ. กลฺยาเณปิ เอเสว นโย. [๒๕๘] สหาโย โหตีติ "อสุกฏฺฐาเน สุรํ ปิวนฺติ, เอหิ ตตฺถ คจฺฉามา"ติ วุตฺเต สาธูติ คจฺฉติ. เอส นโย สพฺพตฺถ. [๒๕๙] อิติ วิญฺญายาติ "มิตฺตปฏิรูปกา เอเต"ติ เอวํ ชานิตฺวา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปจฺจาสีสนฺโต ฉ.ม., อิ. หิยฺโย วา ปเร วา ฉ.ม., อิ. นิสีทิมฺห @ อิ. อญฺญํ ฉ.ม., อิ. สาธุ อปิจ น ทีสฺสติ ฉ.ม. ฉินฺโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

สุหทมิตฺตวณฺณนา [๒๖๐] เอวํ น อเสวิตพฺเพ ปาปมิตฺเต ทสฺเสตฺวา อิทานิ เสวิตพฺเพ กลฺยาณมิตฺเต ทสฺเสนฺโต ปุน จตฺตาโรเม คหปติปุตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ สุหทาติ สุนฺทรหทยา. [๒๖๑] ปมตฺตํ รกฺขตีติ มชฺชํ ปิวิตฺวา คามมชฺเฌ วา คามทฺวาเร วา มคฺเค วา นิปนฺนํ ทิสฺวา "เอวํ นิปนฺนสฺส โกจิเทว นิวาสนปารุปนํปิ หเรยฺยา"ติ สมีเป นิสีทิตฺวา ปพุทฺธกาเล คเหตฺวา คจฺฉติ. ปมตฺตสฺส สาปเตยฺยนฺติ สหาโย พหิ คโต วา โหติ สุรํ ปิวิตฺวา วา มตฺโต, ๑- เคหํ อนารกฺขํ, "โกจิเทว ยงฺกิญฺจิ ๒- หเรยฺยา"ติ เคหํ ปวิสิตฺวา ตสฺส ธนํ รกฺขติ. ภีตสฺสาติ กิสฺมิญฺจิเทว ภเย อุปฺปนฺเน "มา ภายิ, มาทิเส สหาเย ฐิเต กึ ภายสี"ติ ตํ ภยํ หรนฺโต ๓- ปฏิสรณํ โหติ. ตทฺทิคุณํ โภคนฺติ กิจฺจกรณีเย อุปฺปนฺเน สหายํ อตฺตโน สนฺติกํ อาคตํ ทิสฺวา วทติ "กสฺมา อาคโตสี"ติ. ราชกุเล กมฺมํ อตฺถีติ. กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. เอโก กหาปโณติ. "นคเร กมฺมํ นาม น เอกกหาปเณน นิปฺปชฺชติ, ๔- เทฺว คณฺหาหี"ติ, เอวํ ยตฺตกํ วทติ, ตโต ทิคุณํ เทติ. [๒๖๒] คุยฺหมสฺส อาจิกฺขตีติ อตฺตโน คุยฺหํ นิคฺคุยฺหิตุํ ๕- ยุตฺตกถํ อญฺญสฺส อกเถตฺวา ตสฺเสว อาจิกฺขติ. คุยฺหมสฺส ปริคูหตีติ เตน กถิตํ คุยฺหํ ยถา อญฺโญ น ชานาติ, เอวํ รกฺขติ. อาปทาสุ น วิชหตีติ อุปฺปนฺเน ภเย น ปริจฺจชติ. ชีวิตํปิสฺส อตฺถายาติ อตฺตโน ชีวิตํปิ ตสฺเสว สหายสฺส อตฺถาย ปริจฺจตฺตเมว โหติ, อตฺตโน ชีวิตํ อคเณตฺวาปิ ตสฺส กมฺมํ กโรติเยว. [๒๖๓] ปาปา นิวาเรตีติ อเมฺหสุ ปสฺสนฺเตสุ ตฺวํ เอวํ กาตุํ น ลภสิ, ปญฺจ เวรานิ ทส อกุสลกมฺมปเถ มา กโรหีติ นิวาเรติ. กลฺยาเณ นิเวเสตีติ กลฺยาณกมฺเม ตีสุ สรเณสุ ปญฺจสุ สีเลสุ ทสสุ กุสลกมฺมปเถสุ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปมตฺโต อิ. ยํกิญฺจิ วิตฺตํ @ ม. พาเธนฺโต ฉ.ม. นิปฺผชฺชติ ฉ.ม. นิคฺคูหิตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

วตฺตสฺสุ, ทานํ เทหิ ปุญฺญํ กโรหิ ธมฺมํ สุโณหีติ เอวํ กลฺยาเณ นิโยเชติ. อสฺสุตํ สาเวตีติ อสฺสุตปุพฺพํ สุขุมํ นิปุณํ การณํ สาเวติ. สคฺคสฺส มคฺคนฺติ อิมํ กมฺมํ กตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตนฺตีติ เอวํ สคฺคสฺส มคฺคํ อาจิกฺขติ. [๒๖๔] อภเวนสฺส น นนฺทตีติ ตสฺส อภเวน อวฑฺฒิยา ๑- ปุตฺตทารสฺส วา ปริชนสฺส วา ตถารูปํ ปาริชุญฺญํ ทิสฺวา วา สุตฺวา วา น นนฺทติ, อนตฺตมโน โหติ. ภเวนาติ วฑฺฒิยา ๒- ตถารูปสฺส สสฺสาทิสมฺปตฺตึ วา อิสฺสริยปฏิลาภํ วา ทิสฺวา วา สุตฺวา วา นนฺทติ, อตฺตมโน โหติ. อวณฺณํ ภณมานํ นิวาเรตีติ "อสุโก วิรูโป น ปาสาทิโก ทุชฺชาติโก ทุสฺสีโล"ติ วา วุตฺเต "เอวํ มา ภณิ, รูปวา จ โส ปาสาทิโก จ สุชาโต จ สีลสมฺปนฺโน จา"ติ อาทีหี วจเนหิ ปรํ อตฺตโน สหายสฺส อวณฺณํ ภณมานํ นิวาเรติ. วณฺณํ ภณมานํ ปสํสตีติ "อโห สุฏฺฐุ วทสิ, สุภาสิตํ ตยา, เอวเมตํ, เอส ปุริโส รูปวา ปาสาทิโก สุชาโต สีลสมฺปนฺโน"ติ เอวํ อตฺตโน สหายกสฺส ปรํ วณฺณํ ภณมานํ ปสํสติ. [๒๖๕] ชลํ อคฺคิว ภาสตีติ รตฺตึ ปพฺพตมตฺถเก ชลมาโน อคฺคิ วิย วิโรจติ. โภเค สํหรมานสฺสาติ อตฺตานํปิ ปรํปิ อปีเฬตฺวา ธมฺเมน สเมน โภเค สมฺปิณฺเฑนฺตสฺส ๔- ราสึ กโรนฺตสฺส. ภมรสฺเสว อิริยโตติ ยถา ภมโร ปุปฺผานํ วณฺณคนฺธํ อเหฐยํ ๕- ตุณฺเฑนปิ ปกฺเขหิปิ รชํ ๖- อาหริตฺวา อนุปุพฺเพน จกฺกปฺปมาณํ มธุปฏลํ กโรติ, เอวํ อนุปุพฺเพน มหนฺตํ โภคราสึ กโรนฺตสฺส. โภคา สนฺนิจยํ ยนฺตีติ ตสฺส โภคา นิจยํ คจฺฉนฺติ. กถํ? อนุปุพฺเพน อุปจิกาหิ สํวฑฺฒิยมาโน วมฺมิโก วิย. เตนาห "วมฺมิโกวูปจียตีติ. ๗- ยถา วมฺมิโก อุปจิยติ, เอวํ นิจยํ ยนฺตีติ อตฺโถ. สมาหตฺวาติ สมาหริตฺวา. อลมตฺโตติ ยุตฺตสภาโว สมตฺโถ วา ปริยตฺตรูโป ฆราวาสํ สณฺฐเปตุํ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. อวุฑฺฒิยา ฉ.ม. วุฑฺฒิยา ฉ.ม. สมฺปตตึ @ อิ. สี. สํวฑฺเฒนฺตสฺส ฉ.ม. อโปถยํ ฉ.ม. รสํ @ ฉ.ม. วมฺมิโกวุปจียตีติ,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

อิทานิ ยถา ฆราวาโส สณฺฐเปตพฺโพ, ตถา โอวาทํ เทนฺโต ๑- จตุธา วิภเช โภเคติ อาทิมาห. ตตฺถ สเว มิตฺตานิ คนฺถตีติ โส เอวํ วิภชนฺโต มิตฺตานิ คนฺถติ นาม, อภิชฺชมานานิ ฐเปติ. ยสฺส หิ โภคา สนฺติ, โสเอว มิตฺเต ฐเปตุํ สกฺโกติ, น อิตโร. เอเกน โภเค ภุญฺเชยฺยาติ เอเกน โกฏฺฐาเสน โภเค ภุญฺเชยฺย. ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเยติ ทฺวีหิ โกฏฺฐาเสหิ กสิวณิชฺชาทิกมฺมํ ๒- ปโยเชยฺย. จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺยาติ จตุตฺถํ โกฏฺฐาสํ นิเธตฺวา ๓- ฐเปยฺย. อาปทาสุ ภวิสฺสตีติ กุลานญฺหิ ตํ ๔- น สพฺพกาลํ เอกสทิสํ วตฺตติ, กทาจิ ราชาทิวเสน อาปทาปิ อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺมา เอวํ อุปฺปนฺนาสุ อาปทาสุ ภวิสฺสตีติ "เอกํ โกฏฺฐาสํ นิธาเปยฺยา"ติ อาห. อิเมสุ ปน จตูสุ โกฏฺฐาเสสุ กตรํ โกฏฺฐาสํ คเหตฺวา กุสลํ กาตพฺพนฺติ. "โภเค ภุญฺเชยฺยา"ติ วุตฺตโกฏฺฐาสํ. ตโต คณฺหิตฺวา ภิกฺขูนํปิ กปณทฺธิกาทีนํปิ ทานํ ๕- ทาตพฺพํ เปสการนฺหาปิตาทีนํปิ เวตฺตนํ ทาตพฺพํ ฉทิสาปฏิจฺฉาทนกณฺฑวณฺณนา [๒๖๖] อิติ ภควา เอตฺตเกน กถามคฺเคน เอวํ คหปติปุตฺต อริยสาวโก จตูหิ การเณหิ อกุสลํ ปหาย ฉหิ การเณหิ โภคานํ อปายมุขํ วชฺเชตฺวา โสฬส มิตฺตานิ เสวนฺโต ฆราวาสํ สณฺฐเปตฺวา ทารภรณํ กโรนฺโต ธมฺมิเกน อาชีเวน ชีวติ, เทวมนุสฺสานญฺจ อนฺตเร อคฺคิกฺขนฺโธ วิย วิโรจตีติ วชฺชนียธมฺมวชฺชนตฺถํ เสวิตพฺพธมฺมเสวนตฺถญฺจ โอวาทํ ทตฺวา อิทานิ นมสฺสิตพฺพา ฉ ทิสา ทสฺเสนฺโต กถญฺจ คหปติปุตฺตาติ อาทิมาห. ตตฺถ ฉทิสาปฏิจฺฉาทีติ ยถา ฉหิ ทิสาหิ อาคมนภยํ น อาคจฺฉติ, เขมํ โหติ นิพฺภยํ, เอวํ วิหรนฺโต "ฉทิสาปฏิจฺฉาที"ติ วุจฺจติ. "ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร เวทิตพฺพา"ติ อาทีสุ มาตาปิตโร ปุพฺพูปการิตาย ปุรตฺถิมา @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. โอวทนฺโต ฉ.ม. กสิวาณิชฺชาทิกมฺมํ ฉ.ม., อิ. นิธาเปตฺวา @ ฉ.ม., อิ. ตํ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ทานํ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

ทิสาติ เวทิตพฺพา. อาจริยา ทกฺขิเณยฺยตาย ทกฺขิณา ทิสาติ. ปุตฺตทารา ปิฏฺฐิโต อนุพนฺธนวเสน ปจฺฉิมา ทิสาติ. มิตฺตามจฺจา ยสฺมา โสปิ มิตฺตามจฺเจ นิสฺสาย เต เต ทุกฺขวิเสเส อุตฺตรติ, ตสฺมา อุตฺตรา ทิสาติ. ทาสกมฺมกรา ปาทมูเล ปติฏฺฐานวเสน เหฏฺฐิมา ทิสาติ. สมณพฺราหฺมณา คุเณหิ อุปริ ฐิตภาเวน อุปริมา ทิสาติ เวทิตพฺพา. [๒๖๗] ภโต เน ภริสฺสามีติ อหํ มาตาปิตูหิ ถญฺญํ ปาเยตฺวา หตฺถปาเท วฑฺเฒตฺวา มุเขน สิงฺฆาณิกํ อปเนตฺวา นฺหาเปตฺวา มณฺเฑตฺวา ภโต ภริโต ชคฺคิโต, สฺวาหํ อชฺช เต ชิณฺเณ ๑- มหลฺลเก ปาทโธวนนฺหาปนยาคุภตฺตทานาทีหิ ภริสฺสามิ. กิจฺจํ เนสํ กริสฺสามีติ อหํ อตฺตโน กมฺมํ ฐเปตฺวา มาตาปิตูนํ ราชกุลาทีสุ อุปฺปนฺนํ กิจฺจํ คนฺตฺวา กริสฺสามิ. กุลวํสํ ฐเปสฺสามีติ มาตาปิตูนํ สนฺตกํ เขตฺตวตฺถุหิรญฺญสุวณฺณาทึ อวินาเสตฺวา รกฺขนฺโตปิ กุลวํสํ ฐเปติ ๒- นาม มาตาปิตโร อธมฺมิกวํสโต หาเปตฺวา ธมฺมิกวํเส ฐเปนฺโตปิ, กุลวํเสน อาคตานิ สลากภตฺตาทีนิ อนุปจฺฉินฺทิตฺวา ปวตเตนฺโตปิ กุลวํสํ ฐเปติ นาม. อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "กุลวํสํ ฐเปสฺสามี"ติ. ทายชฺชํ ปฏิปชฺชามีติ มาตาปิตโร อตฺตโน โอวาเท อวตฺตมาเน มิจฺฉาปฏิปนฺเน ทารเก วินิจฺฉยํ ปตฺวา อปุตฺเต กโรนฺติ, เต ทายชฺชารหา น โหนฺติ. โอวาเท วตฺตมาเน ปน กุลสนฺตกสฺส สามิเก กโรนฺติ, อหํ เอวํ วตฺติสฺสามีติ อธิปฺปาเยน "ทายชฺชํ ปฏิปชฺชามี"ติ วุตฺตํ. ทกฺขิณํ อนุปฺปทสฺสามีติ เตสํ ปตฺติทานํ กตฺวา ตติยทิวสโต ปฏฺฐาย ทานํ อนุปฺปทสฺสามิ. ปาปา นิวาเรนฺตีติ ปาณาติปาตาทีนํ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกํ อาทีนวํ วตฺวา "ตาต มา เอวรูปํ กรี"ติ นิวาเรนฺติ, กตํปิ ครหนฺติ กลฺยาเณ นิเวเสนฺตีติ อนาถปิณฺฑิโก วิย ลญฺจํ ๓- ทตฺวาปิ สีลสมาทานาทีสุ นิเวเสนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ชิณฺเณ น ทิสฺสติ ฉ.ม. สณฺฐเปสฺสามิ ฉ.ม. ลญฺชํ, อิ. ลทฺธญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

สิปฺปํ สิกฺขาเปนฺตีติ อตฺตโน โอวาเท ฐิตภาวํ ญตฺวา วํสานุคตํ ๑- มุทฺธาคณนาทิสิปฺปํ สิกฺขาเปนฺติ. ปฏิรูเปนาติ กุลสีลรูปาทีหิ อนุรูเปน. สมเย ทายชฺชํ นิยฺยาเทนฺตีติ สมเย ธนํ เทนฺติ. ตตฺถ นิจฺจสมโย กาลสมโยติ เทฺว สมยา. นิจฺจสมเย เทนฺติ นาม "อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย อิมํ คณฺหิตพฺพํ คณฺห, อยนฺเต ปริพฺพโย โหตุ, อิมินา กุสลํ กโรหี"ติ เทนฺติ. กาลสมเย เทนฺติ นาม สิขาฐปนอาวาหวิวาหาทิสมเย เทนฺติ. อปิจ ปจฺฉิเม กาเล มรณมญฺเจ นิปนฺนสฺส "อิมินา กุสลํ กโรหี"ติ เทนฺตาปิ สมเย เทนฺติ นาม. ปฏิจฺฉนฺนา โหตีติ ยํ ปุรตฺถิมทิสโต ภยํ อาคจฺเฉยฺย, ยถา ตํ นาคจฺฉติ, เอวํ ปิหิตา โหติ. สเจ หิ ปุตฺตา วิปฺปฏิปนฺนา อสฺสุ, มาตาปิตโร ทหรกาลโต ปฏฺฐาย ชคฺคนาทีหิ สมฺมาปฏิปนฺนา, เอเต ทารกา, มาตาปิตูนํ อปฺปฏิรูปาติ เอตํ ภยํ อาคจฺเฉยฺย. ปุตฺตา สมฺมาปฏิปนฺนา, มาตาปิตโร วิปฺปฏิปนฺนา, มาตาปิตโร ปุตฺตานํ นานุรูปาติ เอตํ ภยํ อาคจฺเฉยฺย. อุโภสุ วิปฺปฏิปนฺเนสุ ทุวิธํปิ ตํ ภยํ โหติ. สมฺมาปฏิปนฺเนสุ สพฺพํ น โหติ. เตน วุตฺตํ "ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา"ติ. เอวญฺจ ปน วตฺวา ภควา สิงฺคาลกํ เอตทโวจ "น โข เต คหปติปุตฺต ปิตา โลกสมฺมตํ ปุรตฺถิมํ ทิสํ นมสฺสาเปติ. มาตาปิตโร ปน ปุรตฺถิมทิสาสทิเส กตฺวา นมสฺสาเปติ. อยญฺหิ เต ปิตรา ปุรตฺถิมา ทิสา อกฺขาตา, โน อญฺญา"ติ. [๒๖๘] อุฏฺฐาเนนาติ อาสนา อุฏฺฐาเนน. อนฺเตวาสิเกน หิ อาจริยํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อาสนา วุฏฺฐาย ปจฺจุคฺคมนํ กตฺวา หตฺถโต ภณฺฑกํ คเหตฺวา อาสนํ ปญฺญเปตฺวา นิสีทาเปตฺวา วีชนปาทโธวนปาทมกฺขนานิ ๒- กาตพฺพานิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "อุฏฺฐาเนนา"ติ. อุปฏฺฐาเนนาติ ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ อุปฏฺฐานคมเนน. สิปฺปุคฺคหณกาเล ๓- ปน อวสฺสเมว คนฺตพฺพํ โหติ. สุสฺสุสายาติ สทฺทหิตฺวา สวเนนฺ อสทฺทหิตฺวา สุณนฺโต หิ วิเสสํ นาธิคจฺฉติ. @เชิงอรรถ: อิ. วํสาคเต ฉ.ม. พีชน..... อิ. สิปฺปํ คหณกาเล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

ปาริจริยายาติ อวเสสขุทฺทกปาริจริยาย. อนฺเตวาสิเกน หิ อาจริยสฺส ปาโตว อุฏฺฐาย มุโขทกทนฺตกฏฺฐํ ทตฺวา ภตฺตกิจฺจกาเลปิ ปานียํ คเหตฺวา ปจฺจุฏฺฐานาทีนิ กตฺวา วนฺทิตฺวา คนฺตพฺพํ. กิลิฏฺฐวตฺถาทีนิ โธวิตพฺพานิ, สายํ นฺหาโนทกํ ปจฺจุปฏฺฐเปตพฺพํ. อผาสุกกาเล อุปฏฺฐาตพฺพํ. ปพฺพชิเตนปิ สพฺพํ อนฺเตวาสิกวตฺตํ กาตพฺพํ. อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "ปาริจริยายา"ติ. สกฺกจฺจํ สิปฺปปฏิคฺคหเณนาติ สกฺกจฺจํ ปฏิคฺคหณํ นาม โถกํ คเหตฺวา พหู วาเร สชฺฌายกรณํ, เอกปทํปิ วิสุทฺธเมว คเหตพฺพํ. สุวินีตํ วิเนนฺตีติ "เอวนฺเต นิสีทิตพฺพํ, เอวํ ฐาตพฺพํ, เอวํ ภุญฺชิตพฺพํ, ปาปมิตฺตา วชฺเชตพฺพา, กลฺยาณมิตฺตา เสวิตพฺพา"ติ เอวํ ขาทิตพฺพํ เอวํ อาจารํ สิกฺขาเปนฺติ ๑- วิเนนฺติ. สุคฺคหิตํ คาหาเปนฺตีติ ยถา สุคฺคหิตํ คณฺหาติ, เอวํ อตฺถญฺจ พฺยญฺชนญฺจ โสเธตฺวา ปโยกํ ทสฺเสตฺวา คณฺหาเปนฺติ. มิตฺตามจฺเจสุ ปฏิเวเทนฺตีติ "อยํ อมฺหากํ อนฺเตวาสิโก พฺยตฺโต พหุสฺสุโต มยา สมสโม, เอตํ สลฺลกฺเขยฺยาถา"ติ เอวํ คุณํ กเถตฺวา มิตฺตามจฺเจสุ ปติฏฺฐเปนฺติ. ทิสาสุ ปริตฺตาณํ กโรนฺตีติ สิปฺปสิกฺขาปเนเนวสฺส สพฺพทิสาสุ รกฺขํ กโรนฺติ. อุคฺคหิตสิปฺโป หิ ยํ ยํ ทิสํ คนฺตฺวา สิปฺปํ ทสฺเสสิ, ๒- ตตฺถ ตตฺถสฺส ลาภสกฺกาโร อุปฺปชฺชติ, โส อาจริเยน กโต นาม โหติ, คุณํ กเถนฺโตปิสฺส มหาชโน อาจริยปาเท โธวิตฺวา วสิตอนฺเตวาสิโก วต อยนฺติ ปฐมํ อาจริยสฺเสว คุณํ กเถติ, ๓- พฺรหฺมโลกปฺปมาโณปิสฺส ลาโภ อุปฺปชฺชมาโน อาจริยสนฺตโกว โหติ. อปิจ ยํ วิชฺชํ ปริชปฺปิตฺวา คจฺฉนฺตํ อฏวิยํ โจรา น ปสฺสนฺติ, อมนุสฺสา วา ทีฆชาติ อาทโย วา น วิเหเฐนฺติ, ตํ สิกฺขาเปนฺตาปิ ทิสาสุ ปริตฺตาณํ กโรนฺติ. ยํ วา โส ทิสํ คโต โหติ, ตโต กงฺขํ อุปฺปาเทตฺวา อตฺตโน สนฺติกํ อาคตมนุสฺเส "เอติสฺสํ ทิสายํ อมฺหากํ อนฺเตวาสิโก วสติ, ตสฺส จ มยฺหญฺจ อิมสฺมึ สิปฺเป นานากรณํ นตฺถิ, คจฺฉถ ตเมว ปุจฺฉถา"ติ เอวํ อนฺเตวาสิกํ ปคฺคณฺหนฺตาปิ ตสฺส ตตฺถ ลาภสกฺการุปฺปตฺติยา ปริตฺตาณํ กโรนฺติ นาม, ปติฏฺฐํ กโรนฺตีติ อตฺโถ. เสสเมตฺถ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. @เชิงอรรถ: สี. อิ. สิกฺขาเปนฺตา ฉ.ม., อิ. ทสฺเสติ ฉ.ม., อิ. กเถนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

[๒๖๙] ตติยทิสาวาเร สมฺมานนายาติ เทวมาเต ติสฺสมาเตติ เอวํ สมฺภาวิตกถากถเนน. อวมานนายาติ ๑- ยถา ทาสกมฺมกราทโย โปเถตฺวา ๒- วิเหเฐตฺวา กเถนฺติ, เอวํ หีเฬตฺวา วิมาเนตฺวา อกถเนน. อนติจริยายาติ ตํ อติกฺกมิตฺวา พหิ อญฺญาย อิตฺถิยา สทฺธึ ปริจรนฺโต ตํ อติจรติ นาม, ตถา อกรเณน. อิสฺสริยโวสฺสคฺเคนาติ อิตฺถิโย หิ มหาลตาปสาธนสทิสํปิ ๓- อาภรณํ ลภิตฺวา ภตฺตํ วิจาเรตุํ อลภมานา กุชฺฌนฺติ, กฏจฺฉุํ หตฺเถ ฐเปตฺวา ตว รุจิยา กโรหีติ ภตฺตเคเห วิสฏฺเฐ สพฺพํ อิสฺสริยํ วิสฏฺฐํ นาม โหติ, เอวํ กรเณนาติ อตฺโถ. อลงฺการานุปฺปทาเนนาติ อตฺตโน วิภวานุรูเปน อลงฺการทาเนน. สุสํวิหิตกมฺมนฺตาติ ยาคุภตฺตปจนกาลาทีนิ อนติกฺกมิตฺวา ตสฺส ตสฺส สาธุกํ กรเณน สุฏฺฐุ สํวิหิตกมฺมนฺตา. สุสงฺคหิตปริชนาติ สมฺมานนาทีหิ เจว ปหิณกเปสนาทีหิ ๔- จ สงฺคหิตปริชนา. อิธ ปริชโน นาม สามิกสฺส เจว อตฺตโน จ ญาติชโน. อนติจารินีติ สามิกํ มุญฺจิตฺวา อญฺญํ มนสาปิ น ปฏฺเฐติ. ๕- สมฺภตนฺติ กสิวณิชฺชาทีนิ ๖- กตฺวา อาภตธนํ. ทกฺขา จ โหตีติ ยาคุภตฺตสมฺปาทนาทีสุ เฉกา นิปุณา โหติ. อนลสาติ นิกฺโกสชฺชา. ยถา อญฺญา กุสีตา นิสินฺนฏฺฐาเน นิสินฺนาว โหนฺติ ฐิตฏฺฐาเน ฐิตาว, เอวํ อหุตฺวา วิปฺผาริเกน ๗- จิตฺเตน สพฺพกิจฺจานิ นิปฺผาเทติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๐] จตุตฺถทิสาวาเร อวิสํวาทนตายาติ ยสฺส ยสฺส นามํ คณฺหาติ, ตํ ตํ อวิสํวาเทตฺวา อิทํปิ อมฺหากํ เคเห อตฺถิ, อิทํปิ อตฺถิ, คเหตฺวา คจฺฉาหีติ เอวํ อวิสํวาเทตฺวา ทาเนน. อปรปชา จสฺส ปฏิปูเชนฺตีติ สหายสฺส ปุตฺตธีตโร ปชา นาม, เตสํ ปน ปุตฺตธีตโร จ นตฺตา ๘- จ นตฺตกา จ อปรปชา นาม. เต ปฏิปูเชนฺติ เกฬายนฺติ มมายนฺติ มงฺคลกรณาทีสุ ๙- เตสํ มงฺคลาทีนิ กโรนฺติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. ๑๐- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อนวมานนายาติ อิ. โปเถตฺวา น ทิสฺสติ @ ฉ.ม. มหาลตาสทิสมฺปิ ฉ.ม., อิ. ปเหณกเปสนาทีหิ @ ฉ.ม. ปตฺเถติ ฉ.ม. กสิวาณิชฺชาทีนิ @ ฉ.ม. วิปฺผาริเตน ฉ.ม., อิ. นตฺตุปนตฺตกา @ ฉ.ม. มงฺคลกาลาทีสุ, อิ. มงฺคลกรณาทีสุ น ทิสฺสติ ๑๐ ฉ.ม. เวทิตพฺพํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

[๒๗๑] ยถาพลํ กมฺมนฺตสํวิธาเนนาติ ทหเรหิ กาตพฺพํ มหลฺลเกหิ, มหลฺลเกหิ วา กาตพฺพํ ทหเรหิ, อิตฺถีหิ กาตพฺพํ ปุริเสหิ, ปุริเสหิ วา กาตพฺพํ อิตฺถีหิ อกาเรตฺวา ตสฺส ตสฺส พลานุรูเปเนว กมฺมนฺตสํวิธาเนน. ภตฺตเวตนานุปฺปทาเนนาติ อยํ ขุทฺทกปุตฺโต, อยํ เอกวิหารีติ ตสฺส ตสฺส อนุรูปํ สลฺลกฺเขตฺวา ภตฺตาทาเนน เจว ปริพฺพยทาเนน จ. คิลานูปฏฺฐาเนนาติ อผาสุกกาเล กมฺมํ อกาเรตฺวา สปฺปายเภสชฺชาทีนิ ทตฺวา ปฏิชคฺคเนน. อจฺฉริยานํ รสานํ สํวิภาเคนาติ อจฺฉริเย มธุรรเส ลภิตฺวา สยเมว อขาทิตฺวา เตสํปิ เตสํ ๑- สํวิภาคกรเณน. สมเย โวสฺสคฺเคนาตีติ นิจฺจสมเย ๒- จ กาลสมเย จ โวสฺสชฺชเนน. นิจฺจสมเย โวสฺสชฺชนํ นาม สกลทิวสํ กมฺมํ กโรนฺตา กิลมนฺติ. ตสฺมา ยถา น กิลมนฺติ, เอวํ เวลํ ญฺตฺวา วิสชฺนํ. กาลสมเย โวสฺสคฺโค นาม ฉณนกฺขตฺตกีฬาทีสุ อลงฺการภณฺฑขาทนียโภชนียาทีนิ ทตฺวา วิสชฺชนํ. ทินฺนาทายิโนติ โจริกาย กิญฺจิ อคฺคเหตฺวา สามิเกหิ ทินฺนํเยว อาทายิโน. สุกตกมฺมกราติ "กึ เอตสฺส กมฺเมน กเตน, น มยํ กิญฺจิ ลภามา"ติ อนุชฺฌายิตฺวา ตุฏฺฐหทยา ยถา ตํ กมฺมํ สุกตํ โหติ, เอวํ การกา. กิตฺติวณฺณหราติ ปริสมชฺเฌ กถาย สมฺปตฺตาย "โก อมฺหากํ สามิเกหิ สทิโส นตฺถิ, ๓- มยํ อตฺตโน ทาสภาวํปิ น ชานาม, เตสํ สามิกภาวํปิ น ชานาม, เอวํ โน อนุกมฺปนฺตี"ติ คุณกถาหารกา. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๒] เมตฺเตน กายกมฺเมนาติ อาทีสุ เมตฺตจิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐเปตฺวา กตานิ กายกมฺมาทีนิ เมตฺตานิ นาม วุจฺจนฺติ. ตตฺถ ภิกฺขู นิมนฺเตสฺสามีติ วิหารคมนํ, ธมฺมกรกํ ๔- คเหตฺวา อุทกปริสฺสาวนํ, ปิฏฺฐิปริกมฺมปาทปริกมฺมาทิกรณญฺจ เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม. ภิกฺขู ปิณฺฑาย ปวิฏฺเฐ ทิสฺวา "สกฺกจฺจํ ยาคุํ เทถ, ภตฺตํ เทถา"ติ อาทิวจนญฺเจว, สาธุการํ ทตฺวา ธมฺมสฺสวนญฺจ สกฺกจฺจํ ปฏิสนฺถารกรณาทีนิ จ เมตฺตํ วจีกมฺมํ นาม. "อมฺหากํ กุลูปกตฺเถรา อเวรา โหนฺตุ อพฺยาปชฺฌา"ติ เอวํ จินฺตนํ เมตฺตํ มโนกมฺมํ นาม. อนาวฏทฺวารตายาติ อปิหิตทฺวารตาย. ตตฺถ สพฺพทฺวารานิ วิวริตฺวาปิ สีลวนฺตานํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม., อิ. ตโต สี. กิจฺจสมเย @ ฉ.ม., อิ. อตฺถิ ฉ.ม. ธมกรณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

อทายโก อการโก ปิหิตทฺวาโรเยว. สพฺพทฺวารานิ ปน ปิทหิตฺวาปิ เตสํ ทายโก การโก วิวฏทฺวาโรเยว. อิติ สีลวนฺเตสุ เคหทฺวารํ อาคเตสุ สนฺตญฺเญว นตฺถีติ อวตฺวา ทาตพฺพํ. เอวํ อนาวฏทฺวารตา นาม โหติ. อามิสานุปฺปทาเนนาติ ปุเรภตฺตํ ปริภุญฺชิตพฺพํ อามิสํ นาม, ตสฺมา สีลวนฺตานํ ยาคุภตฺตสมฺปทาเนนาติ อตฺโถ. กลฺยาเณน มนสา อนุกมฺปนฺตีติ "สพฺเพ สตฺตา สุขิตา โหนฺตุ อเวรา อโรคา อพฺยาปชฺฌา"ติ เอวํ หิตผรเณน. อปิจ อุปฏฺฐากานํ เคหํ อญฺเญ สีลวนฺเต สพฺรหฺมจาริโน คเหตฺวา ปวิสนฺตาปิ กลฺยาเณน เจตสา อนุกมฺปนฺติ นาม. สุตํ ปริโยทเปนฺตีติ ยนฺเตสํ ปกติยา สุตํ อตฺถิ, ตสฺส อตฺถํ กเถตฺวา กงฺขํ วิโนเทนฺติ วา, ตถตฺตาย วา ปฏิปชฺชาเปนฺติ. เสสมิธาปิ ปุริมนเยเนว โยเชตพฺพํ. [๒๗๓] อลมตฺโตติ ปุตฺตทารภรณํ กตฺวา อคารํ อชฺฌาวสนสมตฺโถ. ปณฺฑิโตติ ทิสานมสฺสนฏฺฐาเน ปณฺฑิโต หุตฺวา. สโณฺหติ สุขุมตฺถทสฺสเนน สณฺหวาจาภณเนน วา สโณฺห หุตฺวา. ปฏิภาณวาติ ทิสานมสฺสนฏฺฐาเน ปฏิภาณวา หุตฺวา. นิวาตวุตฺตีติ นีจวุตฺติ. อตฺถทฺโธติ ถมฺภรหิโต. อุฏฺฐานโกติ อุฏฺฐานวิริยสมฺปนฺโน. อนลโสติ นิกฺโกสชฺโช. อจฺฉิทฺทวุตฺตีติ ๑- นิรนฺตรกรณวเสน อขณฺฑวุตฺติ. เมธาวีติ ฐานุปฺปตฺติยา ปญฺญาย สมนฺนาคโต. สงฺคาหโกติ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ สงฺคหกโร. มิตฺตกโรติ มิตฺตคเวสโน. วทญฺญูติ ปุพฺพการินา วุตฺตวจนํ ชานาติ. สหายกสฺส ฆรํ คตกาเล "มยฺหํ สหายกสฺส เวฐนํ เทถ, สาฏกํ เทถ, มนุสฺสานํ ภตฺตเวตฺตนํ เทถา"ติ วุตฺตวจนมนุสฺสรนฺโต ตสฺส อตฺตโน เคหํ อาคตสฺส ตตฺตกํ วา ตโต อติเรกํ วา ปฏิกตฺตาติ อตฺโถ. อปิจ สหายกสฺส ฆรํ คนฺตฺวา อิทํ นาม คณฺหิสฺสามีติ อาคตํ สหายกํ ลชฺชาย คณฺหิตุํ อสกฺโกนฺตํ อนุจฺจาริตํปิ ตสฺส วาจํ ญตฺวา เยนตฺเถน โส อาคโต, ตํ นิปฺผาเทนฺโต วทญฺญู นาม. เยน เยน วา ปน สหายกสฺส โอนํ ๒- โหติ, โอโลเกตฺวา ตํ ตํ เทนฺโตปิ วทญฺญูเยว. เนตาติ @เชิงอรรถ: ก., ฉ.ม. อจฺฉินฺนวุตฺติ ฉ.ม., อิ. อูนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

ตํ ตํ อตฺถํ ทสฺเสนฺโต ปญฺญาย เนตา. วิวิธานิ การณานิ ทสฺเสนฺโต เนตีติ วิเนตา. ปุนปฺปุนํ เนตีติ อนุเนตา. ตตฺถ ตตฺถาติ ตสฺมึ ตสฺมึ ปุคฺคเล. รถสฺสาณีว ยายโตติ ยถา อาณิยา สติเยว รโถ ยาติ, อสติ น ยาติ, เอวํ อิเมสุ สงฺคเหสุ สติเยว โลโก วตฺตติ, อสติ น วตฺตติ. เตน วุตฺตํ "เอเต โข สงฺคหา โลเก, รถสฺสาณีว ยายโต"ติ. น มาตา ปุตฺตการณาติ ยทิ มาตา เอเต สงฺคเห ปุตฺตสฺส น กเรยฺย, ปุตฺตการณา มานํ วา ปูชํ วา น ลเภยฺย. สงฺคหา เอเตติ อุปโยควจเน ปจฺจตฺตํ. "สงฺคเห เอเต"ติ วา ปาโฐ. สมฺมเปกฺขนฺตีติ สมฺมา เปกฺขนฺติ. ปาสํสา จ ภวนฺตีติ ปสํสนียา จ ภวนฺติ [๒๗๔] อิติ ภควา ยา ทิสา สนฺธาย เต คหปติปุตฺต ปิตา อาห "ตาต ทิสา นมสฺสา"ติ, ๑- อิมา ตา ฉ ทิสา. ยทิ ตฺวํ ปิตุ วจนํ กโรสิ, อิมา ทิสา นมสฺสาติ ทสฺเสนฺโต สิงฺคาลกสฺส ปุจฺฉาย ฐตฺวา เทสนํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. สิงฺคาลโกปิ สรเณสุ ปติฏฺฐาย จตฺตาลีสโกฏิธนํ พุทฺธสาสเน วิกีริตฺวา ปุญฺญกมฺมํ กตฺวา สคฺคปรายโน ๒- อโหสิ. อิมสฺมิญฺจ ปน สุตฺเต ยํ กิญฺจิ คิหิกตฺตพฺพํ ๓- กมฺมํ นาม, ตํ อกถิตํ นตฺถิ, คิหิวินโย นามายํ สุตฺตนฺโต. ตสฺมา อิมํ สุตฺวา ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชมานสฺส วุฑฺฒิเยว ปาฏิกงฺขา, โน ปริหานีติ. อิติ สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺฐกถาย สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา ------------------- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. นมสฺเสยฺยาสี"ติ สคฺคปรายโณ ฉ.ม. ยํ คิหีหิ กตฺตพฺพํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๖ หน้า ๑๓๒-๑๕๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=3307&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=3307&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=172              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=11&A=3923              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=11&A=4147              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=11&A=4147              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]