ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๗ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๑)

                      ๓. มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา
     [๑๖๓] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตํ. ตตฺถ วินยปริยาเยน
ตโย ชนา สมฺพหุลาติ วุจฺจนฺติ, ตโต ปรํ สํโฆ. สุตฺตนฺตปริยาเยน ตโย ตโย
เอว, ตโต อุทฺธํ สมฺพหุลาติ วุจฺจนฺติ. อิธ สุตฺตนฺตปริยาเยน สมฺพหุลาติ
เวทิตพฺพา. ปิณฺฑาย ปาวิสึสูติ ปวิฏฺฐา, เต ปน น ตาว ปวิฏฺฐา, ปวิสิสฺสามาติ
นิกฺขนฺตา ๑- ปน ปวิสึสูติ วุตฺตา. ยถากึ ๒-? ยถา คามํ คมิสฺสามีติ นิกฺขนฺต-
ปุริโส ตํ คามํ อปฺปตฺโตปิ "กุหึ อิตฺถนฺนาโม"ติ วุตฺเต "คามํ คโต"ติ วุจฺจติ,
เอวํ. ปริพฺพาชกานํ อาราโมติ เชตวนโต อวิทูเร อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ
อาราโม อตฺถิ, ตํ สนฺธาย เอวมาหํสุ. สมโณ อาวุโสติ อาวุโส ตุมฺหากํ สตฺถา
สมโณ โคตโม. กามานํ ปริญฺญนฺติ กามานํ ปหานํ สมติกฺกมํ ปญฺญเปติ.
รูปเวทนาทีสุปิ เอเสว นโย.
     ตตฺถ ติตฺถิยา สกสมยํ ชานนฺตา กามานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปยฺยุํ ปฐมชฺฌานํ
วทมานา, รูปานํ ปริญฺญํ ปญฺญเปยฺยุํ อรูปภวํ วทมานา, เวทนานํ ปริญฺญํ
ปญฺญเปยฺยุํ อสญฺญิภวํ ๓- วทมานา. เต ปน "อิทํ นาม ปฐมชฺฌานํ อยํ
รูปภโว อยํ อรูปภโว"ติปิ น ชานนฺติ. เต ปญฺญเปตุํ อสกฺโกนฺตาปิ เกวลํ
"ปญฺญเปม ปญฺญเปมา"ติ วทนฺติ. ตถาคโต กามานํ ปริญฺญํ อนาคามิมคฺเคน
ปญฺญเปติ, รูปเวทนานํ อรหตฺตมคฺเคน. เต เอวํ มหนฺเต วิเสเส วิชฺชมาเนปิ
อิธ โน อาวุโส โก วิเสโสติอาทิมาหํสุ.
     ตตฺถ อิธาติ อิมสฺมึ ปญฺญาปเน. ธมฺมเทสนาย วา ธมฺมเทสนนฺติ ยทิทํ
สมณสฺส วา โคตมสฺส ธมฺมเทสนาย สทฺธึ อมฺหากํ ธมฺมเทสนํ, อมฺหากํ วา
ธมฺมเทสนาย สทฺธึ สมณสฺส โคตมสฺส ธมฺมเทสนํ อารพฺภ นานากรณํ
วุจฺจถ, ๔- ตํ กึ นามาติ วทนฺติ. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. อิติ เต เวมชฺเฌ
ภินฺนสุวณฺณํ วิย สาสเนน สทฺธึ อตฺตโน ลทธึ วจนมตฺเตน สมธุรํ ฐปยึสุ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. นิกฺขนฺตตฺตา   ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ฉ.ม. อสญฺญภวํ
@ ฉ.ม. วุจฺเจถ
เนว อภินนฺทึสูติ เอวเมตนฺติ น สมฺปฏิจฺฉึสุ. นปฺปฏิกฺโกสึสูติ นยิทํ เอวนฺติ
น ปฏิเสเธสุํ. กสฺมา? เต กิร ติตฺถิยา นาม อนฺธสทิสา, ๑- ชานิตฺวา วา
อชานิตฺวา วา กเถยฺยุนฺติ นาภินนฺทึสุ, ปริญฺญนฺติ วจเนน อีสกํ สาสนคนฺโธ
อตฺถีติ นปฺปฏิกฺโกสึสุ. ชนปทวาสิโน วา เอเต สกสมยปรสมเยสุ น สุฏฺฐุ
กุสลาติปิ อุภยํ อกํสุ. ๒-
     [๑๖๕] น เจว สมฺปายิสฺสนฺตีติ สมฺปาเทตฺวา กเถตุํ น สกฺขิสฺสนฺติ.
อุตฺตริญฺจ วิฆาตนฺติ อสมฺปายนโต อุตฺตรึ จ ๓- ทุกฺขํ อาปชฺชิสฺสนฺติ.
สมฺปาเทตฺวา กเถตุํ อสกฺโกนฺตานํ นาม หิ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ. ยถา ตํ ภิกฺขเว
อวิสยสฺมินฺติ เอตฺถ ยถาติ การณวจนํ, ตนฺติ นิปาตมตฺตํ. ยสมา อวิสเย ปเญฺห ๔-
ปุจฺฉิโต โหตีติ อตฺโถ. สเทวเกติ สหเทวเก. ๕- สมารกาทีสุปิ เอเสว นโย. เอวํ
ตีณิ ฐานานิ โลเก ปกฺขิปิตฺวา เทฺว ปชายาติ ปญฺจหิปิ สตฺตโลกเมว ปริยาทิยิตฺวา
เอตสฺมึ สเทวกาทิเภเท โลเก กํ ๖- เทวํ วา มนุสฺสํ วา น ปสฺสามีติ
ทีเปติ. อิโต วา ปน สุตฺวาติ อิโต วา ปน มม สาสนโต สุตฺวา, อตถาคโตปิ
อตถาคตสาวโกปิ อาราเธยฺย ปริโตเสยฺย. อญฺญถา อาราธนา ๗- นาม นตฺถีติ
ทสฺเสติ.
     [๑๖๖] อิทานิ อตฺตโน เตสํ ปญฺหานํ เวยฺยากรเณน จิตฺตาราธนํ
ทสฺเสนฺโต โก จ ภิกฺขเวติอาทิมาห. กามคุณาติ กามยิตพฺพฏฺเฐน กามา.
พนฺธนฏฺเฐน คุณา. "อนุชานามิ ภิกฺขเว อาหฏานํ วตฺถานํ ทิคุณํ สํฆาฏินฺ"ติ ๘-
เอตฺถ ๙- ปฏลฏฺโฐ คุณฏฺโฐ. "อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย, วโยคุณา
อนุปุพฺพํ ชหนฺตี"ติ ๑๐- เอตฺถ ราสฏฺโฐ คุณฏฺโฐ. "สตคุณา ทกฺขิณา
ปาฏิกงฺขิตพฺพา"ติ ๑๑- เอตฺถ อานิสํสฏฺโฐ คุณฏฺโฐ. "อนฺตํ อนฺตคุณํ ๑๒- กยิรา
@เชิงอรรถ:  สี. อนฺธชาตา    ฉ.ม. นากํสุ    ฉ.ม. อุตฺตริมฺปิ    ฉ.ม. ปโญฺห
@ ฉ.ม. สห เทเวหิ สเทวเก      ฉ.ม. ตํ     ฉ.ม. อาราธนํ
@ ปาลิ. อนุชานามิ ภิกฺขเว อหตานํ ทุสฺสานํ อหตกปฺปานํ ทฺวิคุณํ สํฆาฏึ, วินย.
@มหา. ๕/๓๔๘/๑๕๑ จีวรกฺขนฺธก    ฉ.ม. เอตฺถ หิ, ม. อิธ
@๑๐ สํ. สคา. ๑๕/๔/๓ อจฺเจนฺติสุตฺต  ๑๑ ม. อุปริ. ๑๔/๓๗๙/๑๒๔
@ทกฺขิณาวิภงฺคสุคฺต  ๑๒ ที. มหา. ๑๐/๓๗๗/๒๕๑ มหาสติปฏฺฐานสุตฺต,
@ขุ.ขุ. ๒๕/๒/ทฺวตฺตึสาการ
มาลาคุเณ พหู"ติ ๑- เอตฺถ พนฺธนฏฺโฐ คุณฏฺโฐ. อิธาปิ เอเสว อธิปฺเปโต,
เตน วุตฺตํ "พนฺธนฏฺเฐน คุณา"ติ. จกฺขุวิญฺเญยฺยาติ จกฺขุวิญฺญาเณน ปสฺสิตพฺพา.
เอเตนุปาเยน โสตวิญฺเญยฺยาทีสุปิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิฏฺฐาติ ปริยิฏฺฐา วา
โหนฺตุ มา วา, อิฏฺฐารมฺมณภูตาติ อตฺโถ. กนฺตาติ กามนียา. ๒- มนาปาติ
มนวฑฺฒนกา. ปิยรูปาติ ปิยชาติกา. กามูปสญฺหิตาติ อารมฺมณํ กตฺวา
อุปฺปชฺชมาเนน กาเมน อุปสญฺหิตา. รชนียาติ รชนียา, ราคุปฺปตฺติการณภูตาติ
อตฺโถ.
     [๑๖๗] ยทิ มุทฺธายาติ ๓- อาทีสุ มุทฺธายาติ องฺคุลิปพฺเพสุ สญฺญํ
ฐเปตฺวา หตฺถมุทฺธาย. คณนายาติ อจฺฉิทฺทคณนาย. สงฺขานนฺติ ปิณฺฑคณนา.
ยาย เขตฺตํ โอโลเกตฺวา อิธ เอตฺตกา วีหี ภวิสฺสนฺตีติ, ๔- รุกฺขํ โอโลเกตฺวา
อิธ เอตฺตกานิ ผลานิ ภวิสฺสนฺติ, อากาสํ โอโลเกตฺวา อิเม อากาเส สกุณา
เอตฺตกา นาม ภวิสฺสนฺตีติ ชานนฺติ. กสีติ กสิกมฺมํ. วณิชฺชาติ
ชลวณิชฺชถลวณิชฺชาทิวณิชฺชปฺปโถ. ๕- โครกฺขนฺติ อตฺตโน วา ปเรสํ วา คาโว
รกฺขิตฺวา ปญฺจโครสวิกฺกเยน ชีวนกมฺมํ. ๖- อิสฺสฏฺโฐ ๗- วุจฺจติ อาวุธํ คเหตฺวา
อุปฏฺฐานกมฺมํ. ราชโปริสนฺติ อาวุเธน ราชกมฺมํ กตฺวา อุปฏฺฐานํ. สิปฺปญฺญตรนฺติ
คหิตาวเสสํ หตฺถิอสฺสสิปฺปาทิ. สีตสฺส ปุรกฺขโตติ ลกฺขํ วิย สรสฺส สีตสฺส ปุรโต,
ฐิโต ๘- สีเตน พาธิยมาโนติ อตฺโถ. อุณฺเหปิ เอเสว นโย. ฑํสาทีสุ ฑํสาติ
ปิงฺคลมกฺขิกา. มกสาติ สพฺพมกฺขิกา, สิรึสปาติ ๙- เย เกจิ สริตฺวา คจฺฉนฺติ.
ริสฺสมาโนติ กมฺปมาโน ๑๐- ฆฏฺฏิยมาโน. มิยฺยมาโนติ มรมาโน. อยํ ภิกฺขเวติ
ภิกฺขเว อยํ มุทฺธาทีหิ ชีวิตกปฺปนํ อาคมฺม สีตาทิปจฺจโย อาพาโธ. กามานํ
อาทีนโวติ กาเมสุ อุปทฺทโว, อุปสคฺโคติ อตฺโถ. สนฺทิฏฺฐิโกติ ปจฺจกฺโข สามํ
ปสฺสิตพฺโพ. ทุกฺขกฺขนฺโธติ ทุกขราสิ. กามเหตูติอาทีสุ ปจฺจยฏฺเฐน กามา อสฺส
เหตูติ กามเหตุ. มูลฏฺเฐน กามา นิทานมสฺสาติ กามนิทาโน. ลิงฺควิปลฺลาเสน ปน
กามนิทานนฺติ วุตฺโต. การณฏฺเฐน กามา อธิกรณํ อสฺสาติ กามาธิกรโณ.
@เชิงอรรถ:  ขุ. ธมฺม. ๒๕/๕๓/๒๖ วิสาขาวตฺถุ    ฉ.ม. กมนียา    ฉ.ม. มุทฺทายาติ
@ ฉ.ม. อิติ-สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม. ชงฺฆวณิชฺช....วณิปฺปโถ
@ ม. ชีวิตกปฺปนํ     ฉ.ม. อิสฺสตฺโต   ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@ ฉ.ม. สรีสปาติ  ฉ.ม. ๑๐ รุปฺปมาโน
ลิงฺควิปลฺลาเสเนว ปน กามาธิกรณนฺติ วุตฺโต. กามานเมว เหตูติ อิทํ นิยมวจนํ,
กามปจฺจยา อุปฺปชฺชติเยวาติ อตฺโถ.
     อุฏฺฐหโตติ อาชีวสมุฏฺฐาปกวิริเยน อุฏฺฐหนฺตสฺส. ฆฏโตติ ตํ วิริยํ
ปุพฺเพ นาม ปรํ ๑- ฆเฏนฺตสฺส. วายมโตติ วายามํ ปรกฺกมํ ปโยคํ กโรนฺตสฺส.
นาภินิปฺผชฺชนฺตีติ น นิปฺผชฺชนฺติ, หตฺถํ นาภิรูหนฺติ. โสจตีติ จิตฺเต อุปฺปนฺน-
พลวโสเกน โสจติ. กิลมตีติ กาเย อุปฺปนฺนทุกฺเขน กิลมติ. ปริเทวตีติ วาจาย
ปริเทวติ. อุรตฺตาฬินฺติ อุรํ ตาฬิตฺวา. กนฺทตีติ โรทติ. สมฺโมหํ อาปชฺชตีติ
วิสญฺญี วิย สมฺมุโฬฺห โหติ. โมฆนฺติ ตุจฺฉํ. อผโลติ นิปฺผโล. อารกฺขาทิกรณนฺติ
อารกฺขการณา. กินฺติ เมติ ๒- เกน นุโข อุปาเยน. ยมฺปิ เมติ ยํปิ มยฺหํ
กสิกมฺมาทีนิ กตฺวา อุปฺปาทิตํ ธนํ อโหสิ. ตมฺปิ โน นตฺถีติ ตํปิ อมฺหากํ
อิทานิ นตฺถิ.
     [๑๖๘] "ปุน จ ปรํ ภิกฺขเว กามเหตู"ติอาทินาปิ การณํ ทสฺเสตฺวา ว
อาทีนวํ ทีเปติ. ตตฺถ กามเหตูติ กามปจฺจยา ราชาโนปิ ราชูหิ วิวทนฺติ,
กามนิทานนฺติ ภาวนปุํสกํ, กาเม นิทานํ กตฺวา วิวทนฺตีติ อตฺโถ. กามาธิกรณนฺติปิ
ภาวนปุํสกเมว, กาเม อธิกรณํ กตฺวา วิวทนฺตีติ อตฺโถ. กามานเมว เหตูติ
คามนิคมนครเสนาปติปุโรหิตฏฺฐานนฺตราทีนํ กามานํเยว เหตุ วิวทนฺตีติ
อตฺโถ. อุปกฺกมนฺตีติ ปหรนฺติ. อสิจมฺมนฺติ อสึ เจว เขฏกผลกาทีนิ จ. ธนุกลาปํ
สนฺนยฺหิตฺวาติ ธนุํ คเหตฺวา สรกลาปํ สนฺนยฺหิตฺวา. อุภโตพฺยูฬฺหนฺติ ๓- อุภโต
ราสิภูตํ. ปกฺขนฺทนฺตีติ ปวิสนฺติ. อุสูสูติ กณฺเฑสุ. วิชฺโชตลนฺเตสูติ
วิปริวตฺตนฺเตสุ เต ตตฺถาติ เต ตสฺมึ สงฺคาเม.
     อฏฺฏาวเลปนา ๔- อุปการิโยติ เจตฺถ มนุสฺสา ปาการปาทํ
อสฺสขุรสณฺฐาเนน อิฏฺฐกาหิ จินิตฺวา อุปริ สุธาย ลิมฺปนฺติ. เอวํ กตา ปาการปาทา
อุปการิโยติ วุจฺจนฺติ. ตา ตตฺเตน ๕- กลเลน สิตฺตา อฏฺฏาวเลปนา นาม โหนฺติ.
ปกฺขนฺทนฺตีติ ตาสํ เหฏฺฐา ติขิณอยสูลาทีหิ วิชฺฌิยมานาปิ ปาการสฺส ปิจฺฉิลภาเวน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุพฺเพนาปรํ    ฉ.ม. กินฺตีติ    ฉ.ม. อุภโตพฺยูฬนฺติ, สี, อิ.
@อุภโตวิยูฬฺหนฺติ   ฉ.ม., สี. อทฺทาวเลปนา, เอวมุปริปิ    ฉ.ม. ตินฺเตน
อาโรหิตุํ อสกฺโกนฺตาปิ อุปธาวนฺติเยว. ฉกณฏิยาติ ๑- กุฏฺฐิตโคมเยน. อภิวคฺเคนาติ
สห ทนฺเตน. ตํ อฏฺฐทนฺตากาเรน กตฺวา "นครทฺวารํ ภินฺทิตฺวา ปวิสิสฺสามา"ติ
อาคเต อุปริทฺวาเร ฐิตา ตสฺส พนฺธนโยตฺตานิ ฉินฺทิตฺวา เตน อภิวคฺเคน
โอมทฺทนฺติ.
     [๑๖๙] สนฺธิมฺปิ ฉินฺทนฺตีติ ฆรสนฺธึปิ ฉินฺทนฺติ. นิลฺโลปนฺติ คามาทโย ๒-
ปหริตฺวา มหาวิโลปํ กโรนฺติ. เอกาคาริกนฺติ ปณฺณาสมตฺตาปิ สฏฺฐีมตฺตาปิ
ปหริตฺวา ๓- ชีวคฺคาหํ คเหตฺวา อาหราเปนฺติ. ปริปนฺเถ ติฏฺฐนฺตีติ ปนฺถทูหนกมฺมํ
กโรนฺติ. อฑฺฒทณฺฑเกหีติ มุคฺคเรหิ ปหารสาธนตฺถํ วา จตุหตฺถทณฺฑํ เทฺวธา
เฉตฺวา คหิตทณฺฑเกหิ. พิลงฺคถาลิกนฺติ กญฺชิยอุกฺขลิกมฺมกรณํ, ๔- ตํ กโรนฺตา
สีสกปาลํ อุปฺปาเฏตฺวา ตตฺตํ อโยคุฬํ สณฺฑาเสน คเหตฺวา ตตฺถ ปกฺขิปนฺติ,
เตน มตฺถลุงฺคํ ปกฺกุถิตฺวา, ๕- อุปริ อุตฺตรติ. สงฺขมุณฺฑิกนฺติ สงฺขมุณฺฑ-
กมฺมกรณํ, ตํ กโรนฺตา อุตฺตโรฏฺฐอุภโตกณฺณจุฬิกคลวาฏกปริจฺเฉเทน จมฺมํ ฉินฺทิตฺวา
สพฺพเกเส เอกโตว คณฺฐึ กตฺวา ทณฺฑเกน วลิตฺวา ๖- อุปฺปาเฏนฺติ, สห เกเสหิ
จมฺมํ อุปฺปาเฏติ. ๗- ตโต สีสกฏาหํ ถูลสกฺขราหิ ฆํสิตฺวา โธวนฺตา สงฺขวณฺณํ
กโรนฺติ.
     ราหุมุขนฺติ ราหุมุขกมฺมกรณํ, ตํ กโรนฺตา สงฺกุนา มุขํ วิวริตฺวา
อนฺโตมุเข ทีปํ ชาเลตฺวา ๘- กณฺณจุฬิกาหิ วา ปฏฺฐาย มุขํ นิขาทเนน ขณนฺติ.
โลหิตํ ปคฺฆริตฺวา มุขํ ปูเรติ. โชติมาลิกนฺติ สกลสรีรํ เตลปิโลติกาย เวเฐตฺวา
อาลิมฺปนฺติ. หตฺถปชฺโชติกนฺติ หตฺเถ เตลปิโลติกาย เวเฐตฺวา ทีปํ ๙-
ชาเลนฺติ. ๑๐- เอรกวตฺติกนฺติ เอรกวตฺตกมฺมกรณํ, ตํ กโรนฺตา คีวโต ๑๑- ปฏฺฐาย
จมฺมปฏฺเฏ ๑๒- กนฺตนฺตา โคปฺผเกสุ ๑๒- ฐเปนฺติ. อถ นํ โยตฺเตหิ พนฺธิตฺวา
กฑฺฒนฺติ. โส อตฺตโน จมฺมปฏฺเฏ อกฺกมิตฺวา อกฺกมิตฺวา ปตฺติ. จีรกวาสิกนฺติ
จีรกวาสิกกมฺมกรณํ, ตํ กโรนฺตา ตเถว จมฺมปฏฺเฏ กนฺติตฺวา กฏิยํ
ฐเปนฺติ. กฏิโต ปฏฺฐาย
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ฉกณกายาติ, สี., อิ. ปกฺกฏฐิยาติ    ฉ.ม. คาเม    ฉ.ม. ปริวาเรตฺวา
@ ฉ.ม......กมฺมการณํ, เอวมุปริปิ   สี. ปกฺกฏฺฐิตฺวา   ฉ.ม. วลฺลิตฺวา, สี.
@จาเลตฺวา    ฉ.ม. อุฏฺฐหติ    ฉ.ม. ชาเลนฺติ    ฉ.ม. ทีปํ วิย
@๑๐ สี. ปชฺชาเลนฺติ   ๑๑ สี. เหฏฺฐา คีวโต  ๑๒-๑๒ ฉ.ม. จมฺมพทเธ กนฺติตฺวา
@โคปฺผเก
กนฺติตฺวา โคปฺผเกสุ ฐเปนฺติ. อุปริเมหิ เหฏฺฐิมสรีรํ จีรกนิวาสนนิวตฺถํ วิย
โหติ. เอเณยฺยกนฺติ เอเณยฺยกกมฺมกรณํ. ตํ กโรนฺตา อุโภสุ กปฺปเรสุ จ ชาณูสุ
จ อยวลยานิ ทตฺวา อยสูลานิ โกฏฺเฏนฺติ. โส จตูหิ อยสูเลหิ ภูมิยํ
ปติฏฺฐหติ. อถ นํ ปริวาเรตฺวา อคฺคึ กโรนฺติ. "เอเณยฺยโก โชติปริคฺคโห
ยถา"ติ อาคตฏฺฐาเนปิ อิทเมว วุตฺตํ. ตํ กาเลน กาลํ สูลานิ อปเนตฺวา
จตูหิ อฏฺฐิโกฏีหิเยว ฐเปนฺติ. เอวํ ๑- เอวรูปา กรณา ๒- นาม นตฺถิ.
     พฬิสมํสิกนฺติ อุภโต มุเขหิ พฬิเสหิ ปหริตฺวา จมฺมมํสนฺหารูนิ
อุปฺปาเฏนฺติ. กหาปณิกนฺติ สกลสรีรํ ติณฺหาหิ วาสีหิ โกฏิโต ปฏฺฐาย
กหาปณมตฺตํ ปาเตนฺตา โกฏฺเฏนฺติ. ขาราปฏิจฺฉิกนฺติ สรีรํ ตตฺถ ตตฺถ อาวุเธน
ปหริตฺวา โกจฺเฉหิ ขารํ ฆํสนฺติ. จมฺมมํสนฺหารูนิ ปคฺฆริตฺวา สวนฺติ.
อฏฺฐิกสงฺขลิกาว ติฏฺฐติ. ปลิฆปริวตฺติกนฺติ เอเกน ปสฺเสน นิปชฺชาเปตฺวา
กณฺณจฺฉิทฺเท อยสูลํ โกฏฺเฏตฺวา ปฐวิยา เอกาพทฺธํ กโรนฺติ. อถ นํ ปาเท
คเหตฺวา อาวิชฺฌนฺติ. ปลาลปีฐกนฺติ เฉกา การณิกา ฉวิจมฺมํ ฉินฺทิตฺวา ๓-
นิสทโปตเกหิ อฏฺฐีหิ ภินฺทิตฺวา เกเสสุ คเหตฺวา อุกฺขิปนฺติ. มํสราสิเยว โหติ,
อถ นํ เกเสเยว ๔- ปริโยนทฺธิตฺวา คณฺหนฺติ. ๕- ปลาลวฏฺฏิ วิย กตฺวา
ปลิเวเฐนฺติ. ๕- สุนเขหีติ กติปยานิ ทิวสานิ อาหารํ อทตฺวา ฉาตเกหิ สุนเขหิ
ขาทาเปนฺติ. เต มุหุตฺเตน อฏฐิสงฺขลิกเมว กโรนฺติ. สมฺปรายิโกติ สมฺปราเย
ทุติยตฺตภาเว วิปาโกติ อตฺโถ.
     [๑๗๐] ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานนฺติ นิพฺพานํ. นิพฺพานญฺหิ
อาคมฺม กาเมสุ ฉนฺทราโค วินิยฺยติ เจว ปหิยฺยติ จ, ตสฺมา นิพฺพานํ
ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานนฺติ จ วุตฺตํ. สามํ วา กาเม ปริชานิสฺสนฺตีติ
สยํ วา เต กาเม ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริชานิสฺสนฺติ. ตถตฺตายาติ ตถภาวาย.
ยถาปฏิปนฺโนติ ยาย ปฏิปทาย ปฏิปนฺโน.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทสฺสติ     ฉ.ม. การณา     ฉ.ม. อจฺฉินฺทิตฺวา
@ ฉ.ม. เกเสเหว           ๕-๕ ฉ.ม. ปลาลวฏฺฏึ วิย กตฺวา ปน เวเฐนฺติ
     [๑๗๑] ขตฺติยกญฺญา วาติอาทิ อปริตฺเตน วิปุเลน กุสเลน คหิตปฏิสนฺธิกํ
วตฺถาลงฺการาทีนิ ลภนฏฺฐาเน นิพฺพตฺตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตํ. ปณฺณรสวสฺสุทฺเทสิกาติ
ปณฺณรสวสฺสวยา. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย. วยปเทสํ กสฺมา คณฺหติ?
วณฺณสมฺปตฺตึ ทสฺสนตฺถํ. มาตุคามสฺส หิ ทุคฺคตกุเล นิพฺพตฺตสฺสาปิ เอกสฺมึ ๑-
กาเล โถกํ โกกํ วณฺณายตนํ ปสีทติ. ปุริสานํ ปน วีสติวสฺสปญฺจวีสติวสฺสกาเล
ปสนฺนํ โหติ. นาติทีฆาติอาทีหิ ฉโทสวิรหิตํ สรีรสมฺปตฺตึ ทีเปติ. วณฺณนิภาติ
วณฺณาเยว. ๒-
     ชิณฺณนฺติ ชราชิณฺณํ. โคปานสิวงฺกนฺติ โคปานสี วิย วงฺกํ. โภคฺคนฺติ
ภคฺคํ, อิมินาปิสฺส วงฺกภาวเมว ทีเปติ. ทณฺฑปรายนนฺติ ทณฺฑปฏิสฺสรณํ
ทณฺฑทุติยํ. ปเวธมานนฺติ กมฺปมานํ. อาตุรนฺติ ชราตุรํ. ขณฺฑทนฺตนฺติ
ชิณฺณภาเวน ขณฺฑิตทนฺตํ. ปลิตเกสนฺติ ปณฺฑรเกสํ. วิลูนนฺติ ลุญฺจิตฺวา
คหิตเกสํ วิย ขลฺลาตํ. ขลิตสิรนฺติ มหาขลฺลาตสีสํ. วลินนฺติ สญฺชาตวลึ.
ติลกาหตคตฺตนฺติ เสตกาฬติลเกหิ วิกิณฺณสรีรํ. อาพาธิกนฺติ พฺยาธิกํ. ทุกฺขิตนฺติ
ทุกฺขปฺปตฺตํ.
     พาฬฺหคิลานนฺติ อธิมตฺตคิลานํ. สีวถิกาย ฉฑฺฑิตนฺติ อามกสุสาเน
ปาติตํ. เสสเมตฺถ สติปฏฺฐาเน วุตฺตเมว. อิธาปิ นิพฺพานํเยว ฉนฺทราควินโย.
     [๑๗๓] เนว ตสฺมึ สมเย อตฺตพฺยาพาธายาติ ตสฺมึ สมเย อตฺตโนปิ
ทุกฺขตฺถาย น เจเตติ. อพฺยาปชฺฌํเยวาติ นิทฺทุกฺขเมว.
     [๑๗๔] ยํ ภิกฺขเว เวทนา อนิจฺจาติ ภิกฺขเว ยสฺมา เวทนา อนิจฺจา,
ตสฺมา อยํ อนิจฺจาทิอากาโรว เวทนาย อาทีนโวติ อตฺโถ, นิสฺสรณํ
วุตฺตปฺปการเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                    มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        ----------------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เอตสฺมึ            ฉ.ม. วญฺโณเยว


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๗ หน้า ๓๗๗-๓๘๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=7&A=9635&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=7&A=9635&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=194              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=2784              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=3380              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=3380              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]