ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

                      ๓. มหาโคปาลกสุตฺตวณฺณนา
    [๓๔๖] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาโคปาลกสุตฺตํ. ตตฺถ ติสฺโส กถา เอกนาลิกา,
จตุรสฺสา, นิสินฺนวตฺติกาติ. ตตฺถ ปาลึ วตฺวา เอเกกปทสฺส อตฺถกถนํ เอกนาลิกา
นาม. อปณฺฑิตํ โคปาลกํ ทสฺเสตฺวา, อปณฺฑิตํ ภิกฺขุํ ทสฺเสตฺวา, ปณฺฑิตํ
โคปาลกํ ทสฺเสตฺวา, ปณฺฑิตํ ภิกฺขุํ ทสฺเสตฺวาติ ตํ จตุกฺกํ พนฺธิตฺวา กถนํ
จตุรสฺสา นาม. อปณฺฑิตํ โคปาลกํ ทสฺเสตฺวา ปริโยสานคมนํ, อปณฺฑิตํ ภิกฺขุํ
ทสฺเสตฺวา ปริโยสานคมนํ, ปณฺฑิตํ โคปาลกํ ทสฺเสตฺวา ปริโยสานคมนํ, ปณฺฑิตํ
ภิกฺขุํ ทสฺเสตฺวา ปริโยสานคมนนฺติ อยํ นิสินฺนวตฺติกา นาม. อยํ อิธ สพฺพาจริยานํ
อาจิณฺณา.
    เอกาทสหิ ภิกฺขเว องฺเคหีติ เอกาทสหิ อคุณโกฏฺฐาเสหิ. โคคณนฺติ
โคมณฺฑลํ. ปริหริตุนฺติ ปริคฺคเหตฺวา วิจริตุํ. ผาตึ กาตุนฺติ วุฑฺฒิมาปาเทตุํ ๑-
อิธาติ อิมสฺมึ โลเก. น รูปญฺญู โหตีติคณนโต วา วณฺณโต วา รูปํ น ชานาติ.
คณนโต น ชานาติ นาม อตฺตโน คุนฺนํ สตํ วา สหสฺสํ วาติ สงฺขฺยํ น ชานาติ.
โส คาวีสุ หตาสุ วา ปลาตาสุ วา โคคณํ คเณตฺวา อชฺช เอตฺตกา ๒- น
ทิสฺสนฺตีติ เทฺว ตีณิ คามนฺตรานิ วา อฏวึ วา วิจรนฺโต น ปริเยสติ, อญฺเญสํ
คาวีสุ อตฺตโน โคคณํ ปวิฏฺฐาสุปิ โคคณํ คเณตฺวา "อิมา เอตฺตกา คาโว น
อมฺหากนฺ"ติ ยฏฺฐิยา โปเถตฺวา น นีหรติ, ตสฺส นฏฺฐา คาวิโย นฏฺฐาว
โหนฺติ, ปรคาวิโย คเหตฺวา วิจรนฺตํ โคสามิกา ทิสฺวา "อยํ เอตฺตกํ กาลํ
อมฺหากํ เธนุํ คณฺหาตี"ติ ตชฺเชตฺวา อตฺตโน คาวิโย คเหตฺวา คจฺฉนฺติ. ตสฺส
โคคโณปิ ปริหายติ, ปญฺจโครสปริโภคโตปิ ปริพาหิโร โหติ. วณฺณโต น ชานาติ
นาม "เอตฺตกา คาโว เสตา, เอตฺตกา รตฺตา, เอตฺตกา กาฬา, เอตฺตกา
กพลา, เอตฺตกา นีลา"ติ น ชานาติ, โส คาวีสุ หตาสุ วา ปลาตาสุ วา
ฯเปฯ ปญฺจโครสปริโภคโตปิ ปริพาหิโร โหติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วฑฺฒึ อาปาเทตุํ       เอตฺติกา. เอวมุปริปิ
    น ลกฺขณกุสโล โหตีติ คาวีนํ สรีเร กตํ ธนุสตฺติสูลาทิเภทลกฺขณํ น
ชานาติ, โส คาวีสุ หตาสุ วา ปลาตาสุ วา อชฺช อสุกลกฺขณา จ อสุกลกฺขณา
จ คาโว น ทิสฺสนฺติ ฯเปฯ ปญฺจโครสปริโภคโตปิ ปริพาหิโร โหติ.
    น อาสาฏิกํ หาเรตาติ คุนฺนํ ขาณุกณฺฏกาทีหิ  ปหตฏฺฐาเนสุ วโณ
โหติ. ตตฺถ นีลมกฺขิกา อณฺฑานิ ปาเตนฺติ, เตสํ อาสาฏิกานิ นาม. ตานิ
ทณฺฑเกน อปเนตฺวา เภสชฺชํ ทาตพฺพํ โหติ. พาโล โคปาลโก ตถา น กโรติ,
เตน วุตฺตํ "น อาสาฏิกํ หาเรตา โหตี"ติ. ตสฺส คุนฺนํ วณา วฑฺฒนฺติ, คมฺภีรา
โหนฺติ, ปาณกา กุจฺฉึ ปวิสนฺติ, ตา คาโว เคลญฺญาภิภูตา เนว ยาวทตฺถํ
ติณานิ ขาทิตุํ, น ปานียํ ปาตุํ สกฺโกนฺติ. ตตฺถ คุนฺนํ ขีรํ ฉิชฺชติ, โคณานํ
ชโว หายติ, อุภเยสํ ชีวิตนฺตราโยปิ โหติ. เอวมสฺส โคคโณปิ ปริหายติ,
ปญฺจโครสโตปิ ปริพาหิโร โหติ.
    น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหตีติ คุนฺนํ วุตฺตนเยเนว สญฺชาโต วโณ เภสชฺชํ
ทตฺวา วาเกน วา จีรเกน วา พนฺธิตฺวา ปฏิจฺฉาเทตพฺโพ โหติ. พาโล โคปาลโก
ตถา น กโรติ, อถสฺส ๑- คุนฺนํ วเณหิ ยูสา ปคฺฆรนฺติ, ตา อญฺญมญฺญํ
นิคฺฆํเสนฺติ, เตน อญฺเญสํปิ วณา ชายนฺติ. เอวํ คาโว เคลญฺญาภิภูตา เนว
ยาวทตฺถํ ติณานิ ขาทิตุํ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น ธูมํ กตฺตา โหตีติ อนฺโตวสฺเส ฑํสมกสาทีนํ อุสฺสนฺนกาเล โคคเณ
วชํ ปวิฏฺเฐ ตตฺถ ตตฺถ ธูโม กาตพฺโพ โหติ, อปณฺฑิโต โคปาลโก ตํ น
กโรติ. โคคโณ สพฺพรตฺตึ ฑํสาทีหิ อุปทฺทุโต นิทฺทํ อลภิตฺวา ปุนทิวสํ ๒-
อรญฺเญ ตตฺถ ตตฺถ รุกฺขมูลาทีสุ นิปชฺชิตฺวา นิทฺทายติ, เนว ยาวทตฺถํ ติณานิ
ขาทิตุํ ฯเปฯ ปญฺจโครสปริโภคโตปิ ปริพาหิโร โหติ.
    น ติตฺถํ ชานาตีติ ติตฺถํ สมนฺติ วา วิสมนฺติ วา สคาหนฺติ วา
วา นิคฺคาหนฺติ วา น ชานาติ, โส อติตฺเถน คาวิโย โอตาเรติ, ตาสํ วิสมติตฺเถ
@เชิงอรรถ:  สี. อวสฺสํ            ฉ.ม. ปุนทิวเส
ปาสาณาทีนิ อกฺกมนฺตีนํ ปาทา ภิชฺชนฺติ, สคาหํ คมฺภีรํ ติตฺถํ โอติณฺณา
กุมฺภีลาทโย คาหา คณฺหนฺติ, อชฺช เอตฺตกา คาโว นฏฺฐา อชฺช เอตฺตกาติ
วตฺตพฺพตํ อาปชฺชติ, เอวมสฺส โคคโณปิ ปริหายติ, ปญฺจโครสโตปิ ปริพาหิโร
โหติ.
    น ปีตํ ชานาตีติ ปีตมฺปิ อปีตมฺปิ น ชานาติ. โคปาลเกน หิ "อิมาย
คาวิยา ปีตํ, อิมาย น ปีตํ, อิมาย ปานียติตฺเถ โอกาโส ลทฺโธ, อิมาย น
ลทฺโธ"ติ เอวํ ปีตาปีตํ ชานิตพฺพํ โหติ. อยํ ปน ทิวสภาคํ อรญฺเญ โคคณํ
รกฺขิตฺวา ปานียํ ปาเยสฺสามีติ นทึ วา ตฬากํ วา คเหตฺวา คจฺฉติ. ตตฺถ
มหาอุสภา จ อนุอุสภา จ พลวคาวิโย จ ทุพฺพลานิ เจว มหลฺลกานิ จ
โครูปานิ สิงฺเคหิ วา ผาสุกาหิ วา ปหริตฺวา อตฺตโน โอกาสํ กตฺวา อูรุปฺปมาณํ
อุทกํ ปวิสิตฺวา ยถากามํ ปิวนฺติ, อวเสสา โอกาสํ อลภมานา ตีเร ฐตฺวา
กลลมิสฺสกํ อุทกํ ปิวนฺติ, อปีตา เอว วา โหนฺติ. อถ เน ๑- โคปาลโก ปิฏฺฐิยํ
ปหริตฺวา ปุน อรญฺญํ ปเวเสติ, ตตฺถ อปีตคาวิโย ปิปาสาย สุกฺขมานา
ยาวทตฺถํ ติณานิ ขาทิตุํ น สกฺโกนฺติ, ตตฺถ คุนฺนํ ขีรํ ฉิชฺชติ, โคคณานํ ๒-
ชโว หายติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น วีถึ ชานาตีติ "อยํ มคฺโค สโม เขโม, อยํ วิสโม สาสงฺโก
สปฺปฏิภโย"ติ น ชานาติ. โส สมํ เขมํ มคฺคํ วชฺเชตฺวา โคคณํ อิตรํ มคฺคํ
ปฏิปาเทติ, ตตฺถ คาโว สีหพฺยคฺฆาทีนํ คนฺเธน โจรปริสฺสเยน วา อภิภูตา
ภนฺตมิคสปฺปฏิภาคา คีวํ อุกฺขิปิตฺวา ติฏฺฐนฺติ, เนว ยาวทตฺถํ ติณานิ ขาทนฺติ,
น อุทกํ ๓- ปิวนฺติ, ตตฺถ คุนฺนํ ขีรํ ฉิชฺชติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น โคจรกุสโล โหตีติ โคปาลเกน หิ โคจรกุสเลน ภวิตพฺพํ, ปญฺจาหิกวาโร
วา สตฺตาหิกวาโร วา ชานิตพฺโพ, เอกทิสาย โคคณญฺจาเรตฺวา ปุนทิวเส
ตตฺถ น จาเรตพฺโพ. มหตา หิ โคคเณน จิณฺณฏฺฐานํ เภริตลํ วิย
@เชิงอรรถ:  สี. โส      ฉ.ม. โคณานํ         ฉ.ม. ปานียํ
สุทฺธํ โหติ นิตฺติณํ, อุทกํปิ อาลุฬิยติ. ตสฺมา ปญฺจเม วา สตฺตเม วา ทิวเส
ปุน ตตฺถ จาเรตุํ วฏฺฏติ, เอตฺตเกน หิ ติณํปิ ปฏิวิรุหติ, อุทกํปิ ปสีทติ. อยํ
ปน อิมํ ปญฺจาหิกวารํ วา สตฺตาหิกวารํ วา น ชานาติ, ทิวเส ทิวเส
รกฺขิตฏฺฐาเนเยว รกฺขติ, อถสฺส โคคโณ หริตติณํ น ลภติ, สุกฺขติณํ ขาทนฺโต
กลลมิสฺสกํ อุทกํ ปิวติ, ตตฺถ คุนฺนํ ขีรํ ฉิชฺชติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    อนวเสสโทหี จ โหตีติ ปณฺฑิตโคปาลเกน ยาว วจฺฉกสฺส มํสโลหิตํ
สณฺฐาติ, ตาว เอกํ เทฺว ถเน ฐเปตฺวา สาวเสสโทหินา ภวิตพฺพํ. อยํ วจฺฉกสฺส
กิญฺจิ อนวเสเสตฺวา ทุหติ, ขีรปโก ๑- วจฺโฉ ขีรปิปาสาย สุกฺขติ, สณฺฐาเปตุํ ๒-
อสกฺโกนฺโต กมฺปมาโน มาตุปุรโต ปติตฺวา กาลํ กโรติ. มาตา ปุตฺตกํ ทิสฺวา
"มยฺหํ ปุตฺตโก อตฺตโน มาตุขีรํ ปาตุมฺปิ น ลภตี"ติ ปุตฺตโสเกน น ยาวทตฺถํ
ติณานิ ขาทิตุํ, น ปานียํ ปาตุํ สกฺโกติ, ถเนสุ ขีรํ ฉิชฺชติ, เอวมสฺส
โคคโณปิ ปริหายติ, ปญฺจโครสโตปิ ปริพาหิโร โหติ.
    คุนฺนํ ปิตุฏฺฐานํ กโรนฺตีติ โคปิตโร. คาโว ปริเนนฺติ ๓- ยถารุจึ
คเหตฺวา คจฺฉนฺตีติ โคปรินายกา. น อติเรกปูชายาติ ปณฺฑิโต หิ โคปาลโก
เอวรูเป อุสเภ อติเรกปูชาย ปูเชติ, ปณีตํ โคภตฺตํ เทติ, คนฺธปญฺจงฺคุลิเกหิ
มณฺเฑติ, มาลํ ปิลนฺเธติ, สิงฺเค สุวณฺณรชตโกสเก ฐเปติ, ๔- รตฺตึ ปทีปํ
ชาเลตฺวา เจลวิตานสฺส เหฏฺฐา สยาเปติ. อยํ ปน ตโต เอกสกฺการํปิ น
กโรติ, อุสภา อติเรกปูชํ อลภมานา โคคณํ น รกฺขนฺติ, ปริสฺสยํ น วาเรนฺติ,
เอวมสฺส โคคโณ ปริหายติ, ปญฺจโครสโต ปริพาหิโร โหติ.
    [๓๔๗] อิธาติ อิมสฺมึ สาสเน. น รูปญฺญู โหตีติ "จตฺตาริ มหาภูตานิ
จตุนฺนญฺจ มหาภูตานํ อุปาทายรูปนฺ"ติ เอวํ วุตฺตรูปํ ทฺวีหากาเรหิ น ชานาติ
คณนโต วา สมุฏฺฐานโต วา. คณนโต น ชานาติ นาม "จกฺขายตนํ โสตฆานชิวฺหา-
กายายตนํ, รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺฐพฺพายตนํ, อิตฺถินฺทฺริยํ, ปุริสินฺทฺริยํ,
ชีวิตินฺทฺริยํ, กายวิญฺญตฺติ, วจีวิญฺญตฺติ, อากาสธาตุ, อาโปธาตุ, รูปสฺส ลหุตา,
@เชิงอรรถ:  ม. ขีรูปโค      ฉ.ม. สณฺฐาตุํ    ฉ.ม. ปริณยนฺติ   ฉ.ม. จ ธาเรติ,
มุทุตา, กมฺมญฺญตา, อุปจโย, สนฺตติ, ชรตา, รูปสฺส อนิจฺจตา, กวฬิงฺกาโร
อาหาโร"ติ เอวํ ปาลิยํ อาคตา ปญฺจวีสติ รูปโกฏฺฐาสาติ น ชานาติ. เสยฺยถาปิ
โส โคปาลโก คณนโต คุนฺนํ รูปํ น ชานาติ, ตถูปโม อยํ ภิกฺขุ. โส
คณนโต รูปํ อชานนฺโต รูปํ ปริคฺคเหตฺวา อรูปํ ววตฺถเปตฺวา รูปารูปํ
ปริคฺคเหตฺวา ปจฺจยํ สลฺลกฺเขตฺวา ลกฺขณํ อาโรเปตฺวา กมฺมฏฺฐานํ มตฺถกํ ปาเปตุํ
น สกฺโกติ. โส ยถา ตสฺส โคปาลกสฺส โคคโณ น วฑฺฒติ, เอวํ อิมสฺมึ
สาสเน สีลสมาธิวิปสฺสนามคฺคผลนิพฺพาเนหิ น วฑฺฒติ, ยถา จ โส โคปาลโก
ปญฺจหิ โครเสหิ ปริพาหิโร โหติ, เอวํ อเสกฺเขน สีลกฺขนฺเธน, อเสกฺเขน
สมาธิปญฺญาวิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺเธนาติ ปญฺจหิ ธมฺมกฺขนฺเธหิ ปริพาหิโร โหติ.
    สมุฏฺฐานโต น ชานาติ นาม "เอตฺตกํ รูปํ เอกสมุฏฺฐานํ, เอตฺตกํ
ทฺวิสมุฏฺฐานํ, เอตฺตกํ ติสมุฏฺฐานํ, เอตฺตกํ จตุสมุฏฺฐานํ, เอตฺตกํ น กุโตจิ
สมุฏฺฐาตี"ติ น ชานาติ. เสยฺยถาปิ โส โคปาลโก วณฺณโต คุนฺนํ รูปํ น
ชานาติ, ตถูปโม อยํ ภิกฺขุ. โส สมุฏฺฐานโต รูปํ อชานนฺโต รูปํ ปริคฺคเหตฺวา
อรูปํ ววตฺถเปตฺวา ฯปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น ลกฺขณฺกุสโล โหตีติ กมฺมลกฺขโณ พาโล, กมฺมลกฺขโณ ปณฺฑิโตติ
เอวํ วุตฺตํ กุสลากุสลกมฺมํ ปณฺฑิตพาลลกฺขณนฺติ น ชานาติ. โส เอวํ อชานนฺโต
พาเล วชฺเชตฺวา ปณฺฑิเต น เสวติ, พาเล วชฺเชตฺวา ปณฺฑิเต อเสวนฺโต
กปฺปิยากปฺปิยํ กุสลากุสลํ สาวชฺชานวชฺชํ ครุกลหุกํ สเตกิจฺฉาเตกิจฺฉํ
การณาการณํ น ชานาติ, ตํ อชานนฺโต กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ.
โส ยถา ตสฺส โคปาลกสฺส โคคโณ น วฑฺฒติ, เอวํ อิมสฺมึ สาสเน
ยถาวุตฺเตหิ สีลาทีหิ น วฑฺฒติ, โคปาลโก วิย จ ปญฺจหิ โครเสหิ ปญฺจหิ
ธมฺมกฺขนฺเธหิ ปริพาหิโร โหติ.
    น อาสาฏิกํ หาเรตา โหตีติ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกนฺติ เอวํ
วุตฺตกามวิตกฺกาทโย ๑- น วิโนเทติ, โส อิมํ อกุสลวิตกฺกํ อาสาฏิกํ
อหาเรตฺวา ๒- วิตกฺกวสิโก
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วุตฺเต กามวิตกฺกาทิเก     สี. อสาเฏตฺวา,
หุตฺวา วิจรนฺโต กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ, โส ยถา ตสฺส
โคปาลกสฺส ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น วณํ ปฏิจฺฉาเทตา โหตีติ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา นิมิตฺตคฺคาหี
โหตีติอาทินา นเยน สพฺพารมฺมเณสุ นิมิตฺตํ คณฺหนฺโต ยถา โส โคปาลโก
วณํ น ปฏิจฺฉาเทติ, เอวํ สํวรํ น สมฺปาเทติ, โส วิวฏทฺวาโร วิจรนฺโต
กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น ธูมํ กตฺตา โหตีติ โส โคปาลโก ธูมํ วิย ธมฺมเทสนาธูมํ น กโรติ,
ธมฺมกถํ วา สรภญฺญํ วา อุปนิสินฺนกถํ วา อนุโมทนํ วา น กโรติ, ตโต
นํ มนุสฺสา พหุสฺสุโต คุณวาติ น ชานนฺติ, เต คุณาคุณํ อชานนฺตาว ๑- จตูหิ
ปจฺจเยหิ สงฺคหํ น กโรนฺติ, โส ปจฺจเยหิ กิลมมาโน พุทฺธวจนํ สชฺฌายํ กาตุํ
วตฺตปฏิปตฺตึ ปูเรตุํ กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร
โหติ.
    น ติตฺถํ ชานาตีติ ติตฺถภูเต พหุสฺสุตภิกฺขูน อุปสงฺกมติ, อุปสงฺกมนฺโต
"อิทํ ภนฺเต พฺยญฺชนํ กถํ โรเปตพฺพํ, อิมสฺส ภาสิตสฺส โก อตฺโถ, อิมสฺมึ
ปาลิฏฺฐาเน ปาลิ กึ วทติ, อิมสฺมึ ฐาเน อตฺโถ กึ ทีเปตี"ติ เอวํ น
ปริปุจฺฉติ น ปริคฺคณฺหาติ ๒- น ปริปญฺหติ, น ชานาเปตีติ อตฺโถ. ตสฺส เต
เอวํ อปริปุจฺฉโต อวิวฏญฺเจว น วิวรนฺติ, ภาเชตฺวา น ทสฺเสนฺติ,
อนุตฺตานีกตญฺจ น อุตฺตานีกโรนฺติ, อปากฏํ น ปากฏํ กโรนฺติ. อเนกวิหิเตสุ จ
กงฺขาฏฺฐานีเยสุ ธมฺเมสูติ อเนกวิธาสุ กงฺขาสุ เอกํ กงฺขํปิ น ปฏิวิโนเทนฺติ.
กงฺขาเอว หิ กงฺขาฏฺฐานียา ธมฺมา นาม. ตตฺถ เอกํ กงฺขํปิ น นีหรนฺตีติ อตฺโถ. โส
เอวํ พหุสฺสุตติตฺถํ อนุปสงฺกมิตฺวา สกงฺโข กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วฑฺเฒตุํ น
สกฺโกติ. ยถา จ โส โคปาลโก ติตฺถํ น ชานาติ, เอวํ อยํปิ ภิกฺขุ ธมฺมติตฺถํ
น ชานาติ, อชานนฺโต อวิสเย ปญฺหํ ปุจฺฉติ, อาภิธมฺมิกํ อุปสงฺกมิตฺวา
กปฺปิยากปฺปิยํ ปุจฺฉติ, วินยธรํ อุปสงฺกมิตฺวา รูปารูปปริจฺเฉทํ ปุจฺฉติ, เต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อชานนฺตา      ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
อวิสเย ปุฏฺฐา กเถตุํ น สกฺโกนฺติ, โส อตฺตนา สกงฺโข กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา
วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น ปีตํ ชานาตีติ ยถา โส โคปาลโก ปีตาปีตํ น ชานาติ, เอวํ
ธมฺมูปสญฺหิตํ ปาโมชฺชํ น ชานาติ น ลภติ, สวนมยํ ปุญฺญกิริยาวตฺถุํ นิสฺสาย
อานิสํสํ น วินฺทติ, ธมฺมสฺสวนคฺคํ คนฺตฺวา สกฺกจฺจํ น สุณาติ, นิสินฺโน
นิทฺทายติ, กถํ กเถติ, อญฺญวิหิตโก โหติ, โส สกฺกจฺจํ ธมฺมํ อสุณนฺโต
กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น วีถึ ชานาตีติ โส โคปาลโก มคฺคามคฺคํ วิย "อยํ โลกิโย อยํ
โลกุตฺตโร"ติ อริยํ อฏฺฐงฺคิกํ มคฺคํ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ, อชานนฺโต โลกิยมคฺเค
อภินิวิสิตฺวา โลกุตฺตรํ นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    น โคจรกุสโล โหตีติ โส โคปาลโก ปญฺจาหสตฺตาหวาเร วิย ๑-
จตฺตาโร สติปฏฺฐาเน "อิเม โลกิยา อิเม โลกุตฺตรา"ติ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ,
อชานนฺโต สุขุมฏฺฐาเนสุ อตฺตโน ญาณํ จราเปตฺวา โลกิยสติปฏฺฐาเนสุ ๒-
อภินิวิสิตฺวา โลกุตฺตรํ นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
    อนวเสสโทหี จ โหตีติ ปฏิคฺคหเณ มตฺตํ อชานนฺโต อนวเสสํ ทุหติ.
นิทฺเทสวาเร ปนสฺส อภิหฏฺฐุํ ปวาเรนฺตีติ อภิหริตฺวา ปวาเรนฺติ. เอตฺถ เทฺว
อภิหารา วาจาภิหาโร จ ปจฺจยาภิหาโร จ. วาจาภิหาโร นาม มนุสฺสา ภิกฺขุสฺส
สนฺติกํ คนฺตฺวา "วเทยฺยาถ ภนฺเต เยนตฺโถ"ติ ปวาเรนฺติ. ปจฺจยาภิหาโร
นาม วตฺถาทีนิ วา เตลผาณิตาทีนิ วา คเหตฺวา ภิกฺขุสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา
"คณฺหถ ภนฺเต ยาวตเกน อตฺโถ"ติ วทนฺติ. ตตฺร ภิกฺขุ มตฺตํ น ชานาตีติ ภิกฺขุ
เตสุ ปจฺจเยสุ ปมาณํ น ชานาติ, "ทายกสฺส วโส เวทิตพฺโพ, เทยฺยธมฺมสฺส วโส
เวทิตพฺโพ, อตฺตโน ถาโม เวทิตพฺโพ"ติ รถวินีเต วุตฺตนเยน ปมาณยุตฺตํ
อคฺคเหตฺวา ยํ อาหรนฺติ, ตํ สพฺพํ คณฺหาตีติ อตฺโถ. มนุสฺสา วิปฺปฏิสาริโน
น ปุน อภิหริตฺวา ปวาเรนฺติ, โส ปจฺจเยหิ กิลมนฺโต กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา
วฑฺเฒตุํ น สกฺโกติ ฯเปฯ ปริพาหิโร โหติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปญฺจาหิกวาเร สตฺตาหิกวาเร วิย          ฉ.ม. โลกิยสติปฏฺฐาเน
    เต น อติเรกปูชาย ปูชิตา ๑- โหตีติ โส โคปาลโก มหาอุสเภ วิย เต
เถเร ภิกฺขู อิมาย อาวิ เจว รโห จ เมตฺตากายกมฺมาทิกาย อติเรกปูชาย น
ปูเชสิ. ๒- ตโต เถรา "อิเม อเมฺหสุ ครุจิตฺตีการํ น กโรนฺตี"ติ นวเก ภิกฺขู
ทฺวีหิ สงฺคเหหิ น สงฺคณฺหนฺติ, ๓- เนว ธมฺมสงฺคเหน สงฺคณฺหนฺติ ๓- น
อามิสสงฺคเหน จีวเรน วา ปตฺเตน วา ปตฺตปริยาปนฺเนน วา วสนฏฺฐาเนน วา.
กิลมนฺเต มิลายนฺเตปิ นปฺปฏิชคฺคนฺติ. ปาลึ วา อฏฺฐกถํ วา ธมฺมกถาพนฺธํ วา
คุยฺหคนฺถํ วา น สิกฺขาเปนฺติ. นวกา เถรานํ สนฺติกา สพฺพโส อิเม เทฺว สงฺคเห
อลภมานา อิมสฺมึ สาสเน ปติฏฺฐาตุํ น สกฺโกนฺติ. ยถา ตสฺส โคปาลกสฺส
โคคโณ น วฑฺฒติ, เอวํ สีลาทีนิ น วฑฺฒนฺติ. ยถา จ โส โคปาลโก ปญฺจหิ
โครเสหิ ปริพาหิโร โหติ, เอวํ ปญฺจหิ ธมฺมกฺขนฺเธหิ ปริพาหิรา โหนฺติ.
สุกฺกปกฺโข กณฺหปกฺเข วุตฺตวิปลฺลาสวเสน โยเชตฺวา เวทิตพฺโพติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                    มหาโคปาลกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        -----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๑๖๕-๑๗๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=4222&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=4222&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=383              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=7106              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=8286              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=8286              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]