อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

                       ๔. จูฬโคปาลกสุตฺตวณฺณนา
    [๓๕๐] เอวมฺเม สุตนฺติ จูฬโคปาลกสุตฺตํ. ตตฺถ อุกฺกเจลายนฺติ ๔- เอวํนามเก
นคเร. ตสฺมึ กิร มาปิยมาเน รตฺตึ คงฺคาโสตโต มจฺโฉ ถลํ ปตฺโต, มนุสฺสา
เจลานิ เตลปาติยํ ๕- เตเมตฺวา อุกฺกา กตฺวา มจฺฉํ คณฺหึสุ, นคเร นิฏฺิเต
ตสฺส นามํ กโรนฺเต อเมฺหหิ นครฏฺานสฺส คหิตทิวเส เจลุกฺกาหิ มจฺโฉ คหิโตติ
อุกฺกเจลาเตฺววสฺส นามํ อกํสุ. ภิกฺขู อามนฺเตสีติ ยสฺมึ าเน นิสินฺนสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปูเชตา   ๒ ฉ.ม. ปูเชติ    ๓-๓ ฉ.ม. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ
@๔ อุกฺกเวลายนฺติ ปาลิ. อุปริ ปาโ ปน ฏีกาสเมโต   ๕ สี. เตลจาฏิยํ
สพฺพา คงฺคา ปากฏา หุตฺวา ปญฺายติ, ตาทิเส วาลิกุสฺสเท คงฺคาติตฺเถ
สายณฺหสมเย มหาภิกฺขุสํฆปริวุโต นิสีทิตฺวา มหาคงฺคํ ปริปุณฺณํ สนฺทมานํ
โอโลเกนฺโต "อตฺถิ นุ โข อิมํ คงฺคํ นิสฺสาย โกจิ ปุพฺเพ วุฑฺฒิปริหานึ
ปตฺโต"ติ อาวชฺชิตฺวา ปุพฺเพ เอกํ พาลโคปาลกํ นิสฺสาย อเนกสตสหสฺสา
โคคณา อิมิสฺสา คงฺคาย อาวฏฺเฏ ปติตฺวา สมุทฺทเมว ปวิฏฺา, อปรํ ปน
ปณฺฑิตโคปาลกํ นิสฺสาย อเนกสตสหสฺสโคคณสฺส โสตฺถิ ชาตา วุฑฺฒิ ชาตา
อาโรคฺยํ ชาตนฺติ อทฺทส, ทิสฺวา อิมํ การณํ นิสฺสาย ภิกฺขูนํ ธมฺมํ เทเสสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ.
    มาคธโกติ มคธรฏฺวาสี. ทุปฺปญฺชาติโกติ นิปฺปญฺสภาโว ทนฺโธ
มหาชโฬ. ๑- อสมเวกฺขิตฺวาติ อสลฺลกฺเขตฺวา อนุปธาเรตฺวา. ปตาเรสีติ ตาเรตุํ
อารภิ. อุตฺตรํ ตีรํ สุวิเทหานนฺติ คงฺคาย โอริเม ตีเร มคธรฏฺ, ปาริเม ตีเร
วิเทหรฏฺ, คาโว มคธรฏฺโต วิเทหรฏฺ เนตฺวา รกฺขิสฺสามีติ อุตฺตรํ ตีรํ
ปตาเรสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "อุตฺตรํ ตีรํ สุวิเทหานนฺ"ติ. อามณฺฑลิกํ กริตฺวาติ
มณฺฑลิกํ กตฺวา. อนยพฺยสนํ อาปชฺชึสูติ อวุฑฺฒึ วินาสํ ปาปุณึสุ, มหาสมุทฺทเมว
ปวิสึสุ. เตน หิ โคปาลเกน คาโว โอตาเรนฺเตน คงฺคาย โอริเม ตีเร สมติตฺถญฺจ
อสมติตฺถญฺจ ๒- โอโลเกตพฺพํ อสฺส, มชฺเฌ คงฺคาย คุนฺนํ วิสมฏฺานตฺถํ เทฺว
ตีณิ วาลิกตฺถลานิ สลฺลกฺเขตพฺพานิ อสฺสุ. ตถา ปาริมตีเร ตีณิ จตฺตาริ ติตฺถานิ,
อิมสฺมา ติตฺถา ภฏฺา อิมํ ติตฺถํ คณฺหิสฺสนฺติ, อิมสฺมา ภฏฺา อิมนฺติ. อยํ
ปน พาลโคปาลโก โอริมตีเร คุนฺนํ โอตรณติตฺถํ สมํ วา วิสมํ วา อโนโลเกตฺวาว
มชฺเฌ คงฺคาย คุนฺนํ วิสมฏฺานตฺถํ เทฺว ตีณิ วาลิกตฺถลานิปิ อสลฺลกฺเขตฺวาว
ปรตีเร จตฺตาริ ปญฺจ อุตฺตรณติตฺถานิ อสมเวกฺขิตฺวา อติตฺเถเนว คาโว
โอตาเรสิ. อถสฺส มหาอุสโภ ชวสมฺปนฺนตาย ๓- เจว ถามสมฺปนฺนตาย จ ติริยํ
คงฺคาย โสตํ เฉตฺวา ปาริมํ ตีรํ ปตฺวา ฉินฺนตฏญฺเจว กณฺฏกคุมฺพคหณญฺจ
ทิสฺวา "ทุพฺพินิวิชฺฌํ ๔- เอตนฺ"ติ ตฺวา ธุรคฺคปติฏฺาโนกาสํปิ อลภิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ก. มหาชโน   ๒ ฉ.ม. วิสมติตฺถญฺจ  ๓ ฉ.ม. ชวนสมฺปนฺนตาย
@๔ ฉ.ม. ทุพฺพินิวิฏฺ
ปฏินิวตฺติ. คาโว มหาอุสโภ นิวตฺโต มยํปิ นิวตฺติสฺสามาติ นิวตฺตา. มหโต ๑-
โคคณสฺส นิวตฺตฏฺาเน อุทกํ ฉิชฺชิตฺวา มชฺเฌ คงฺคาย อาวฏฺฏํ อุฏฺเปสิ.
โคคโณ อาวฏฺฏํ ปวิสิตฺวา สมุทฺทเมว ปตฺโต. เอโกปิ โคโณ อโรโค นาม ๒-
นาโหสิ. เตนาห "ตตฺเถว อนยพฺยสนํ อาปชฺชึส"ติ.
    อกุสลา อิมสฺส โลกสฺสาติ อิธ โลเก ขนฺธธาตายตเนสุ อกุสลา อจฺเฉกา,
ปรโลเกปิ เอเสว นโย. มารเธยฺยํ วุจฺจติ เตภูมิกธมฺมา. อมารเธยฺยํ นว
โลกุตฺตรธมฺมา. มจฺจุเธยฺยํปิ เตภูมิกธมฺมาว. อมจฺจุเธยฺยํ นว โลกุตฺตรธมฺมา.
ตตฺถ อกุสลา อจฺเฉกา. วจนตฺถโต ปน มารสฺส เธยฺยํ มารเธยฺยํ. เธยฺยนฺติ
านํ วตฺถุ นิวาโส โคจโร. มจฺจุเธยฺเยปิ เอเสว นโย. เตสนฺติ เตสํ เอวรูปานํ
สมณพฺราหฺมณานํ, อิมินา ฉ สตฺถาโร ทสฺสิตาติ เวทิตพฺพา.
    [๓๕๑] เอวํ กณฺหปกฺขํ นิฏฺเปตฺวา สุกฺกปกฺขํ ทสฺเสนฺโต ภูตปุพฺพํ
ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ พลวคาโวติ ทนฺตโคเณ เจว เธนุโย จ. ทมฺมคาโวติ
ทเมตพฺพโคเณ เจว อวิชาตคาโว จ. วจฺฉตเรติ วจฺฉภาวํ ตริตฺวา ิเต
พลววจฺเฉ. วจฺฉเกติ เธนุปเค ๓- ตรุณวจฺฉเก. กิสพลเกติ ๔- อปฺปมํสโลหิเต
มนฺทถาเม. ตาวเทว ชาตโกติ ตํทิวเส ชาตโก. ๕- มาตุโครวเกน วุยฺหมาโนติ
มาตา ปุรโต ปุรโต หุํหุนฺติ โครวํ กตฺวา สญฺ ททมานา อุเรน อุทกํ ฉินฺทมานา
คจฺฉติ, วจฺฉโก ตาย  โครวสญฺาย เธนุยา วา อุเรน ฉินฺโนทเกน คจฺฉมาโน
"มาตุโครวเกน วุยฺหมาโน"ติ วุจฺจติ.
    [๓๕๒] มารสฺส โสตํ เฉตฺวาติ อรหตฺตมคฺเคน มารสฺส ตณฺหาโสตํ เฉตฺวา.
ปารํ คตาติ มหาอุสภา นทีปารํ วิย สํสารปารํ นิพฺพานํ คตา. ปารํ อคมํสูติ
มหาอุสภานํ ปารํ คตกฺขเณ คงฺคาย โสตสฺส ตโย โกฏฺาเส อติกฺกมฺม
ิตา มหาอุสเภ ปารปฺปตฺเต ทิสฺวา เตสํ คตมคฺคํ ปฏิปชฺชิตฺวา ปารํ อคมํสุ.
ปารํ คมิสฺสนฺตีติ จตุมคฺควชฺฌานํ กิเลสานํ ตโย โกฏฺาเส เขเปตฺวา ิตา
อิทานิ อรหตฺตมคฺเคน อวเสสํ ตณฺหาโสตํ เฉตฺวา พลวคาโว วิย นทีปารํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตโต    ๒ สี. เอกมฺปิ โคโลมํ อโรคํ นาม, ม. เอกมฺปิ โคณํ อาโรคฺยํ
@๓ ฉ.ม. เธนุปเก   ๔ ฉ.ม. กิสาพลเกติ    ๕ สี. ตํทิวสํ ชาตโก
สํสารปารํ นิพฺพานํ คมิสฺสนฺตีติ อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
ธมฺมานุสาริโน สทฺธานุสาริโนติ อิเม เทฺว ปมมคฺคสมงฺคิโน.
    ชานตาติ สพฺพธมฺเม ชานนฺเตน พุทฺเธน. สุปกาสิโตติ สุกถิโต.
วิวฏนฺติ วิวริตํ. อมตทฺวารนฺติ อริยมคฺโค. นิพฺพานปตฺติยาติ ตทตฺถาย วิวฏํ. ๑-
วินฬีกตนฺติ วิคตมานนฬํ กตํ. เขมํ ปตฺเถถาติ กตฺตุกมฺยตาฉนฺเทน อรหตฺตํ
ปตฺเถถ, ปตฺเถตุกามา ๒- นิพฺพตฺเตตุกามา โหถาติ อตฺโถ. "ปตฺตตฺถา"ติปิ ปาโ,
เอวรูปํ สตฺถารํ ลภิตฺวา ตุเมฺห ปตฺตาเยว นามาติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ
อุตฺตานเมว. ภควา ปน ยถานุสนฺธินาว เทสนํ นิฏฺเปสีติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                     จูฬโคปาลกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                           -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๑๗๒-๑๗๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=4410&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=4410&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=388
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=7247
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=8445
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=8445
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_12