ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

                     ๘. มหาตณฺหาสงฺขยสุตฺตวณฺณนา
    [๓๙๖] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาตณฺหาสงฺขยสุตฺตํ. ตตฺถ ทิฏฺฐิคตนฺติ
อลคทฺทูปมสุตฺเต ลทฺธิมตฺตํ ทิฏฺฐิคตนฺติ วุตฺตํ, อิธ สสฺสตทิฏฺฐิ. โส จ ภิกฺขุ
พหุสฺสุโต, อยํ อปฺปสฺสุโต ชาตกภาณโก ภควนฺตํ ชาตกํ กเถตฺวา "อหํ ภิกฺขเว
เตน สมเยน เวสฺสนฺตโร อโหสึ, ๓- มโหสโถ, วิธูรปณฺฑิโต, ๓- เสนกปณฺฑิโต,
มหาชนโก ราชา อโหสินฺ"ติ สโมธาเนนฺตํ สุณาติ. อถสฺส เอตทโหสิ "อิเม
รูปเวทนา สญฺญา สงฺขารา ตตฺถ ตตฺเถว นิรุชฺฌนฺติ, วิญฺญาณํ ปน อิธโลกโต
@เชิงอรรถ:  สี. อญฺญาตญฺญตรสฺสาติ     ฉ.ม. ยถานุสนฺธินาว
@๓-๓ ฉ.ม. มโหสโธ วิธุรปณฺฑิโต
ปรโลกํ, ปรโลกโต อิมํ โลกํ สนฺธาวติ สํสรตี"ติ สสฺสตทสฺสนํ อุปฺปนฺนํ.
เตนาห "ตเทวิทํ วิญฺญาณํ สนฺธาวติ สํสรติ อนญฺญนฺ"ติ.
    สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปน "วิญฺญาณสมฺภโว ๑- สติ ปจฺจเย อุปฺปชฺชติ, วินา
ปจฺจยํ นตฺถิ วิญฺญาณสฺส สมฺภโว"ติ วุตฺตํ ตสฺมา อยํ ภิกฺขุ พุทฺเธน อกถิตํ
กเถติ, ชินจกฺเก ปหารํ เทติ, เวสารชฺชญาณํ ปฏิพาหติ, โสตุกามชนํ วิสํวาเทติ,
อริยปเถ ติริยํ นิปติตฺวา มหาชนสฺส อหิตาย ทุกฺขาย ปฏิปนฺโน. ยถา นาม
รญฺโญ รชฺเช มหาโจโร อุปฺปชฺชมาโน มหาชนสฺส อหิตาย ทุกฺขาย อุปฺปชฺชติ,
เอวํ ชินสาสเน โจโร หุตฺวา มหาชนสฺส อหิตาย ทุกฺขาย อุปฺปนฺโนติ เวทิตพฺโพ.
สมฺพหุลา ภิกฺขูติ ชนปทวาสิโน ปิณฺฑปาติกภิกฺขู. เตนุปสงฺกมึสูติ อยํ ปริสํ
ลภิตฺวา สาสนํปิ อนฺตรธาเปยฺย, ยาว ปกฺขํ น ลภติ, ตาวเทว นํ ทิฏฺฐิคตา
วิเวเจมาติ สุตสุตฏฺฐานโตเยว อฐตฺวา อนิสีทิตฺวา อุปสงฺกมึสุ.
    [๓๙๘] กตมํ ตํ สาติ วิญฺญาณนฺติ สาติ ยํ ตฺวํ วิญฺญาณํ สนฺธาย
วเทสิ, กตมํ ตํ วิญฺญาณนฺติ. ยฺวายํ ภนฺเต วโท เวเทยฺโย ตตฺร ตตฺร
กลฺยาณปาปกานํ กมฺมานํ วิปากํ ปฏิสํเวเทตีติ ภนฺเต โย อยํ วทติ เวทยติ, โส
จายํ ตหึ ตหึ กุสลากุสลกมฺมานํ วิปากํ ปจฺจนุโภติ. อิทํ ภนฺเต วิญฺญาณํ,
ยมหํ สนฺธาย วเทมีติ. กสฺส นุ โข นามาติ กสฺส ขตฺติยสฺส วา พฺราหฺมณสฺส
วา เวสฺสสุทฺทคหฏฺฐปพฺพชิตเทวมนุสฺสานํ วา อญฺญตรสฺส.
    [๓๙๙] อถโข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสีติ กสฺมา อามนฺเตสิ? สาติสฺส
กิร เอวํ อโหสิ "สตฺถา มํ `โมฆปุริโส'ติ  วทติ, น จ โมฆปุริโสติ วุตฺตมตฺเตเนว
มคฺคผลานํ อุปนิสฺสโย น โหติ. อุปเสนมฺปิ หิ วงฺคนฺตปุตฺตํ  `อติลหุํ โข ตฺวํ
โมฆปุริส พาหุลฺลาย อาวตฺโต'ติ ๒- ภควา โมฆปุริสวาเทน โอวทิ. อุปเสนตฺเถโรปิ ๓-
อปรภาเค ฆเฏนฺโต วายมนฺโต ฉ อภิญฺญา สจฺฉากาสิ. อหํปิ ตถารูปํ วิริยํ
ปคฺคณฺหิตฺวา มคฺคผลานิ สจฺฉิกริสฺสามี"ติ ๔- อถสฺส ภควา ฉินฺนปจฺจโย อยํ
สาสเน อวิรุฬฺหธมฺโมติ ทสฺเสนฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ. อุสฺมีกโตติอาทิ เหฏฺฐา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วิญฺญาณํ  ปจฺจยสมฺภวํ    วินย. มหา. /๔/๗๕/๗๖ อาจริยวตฺตกถา
@ ฉ.ม. เถโร              ฉ.ม. นิพฺพตฺเตสฺสามีติ
วุตฺตาธิปฺปายเมว. อถโข ภควาติ อยํปิ ปาฏิเยกฺโก อนุสนฺธิ. สาติสฺส กิร
เอตทโหสิ "ภควา มยฺหํ มคฺคผลานํ อุปนิสฺสโย นตฺถีติ วทติ, กึ สกฺกา อุปนิสฺสเย
อสติ อุปนิสฺสโย ปฏิกาตุํ, ๑- น หิ ตถาคตา สอุปนิสฺสยสฺเสว ธมฺมํ เทเสนฺติ,
ยสฺส กสฺสจิ เทเสนฺติเยว, อหํ พุทฺธสฺส สนฺติกา สุคโตวาทํ ลภิตฺวา
สคฺคสมฺปตฺติยา ๒- กุสลํ กริสฺสามี"ติ. อถสฺส ภควา "นาหํ โมฆปุริส ตุยฺหํ โอวาทํ
วา อนุสาสนึ วา เทมี"ติ สุคโตวาทํ ปฏิปสฺสมฺเภนฺโต อิมํ เทสนํ อารภิ, ตสฺสตฺโถ
เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อิทานิ ปริสาย ลทฺธึ สาเธนฺโต ๓- "อิธาหํ ภิกฺขู
ปฏิปุจฺฉิสฺสามี"ติอาทิมาห. ตํ สพฺพํปิ เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
    [๔๐๐] อิทานิ วิญฺญาณสฺส สปฺปจฺจยภาวํ ทสฺเสตุํ ยํ ยเทว ภิกฺขเวติอาทิมาห.
ตตฺถ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จาติ สหาวชฺชเนน ภวงฺคมนญฺจ เตภูมิกธมฺเม
จ ปฏิจฺจ. กฏฺฐญฺจ ปฏิจฺจาติอาทิ โอปมฺมนิทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ. เตน กึ ทีเปติ?
ทฺวารสงฺกนฺติยา อภาวํ. ยถา หิ กฏฺฐํ ปฏิจฺจ ชลมาโน อคฺคิ อุปาทานปจฺจเย
สติเยว ชลติ, ตสฺมึ อสติ ปจฺจยเวกลฺเลน ตตฺเถว วูปสมฺมติ, น สกลิกาทีนิ
สงฺกมิตฺวา สกลิกคฺคีติอาทิสงฺขยํ คจฺฉติ, เอวเมว จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ
อุปฺปนฺนํ วิญฺญาณํ ตสฺมึ ทฺวาเร จกฺขุรูปอาโลกมนสิการสงฺขาเต ปจฺจยมฺหิ
สติเยว อุปฺปชฺชติ, ตสฺมึ อสติ ปจฺจยเวกลฺเลน ตตฺเถว นิรุชฺฌติ, น โสตาทีนิ
สงฺกมิตฺวา โสตวิญฺญาณนฺติอาทิสงฺขฺยํ คจฺฉติ. เอเสว นโย สพฺพวาเรสุ. อิติ
ภควา นาหํ วิญฺญาณปฺปวตฺเต ทฺวารสงฺกนฺติมตฺตํปิ วทามิ, อยํ ปน สาติ
โมฆปุริโส ภวสงฺกนฺตึ วทตีติ สาตึ นิคฺคเหสิ.
    [๔๐๑] เอวํ วิญฺญาณสฺส สปฺปจฺจยภาวํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ปน ปญฺจนฺนํปิ
ขนฺธานํ สปฺปจฺจยภาวํ ทสฺเสนฺโต ภูตมิทนฺติอาทิมาห. ตตฺถ ภูตมิทนฺติ อิทํ
ขนฺธปญฺจกํ ชาตํ ภูตํ นิพฺพตฺตํ, ตุเมฺหปิ ตํ ภูตมิทนฺติ ภิกฺขเว ปสฺสถาติ.
ตทาหารสมฺภวนฺติ ตํ ปเนตํ ขนฺธปญฺจกํ อาหารสมฺภวํ ปจฺจยสมฺภวํ, สติ ปจฺจเย
อุปฺปชฺชติ เอวํ ปสฺสถาติ ปุจฺฉติ. ตทาหารนิโรธาติ ตสฺส ปจฺจยสฺส นิโรธา.
ภูตมิทํ โนสฺสูติ ภูตํ นุ โข อิทํ, น นุ โข ภูตนฺติ. ตทาหารสมฺภวํ โนสฺสูติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อุปนิสฺสเย อสติ กาตุํ     ฉ.ม. สคฺคสมฺปตฺตูปคํ    ฉ.ม. โสเธนฺโต
ตํ ปเนตํ ๑- ภูตํ ขนฺธปญฺจกํ ปจฺจยสมฺภวํ นุ โข, น นุ โขติ. ตทาหารนิโรธาติ
ตสฺส ปจฺจยสฺส นิโรธา. นิโรธธมฺมํ โนสฺสูติ นิโรธธมฺมํ นุ โข, น นุ โขติ.
สมฺมปฺปญฺญาย ปสฺสโตติ อิทํ ขนฺธปญฺจกํ ชาตํ ภูตํ นิพฺพตฺตนฺติ ยาถาวสรสลกฺขณโต
วิปสฺสนาปญฺญาย สมฺมา ปสฺสนฺตสฺส. ปญฺญาย สุทิฏฺฐนฺติ วุตฺตนเยเนว
วิปสฺสนาปญฺญาย สุฏฺฐุ ทิฏฺฐํ. เอวํ เย เย ตํ ปุจฺฉํ สลฺลกฺเขสุํ, เตสํ เตสํ
ปฏิญฺญํ คณฺหนฺโต ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ สปฺปจฺจยภาวํ ทสฺเสสิ.
    อิทานิ ยาย ปญฺญาย เตหิ ตํ สปฺปจฺจยํ สนิโรธํ ขนฺธปญฺจกํ สุฏฺฐุ
ทิฏฺฐํ ๒- ตตฺถ นิตฺตณฺหภาวํ ปุจฺฉนฺโต อิมํ เจ ตุเมฺหติอาทิมาห. ตตฺถ ทิฏฺฐินฺติ
วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺฐึ. สภาวทสฺสเนน ปริสุทฺธํ. ปจฺจยทสฺสเนน ปริโยทาตํ.
อลฺลีเยถาติ ตณฺหาทิฏฺฐีหิ อลฺลียิตฺวา วิหเรยฺยาถ. เกฬาเยถาติ ตณฺหาทิฏฺฐีหิ
กีฬมานา วิหเรยฺยาถ. ธนาเยถาติ ธนํ วิย อิจฺฉนฺตา เคธํ อาปชฺเชยฺยาถ.
มมาเยถาติ ตณฺหาทิฏฺฐิมมตฺตํ ๓- อุปฺปาเทยฺยาถ. นิตฺถรณตฺถาย โน คหณตฺถายาติ
โส โย มยา จตุโรฆนิตฺถรณตฺถาย กุลฺลูปโม ธมฺโม เทสิโต, โน นิกนฺติวเสน
คหณตฺถาย. อปิ นุ ตํ ตุเมฺห อาชาเนยฺยาถาติ. วิปริยาเยน สุกฺกปกฺโข
เวทิตพฺโพ.
    [๔๐๒] อิทานิ เตสํ ขนฺธานํ ปจฺจยํ ทสฺเสนฺโต จตฺตาโรเม ภิกฺขเว
อาหาราติอาทิมาห, ตมฺปิ ๔- วุตฺตตฺถเมว. ยถา ปน เอโก อิมํ ชานาสีติ วุตฺโต
"น เกวลํ อิมํ, มาตรํปิสฺส ชานามิ, มาตุ มาตรํปี"ติ เอวํ ปเวณิวเสน ชานนฺโต
สุฏฺฐุ ชานาติ นาม, เอวเมว ภควา น เกวลํ ขนฺธมตฺตเมว ชานาติ, ขนฺธานํ
ปจฺจยํปิ เตสํปิ ปจฺจยานํ ปจฺจยนฺติ เอวํ สพฺพปจฺจยปรมฺปรํ ชานาติ, โส ตํ
พุทฺธพลํ ทีเปนฺโต อิทานิ ปจฺจยปรมฺปรํ ทสฺเสตุํ ๕- อิเม จ ภิกฺขเว จตฺตาโร
อาหาราติอาทิมาห, ตํปิ วุตฺตตฺถเมว. อิติ โข ภิกฺขเว อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา
ฯเปฯ ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหตีติ เอตฺถ ปน ปฏิจฺจสมุปฺปาทกถา วิตฺถาเรตพฺพา
ภเวยฺย, สา วิสุทฺธิมคฺเค วิตฺถาริตาว.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ      ฉ.ม. สุทิฏฺฐํ    ฉ.ม. ตณฺหาทิฏฺฐีหิ   มมตฺตํ
@ ฉ.ม. ตํ           ม. นิทานปรมฺปรํ ทสฺเสนฺโต
    [๔๐๔] อิมสฺมึ สติ อิทํ โหตีติ อิมสฺมึ อวิชฺชาทิเก ปจฺจเย สติ อิทํ
สงฺขาราทิกํ ผลํ โหติ. อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชตีติ อิมสฺส อวิชฺชาทิกสฺส
ปจฺจยสฺส อุปฺปาทา อิทํ สงฺขาราทิกํ ผลํ อุปฺปชฺชติ, เตเนวาห "ยทิทํ
อวิชฺชาปจฺจยา สงฺขารา ฯเปฯ สมุทโย โหตี"ติ. เอวํ วฏฺฏํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ
วิวฏฺฏํ ทสฺเสนฺโต อวิชฺชาย เตฺวว อเสสวิราคนิโรธาติอาทิมาห. ตตฺถ อวิชฺชาย
เตฺววาติ อวิชฺชาย เอว ตุ. อเสสวิราคนิโรธาติ วิราคสงฺขาเตน มคฺเคน
อเสสนิโรธา อนุปฺปาทนิโรธา. สงฺขารนิโรโธติ สงฺขารานํ อนุปฺปาทนิโรโธ
โหติ, เอวํ นิรุทฺธานํ ปน สงฺขารานํ นิโรธา วิญฺญาณนิโรโธ โหติ, วิญฺญาณาทีนํ
จ นิโรธา นามรูปาทีนิ นิรุทฺธานิเยว โหนฺตีติ ทสฺเสตุํ สงฺขารนิโรธา
วิญฺญาณนิโรโธติอาทึ วตฺวา เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตีติ
วุตฺตํ. ตตฺถ เกวลสฺสาติ สกลสฺส, สุทฺธสฺส วา, สตฺตวิรหิตสฺสาติ อตฺโถ.
ทุกฺขกฺขนฺธสฺสาติ ทุกฺขราสิสฺส. นิโรโธ โหตีติ อนุปฺปาโท โหติ.
    [๔๐๖] อิมสฺมึ อสตีติอาทิ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺพํ.
    [๔๐๗] เอวํ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กเถตฺวา อิทานิ อิมํ ทฺวาทสงฺคปจฺจยวฏฺฏํ สห
วิปสฺสนาย มคฺเคน ชานนฺตสฺส ยา ปฏิธาวนา ปหิยฺยติ, ตสฺสา อภาวํ ปุจฺฉนฺโต
อปิ นุ ตุเมฺห ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ เอวํ ชานนฺตาติ เอวํ สห วิปสฺสนาย
มคฺเคน ชานนฺตา. เอวํ ปสฺสนฺตาติ ตสฺเสว เววจนํ. ปุพฺพนฺตนฺติ ปุริมโกฏฺฐาสํ,
อตีตกฺขนฺธธาตุอายตนานีติ อตฺโถ. ปฏิธาเวยฺยาถาติ ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน ปฏิธาเวยฺยาถ.
เสสํ สพฺพาสวสุตฺเต วิตฺถาริตเมว.
    อิทานิ เนสํ ตตฺถ นิจฺจลภาวํ ปุจฺฉนฺโต อปิ นุ ตุเมฺห ภิกฺขเว
เอวํ ชานนฺตา เอวํ ปสฺสนฺตา เอวํ วเทยฺยาถ, สตฺถา โน ครูติอาทิมาห.
ตตฺถ ครูติ ภาริโก อกามา อนุวตฺติตพฺโพ. สมโณติ พุทฺธสมโณ. อญฺญํ สตฺถารํ
อุทฺทิเสยฺยาถาติ อยํ สตฺถา อมฺหากํ กิจฺจํ สาเธตุํ น สกฺโกตีติ อปิ นุ เอวํ
สญฺญิโน หุตฺวา อญฺญํ พาหิรกํ สตฺถารํ อุทฺทิเสยฺยาถ. ปุถุสมณพฺราหฺมณานนฺติ เอวํ
สญฺญิโน หุตฺวา ปุถูนํ ติตฺถิยสมณานํ เจว พฺราหฺมณานญฺจ. วตโกตุหลมงฺคลานีติ
วตสมาทานานิ จ ทิฏฺฐิกุตุหลานิ จ ทิฏฺฐสุตมุตมงฺคลานิ จ. ตานิ สารโต
ปจฺจาคจฺเฉยฺยาถาติ เอตานิ สารนฺติ เอวํสญฺญิโน หุตฺวา ปฏิอาคจฺเฉยฺยาถ, เอวํ
นิสฺสฏฺฐานิ จ ปุน คเณฺหยฺยาถาติ อตฺโถ. สามํ ญาตนฺติ สยํ ญาเณน ญาตํ.
สามํ ทิฏฺฐนฺติ สยํ ปญฺญาจกฺขุนา ทิฏฺฐํ. สามํ วิทิตนฺติ สยํ วิภาวิตํ ปากฏํ
กตํ, อุปนีตา โข เม ตุเมฺหติ มยา ภิกฺขเว ตุเมฺห อิมินา สนฺทิฏฺฐิกาทิสภาเวน
ธมฺเมน นิพฺพานํ อุปนีตา, ปาปิตาติ อตฺโถ. สนฺทิฏฺฐิโกติอาทีนมตฺโถ วิสุทฺธิมคฺเค
วิตฺถาริโต. อิทเมตํ ปฏิจฺจ วุตฺตนฺติ เอตํ วจนํ อิทํ ตุเมฺหหิ สามํ ญาตาทิภาวํ
ปฏิจฺจ วุตฺตํ.
    [๔๐๘] ติณฺณํ โข ปน ภิกฺขเวติ กสฺมา อารภิ? นนุ เหฏฺฐา
วฏฺฏวิวฏฺฏวเสน เทสนา มตฺถกํ ปาปิตาติ. อาม ปาปิตา. อยํ ปน ปาฏิเอกฺโก
อนุสนฺธิ, "อยญฺหิ โลกสนฺนิวาโส ปฏิสนฺธิสมฺมุโฬฺห, ตสฺส สมฺโมหฏฺฐานํ
วิทฺธํเสตฺวา ปากฏํ กริสฺสามี"ติ อิมํ เทสนํ อารภิ. อปิจ วฏฺฏมูลํ อวิชฺชา,
วิวฏฺฏมูลํ พุทฺธุปฺปาโท, อิติ วฏฺฏมูลํ อวิชฺชํ วิวฏฺฏมูลํ จ พุทฺธุปฺปาทํ
ทสฺเสตฺวาปิ "ปุน เอกวารํ วฏฺฏวิวฏฺฏวเสน เทสนํ มตฺถกํ ปาเปสฺสามี"ติ อิมํ เทสนํ
อารภิ. ตตฺถ สนฺนิปาตาติ สโมธาเนน ปิณฺฑภาเวน. คพฺภสฺสาติ คพฺเภ
นิพฺพตฺตนกสตฺตสฺส. อวกฺกนฺติ โหตีติ นิพฺพตฺติ โหติ. กตฺถจิ หิ คพฺโภติ
มาตุกุจฺฉิ  วุตฺตา. ๑- ยถาห:-
              "ยเมกรตฺตึ ปฐมํ         คพฺเภ วสติ มาณโว
               อพฺภุฏฺฐิโตว โส ยาติ ๒-  ส คจฺฉํ น นิวตฺตตี"ติ. ๓-
     กตฺถจิ คพฺเภ นิพฺพตฺตสตฺโต. ยถาห "ยถา โข ปนานนฺท อญฺญา
อิตฺถิโย ๔- นว วา ทส วา มาเส คพฺภํ กุจฺฉินา ปริหริตฺวา วิชายนฺตี"ติ. ๕-
อิธ สตฺโต อธิปฺเปโต, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "คพฺภสฺส อวกฺกนฺติ โหตี"ติ.
     อิธาติ อิมสฺมึ สตฺตโลเก. มาตา จ อุตุนี โหตีติ อิทํ อุตุสมยํ สนฺธาย
วุตฺตํ. มาตุคามสฺส กิร ยสฺมึ โอกาเส ทารโก นิพฺพตฺตติ, ตตฺถ มหตี โลหิตปีฬกา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. วุตฺโต     ก. สยติ     ขุ.ชา. ๒๗/๒๒๖๑/๔๖๙ อโยฆรชาตก (สฺยา)
@ ฉ.ม., ปาลิ. อิตฺถิกา     ม. อุปริ. ๑๔/๒๐๕/๑๗๑ อจฺฉริยพฺภูตธมฺมสุตฺต
สณฺฐหิตฺวา ภิชฺชิตฺวา ปคฺฆรติ, วตฺถุ สุทฺธํ โหติ, สุทฺเธ วตฺถุมฺหิ มาตาปิตูสุ
เอกวารํ สนฺนิปติเตสุ ยาว สตฺตทิวสานิ เขตฺตเมว โหติ. ตสฺมึ สมเย หตฺถคฺคาห-
เวณิคฺคาหาทินา องฺคปรามสเนนปิ ทารโก นิพฺพตฺตติเยว. คนฺธพฺโพติ ตตฺรูปคสตฺโต.
ปจฺจุปฏฺฐิโต โหตีติ น มาตาปิตูนํ สนฺนิปาตํ โอโลกยมาโน สมีเป ฐิโต
ปจฺจุปฏฺฐิโต นาม โหติ. กมฺมยนฺตยนฺติโต ปน เอโก สตฺโต ตสฺมึ โอกาเส
นิพฺพตฺตนโก โหตีติ อยเมตฺถ อธิปฺปาโย. สํสเยนาติ "อโรโค นุ โข ภวิสฺสามิ
อหํ วา, ปุตฺโต วา เม"ติ เอวํ มหนฺเตน ชีวิตสํสเยน. โลหิตเญฺหตํ ภิกฺขเวติ
ตทา กิร มาตุโลหิตํ ตํ ฐานํ สมฺปตฺตํ ปุตฺตสิเนเหน ปณฺฑรํ โหติ. ตสฺมา
เอวมาห. วงฺกกนฺติ คามทารกานํ กีฬกํ ขุทฺทกนงฺคลํ. ฆฏิกา วุจฺจติ ทีฆทณฺเฑน
รสฺสทณฺฑกํ ปหรณกีฬา, โมกฺขจิกนฺติ สมฺปริวตฺตกกีฬา, อากาเส วา ทณฺฑกํ
คเหตฺวา ภูมิยํ วา สีสํ ฐเปตฺวา เหฏฺฐุปฺปริยภาเวน ปริวตฺตนกีฬนนฺติ วุตฺตํ
โหติ. จิงฺคุลิกํ วุจฺจติ ตาลปณฺณาทีหิ กตํ วาตปฺปหาเรน ปริพฺภมนจกฺกํ.
ปตฺตาฬฺหกํ วุจฺจติ ปณฺณนาฬิกา. ตาย วาลิกาทีนิ มินนฺตา กีฬนฺติ. รถกนฺติ
ขุทฺทกรถํ. ธนุกํปิ ขุทฺทกธนุเมว.
    [๔๐๙] สารชฺชตีติ ราคํ อุปฺปาเทติ. พฺยาปชฺชตีติ พฺยาปาทํ อุปฺปาเทติ.
อนุปฏฺฐิตกายสตีติ กาเย สติ กายสติ, ตํ อนุปฏฺฐเปตฺวาติ อตฺโถ. ปริตฺตเจตโสติ
อกุสลจิตฺโต. ยตฺถสฺส เต ปาปกาติ ยสฺสํ ผลสมาปตฺติยํ เอเต นิรุชฺฌนฺติ, ตํ
น ชานาติ นาธิคจฺฉตีติ อตฺโถ. อนุโรธวิโรธนฺติ ราคญฺเจว โทสญฺจ. อภินนฺทตีติ
ตณฺหาวเสน อภินนฺทติ, ตณฺหาวเสเนว อโห สุขนฺติอาทีนิ วทนฺโต อภิวทติ.
อชฺโฌสาย ติฏฺฐตีติ ตณฺหาชฺโฌสานคหเณน คิลิตฺวา ปรินิฏฺฐเปตฺวา คณฺหาติ.
สุขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา อภินนฺทตุ, ทุกฺขํ กถํ อภินนฺทตีติ. "อหํ ทุกฺขิโต
มม ทุกฺขนฺ"ติ คณฺหนฺโต อภินนฺทติ นาม. อุปฺปชฺชติ นนฺทีติ ตณฺหา อุปฺปชฺชติ.
ตทุปาทานนฺติ สาว ตณฺหา คหณฏฺเฐน อุปาทานํ นาม, ตสฺส อุปาทานปจฺจยา
ภโว ฯเปฯ สมุทโย โหตีติ, อิทํ หิ ภควตา ปุน เอกวารํ ติสนฺธิจตุสงฺเขปํ ๑-
ปจฺจยาการวฏฺฏํ ทสฺสิตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ทฺวิสนฺธิ ติสงฺเขปํ
    [๔๑๐-๔] อิทานิ วิวฏฺฏํ ทสฺเสตุํ อิธ ภิกฺขเว ตถาคโต โลเก
อุปฺปชฺชตีติอาทิมาห. ตตฺถ อปฺปมาณเจตโสติ อปฺปมาณํ โลกุตฺตรํ เจโต อสฺสาติ
อปฺปมาณเจตโส, มคฺคจิตฺตสมงฺคีติ อตฺโถ. อิมํ โข เม ตุเมฺห ภิกฺขเว สงฺขิตฺเตน
ตณฺหาสงฺขยวิมุตฺตึ ธาเรถาติ ภิกฺขเว อิมํ สงฺขิตฺเตน เทสิตํ มยฺหํ ตณฺหาสงฺขย-
วิมุตฺติเทสนํ ตุเมฺห นิจฺจกาลํ ธาเรยฺยาถ มา ปมชฺเชยฺยาถ. เทสนา หิ เอตฺถ
วิมุตฺติปฏิลาภเหตุโต วิมุตฺตีติ วุตฺตา. มหาตณฺหาชาลตณฺหาสงฺฆาฏปฏิมุกฺกนฺติ
ตณฺหาว สํสิพฺพิตฏฺเฐน มหาตณฺหาชาลํ, สงฺฆฏิตฏฺเฐน สงฺฆาฏนฺติ วุจฺจติ,
อิติ เอตสฺมึ มหาตณฺหาชาเล ตณฺหาสงฺฆาเฏ จ อิมํ สาตึ ภิกฺขุํ เกวฏฺฏปุตฺตํ
ปฏิมุกฺกํ ธาเรถ, อนุปวิฏฺโฐ อนฺโตคโธติ นํ ธาเรยฺยาถาติ ๑- อตฺโถ. เสสํ
สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                   มหาตณฺหาสงฺขยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                       -------------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๒๑๒-๒๑๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=5435&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=5435&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=440              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=8041              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=9558              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=9558              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_12

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]