อรรถกถาเล่มที่ ๘ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๒)

                     ๕. จูฬธมฺมสมาทานสุตฺตวณฺณนา
    [๔๖๘] เอวมฺเม สุตนฺติ จูฬธมฺมสมาทานสุตฺตํ. ตตฺถ ธมฺมสมาธานานีติ
ธมฺโมติ คหิตคหณานิ. ปจฺจุปฺปนฺนสุขนฺติ ปจฺจุปฺปนฺเน สุขํ, อายูหนกฺขเณ สุขํ
สุกรํ สุเขน สกฺกา ปูเรตุํ. อายตึ ทุกฺขวิปากนฺติ อนาคเต วิปากกาเล
ทุกฺขวิปากํ. อิมินา อุปาเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
    [๔๖๙] นตฺถิ กาเมสุ โทโสติ วตฺถุกาเมสุปิ กิเลสกาเมสุปิ โทโส
นตฺถิ. ปาตพฺยตํ อาปชฺชนฺตีติ เต วตฺถุกาเมสุ กิเลสกาเมน ปาตพฺยตํ ปิวิตพฺพตํ,
ยถารุจิปริภุญฺชิตพฺพตํ อาปชฺชนฺตีติ อตฺโถ. โมฬิพทฺธาหีติ โมฬึ กตฺวา ๑-
พทฺธเกสาหิ. ปริพฺพาชิกาหีติ ตาปสปริพฺพาชิกาหิ. เอวมาหํสูติ เอวํ วทนฺติ.
ปริญฺ ปญฺเปนฺตีติ ปหานํ สมติกฺกมํ ปญฺเปนฺติ. มาลุวาสิปาฏิกาติ
ทีฆสณฺานํ มาลุวาปกฺกํ. ผเลยฺยาติ อาตเปน สุสฺสิตฺวา ภิชฺเชยฺย. สาลมูเลติ
สาลรุกฺขสฺส สมีเป. สนฺตาสํ อาปชฺเชยฺยาติ กสฺมา อาปชฺชติ? ภวนวินาสภยา.
รุกฺขมูเล ปติตมาลุวาพีชโต หิ ลตา อุปฺปชฺชิตฺวา รุกฺขํ อภิรุหติ, สา มหาปตฺตา
เจว โหติ พหุปตฺตา จ, โกวิฬารปตฺตสทิเสหิ ปตฺเตหิ สมนฺนาคตา, อถ ตํ
รุกฺขํ มูลโต ปฏฺาย วินทฺธมานา ๒- สพฺพวิฏปานิ สญฺฉาเทตฺวา มหนฺตํ ภารํ
ชเนตฺวา ติฏฺติ, สา วาเต วา วายนฺเต เทเว วา วสฺสนฺเต โอฆนํ ชเนตฺวา
ตสฺส รุกฺขสฺส สพฺพา สาขาปสาขา ภญฺชนฺติ, ภูมิยํ นิปาเตติ, ตโต ตสฺมึ
รุกฺเข ปติเต วิมานํ ๓- ภิชฺชติ วินสฺสติ. อิติ สา ภวนวินาสภยา สนฺตาสํ
อาปชฺชติ.
    อารามเทวตาติ ตตฺถ ตตฺถ ปุปฺผารามผลาราเมสุ อธิวตฺถา เทวตา.
วนเทวตาติ อนฺธวนสุภควนาทีสุ วเนสุ อธิวตฺถา เทวตา. รุกฺขเทวตาติ
อภิรกฺขิเตสุ ๔- นเฬรุปุจิมนฺทาทีสุ รุกฺขสุ  อธิวตฺถา เทวตา.
โอสธิติณวนปฺปตีสูติ หรีตกีอามลกีอาทีสุ โอสธีสุ ตาลนาฬิเกราทีสุ ติเณสุ
วนเชฏฺเกสุ จ วนปฺปติรุกฺเขสุ อธิวตฺถา เทวตา. วนกมฺมิกาติ วเน
กสนลายนทารุอาหรณโครกฺขาทีสุ เกนจิเทว กมฺเมน
@เชิงอรรถ: ๑ สี. โมฬี วิย กตฺวา   ๒ ฉ.ม. วินนฺธมานา   ๓ ฉ.ม. ปติฏฺิตวิมานํ
@๔ ฉ.ม. อภิลกฺขิเตสุ
วา วิจรณกมนุสฺสา. อุฏฺเหยฺยุนฺติ ๑- ขาเทยฺยุํ. วิลมฺพินีติ วาเตน
ปหตปหตฏฺาเนสุ เกลึ กโรนฺตี วิย วิลมฺพนฺตี. สุโข อิมิสฺสาติ อิมิสฺสา ๒-
เอวรูปาย มาลุวาลตาย สมฺผสฺโสปิ สุโข, ทสฺสนํปิ สุขํ, อยํ เม ทารกานํ
อาปานมณฺฑลํ ภวิสฺสติ, กีฬาภูมิ ภวิสฺสติ, ทุติยํ เม วิมานํ ปฏิลทฺธนฺติ ลตาย
ทสฺสเนปิ สมฺผสฺเสปิ โสมนสฺสชาตา เอวมาห.
    วิฏภึ ๓- กเรยฺยาติ สาขานํ อุปริ ฉตฺตากาเรน ติฏฺเยฺย. โอฆนํ ชเนยฺยาติ
เหฏฺา โอฆนํ ชเนยฺย, อุปริ อารุยฺห สกลรุกฺขํ ปลิเวเตฺวา ปุน เหฏฺา
ภสฺสมานา ภูมึ คเณฺหยฺยาติ อตฺโถ. ปทาเลยฺยาติ เอวํ โอฆนํ กตฺวา ปุน ตโต
ปฏฺาย ยาว มูลา อุตฺติณฺณสาขาหิ อภิรุหมานา สพฺพสาขาสุ ปวิเลเนฺตี
มตฺถกํ ปตฺวา เตเนว นิยาเมน ปุน โอโรหิตฺวา จ อภิรุหิตฺวา จ สกลํ รุกฺขํ
สํสิพฺพิตฺวา อชฺโฌตฺถรนฺติ สพฺพสาขา เหฏฺา กตฺวา สยํ อุปริ ตฺวา วาเต
วา วายนฺเต เทเว วา วสฺสนฺเต ปทาเลยฺย, ภินฺเทยฺยาติ อตฺโถ. ขาณุมตฺตเมว
ติฏฺเยฺย, ตตฺถ ยํ สาขฏฺกํ วิมานํ โหติ, ตํ สาขาสุ ภิชฺชมานาสุ ตตฺถ
ตตฺเถว ภิชฺชิตฺวา สพฺพสาขาสุ ภินฺนาสุ สพฺพํ ภิชฺชติ. รุกฺขฏฺกวิมานํ ปน
ยาว รุกฺขมูลมตฺตํปิ ติฏฺติ, ตาว น นสฺสติ, อิทํ ปน วิมานํ สาขฏฺกํ
ตสฺมา สพฺพสาขา ภินฺนาสุ ๔- ภิชฺชิตฺถ, เทวตา ปุตฺตเก คเหตฺวา ขาณุเก
ิตา ปริเทวิตุํ อารทฺธา.
   [๔๗๑] ติพฺพราคชาติโกติ พหลราคสภาโว. ราคชํ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ
ปฏิสํเวเทตีติ ติพฺพราคชาติกตฺตา ทิฏฺทิฏฺเ อารมฺมเณ นิมิตฺตํ คณฺหาติ,
อถสฺส อาจริยูปชฺฌายา ทณฺฑกมฺมํ อาณาเปนฺติ, โส อภิณฺหํ ๕- ทณฺฑกมฺมํ
กโรนฺโต ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ, น เตฺวว วีติกฺกมํ กโรติ. ติพฺพโทสชาติโกติ
อปฺปมตฺตเกเนว กุปฺปติ, ทหรสามเณเรหิ สทฺธึ หตฺถปรามาสาทีนิ กโรนฺโตว
กเถติ โสปิ ทณฺฑกมฺมปจฺจยา ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํวหติ. โมหชาติโก ปน
อิธ กตํ วา กตโต อกตํ วา อกตโต น สลฺลกฺเขติ, ตานิ ตานิ กิจฺจานิ
วิราเธติ, โสปิ ทณฺฑกมฺมปจฺจยา ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวเทติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุทฺธเรยฺยุนฺติ  ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ๓ สี. วิฏปึ
@๔ ฉ.ม. สํภิชฺชมานาสุ   ๕ ฉ.ม. อภิกฺขณํ
     [๔๗๒] น ติพฺพราคชาติโกติอาทีนิ วุตฺตปฺปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺพานิ.
กสฺมา ปเนตฺถ โกจิ ติพฺพราคาทิชาติโก โหติ, โกจิ น ติพฺพราคาทิชาติโก?
กมฺมนิยเมน. ยสฺส หิ กมฺมายูหนกฺขเณ โลโภ พลวา โหติ, อโลโภ มนฺโท,
อโทสาโมหา พลวนฺโต, โทสโมหา มนฺทา, ตสฺส มนฺโท อโลโภ โลภํ ปริยาทาตุํ
น สกฺโกติ, อโทสาโมหา ปน พลวนฺโต โทสโมเห ปริยาทาตุํ สกฺโกนฺติ. ตสฺมา
โส เตน กมฺเมน ทินฺนปฏิสนฺธิวเสน นิพฺพตฺโต ลทฺโธ โหติ, สุขสีโล อกฺโกธโน
ปญฺวา วชิรูปมาโณ.
     ยสฺส ปน กมฺมายูหนกฺขเณ โลภโทสา พลวนฺโต โหนฺติ, อโลภาโทสา
มนฺทา, อโมโห พลวา, โมโห มนฺโท, โส ปุริมนเยเนว ลุทฺโธ เจว โหติ
ทุฏฺโ จ, ปญฺวา ปน โหติ วชิรูปมาโณ ทตฺตาภยตฺเถโร วิย.
     ยสฺส ปน กมฺมายูหนกฺขเณ โลภาโทสโมหา พลวนฺโต โหนฺติ, อิตเร
มนฺทา, โส ปุริมนเยเนว ลุทฺโธ เจว โหติ ทนฺโธ จ, สุขสีลโก ปน โหติ
อกฺโกธโน.
     ตถา ยสฺส กมฺมายูหนกฺขเณ ตโยปิ โลภโทสโมหา พลวนฺโต โหนฺติ,
อโลภาทโย มนฺทา, โส ปุริมนเยเนว ลุทฺโธ เจว โหติ ทุฏฺโ จ มุโฬฺห จ.
     ยสฺส ปน กมฺมายูหนกฺขเณ อโลภโทสโมหา พลวนฺโต โหนฺติ, อิตเร
มนฺทา, โส ปุริมนเยเนว อปฺปกิเลโส โหติ, ทิพฺพารมฺมณํปิ ทิสฺวา นิจฺจโล,
ทุฏฺโ ปน โหติ ทนฺธปญฺโ จ.
    ยสฺส ปน กมฺมายูหนกฺขเณ อโลภาโทสโมหา พลวนฺโต โหนฺติ, อิตเร
มนฺทา, โส ปุริมนเยเนว อลุทฺโธ เจว โหติ สุขสีลโก จ อกฺโกธโน จ, ทนฺโธ ปน
โหติ. ๑-
    ตถา ยสฺส กมฺมายูหนกฺขเณ อโลภโทสโมหา พลวนฺโต โหนฺติ, อิตเร
มนฺทา, โส ปุริมนเยเนว อลุทฺโธ เจว โหติ ปญฺวา จ, ทุฏฺโ ปน โหติ
โกธโน.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มูโฬฺห ปน โหติ.
    ยสฺส ปน กมฺมายูหนกฺขเณ ตโยปิ อโลภาทโย พลวนฺโต โหนฺติ,
โลภาทโย มนฺทา, โส มหาสํฆรกฺขิตตฺเถโร วิย อลุทฺโธ อทุฏฺโ ปญฺวา
จ โหติ.
    เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                   จูฬธมฺมสมาทานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          ------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๘ หน้า ๒๗๙-๒๘๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=8&A=7143&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=8&A=7143&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=12&i=514
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=12&A=9602
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=12&A=11269
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=12&A=11269
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_12