อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

                       ๖. ลฏุกิโกปมสุตฺตวณฺณนา
      [๑๔๘] เอวมฺเม สุตนฺติ ลฏุกิโกปมสุตฺตํ. ตตฺถ เยน โส วนสณฺโฑติ
อยํปิ มหาอุทายิตฺเถโร ภควตา สทฺธึเยว ปิณฺฑาย ปวิสิตฺวา เตน ๓- สทฺธึ
ปฏิกฺกมิ. ตสฺมา เยน โส ภควตา อุปสงฺกมิตพฺโพ, ๔- วนสณฺโฑ เตนุปสงฺกมีติ
เวทิตพฺโพ. อปหตฺตาติ อปหารโก. อุปหตฺตาติ อุปหารโก. ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโตติ
ผลสมาปตฺติโต วุฏฺิโต.
      [๑๔๙] ยํ ภควาติ ยสฺมึ สมเย ภควา. อิงฺฆาติ อาณตฺติยํ นิปาโต.
อญฺถตฺตนฺติ จิตฺตอญฺถตฺตํ. ๕- ตญฺจ โข น ภควนฺตํ ปฏิจฺจ, เอวรูปํ ปน
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. กาเรตพฺโพ        ๒ ม. สมฺโภโค           ๓ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๔ ฉ.ม. อุปสงฺกมนฺโต       ๕ ฉ.ม. จิตฺตสฺส อญฺถตฺตํ
ปณีตโภชนํ อลภนฺตา กถํ ยาเปสฺสามาติ เอวํ ปณีตโภชนลาภํ ๑- ปฏิจฺจ
อโหสีติ เวทิตพฺพํ. ภูตปุพฺพนฺติ อิมินา รตฺตึ โภชนสฺส ปณีตภาวํ ทสฺเสติ.
สูเปยฺยนฺติ สูเปน อุปเนตพฺพํ มจฺฉมํสกฬีราทิ. สมคฺคา ภุญฺชิสฺสามาติ เอกโต
ภุญฺชิสฺสาม. สงฺขติโยติ อภิสงฺขาริกขาทนียานิ. สพฺพา ตา รตฺตินฺติ สพฺพา ตา
สงฺขติโย รตฺตึเยว โหนฺติ, ทิวา ปน อปฺปา ปริตฺตา โถกิกา โหนฺตีติ.
มนุสฺสา หิ ทิวา ยาคุกญฺชิยาทีหิ ยาเปตฺวาปิ รตฺตึ ยถาปตฺตึ ยถาสตึ ๒-
ยถาปณีตเมว ภุญฺชนฺติ.
      ปุน ภูตปุพฺพนฺติ อิมินา รตฺติวิกาลโภชเน ๓- อาทีนวํ ทสฺเสติ. ตตฺถ
อนฺธการติมิสายนฺติ พหลนฺธกาเร. มาณเวหีติ โจเรหิ. กตกมฺเมหีติ กตโจรกมฺเมหิ.
โจรา กิร กตกมฺมา ยํ เนสํ เทวตํ อายาจิตฺวา กมฺมํ นิปฺผนฺนํ, ตสฺส
อุปหารตฺถาย มนุสฺเส มาเรตฺวา คลโลหิตาทีนิ คณฺหนฺติ. เต อญฺเสุ มนุสฺเสสุ
มาริยมาเนสุ โกลาหลา อุปฺปชฺชิสฺสนฺติ, ปพฺพชิตํ ปริเยเสนฺโต นาม นตฺถีติ
มญฺมานา ภิกฺขู คเหตฺวา มาเรนฺติ. ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. อกตกมฺเมหีติ อฏวิโต
คามํ อาคมนกาเล กมฺมนิปฺผนฺทนตฺถํ ปุเรตรํ พลิกมฺมํ กาตุกาเมหิ. อสทฺธมฺเมน
นิมนฺเตตีติ "เอหิ ภิกฺขุ อชฺเชกรตฺตึ อิเธว ภุญฺชิตฺวา อิธ วสิตฺวา สมฺปตฺตึ
อนุภวิตฺวา เสฺว คมิสฺสสี"ติ เมถุนธมฺเมน นิมนฺเตติ.
      ปุน ภูตปุพฺพนฺติ อิมินา อตฺตนา ทิฏฺการณํ กเถสิ. วิชฺชนฺตริกายาติ
วิชฺชุวิชฺโชตนกฺขเณ. วิสฺสรมกาสีติ มหาสทฺทํ อกาสิ. อภุมฺเมติ ภูติ วฑฺฒิ,
อภูติ อวฑฺฒิ, วินาโส มยฺหนฺติ อตฺโถ. ปิสาโจ วต มนฺติ ปิสาโจ มํ ขาทิตุํ
อาคโต วต. อาตุมารี มาตุมารีติ ๔- เอตฺถ อาตูติ ปิตา, มาตูติ มาตา. อิทํ
วุตฺตํ โหติ:- ยสฺส ปิตา วา มาตา วา อตฺถิ, ตํ มาตาปิตโร อมฺหากํ
ปุตฺตโกติ ยถา ตถา วา อุปฺปาเทตฺวา ยงฺกิญฺจิ ขาทนียํ โภชนียํ ทตฺวา
เอกสฺมึ าเน สยาเปนฺติ. โส เอวํ รตฺตึ ปิณฺฑาย น จรติ. ตุยฺหํ ปน
มาตาปิตโร มตา มญฺเ, เตน เอวํ จรสีติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปณีตโภชนํ        ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๓ ฉ.ม. รตฺตึ วิกาลโภชเน  ๔ ม. อาตุ มาตุมารี...
      [๑๕๐] เอวเมวํ ปนาติ เอวเมวํ ๑- กิญฺจิ อานิสํสํ อปสฺสนฺตา
นิกฺการเณเนว เอวมาหํสูติ ครหนฺโต อาห. ตตฺถ อาหํสูติ วทนฺติ. กึ ปนิมสฺสาติ
อิมสฺส อปฺปมตฺตกสฺส เหตูติ ๒- กึ วตฺตพฺพํ นาม, นนุ อปสฺสนฺเตน วิย
อสุณนฺเตน วิย ภวิตพฺพนฺติ. โอรมตฺตกสฺสาติ ปริตฺตมตฺตกสฺส. อธิสลฺเลขเตวายนฺติ
อยํ สมโณ นวนีตํ ปิวนฺโต ๓- วิย ปทุมนาฬสุตฺตํ กกเจน โอกฺกนฺตนฺโต วิย
อติสลฺเลขติ, อติวายามํ กโรติ. สิกฺขากามาติ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานาทโย วิย
สิกฺขากามา, เตสุ จ อปฺปจฺจยํ อุปฏฺเปนฺติ. เตสญฺหิ เอวํ โหติ "สเจ เอเต
`อปฺปมตฺตกํ เอตํ, หรถ ภควา'ติ วเทยฺยุํ, กึ สตฺถา น หเรยฺย. เอวํ
ปน อวตฺวา ภควนฺตํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺนา `เอวํ ภควา, สาธุ ภควา,
ปญฺเปถ ภควา'ติ อติเรกตรํ อุสฺสาหํ ปฏิลภนฺตี"ติ. ตสฺมา เตสุ อปฺปจฺจยํ
อุปฏฺเปนฺติ.
      เตสนฺติ เตสํ เอกจฺจานํ โมฆปุริสานํ. ตนฺติ ตํ อปฺปมตฺตกํ ปหาตพฺพํ.
ถูโล กลิงฺคโรติ คเล พทฺธํ มหากฏฺ วิย โหติ. ลฏุกิกา สกุณิกาติ
วาตกสกุณิกา. ๔- สา กิร รวสตํ รวิตฺวา นจฺจสตํ นจฺจิตฺวา สกึ โคจรํ คณฺหาติ.
อากาสโต ภูมิยํ ปติฏฺิตํ ปน นํ ทิสฺวา วจฺฉปาลกาทโย กีฬนตฺถํ ปูติลตาย
พนฺธนฺติ. ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. อาคเมตีติ อุเปติ. ตญฺหิ ตสฺสาติ ตํ
ปูติลตาพนฺธนํ ตสฺสา อปฺปสรีรตาย เจว อปฺปถามตาย จ พลวพนฺธนํ นาม, มหนฺตํ
นาฬิเกรรชฺชุ วิย ทุจฺฉิชฺชํ โหติ. เตสนฺติ เตสํ โมฆปุริสานํ สทฺธามนฺทตาย
จ ปญฺามนฺทตาย จ พลวพนฺธนํ นาม, ทุกฺกฏวตฺถุมตฺตกํปิ มหนฺตํ ปาราชิกวตฺถุ
วิย ทุปฺปชหํ โหติ.
      [๑๕๑] สุกฺกปกฺเข ปหาตพฺพสฺสาติ กึ อิมสฺส อปฺปมตฺตกสฺส ปหาตพฺพสฺส
เหตุ ภควตา วตฺตพฺพํ อตฺถิ, ยสฺส โน ภควา ปหานมาห. นนุ เอวํ
ภควโต อธิปฺปายํ ตฺวาปิ ปหาตพฺพเมวาติ อตฺโถ. อปฺโปสฺสุกฺกาติ อนุสฺสุกฺกา.
ปนฺนโลมาติ ปติตโลมา, น ตสฺส ปหาตพฺพภเยน อุทฺธคฺคโลมา. ปรทตฺตวุตฺตาติ ๕-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เอวเมวาติ เอวเมว       ๒ ฉ.ม. เหตุ          ๓ ฉ.ม. ปิสนฺโต
@๔ ฉ.ม. จาตกสกุณิกา             ๕ สี., ก. ปรทวุตฺตาติ
ปเรหิ ทินฺนวุตฺติโน, ปรโต ลทฺเธน ยาเปนฺตาติ อตฺโถ. มิคภูเตน เจตสา
วิหรนฺตีติ อปจฺจาสึสนกปกฺเข ิตา หุตฺวา วิหรนฺติ. มิโค หิ ปหารํ ลภิตฺวา
มนุสฺสาวาสํ คนฺตฺวา เภสชฺชํ วา วณเตลํ วา ลภิสฺสามีติ อชฺฌาสยํ อกตฺวา
ปหารํ ลภิตฺวาว อคามกํ อรญฺ ปวิสิตฺวา ปหารฏฺานํ ๑- เหฏฺา กตฺวา
นิปชฺชิตฺวา ๒- ผาสุภูตกาเล วุฏฺาย คจฺฉติ. เอวํ มิคา อปจฺจาสึสนกปกฺเข
ิตา. อิทํ สนฺธาย วุตฺตํ "มิคภูเตน เจตสา วิหรนฺตี"ติ. ตญฺหิ ตสฺสาติ ตํ
วรตฺตพนฺธนํ ตสฺส หตฺถินาคสฺส มหาสรีรตาย เจว มหาถามตาย จ ทุพฺพลพนฺธนํ
นาม. ปูติลตา วิย สุฉิชฺชํ โหติ. เตสํ ตนฺติ เตสนฺตํ กุลปุตฺตานํ สทฺธามหนฺตตาย
จ ปญฺามหนฺตตาย จ มหนฺตํ ปาราชิกวตฺถุํปิ ทุกฺกฏวตฺถุมตฺตกํ วิย
สุปชหํ โหติ.
      [๑๕๒] ทลิทฺโทติ ทาลิทฺทิเยน ๓- สมนฺนาคโต. อสฺสโกติ นิยสโก. ๔-
อนาฬฺหิโยติ อนฑฺโฒ. อคารกนฺติ ขุทฺทกเคหํ. โอลุคฺควิลุคฺคนฺติ ยสฺส
เคหสนฺธิโย ๕- ปิฏฺิวํสโต มุจฺจิตฺวา มณฺฑเล ลคฺคา, มณฺฑลโต มุจฺจิตฺวา ภูมิยํ
ลคฺคา. กากาติทายินฺติ ยตฺถ กิญฺจิเทว ภุญฺชิสฺสามาติ อนฺโต นิสินฺนกาเล
วิสุํ ทฺวารกิจฺจํ นาม นตฺถิ, ตโต ตโต กากา ปวิสิตฺวา ปริวาเรนฺติ. สูรกากา
หิ ปลายนกาเล จ ยถาสมฺมุขฏฺาเนเนว นิกฺขมิตฺวา ปลายนฺติ. น ปรมรูปนฺติ น
ปุญฺวนฺตานํ เคหํ วิย อุตฺตมรูปํ. ขโฏปีกาติ ๖- วิลีวมญฺจโก. โอลุคฺควิลุคฺคาติ
โอณตุณฺณตา. ธญฺสมวาปกนฺติ ธญฺญฺจ สมวาปกญฺจ. ตตฺถ ธญฺ นาม
กุทฺรูสโก. สมวาปกนฺติ ลาพุพีชกุมฺภณฺฑพีชกาทิ พีชชาตํ. น ปรมรูปนฺติ ยถา
ปุญฺวนฺตานํ คนฺธสาลิพีชาทิปริสุทฺธพีชํ, น เอวรูปํ. ชายิกาติ กปณชายา.
น ปรมรูปาติ ปจฺฉิสีลา ลมฺพตฺถนี มโหทรา ปิสาจา วิย พีภจฺฉา สามญฺนฺติ
สมณภาโว. โส วตสฺสํ, โยหนฺติ โส วตาหํ ปุริโส นาม อสฺสํ, โย เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา ปพฺพเชยฺยนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปหฏฏฺานํ      ๒ ฉ.ม. นิปติตฺวา      ๓ สี. ทลิทฺทิเยน     ๔ ม. นิสโก
@๕ ฉ.ม. เคหยิฏฺิโย     ๖ ม. กโฬปิกาติ
      โส น สกฺกุเณยฺยาติ โส เอวํ จินฺเตตฺวาปิ เคหํ คนฺตฺวา "ปพฺพชฺชา
นาม ครุกา ๑- ทุกฺกรา ทุราสทา, สตฺตปิ อฏฺปิ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา
ยภาโธเตเนว ปตฺเตน อาคนฺตพฺพํปิ โหติ, เอวํ ยาเปตุํ อสกฺโกนฺตสฺส เม ปุน
อาคตสฺส วสนฏฺานํ อิจฺฉิตพฺพํ, ติณวลฺลิทพฺพสมฺภารา นาม ทุสฺสโมธานียา,
กินฺติ กโรตี"ติ ๒- วีมํสติ. อถสฺส ตํ อคารกํ เวชยนฺตปาสาโท วิย อุปฏฺาติ.
อถสฺส ขโฏปิกํ โอโลเกตฺวา "มยิ คเต อิมํ วิสงฺขริตฺวา อุทฺธนาลาตํ กริสฺสนฺติ,
ปุน อฏฺฏนิปาทวิลีวาทีนิ ๓- ลทฺธพฺพานิ โหนฺติ, กินฺติ กริสฺสามี"ติ จินฺเตติ.
อถสฺส สา สิริสยนํ วิย อุปฏฺาติ ตโต ธญฺกุมฺภึ โอโลเกตฺวา "มยิ คเต
อยํ ฆรณี อิมํ ธญฺ เตน เตน สทฺธึ ภุญฺชิสฺสติ. ปุน อาคเตน ชีวิตวุตฺติ
นาม ลทฺธพฺพา โหติ, กินฺติ กริสฺสามี"ติ จินฺเตสิ. อถสฺส สา อฑฺฒเตฬสานิ
โกฏฺาคารสตานิ วิย อุปฏฺาติ. ตโต มาตุคามํ โอโลเกตฺวา "มยิ คเต อิมํ
หตฺถิโคปโก วา อสฺสโคปโก วา โย โกจิ ปโลเภสฺสติ, ปุน อาคเตน
ภตฺตปาจิกา นาม ลทฺธพฺพา โหติ, กินฺติ กริสฺสามี"ติ  จินฺเตติ. อถสฺส สา
รูปินี เทวี วิย อุปฏฺาติ. อิทํ สนฺธาย "โส น สกฺกุเณยฺยา"ติอาทิ วุตฺตํ.
      [๑๕๓] นิกฺขคณานนฺติ สุวณฺณนิกฺขสตานํ. จโยติ สนฺตานโต กตสนฺนิจโย.
ธญฺคณานนฺติ ธญฺสกฏสตานํ.
      [๑๕๔] จตฺตาโรเม อุทายิ ปุคฺคลาติ อิธ ๔- กึ ทสฺเสติ? เหฏฺา "เต
ตญฺเจว ปชหนฺติ, เต ตญฺเจว นปฺปชหนฺตี"ติ ปชหนกา เจว อปฺปชหนกา
จ ราสิวเสน ทสฺสิตา, น ปาฏิเยกฺกํ วิภตฺตา. อิทานิ ยถา นาม ทพฺพสมฺภารตฺถํ
คโต ปุริโส ปฏิปาฏิยา รุกฺเข ฉินฺทิตฺวา ปุน นิวตฺติตฺวา วงฺกญฺจ ๕- ฉินฺทิตฺวา
ปุน นิวตฺติตฺวา ๕- ปหาย กมฺเม อุปเนตพฺพยุตฺตกเมว คณฺหาติ, เอวเมว
อปฺปชหนเก ฉฑฺเฑตฺวา อพฺโพหาริเก กตฺวา ปชหนกปุคฺคลา จตฺตาโร โหนฺตีติ
ทสฺเสตุํ อิมํ เทสนํ อารภิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ลาภครุกา         ๒ ฉ.ม. กโรมีติ          ๓ ก. วตฺตนิปาทวิลิวาทีนิ
@๔ ม. อิทํ                ๕-๕ ฉ.ม. อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ
      อุปธิปหานายาติ ขนฺธูปธิกิเลสูปธิอภิสงฺขารูปธิกามคุณูปธีติ อิเมสํ อุปธีนํ
ปหานาย. อุปธิปฏิสํยุตฺตาติ อุปธิอนุธาวนกา. สรสงฺกปฺปาติ เอตฺถ สรนฺติ
ธาวนฺตีติ สรา. สงฺกปฺเปนฺตีติ สงฺกปฺปา. ปททฺวเยนปิ วิตกฺกาเยว วุตฺตา.
สมุทาจรนฺตีติ อภิภวนฺติ อชฺโฌตฺถริตฺวา วตฺตนฺติ. สํยุตฺโตติ กิเลเสหิ สํยุตฺโต.
อินฺทฺริยเวมตฺตตาติ อินฺทฺริยนานตฺตา. ๑- กทาจิ กรหจีติ พหุกาลํ วีติวตฺเตตฺวา
วีติวตฺเตตฺวา. สติสมฺโมสาติ สติสมฺโมเสน. นิปาโตติ อโยกฏาหมฺหิ ปตนํ.
เอตฺตาวตา "นปฺปชหติ, ปชหติ, ขิปฺปํ ปชหตี"ติ ตโย ราสโย ทสฺสิตา. เตสุ
จตฺตาโร ชนา นปฺปชหนฺติ นาม, จตฺตาโร ปชหนฺติ นาม, จตฺตาโร ขิปฺปํ
ปชหนฺติ นาม.
      ตตฺถ ปุถุชฺชโน โสตาปนฺโน สกทาคามี อนาคามีติ อิเม จตฺตาโร ชนา
นปฺปชหนฺติ นาม. ปุถุชฺชนาทโย ตาว มา ปชหนฺตุ, อนาคามี กถํ นปฺปชหตีติ.
โสปิ หิ ยาวเทวสฺส ภวโลโภ อตฺถิ, ตาว อโห สุขํ อโห สุขนฺติ อภินนฺทติ.
ตสฺมา นปฺปชหติ นาม. เอเตเยว ปน จตฺตาโร ชนา ปชหนฺติ นาม.
โสตาปนฺนาทโย ตาว ปชหนฺตุ, ปุถุชฺชโน กถํ ปชหตีติ. อารทฺธวิปสฺสโก หิ
สติสมฺโมเสน สหสา กิเลเส อุปฺปนฺเน "มาทิสสฺส นาม ภิกฺขุโน กิเลโส
อุปฺปนฺโน"ติ สํเวคํ กตฺวา วิริยํ ปคฺคยฺห วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา มคฺเคน กิเลเส
สมุคฺฆาเฏติ. อิติ โส ปชหติ นาม. เตเยว จตฺตาโร ขิปฺปํ ปชหนฺติ นาม.
ตตฺถ อิมสฺมึ สุตฺเต มหาหตฺถิปโทปเม ๒- อินฺทฺริยภาวเนติ ๓- อิเมสุ สุตฺเตสุ
กิญฺจาปิ ตติยวาโร คหิโต, ปโญฺหปิ ทุติยวาเรเนว กถิโตติ เวทิตพฺโพ.
      อุปธิ ทุกฺขสฺส มูลนฺติ เอตฺถ ปญฺจกฺขนฺธา อุปธิ นาม. ตํ ทุกฺขสฺส
มูลนฺติ อิติ วิทิตฺวา กิเลสูปธินา อุปธิ โหติ, นิคฺคหโณ นิตฺตโณฺหติ อตฺโถ.
อุปธิสงฺขเย วิมุตฺโตติ ตณฺหกฺขเย นิพฺพาเน อารมฺมณโต วิมุตฺโต.
      [๑๕๕] เอวํ จตฺตาโร ปุคฺคเล วิตฺถาเรตฺวา อิทานิ เย ปชหนฺติ, เต
"อิเม นาม เอตฺตเก กิเลเส ปชหนฺตี"ติ. เย นปฺปชหนฺติ, เตปิ "อิเม นาม
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อินฺทฺริยนานตฺตตา          ๒ ม. มู. ๑๒/๓๐๐ อาทิ/๒๖๒ โอปมฺมวคฺค
@๓ ม. อุ. ๑๔/๔๕๓ อาทิ/๓๘๓ สฬายตนวคฺค   ๕ ฉ.ม. ปโญฺห ปน
เอตฺตเก กิเลเส นปฺปชหนฺตี"ติ ทสฺเสตุํ ปญฺจ โข อิเม อุทายิ กามคุณาติอาทิมาห.
ตตฺถ มิฬฺหสุขนฺติ อสุจิสุขํ. อนริยสุขนฺติ นอริเยหิ เสวิตสุขํ. ภายิตพฺพนฺติ
เอตสฺส สุขสฺส ปฏิลาภโตปิ วิปากโตปิ ภายิตพฺพํ. เนกฺขมฺมสุขนฺติ กามโต
นิกฺขนฺตสุขํ. ปวิเวกสุขนฺติ คณโตปิ กิเลสโตปิ ปวิวิตฺตสุขํ. อุปสมสุขนฺติ
ราคาทิวูปสมตฺถาย สุขํ. สมฺโพธิสุขนฺติ ๑- มคฺคสงฺขาตสฺส สมฺโพธิสฺส ๒-
นิพฺพตฺตนตฺถาย สุขํ. น ภายิตพฺพนฺติ เอตสฺส สุขสฺส ปฏิลาภโตปิ วิปากโตปิ
น ภายิตพฺพํ, ภาเวตพฺพเมเวตํ.
      [๑๕๖] อิญฺชิตสฺมึ วทามีติ อิญฺชนํ จลนํ ผนฺทนนฺติ วทามิ. กิญฺจ
ตตฺถ อิญฺชิตสฺมินฺติ กิญฺจ ตตฺถ อิญฺชิตํ. อิทํ ตตฺถ อิญฺชิตสฺมินฺติ เย เอเต
อนิรุทฺธา วิตกฺกวิจารา, อิทํ ตตฺถ อิญฺชิตํ. ทุติยตติยชฺฌาเนสุปิ เอเสว นโย.
อนิญฺชิตสฺมึ วทามีติ อิทํ จตุตฺถชฺฌานํ อนิญฺชนํ อจลนํ อผนฺทนนฺติ ๓- วทามิ.
      อนลนฺติ วทามีติ อกตฺตพฺพอาลยนฺติ วทามิ, ตณฺหาลโย เอตฺถ น
อุปฺปาเทตพฺโพติ ทสฺเสติ. อถวา อนลํ อปริยนฺตํ, น เอตฺตาวตา อลเมตนฺติ
สนฺนิฏฺานํ กาตพฺพนฺติ วทามิ. เนวสญฺานาสญฺายตนสฺสปีติ เอวรูปายปิ
สนฺตาย สมาปตฺติยา ปหานเมว วทามิ. อณุํ วา ถูลํ วาติ ขุทฺทกํ วา มหนฺตํ
วา อปฺปสาวชฺชํ วา มหาสาวชฺชํ วา. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. เทสนา
ปน เนยฺยปุคฺคลสฺส วเสน อรหตฺตนิกูเฏเนว นิฏฺาปิตาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                     ลฏุกิโกปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                              ฉฏฺ.
                          -------------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สมฺโพธสุขนฺติ         ๒ ฉ.ม. สมฺโพธสฺส        ๓ ฉ.ม. นิปผนฺทนนฺติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๒๑-๑๒๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=3060&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=3060&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=175
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=3253
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=3650
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=3650
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_13