บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๘. สมณมุณฺฑิกสุตฺตวณฺณนา [๒๖๐] เอวมฺเม สุตนฺติ สมณมุณฺฑิกสุตฺตํ. ตตฺถ อุคฺคาหมาโนติ ตสฺส ปริพฺพาชกสฺส นามํ. สุมโนติ ปกตินามํ. กิญฺจิ กิญฺจิ ปน อุคฺคหิตุํ อุคฺคาเหตุํ สมตฺถตาย อุคฺคาหมาโนติ นํ สญฺชานนฺติ. สมยมฺปวทนฺติ. เอตฺถาติ สมยปฺปวาทกํ. ตสฺมึ กิร ฐาเน จงฺกีตารุกฺขโปกฺขรสาติปฺปภูตโย พฺราหฺมณา นิคณฺฐเจลก- ปริพฺพาชกาทโย จ ปพฺพชิตา สนฺนิปติตา ๑- อตฺตโน อตฺตโน สมยํ ปวทนฺติ กเถนฺติ ทีเปนฺติ, ตสฺมา โส อาราโม สมยปฺปวาทโกติ วุจฺจติ. เสฺวว ตินฺทุกาจีรสงฺขาตาย ติมฺพรูสกรุกฺขปนฺติยา ปริกฺขิตฺตตฺตา ตินฺทุกาจีรํ. ยสฺมา ปเนตฺถ ปฐมํ เอกา สาลา อโหสิ, ปจฺฉา มหาปุญฺญํ โปฏฺฐปาทปริพฺพาชกํ นิสฺสาย พหู สาลา กตา, ตสฺมา ตเมว เอกํ สาลํ อุปาทาย ลทฺธนามวเสน เอกสาลโกติ วุจฺจติ. มลฺลิกาย ปน ปสฺเสนทิรญฺโญ เทวิยา อุยฺยานภูโต โส ปุปฺผผลสญฺฉนฺโน อาราโมติ กตฺวา มลฺลิกาย อาราโมติ สงฺขํ คโต. ตสฺมึ สมยปฺปวาทเก @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สนฺนิปติตฺวา ตินฺทุกาจีเร เอกสาลเก มลฺลิกาย อาราเม. ปฏิวสตีติ วาสผาสุกาย วสติ. ทิวา ทิวสฺสาติ ทิวสสฺส ทิวา นาม มชฺฌนฺตาติกฺกโม, ตสฺมึ ทิวสสฺสปิ ทิวาภูเต อติกฺกนฺตมตฺเต มชฺฌนฺติเก นิกฺขมีติ อตฺโถ. ปฏิสลฺลีโนติ ตโต ตโต รูปาทิโคจรโต จิตฺตํ ปฏิสํหริตฺวา สลฺลีโน, ๑- ฌานรติเสวนวเสน เอกีภาวงฺคโต. มโนภาวนียานนฺติ มนวฑฺฒกานํเยว, ๒- อาวชฺชโต มนสิกโรโต จิตฺตํ วินีวรณํ โหติ อุนฺนมติ วฑฺฒติ. ยาวตาติ ยตฺตกา. อยํ เตสํ อญฺญตโรติ อยนฺเตสํ อพฺภนฺตโร เอโก สาวโก. อปฺเปว นามาติ ตสฺส อุปสงฺกมนํ ปตฺถยมาโน อาห. ปตฺถนาการณํ ปน สนฺทกสุตฺเต วุตฺตเมว. [๒๖๑] เอตทโวจาติ ทนฺธปญฺโญ อยํ คหปติ, ธมฺมกถาย นํ สงฺคณฺหิตฺวา อตฺตโน สาวกํ กริสฺสามีติ มญฺญมาโน เอตํ "จตูหิ โข"ติอาทิวจนํ อโวจ. ตตฺถ ปญฺญเปมีติ ทสฺเสมิ ฐเปมิ สมฺปนฺนกุสลนฺติ ปริปุณฺณกุสลํ. ปรมกุสลนฺติ อุตฺตมกุสลํ. อโยชฺฌนฺติ วาทยุทฺเธน ยุชฺฌิตฺวา จาเลตุํ อสกฺกุเณยฺยํ อจลํ นิกฺกมฺปํ ถิรํ. น กโรตีติ อกรณมตฺตเมว วทติ, เอตฺถ ปน สํวรปฺปหานํ วา ปฏิเสวนปฺปหานํ วา น วทติ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. เนว อภินนฺทีติ ติตฺถิยา นาม ชานิตฺวาปิ อชานิตฺวาปิ ยํ วา ตํ วา วทนฺตีติ มญฺญมาโน นาภินนฺทิ. นปฺปฏิกฺโกสีติ สาสนสฺส อนุโลมํ วิย ปสนฺนาการํ วิย วทตีติ มญฺญมาโน น ปฏิเสเธติ. [๒๖๒] ยถา อุคฺคาหมานสฺสาติ ยถา ตสฺส วจนํ, เอวํ สนฺเต อุตฺตานเสยฺยโก กุมาโร อโยชฺฌสมโณ ถิรสมโณ ภวิสฺสติ, มยํ ปน เอวํ น วทามาติ ทีเปติ. กาโยติปิ น โหตีติ สกกาโย ๓- ปรกาโยติปิ วิเสสญาณํ น โหติ. อญฺญตฺร ผนฺทิตมตฺตาติ ปจฺจตฺถรเณ วลฺลิสมฺผสฺเสน วา มงฺคุณทฏฺเฐน ๔- วา กายผนฺทนมตฺตํ นาม โหติ. ตํ ฐเปตฺวา อญฺเญน ๕- กาเยน กรณกมฺมํ นาม นตฺถิ. ตํปิ จ กิเลสสหคตจิตฺเตเนว โหติ. วาจาติปิ น โหตีติ มิจฺฉาวาจา สมฺมาวาจาติปิ นานตฺตํ น โหติ. โรทิตมตฺตาติ ชิฆจฺฉาปิปาสาปเรตสฺส ปน @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ลีโน ๒ ม. มนวฑฺฒนกานํ, เย จ, ฉ. มนวฑฺฒนกานํ, เย @๓ สี. สกฺกาโยติปิ ๔ ฉ.ม. มงฺคุลทฏฺเฐน ๕ ฉ.ม. อญฺญํ โรทิตมตฺตํ โหติ. ตํปิ กิเลสสหคตจิตฺเตเนว. สงฺกปฺโปติ มิจฺฉาสงฺกปฺโป สมฺมาสงฺกปฺโปติปิ นานตฺตํ น โหติ. วิกูชิตมตฺตาติ วิกูชิตมตฺตํ. โรทนหสิตมตฺตํ โหติ. ทหรกุมารกานํ หิ จิตฺตํ อตีตารมฺมณํ ปวตฺตติ, นิรยโต อาคตา นิรยทุกฺขํ สริตฺวา โรทนฺติ, เทวโลกโต อาคตา ๑- เทวโลกสิรึ สริตฺวา ๑- หสนฺติ, ตํปิ กิเลสสหคตจิตฺเตเนว โหติ. อาชีโวติ มิจฺฉาชีโว สมฺมาชีโวติปิ นานตฺตํ น โหติ. อญฺญตฺร มาตุถญฺญาติ ถญฺญโจรทารกา นาม โหนฺติ, มาตริ ขีรํ ปายนฺติยา อปิวิตฺวา อญฺญาวิหิตกาเล ปิฏฺฐิปสฺเสน อาคนฺตฺวา ถญฺญํ ปิวนฺติ. เอตฺตกํ มุญฺจิตฺวา อญฺโญ มิจฺฉาชีโว นตฺถิ. อยํปิ กิเลสสหคตจิตฺเตเนว โหตีติ ทีเปติ. [๒๖๓] เอวํ ปริพฺพาชกวาทํ ปฏิกฺขิปิตฺวา อิทานิ สยํ เสกฺขภูมิยํ มาติกํ ฐเปนฺโต จตูหิ โข อหนฺติอาทิมาห. ตตฺถ สมธิคยฺห ติฏฺฐตีติ วิเสเสตฺวา ติฏฺฐติ. น กาเยน ปาปกํ กมฺมนฺติอาทีสุ น เกวลํ อกรณมตฺตเมว, ภควา ปน เอตฺถ สํวรปฺปหานปฏิสงฺขา ๓- ปญฺญเปติ. ตํ สนฺธาเยวมาห. เน เจว สมฺปนฺนกุสลนฺติอาทิ ปน ขีณาสวํ สนฺธาย วุตฺตํ. อิทานิ อเสกฺขภูมิยํ มาติกํ ฐเปนฺโต ทสหิ โข อหนฺติอาทิมาห. ตตฺถ ตีณิ ปทานิ นิสฺสาย เทฺว ปฐมจตุกฺกา ฐปิตา, เอกํ ปทํ นิสฺสาย เทฺว ปจฺฉิมจตุกฺกา. อยํ เสกฺขภูมิยํ มาติกา. [๒๖๔] อิทานิ ตํ วิภชนฺโต กตเม จ ถปติ อกุสลสีลาติอาทิมาห. ตตฺถ สราคนฺติ อฏฺฐวิธํ โลภสหคตจิตฺตํ. สโทสนฺติ ปฏิฆสมฺปยุตฺตจิตฺตทฺวยํ. สโมหนฺติ วิจิกิจฺฉุทฺธจฺจสหคตจิตฺตทฺวยํปิ วฏฺฏติ สพฺพากุสลจิตฺตานิปิ. โมโห สพฺพากุสเลสุ ๔- อุปฺปชฺชตีติ หิ วุตฺตํ. อิโตสมุฏฺฐานาติ อิโต สราคาทิจิตฺตโต สมุฏฺฐานํ อุปฺปตฺติ เอเตสนฺติ อิโตสมุฏฺฐานา. กุหินฺติ กตรํ ฐานํ ปาปุณิตฺวา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. เอตฺเถเตติ โสตาปตฺติผเล ภุมฺมํ. ปาติโมกฺขสํวรสีลํ หิ โสตาปตฺติผเล ปริปุณฺณํ โหติ, ตํ ฐานํ ปตฺวา อกุสลสีลํ อเสสํ นิรุชฺฌติ. อกุสลสีลนฺติ จ ทุสฺสีลสฺเสตํ อธิวจนนฺติ เวทิตพฺพํ. @เชิงอรรถ: ๑-๑ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ๒ ฉ.ม. ทสฺเสติ @๓ ม. สํวรปหานปฏิสงฺขํ ๔ ฉ.ม. สพฺพากุสเล อกุสลานํ สีลานํ นิโรธาย ปฏิปนฺโนติ เอตฺถ ยาว โสตาปตฺติมคฺคา นิโรธาย ปฏิปนฺโน นาม โหติ, ผลปฺปตฺเต ปน เต นิโรธิตา นาม โหนฺติ. [๒๖๕] วีตราคนฺติอาทีหิ อฏฺฐวิธํ กามาวจรกุสลจิตฺตเมว วุตฺตํ. เอเตน หิ กุสลสีลํ สมุฏฺฐาติ. สีลวา โหตีติ สีลสมฺปนฺโน โหติ คุณสมฺปนฺโน จ. โน จ สีลมโยติ อลเมตฺตาวตา, นตฺถิ อิโต กิญฺจิ อุตฺตริกรณียนฺติ เอวํ สีลมโย น โหติ. ยตฺถสฺส เตติ อรหตฺตผเล ภุมฺมํ. อรหตฺตผลํ หิ ปตฺวา อกุสลสีลํ อเสสํ นิรุชฺฌติ. นิโรธาย ปฏิปนฺโนติ เอตฺถ ยาว อรหตฺตมคฺคา นิโรธาย ปฏิปนฺโน นาม โหติ, ผลปฺปตฺเต ปน เต นิโรธิตา นาม โหนฺติ. [๒๖๖] กามสญฺญาทีสุ กามสญฺญา อฏฺฐโลภสหคตจิตฺตสหชาตา, อิตรา เทฺว โทมนสฺสสหคตจิตฺตทฺวเยน สหชาตา. ปฐมํ ฌานนฺติ อนาคามิผลปฐมชฺฌานํ. เอตฺเถเตติ อนาคามิผเล ภุมฺมํ. อนาคามิผลํ หิ ปตฺวา อกุสลสงฺกปฺปา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. นิโรธาย ปฏิปนฺโนติ เอตฺถ ยาว อนาคามิมคฺคา นิโรธาย ปฏิปนฺโน นาม โหติ, ผลปฺปตฺเต ปน เต นิโรธิตา นาม โหนฺติ. เนกฺขมฺมสญฺญาทโย หิ ติสฺโสปิ ๑- อฏฺฐกามาวจรกุสลสหชาตสญฺญาว. [๒๖๗] เอตฺเถเตติ อรหตฺตผเล ภุมฺมํ. ทุติยชฺฌานิกํ อรหตฺตผลํ หิ ปาปุณิตฺวา กุสลสงฺกปฺปา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ. นิโรธาย ปฏิปนฺโนติ เอตฺถ ยาว อรหตฺตมคฺคา นิโรธาย ปฏิปนฺโน นาม โหติ, ผลปฺปตฺเต ปน เต นิโรธิตา นาม โหนฺติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย สมณมุณฺฑิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------- @เชิงอรรถ: ๑ ม. เตปิอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๙๓-๑๙๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=9&A=4876&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=4876&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=356 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=6023 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=7027 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=7027 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]