ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 4 : PALI ROMAN Di.A. (sumangala.1)

                          6. Mahalisutta
                        brahmanadutavatthuvannana
      [359] Evamme sutam .pe. Vesaliyanti mahalisuttam. Tatrayam
anupubbapadavannana. Vesaliyanti punappunam visalabhavupagamanato vesaliti laddha-
namake  nagare. Mahavaneti bahinagare himavantena saddhim ekabaddham hutva thitam
sayamjatavanam    atthi, yam mahantabhaveneva mahavananti vuccati, tasmim mahavane.
Kutagarasalayanti tasmim vanasande samgharamam patitthapesum, tattha kannikam
yojetva thambhanam upari  kutagarasalasankhepena devavimanasadisam pasadam akamsu, tam
upadaya sakalopi samgharamo "kutagarasala"ti panyayittha. Bhagava tam vesalim
upanissaya tasmim samgharame viharati. Tena vuttam "vesaliyam viharati mahavane
kutagarasalayan"ti.
@Footnote: 1 cha.Ma. yannavatam

--------------------------------------------------------------------------------------------- page278.

Kosalakati kosalaratthavasino. Magadhakati magadharatthavasino. Karaniyenati avassam kattabbakammena. Yam hi akatumpi vattati, tam kiccanti vuccati. Yam avassam katabbameva, tam karaniyam nama. [360] Patisallino bhagavati nanarammanacarato patikkamma sallino nilino, ekibhavam upagamma ekattarammane jhanaratim anubhavatiti attho. Tatthevati tasmimyeva vihare. Ekamantanti tasma thana apakkamma tasu tasu rukkhacchayasu nisidimsu. Otthaddhalicchavivatthuvannana [361] Otthaddhoti addhotthataya evam laddhanamo. Mahatiya licchaviparisayati purebhattam buddhappamukhassa bhikkhusamghassa danam datva bhagavato santike uposathangani adhitthahitva gandhamaladini gahapetva ugghosanaya mahatim licchavirajaparisam sannipatapetva taya nilapitadivannavatthabharanavilepanapatimanditaya tavatimsaparisasappatibhagaya mahatiya licchaviparisaya saddhim upasankami. Akalo kho mahaliti tassa otthaddhassa mahaliti mulanamam, tena mulanamamattena nam thero mahaliti alapati. Ekamantam nisiditi patirupasu rukkhacchayasu taya licchaviparisaya saddhim ratanattayassa vannam kathayanto nisidi. [362] Siho samanuddesoti ayasmato nagitassa bhagineyyo sattavassakale pabbajitva sasane yuttapayutto "siho"ti evamnamako samanero, so kira tam mahaparisam disva "ayam parisa mahati sakalam viharam puretva nisinna, addha bhagava ajja imissa parisaya mahantena ussahena dhammam desessati, yannunaham upajjhayassacikkhitva bhagavato mahaparisaya sannipatitabhavam arocapeyyan"ti cintetva yenayasma nagito tenupasankami. Bhante kassapati theram gottena alapati. Esa janatati eso janasamuho. Tvanneva bhagavato arocehiti siho kira bhagavato vissasiko, ayam hi thero thulasariro, tenassa 1- sariragarutaya utthananisajjadisu alasiyabhavo isakam @Footnote: 1 ka. therassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page279.

Appahino viya hoti. Athayam samanero bhagavato kalena kalam vattam karoti. Tena nam thero "tvampi 1- dasabalassa vissasiko"ti vatva "gaccha, tvanneva arocehi"ti aha. Viharapacchayayanti viharacchayayam, kutagaramahagehacchayaya pharitokaseti attho. Sa kira kutagarasala dakkhinuttarato digha pacinamukha, tenassa purato mahati chaya patthata hoti, sihopi 2- tattha bhagavato asanam pannapesi. [363] Athakho bhagava dvarantarehi ceva vatapanantarehi ca nikkhamitva vidhavantihi 3- vippharantihi chabbannahi buddharamsihi samsucitanikkhamano valahakantarato punnacando viya kutagarasalato nikkhamitva pannattapavarabuddhasane nisidi. Tena vuttam "athakho bhagava vihara nikkhamma viharapacchayaya pannatte asane nisidi"ti. [364] Purimani bhante divasani purimataraniti ettha hiyyodivasam purimam nama, tato param purimataram, tato patthaya pana sabbani purimani ceva purimatarani ca honti. Yadaggeti muladivasato patthaya yam divasam aggam parakotim katva viharamiti attho, yava vihasinti vuttam hoti. Idani tassa parimanam dassento "na ciram tini vassani"ti aha. Athava, yadaggeti yam divasam aggam katva na ciram tini vassani viharamiti attho, yam divasam adim katva na ciram vihasim, tiniyeva vassaniti vuttam hoti. Ayam kira bhagavato pattacivaram ganhanto tini samvaccharani bhagavantam upatthasi, tam sandhaya evam vadati. Piyarupaniti piyajatikani satajatikani. Kamupasanhitaniti kamassadayuttani. Rajaniyaniti ragajanakani. No ca kho dibbani saddaniti kasma sunakkhatto tani na sunati, so kira bhagavantam upasankamitva dibabacakkhuparikammam yaci, tassa bhagava acikkhi, so yathanusittham patipanno dibbacakkhum uppadetva devatanam rupani disva cintesi "imasmim sarirasanthane saddena madhurena bhavitabbam, kathannukho nam suneyyan"ti bhagavantam upasankamitva dibbasotaparikammam pucchi. Ayanca atite ekam @Footnote: 1 Ma. tvam pana 2 Ma. siho ca, cha.Ma., i. siho 3 cha.Ma., i. vidhavantahi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page280.

Silavantam bhikkhum kannasankhaliyam 1- paharitva badhiramakasi. Tasma parikammam karontopi abhabbo dibbasotadhigamassa. 2- Tenassa bhagava parikammam na kathesi. So ettavata bhagavati aghatam bandhitva cintesi "addha samanassa gotamassa evam hoti `ahampi khattiyo, ayampi khattiyo, sacassa nanam vaddhissati, ayampi sabbannu bhavissati'ti usuyaya mayham na kathesi"ti. So anukkamena gihibhavam patva tamattham mahalilicchavino kathento evamaha. Ekamsabhavitasamadhivannana [366-371] Ekamsabhavitoti ekamsaya ekakotthasaya bhavito, dibbanam va rupanam dassanatthaya, dibbanam va saddanam savanatthaya bhavitoti attho. Tiriyanti anudisaya. Ubhayamsabhavitoti ubhayamsaya ubhayakotthasaya bhavitoti attho. Ayam kho mahali hetuti ayam dibbanamyeva rupanam dassanaya ekamsabhavito samadhi hetu. [372] Imamattham sutva so licchavi cintesi "idam dibbasotena saddasunanam 3- imasmim sasane uttamatthabhutam manne, imassa nuna atthaya ete bhikkhu pannasampi satthipi vassani apannakam brahmacariyam caranti, yannunaham dasabalam etamattham puccheyyan"ti. Tato tamattham pucchanto "etasam nuna bhanbhe"ti adimaha. Samadhibhavanananti ettha samadhiyeva samadhibhavana, ubhayamsabhavitanam samadhinanti attho. Atha yasma sasanato bahira eta samadhibhavana, na ajjhattika. Tasma ta patikkhipitva yadattham bhikkhu brahmacariyam caranti, te dassento bhagava "na kho mahali"ti adimaha. Catuariyaphalavannana [373] Tinnam samyojanananti sakkayaditthiadinam tinnam bandhananam. Tani hi vattadukkhamaye 4- rathe satte samyojenti, tasma samyojananiti vuccanti. @Footnote: 1 cha.Ma., i. kannasakkhaliyam 2 cha.Ma., i. dibbasotadhigamaya @3 ka. saddam sunati 4 cha.Ma. vattadukkhabhaye

--------------------------------------------------------------------------------------------- page281.

Sotapanno hotiti maggasotam apanno hoti. Avinipatadhammoti catusu apayesu apatanadhammo. Niyatoti dhammaniyamena niyato. Sambodhiparayanoti uparimaggattayasankhata sambodhi param ayanam assa, anena va pattabbati sambodhiparayano. Tanuttati pariyutthanamandataya ca kadaci karahaci uppattiya ca tanubhava. Orambhagiyananti hetthabhagiyanam, yehi baddho uparisuddhavasabhumiyam nibbattitum na sakkoti. Opapatikoti sesayonipatikkhepavacanametam. Tattha parinibbayiti tasmim uparibhaveyeva parinibbanadhammo. Anavattidhammoti tato brahmaloka puna patisandhivasena anavattanadhammo. Cetovimuttinti cittavisuddhim, sabbakilesabandhanavimuttassa arahattaphalacittassetam adhivacanam. Pannavimuttinti etthapi sabbakilesabandhanavimutta arahattaphalapannava pannavimuttiti veditabba. Dittheva dhammeti imasmimyeva attabhave. Sayanti samam. Abhinnati abhijanitva. Sacchikatvati paccakkham katva. Athava, abhinna sacchikatvati abhinnaya abhivisitthena nanena sacchikaritvatipi attho. Upasampajjati patva patilabhitva. Ariyaatthangikamaggavannana [374-375] Idam sutva licchaviraja 1- cintesi "ayam varadhammo 2- na sakunena viya uppatitva napi godhaya viya urena gantva sakka pativijjhitum, addha pana imam pativijjhantassa pubbabhagapatipadaya bhavitabbam, pucchami tava nan"ti. Tato bhagavantam pucchanto "atthi pana bhante"ti adimaha. Atthangikoti pancangikam turiyam viya, atthangiko gamo viya ca atthangamattoyeva hutva atthangiko, na angato anno maggo nama atthi. Tenevaha "seyyathidam? "sammaditthi .pe. Sammasamadhi"ti. Tattha sammadassanalakkhana sammaditthi. Sammaabhiniropanalakkhano sammasankapPo. Sammapariggahanalakkhana sammavaca. Sammasamutthapanalakkhano sammakammanto. Sammavodapanalakkhano sammaajivo. @Footnote: 1 Si. licchavi 2 cha.Ma., i. pana dhammo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page282.

Sammapaggahanalakkhano sammavayamo. Sammaupatthanalakkhana sammasati. Sammasamadhanalakkhano sammasamadhi. Etesu ekekassa tini tini kiccani honti. Seyyathidam, sammaditthi tava annehipi attano paccanikakilesehi saddhim micchaditthim pajahati, nirodham arammanam karoti, sampayuttadhamme ca vipassati tappaticchadakamohavidhamanavasena asammohato. Sammasankappadayopi tatheva micchasankappadini pajahanti, nirodham ca arammanam karonti, visesato panettha sammasankappo sahajatadhamme abhiniropeti. Sammavaca samma parigganhati. Sammakammanto samma samutthapeti sammaajivo samma vodapeti. Sammavayamo samma pagganhati. Sammasati samma upatthapeti. Sammasamadhi samma padahati. Api cesa sammaditthi nama pubbabhage nanakhana nanarammana hoti, maggakkhane ekakkhana ekarammana. Kiccato pana "dukkhe nanan"ti 1- adini cattari namani labhati. Sammasankappadayopi pubbabhage nanakhana nanarammana honti, maggakkhane ekakkhana ekarammana. Tesu sammasankappo kiccato nekkhammasankappo"tiadini tini namani labhati. Sammavacadayo tisso viratiyopi honti, cetanadayopi, maggakkhane pana viratiyeva. Sammavayamo sammasatiti idampi dvayam kiccato sammappadhanasatipatthanavasena cattari namani labhati. Sammasamadhi pana pubbabhagepi maggakkhanepi sammasamadhiyeva. Iti imesu atthasu dhammesu bhagavata nibbanadhigamaya patipannassa yogino bahupakaratta 2- pathamam sammaditthi desita. Ayam hi "panna pannapajjoto pannasatthan"ti 3- ca vutta. Tasma etaya pubbabhage vipassanananasankhataya sammaditthiya avijjandhakaram vidhamitva kilesacore ghatento khemena yogavacaro nibbanam papunati. Tena vuttam "nibbanadhigamaya patipannassa yogino bahupakaratta pathamam sammaditthi desita"ti. Sammasankappo pana tassa bahupakaro, tasma tadanantaram vutto. Yatha hi heranniko hatthena parivattetva parivattetva cakkhuna kahapanam @Footnote: 1 abhi vibhanga. 35/487/283 2 Si., i. bahukaratta 3 abhi. sam. 34/20/24

--------------------------------------------------------------------------------------------- page283.

Olokento "ayam chekoti ayam kuto"ti janati. Evam yogavacaropi pubbabhage vitakkena vitakketva vitakketva vipassanapannaya olokayamano "ime dhamma kamavacara ime dhamma rupavacaradayo"ti pajanati. Yatha va pana purisena kotiyam gahetva parivattetva parivattetva dinnam maharukkham tacchako vasiya tacchetva kamme upaneti, evam vitakkena vitakketva vitakketava dinne dhamme yogavacaro pannaya "ime kamavacara, ime rupavacara"ti adina nayena paricchinditva kamme upaneti. Tena vuttam "sammasankappo pana tassa bahupakaro, tasma tadanantaram vutto"ti. Svayam yatha sammaditthiya evam samma- vacayapi upakarako. Yathaha `pubbe kho gahapati 1- vitakketva vicaretva paccha vacam bhindati"ti 2- tasma tadanantaram sammavaca vutta. Yasma pana "idancidanca karissamati pathamam vacaya samvidahitva loke kammante payojenti, tasma vaca kayakammassa upakarikati sammavacaya anantaram sammakammanto vutto. Catubbidham pana vaciduccaritam tividhanca kayaduccaritam pahaya ubhayam sucaritam purentasseva yasma ajivatthamakam silam purati, na itarassa tasma tadubhayanantaram sammaajivo vutto. Evam visuddhajivena pana "parisuddho me ajivo"ti ettavata ca paritosam katva 3- suttappamattena viharitum na yuttam, athakho "sabbiriyapathesu idam viriyam samarabhitabban"ti dassetum tadanantaram sammavayamo vutto. Tato "araddhaviriyenapi kayadisu catusu vatthusu sati supatitthita 4- katabba"ti dassanattham tadanantaram sammasati desita yasma panevam supatitthita 4- sati samadhissupakaranupakaranam dhammanam gatiyo samannesitva pahoti ekattarammane cittam samadhatum, tasma sammasatiya anantaram sammasamadhi desitoti veditabbo. Etesam dhammanam sacchikiriyayati etesam sotapattiphaladinam paccakkhakiriyatthaya. @Footnote: 1 cha.Ma. avuso visakha 2 Ma.mu. 12/463,/413, @3 cha.Ma. akatva 4-4 cha.Ma. supatthita

--------------------------------------------------------------------------------------------- page284.

Dvepabbajitavatthuvannana [376-377] Ekamidahanti idam kasma araddham? ayam kira raja "rupam atta"ti evamladdhiko, tenassa desanaya cittam nadhimuccati. Atha bhagavata tassa laddhiya avikaranattham ekam karanam aharitum idamaraddham. Tatrayam sankhepattho:- aham ekam samayam ghositarame viharami, tatra vasantam mam te dve pabbajita evam pucchimsu. Athaham tesam buddhuppadam dassetva tantidhammam nama kathento idamavocam "avuso saddhasampanno nama kulaputto evarupassa satthusasane pabbajito evam tividham silam puretva pathamajjhanadini patva thito tam jivan'ti adini vadeyya, yuttam nu kho etamassa"ti. Tato tehi "yuttanti vutte "aham kho panetam avuso evam janami, evam passami atha ca panaham na vadami"ti tam vadam patikkhipitva uttarim 1- khinasavam dassetva "imassa evam vattum na yuttan"ti avocam. Te mama vacanam sutva attamana ahesunti. Evam vutte sopi attamano ahosi. Tenaha "idamavoca bhagava. Attamano otthaddho licchavi bhagavato bhasitam abhinandi"ti. Iti sumangalavilasiniya dighanikayatthakathaya mahalisuttavannana nitthita. Chattham. ------------------


             The Pali Atthakatha in Roman Book 4 page 277-284. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=4&A=7282&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=4&A=7282&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=239              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=9&A=4399              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=9&A=3820              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=9&A=3820              Contents of The Tipitaka Volume 9 http://84000.org/tipitaka/read/?index_9

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]