ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter
Atthakatha Book 47 : PALI ROMAN Patisam.A.1 (saddhamma.1)

                   3. Samadhibhavanamayanananiddesavannana
     [43] Samadhibhavanamayanananiddese adito tava ekakato patthaya yava
dasaka samadhippabhedam dassento eko samadhitiadimaha. Tattha cittassa ekaggatati
nanarammanavikkhepabhavato ekam arammanam aggam uttamam assati ekaggo,
ekaggassa bhavo ekaggata. Sa pana ekaggata cittassa, na sattassati dassanattham
"cittassa"ti vuttam. Duke lokiyoti loko vuccati lujjanapalujjanatthena vattam,
tasmim pariyapannabhavena loke niyuttoti lokiyo. Lokuttaroti uttinnoti uttaro
loke apariyapannabhavena lokato uttaroti lokuttaro. Tike savitakko ca so

--------------------------------------------------------------------------------------------- page248.

Savicaro cati savitakkasavicaro evam avitakkaavicaro vitakkavicaresu vicarova matto pamanam etassati vicaramatto, vicarato uttarim vitakkena saddhim sampayogam na gacchatiti attho. Avitakko ca so vicaramatto cati avitakkavicaramatto. Tisupi vicchedam katvapi pathanti. Catukkapancaka vuttattha. Chakke punappunam uppajjanato satiyeva anussati, pavattitabbatthanamhiyeva va pavattatta saddhapabbajitassa kulaputtassa anurupa satitipi anussati, buddham arabbha uppanna anussati buddha- nussati. Arahattadibuddhagunarammanaya satiya etam adhivacanam. Tassa buddhanussatiya vasena cittassa ekaggatayeva uddhaccasankhatassa vikkhepassa patipakkhabhavato na vikkhepoti avikkhePo. Dhammam arabbha uppanna anussati dhammanussati. Svakkhatatadidhammagunarammanaya satiya etam adhivacanam. Dhammam arabbha uppanna anussati samghanussati. Supatipannatadisamghagunarammanaya satiya etam adhivacanam. Silam arabbha uppanna anussati silanussati. Attano akhandatadisilagunarammanaya satiya etam adhivacanam. Cagam arabbha uppanna anussati caganussati. Attano muttacagatadicagagunarammanaya satiya etam adhivacanam. Devata arabbha uppanna anussati devatanussati. Devata sakkhitthane thapetva attano saddhadigunarammanaya satiya etam adhivacanam. Sattake samadhikusalatati ekavidhadibhedena anekakabhede samadhimhi "ayamevamvidho samadhi, ayamevamvidho samadhi"ti chekabhavo. Samadhiparicchedakapannayetam adhivacanam. Samadhi uppadanavidhanena vidhanepi chekabhavo samadhikusalata. Samadhissa samapattikusalatati uppaditassa samadhissa samapajjane chekabhavo. Etena samapajjanavasita vutta hoti. Samadhissa thitikusalatati samapannassa samadhissa santativasena yatharuci thapane chekabhavo. Etena adhitthanavasita vutta hoti. Atha va nimittaggahanena cassa

--------------------------------------------------------------------------------------------- page249.

Puna te akare sampadayato appanamattameva ijjhati, na ciratthanam. Ciratthanam pana samadhiparipanthanam dhammanam suvisodhitatta hoti. Yo hi bhikkhu kamadinava- paccavekkhanadihi kamacchandam na sutthu vikkhambhetva, kayappassaddhivasena kayadutthullam na supatippassaddham katva, arabhadhatumanasikaradivasena thinamiddham na sutthu pativinodetva, samathanimittamanasikaradivasena uddhaccakukkuccam na sutthu samuhatam katva, annepi samadhiparipanthe dhamme na sutthu visodhetva jhanam samapajjati, so avisodhitam asayam pavitthabhamaro viya asuddham uyyanam pavittharaja viya ca khippameva nikkhamati. Yo pana samadhiparipanthe dhamme sutthu visodhetva jhanam samapajjati, so suvisodhitam asayam pavitthabhamaro viya suparisuddham uyyanam pavittharaja viya ca sakalampi divasabhagam antosamapattiyamyeva hoti. Tenahu porana:- "kamesu chandam patigham vinodaye uddhaccathinam 1- vicikicchapancamam vivekapamojjakarena cetasa rajava suddhantagato tahim rame"ti. Tasma "ciratthitikamena paripanthikadhamme sodhetva jhanam samapajjitabban"ti vuttatta tam vidhim sampadetva samadhissa ciratthitikarane chekabhavoti vuttam hoti. Samadhissa vutthanakusalatati santativasena yatharuci pavattassa samadhissa yatha paricchinnakaleyeva vutthanena samadhissa vutthane chekabhavo. "yassa hi dhammam puriso vijanna"tiadisu 2- viya nissakkatthe va samivacanam katanti veditabbanti. Etena vutthanavasita vutta hoti. Samadhissa kallatakusalatati agilanabhavo @Footnote: 1 uddhaccamidam (visuddhi 1/193-sya) 2 khu.ja. 27/1470/297 (sya)

--------------------------------------------------------------------------------------------- page250.

Arogabhavo kallata. Gilano hi akallakoti 1- vuccati. Vinayepi vuttam "naham bhante akallako"ti. 1- Ananganasuttavatthusuttesu 2- vuttanam jhanappatilabhapaccanikanam papakanam icchavacaranam abhavena ca abhijjhadinam cittassa upakkilesanam vigamena samadhissa agilanabhavakarane chekabhavo samadhissa kallatakusalata, kilesagelannarahitabhave kusalatati vuttam hoti. Atha va kallatati kammannata, kammannatapariyayatta kalla- vacanassa. "ya cittassa akallata akammannata"ti 3- vuttam. "kallacittam muducittam vinivaranacittan"ti. 4- Ettha kallasaddo ca kammannattho. Tasma kasinanulomato kasinapatilomato kasinanulomapatilomato jhananulomato jhanapatilomato jhananulomapatilomato jhanukkantakato kasinukkantakato jhanakasinukkantakato angasankantito arammanasankantito angarammanasankantito angavavatthanato arammanavavatthanatoti imehi cuddasahi akarehi, angarammanavavatthanatoti imina saha pancadasahi va akarehi cittaparidamanena samadhissa kammannabhavakarane kusalabhavoti vuttam hoti. Samadhissa gocarakusalatati samadhissa gocaresu kasinadisu arammanesu tam tam jhanam samapajjitukamataya yatharuci avajjanakaranavasena tesu arammanesu chekabhavo. Etena kasinavajjanavasena asajjanavasita vutta hoti. Atha va tasmim tasmim disabhage kasinapharanavasena evam phutthassa kasinassa ciratthanavasena ca samadhissa gocaresu chekabhavo. Samadhissa abhiniharakusalatati ekattanayena hetthahetthasamadhim uparupari- samadhibhavupanayanena abhiniharane abhininnamane chekabhavo. Upacarajjhanam hi @Footnote: 1 vi.mahavi. 1/151/85 2 Ma.mu. 12/57,70/32,48 @3 abhi.sam. 34/1162/270 4 di.Si. 9/298/108, Ma.Ma. 13/395/378

--------------------------------------------------------------------------------------------- page251.

Vasippattam pathamajjhanatthaya vipassanatthaya va abhiniharati, evam pathamajjhanadini dutiyajjhanaditthaya vipassanatthaya va, catutthajjhanam arupasamapattatthaya abhinnatthaya vipassanatthaya va akasanancayatanadayo vinnanancayatanadi- atthaya vipassanatthaya va abhiniharatiti evam samadhissa tattha tattha abhiniharakusalata. Yasma pana kusalata nama panna sa samadhi na hoti, tasma samadhi parinayakaparinnavasena sattavidhopi vuttoti veditabbo. Keci pana acariya "samadhikusalatati yena masikarena cittam na vikkhipati, tattha kusalata, samapattikusalatati yena manasikarena samapajjantassa jhanangani patubhavanti, tattha kusalata. Thitikusalatati yena manasikarena appito samadhi na vikkhipati, tattha kusalata. Vutthanakusalatati nivaranavutthanam janati pathamajjhane, angavutthanam janati tisu jhanesu, arammanavutthanam janati arupasamapattisu, vikkhepavutthanam janati visayadhimatte, succhandavutthanam janati pariyantakale ca avasanakaraniyakale ca. Kallatakusalatati cittaphasutaya sariraphasutaya aharaphasutaya senasanaphasutaya puggalaphasutaya ca samadhissa kallata hotiti janati. Gocarakusalatati arammanassa paricchedam katum janati, disapharanam katum janati, vaddhetum janati. Abhiniharakakusalatati tattha tattha samma manasikarena cittam abhiniharati abhininnameti, upacare vasippatte pathamajjhane abhiniharati, evam uparuparijhanesu abhinnasu arupasamapattisu vipassanasu ca abhiniharati. Evam tattha tattha abhiniharakusalata"ti evametesam padanam attham vannayanti. Atthakam vuttatthameva. Navake rupavacaroti "katame dhamma rupavacaRa. Hetthato brahmaparisajjam pariyantam karitva uparito akanitthe deve anto karitva"ti- adina 1- nayena vuttesu rupavacaradhammesu pariyapanno. Tatrayam vacanattho:- @Footnote: 1 abhi.sam. 34/1289/274

--------------------------------------------------------------------------------------------- page252.

Rupakhandhasankhatam rupam ettha avacarati, na kamoti rupavacaro. Rupakkhandhopi hi rupanti vuccati "rupakkhandho rupan"tiadisu viya. So pana brahmaparisajjabrahma- purohitamahabrahmanam parittabhaappamanabhaabhassaranam parittasubhaappamanasubha- subhakinhanam asannasattavehapphalanam avihatappasudassasudassiakanitthananca vasena solasavidho padeso. So rupavacarasankhato padeso uttarapadalopam katva "rupan"ti vuccati, tasmim rupe avacaratiti rupavacaro. Rupabhavo va rupam, tasmim avacaratiti rupavacaram. Kincapi hi eso samadhi kamabhavepi avacarati, yatha pana sangame avacaranto sangamavacaroti laddhanamo nago nagare carantopi sangamavacaroti vuccati, thalacara jalacara ca panino athale ajalepi ca thitapi thalacara jalacarati vuccanti, evamayam annattha avacarantitipi rupavacaroti vutto. Apica rupabhavasankhate rupe patisandhim avacaretitipi rupavacaro. Hinoti lamako. Hinuttamanam majjhe bhavo majjho. Majjhimotipi patho, soyevattho. Padhanabhavam nito panito, uttamoti attho. Ete pana ayuhanavasena veditabba. Yassa hi ayuhanakkhane chando va hino hoti viriyam va cittam va vimamsa va, so hino nama. Yassa te dhamma majjhima, so majjhimo. Yassa panita, so panito. Uppaditamatto va hino, natisubhavito majjhimo, atisubhavito vasippatto panito. Arupavacaro rupavacare vuttanayanusarena veditabbo. Sunnato samadhitiadisu "sabbe sankhara anicca dukkha anatta"ti vipassanapatipatiya vipassantassa anattanupassanaya maggavutthane jate yasma sa vipassana attavirahitesu sankharesu sunnato pavatta, tasma sunnato nama hoti. Taya siddho ariyamaggasamadhi sunnato samadhi nama hoti, sunnatavasena pavattasamadhiti attho. Vipassanaya pavattakarena hi so pavattati. Aniccanupassanaya @Footnote: 1 abhi.Yu. 38/2/16

--------------------------------------------------------------------------------------------- page253.

Maggavutthane jate yasma sa vipassana niccanimittapatipakkhavasena pavatta, tasma animitta nama hoti. Siddho ariyamaggasamadhi animitto samadhi nama hoti, niccanimittavirahito samadhiti attho. Vipassanaya pavattakarena hi so pavattati. Dukkhanupassanaya maggavutthane jate yasma sa vipassana panidhipatipakkhavasena pavatta, tasma appanihita nama hoti. Taya siddho ariyamaggasamadhi appanihito samadhi nama hoti. Panidhivirahito samadhiti attho. Vipassanaya pavattakarena hi so pavattati. Tadisa eva tayo phalasamadhayopi etehiyeva tihi samadhihi gahita hontiti veditabba. Lokuttarasamadhinam panitatta hinadibhedo na uddhato. Dasake uddhumatakasannavasenatiadisu bhasta viya vayuna uddham jivitapariyadana yathanukkamam samuggatena sunabhavena uddhumatatta uddhumatam, uddhumatameva uddhumatakam, patikulatta va kucchitam uddhumatanti uddhumatakam. Tatharupassa chavasarirassetam adhivacanam. Vinilam vuccati viparibhinnavannam, vinilameva vinilakam, patikulatta va kucchitam vinilanti vinilakam. Mamsussadatthanesu rattavannassa pubbasannicitatthanesu setavannassa, yebhuyyena ca nilavannassa nilatthane nilasatakaparupasseva chavasarirassetam adhivacanam. Paribhinnatthanesu vissandamanapubbam vipubbam, vipubbameva vipubbakam, patikulatta va kucchitam vipubbanti vipubbakam. Tatharupassa chavasarirassetam adhivacanam. Vidchiddam vuccati dvidha chindanena apadharitam, vicchiddameva vicchiddakam, patikulatta va kucchitam vicchiddanti vicchiddakam. Majjhe chinnassa chavasarirassetam adhivacanam. Ito ca eto ca vividhakarena sonasingaladihi khayitanti vikhayitanti vattabbe vikkhayitanti vikkhayitanti vuttam. Vikkhayitameva vikkhayitakam, patikulatta va kucchitam vikkhayitanti vikkhayitakam. Tatharupassa chavasarirassetam adhivacanam. Vividham khittam vikkhittam, vikkhittameva vikkhittakam, patikulatta va kucchitam vikkhittanti vikkhittakam. Annena hattham annena padam annena sisanti evam tato tato

--------------------------------------------------------------------------------------------- page254.

Khittassa chavasarirassetam adhivacanam. Hatanca tam purimanayeneva vikkhittakancati hatavikkhittakam. Kakapadakarena angapaccangesu satthena hanitva vuttanayena vikkhit- tassa chavasarirassetam adhivacanam. Lohitam kirati vikkhipati ito cito ca paggharatiti lohitakam. Paggharitalohitamakkhitassa chavasarirassetam adhivacanam. Puluva vuccanti kimiyo, puluve 1- kiratiti puluvakam. Kimiparipunnassa chavasarirassetam adhivacanam. Atthiyeva atthikam, patikulatta va kucchitam atthiti atthikam. Atthikasankhalikayapi ekatthi- kassapi etam adhivacanam. Imani pana uddhumatakadini nissaya uppannanimittanampi nimittesu patiladdhajjhananampi etaneva namani. Idha pana uddhamatakanimitte patikulakaraggahita appanavasena uppanna sanna uddhumatakasanna, tassa uddhumatakasannaya vasena uddhumatakasannavasena. Sesesupi eseva nayo. Pancapannasasamadhiti ekakadivasena vutta. [44] Evam ekakadivasena samadhippabhedam dassetva idani annenapi pariyayena samadhim dassetukamo apicati annam pariyayarambham dassetva panca- visatitiadimaha. Tattha samadhissa samadhitthati samadhissa samadhibhave sabhava, yehi sabhavehi so samadhi hoti, te tasmim attha nama. Pariggahatthena samadhiti saddhadihi indriyehi pariggahitatta tasma pariggahitasabhavena samadhi. Taneva ca indriyani annaparivarani honti, bhavanaparipuriya paripunnani ca honti. Tasma parivaratthena paripuratthena samadhi. Tesamyeva samadhivasena ekarammanamapekkhitva ekaggatthena, nanarammanavikkhepabhavamapekkhitva avikkhepatthena, lokuttarasseva mahata viriyabalapaggahena pattabbatta lokuttara- maggasseva ca parihanivasena visarabhavato hettha gahitapaggahatthaavisarattha idha na gahitati veditabba. Kilesakalussiyassabhavena anavilatthena samadhi. Avikampatta @Footnote: 1 Ma. pulavehi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page255.

Aninjanatthena samadhi. Vikkhambhanavasena samucchedavasena va kilesehi vimuttatta arammane ca adhimuttatta vimuttatthena samadhi. Ekattupatthanavasena cittassa thitattati samadhiyogeneva ekarammane bhusapatitthanavasena cittassa arammane niccalabhavena patitthitatta. Atthasu yugalesu esati nesati, adiyati nadiyati, patipajjati na patipajjatiti imani tini yugalani appanavithito pubbabhage upacarassa mudumajjhadhimattatavasena cittassa vuttaniti veditabbani, jhayati jhapetiti idam appanavithiyam upacaravasena veditabbam. Esitatta nesitatta, adinnatta anadinnatta, patipannatta nappatipannatta, jhapitatta na jhapitattati imani cattani yugalani appanavasena vuttaniti veditabbani. Tattha samam esatiti samadhitiadisu samanti appanam. Sa hi paccanikadhamme sameti nasetiti sama, paccanikavisamabhavato va samabhutati sama. Tam samam esati ajjhasayavasena gavesati. Itisaddo karanattho, yasma samam esati, tasma samadhiti attho. Visamam nesatiti tam tam jhanapaccanikasankhatam visamam na esati. Mudubhuto hi pubbabhagasamadhi adibhutatta samam esati, visamam nesati nama. Majjhimabhuto thirabhutatta samam adiyati, visamam nadiyati nama. Adhimattabhuto appanavithiya asannabhutatta samam patipajjati, visamam napatipajjati nama. Samam jhayatiti bhavanapumsakavacanam, samam hutva jhayati, samena va akarena jhayatiti attho. Appanavithiyam hi samadhi paccanikadhammaviggamena santatta santaya appanaya anukulabhavena ca thitatta samenakarena pavattati. Jhayatiti pajjalatiti attho "ete mandalamale dipa jhayanti 1- sabbarattim, sabbarattiyo ca telappadipo jhayati, telappadipo cettha jhayeyya"tiadisu 2- viya. Samam jayatitipi patho, samenakarena @Footnote: 1 di.Si. 9/159/50 2 sam.ni. 16/53/83

--------------------------------------------------------------------------------------------- page256.

Uppajjatiti attho. Jhayati jhapetiti yugalatta purimapathopi sundarataro. Jhapetiti ca dahatiti attho. So hi samadhipaccanikadhamme duratarakaranena dahati nama. Esananesanadinam pana appanaya siddhatta "esitatta nesitatta"tiadihi appanasamadhi vutto. Samam jhatattati samam jalitatta samam jatattatipi patho. Iti imesam atthannam yugalanam vasena solasa, purima ca navati ime pancavisati samadhissa samadhittha. Samo ca hito ca sukho cati samadhiti idam pana pancavisatiya akarehi sadhitassa samadhissa atthasadhanattham vuttam. Tattha samoti samasaddassa, samsaddassa va attho. So hi paccanikakkhobhavisamavirahitatta samo. Hitoti adhisaddassa attho, arammane ahito niccalabhavakaranena patitthapitoti adhippayo. Ubhayena samo ca ahito cati samadhiti vuttam hoti. Sukhoti santatthena sukho. "yayam bhante adukkhamasukha vedana, santasmim esa panite sukhe vutta bhagavata"ti 1- ca "upekkha pana santatta, sukhamicceva bhasita"ti ca vuttatta tena santatthena sukhasaddena upekkhasahagatasamadhipi gahito hoti. Aniyamena hi sabbasamadhayo idha vuccanti. Tena ca sukhasaddena ahitabhavassa karanam vuttam hoti. Yasma santo tasma ekarammane ahitoti adhippayo veditabboti. Samadhibhavanamayanananiddesavannana nitthita. -------------- @Footnote: 1 Ma.Ma. 13/88/66


             The Pali Atthakatha in Roman Book 47 page 247-256. http://84000.org/tipitaka/atthapali/rm_line.php?B=47&A=5530&modeTY=2&pagebreak=1              อรรถกถาบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=47&A=5530&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=92              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=31&A=1088              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=31&A=1373              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=31&A=1373              Contents of The Tipitaka Volume 31 http://84000.org/tipitaka/read/?index_31

first pageprevious pageno pageNumbernext pagelast page chage to ROMAN letter

บันทึก ๖ กุมภาพันธ์ พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]