ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๑)

หน้าที่ ๔๑๔.

๒. ทุติยวคฺควณฺณนา [๒๗๘] อปุพฺพํ อจริมนฺติ เอตฺถ จกฺกรตนปาตุภาวโต ปุพฺเพ ปุพฺพํ, ตสฺเสว อนฺตรธานโต ปจฺฉา จริมํ. ตตฺถ ทฺวิธา จกฺกรตนสฺส อนฺตรธานํ โหติ จกฺกวตฺติโน กาลกิริยาย วา ปพฺพชฺชาย วา. อนฺตรธานญฺจ ปน ตํ กาลกิริยโต วา ปพฺพชิตโต ๑- วา สตฺตเม ทิวเส อนฺตรธายติ, ตโต ปรํ จกฺกวตฺติโน ปาตุภาโว อวาริโต. กสฺมา ปน เอกจกฺกวาเฬ เทฺว จกฺกวตฺติโน น อุปฺปชฺชนฺตีติ? วิวาทุปจฺเฉทโต อนจฺฉริยภาวโต ๒- จกฺกรตนสฺส มหานุภาวโต จ. ทฺวีสุ หิ อุปฺปชฺชนฺเตสุ "อมฺหากํ ราชา มหนฺโต, อมฺหากํ ราชา มหนฺโต"ติ วิวาโท อุปฺปชฺเชยฺย, "เอกสฺมึ ทีเป จกฺกวตฺติ, เอกสฺมึ ทีเป จกฺกวตฺตี"ติ จ อนจฺฉริโย ภเวยฺย. โย จายํ จกฺกรตนสฺส ทฺวิสหสฺสทีปปริวาเรสุ จตูสุ มหาทีเปสุ อิสฺสริยานุปฺปทานสมตฺโถ มหานุภาโว, โสปิ ปริหาเยถ. อิติ วิวาทุปจฺเฉทโต อนจฺฉริยภาวโต จกฺกรตนสฺส มหานุภาวโต จ น เอกจกฺกวาเฬ เทฺว อุปฺปชฺชนฺติ. [๒๗๙] ยํ อิตฺถี อรหํ อสฺส สมฺมาสมฺพุทฺโธติ เอตฺถ ติฏฺฐตุ ตาว สพฺพญฺญุคุเณ นิพฺพตฺเตตฺวา โลกนิตฺถรณสมตฺโถ พุทฺธภาโว, ปณิธานมตฺตํปิ อิตฺถิยา น สมฺปชฺชติ. "มนุสฺสตฺตํ ลิงฺคสมฺปตฺติ เหตุ สตฺถารทสฺสนํ ปพฺพชฺชา คุณสมฺปตฺติ อธิกาโร จ ฉนฺทตา อฏฺฐธมฺมสโมธานา อภินีหาโร สมิชฺฌตี"ติ ๓- อิมานิ หิ ปณิธานสมฺปตฺติการณานิ. อิทํ ๔- ปณิธานํปิ สมฺปาเทตุํ อสมตฺถาย ๕- อิตฺถิยา กุโต พุทฺธภาโวติ. "อฏฺฐานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส ยํ อิตฺถี อรหํ อสฺส @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปพฺพชฺชโต ฉ. อจฺฉริยภาวโต สฺยามรฏฺฐโปตฺถกสฺส ปาลิยํ อยํ คาถา น @ทิสฺสติ, ขุ.พุทฺธ. ๓๓/๕๙-ทีปงฺกรพุทฺธวํส ฉ. อิติ สี. อสมตฺถตาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๕.

สมฺมาสมฺพุทฺโธ"ติ วุตฺตํ. สพฺพาการปริปูโรว ปุญฺญุสฺสโย สพฺพาการปริปุณฺณเมว อตฺตภาวํ นิพฺพตฺเตตีติ ปุริโส โหติ อรหํ ๑- สมฺมาสมฺพุทฺโธ, น อิตฺถี. [๒๘๐] ราชา อสฺส จกฺกวตฺตีติอาทีสุปิ ยสฺมา อิตฺถิยา โกโสหิตวตฺถุคุยฺหตาทีนํ ๒- อภาเวน ลกฺขณานิ น ปริปูเรนฺติ, ๓- อิตฺถีรตนาภาเวน สตฺตรตนํ ๔- น สมฺปชฺชติ, สพฺพมนุสฺเสหิ จ อธิโก อตฺตภาโว น โหติ. ตสฺมา "อฏฺฐานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส ยํ อิตฺถี ราชา อสฺส จกฺกวตฺตี"ติ วุตฺตํ. [๒๘๑] ยสฺมา จ สกฺกตฺตาทีนิ ตีณิ ฐานานิ อุตฺตมานิ, อิตฺถีลิงฺคญฺจ หีนํ, ๕- ตสฺมาปสฺสา สกฺกตฺตาทีนิ น ปฏิสิทฺธานิ. ๕- นนุ จ ยถา อิตฺถีลิงฺคํ, เอวํ ปุริสลิงฺคํปิ พฺรหฺมโลเก นตฺถิ. ตสฺมา "ยํ ปุริโส พฺรหฺมตฺตํ กาเรยฺย, ฐานเมตํ วิชฺชตี"ติปิ น วตฺตพฺพํ สิยาติ. โน น วตฺตพฺพํ. กสฺมา? อิธ ปุริสสฺส ตตฺถ นิพฺพตฺตนโต. พฺรหฺมตฺตนฺติ หิ มหาพฺรหฺมตฺตํ อธิปฺเปตํ. อิตฺถี จ อิธ ฌานํ ภาเวตฺวา กาลํ กตฺวา พฺรหฺมปาริสชฺชานํ สหพฺยตํ ๖- อุปปชฺชติ, น มหาพฺรหฺมานํ. ปุริโส ปน ตตฺถ น อุปฺปชฺชตีติ น วตฺตพฺโพ. สมาเนปิ เจตฺถ อุภยลิงฺคาภาเว ปุริสสณฺฐานาว พฺรหฺมาโน, น อิตฺถีสณฺฐานา. ตสฺมา สุวุตฺตเมเวตํ. [๒๘๔] กายทุจฺจริตสฺสาติอาทีสุ ยถา นิมฺพวีชโกสาฏกิวีชานิ มธุรผลํ น นิพฺพตฺเตนฺติ, อสาตํ อมธุรเมว นิพฺพตฺเตนฺติ, เอวํ กายทุจฺจริตาทีนิ มธุรํ วิปากํ น นิพฺพตฺเตนฺติ, อมธุรเมว นิพฺพตฺเตนฺติ. ยถา จ อุจฺฉุวีชสาลิวีชาทีนิ มธุรํ สาธุเมว ๗- ผลํ นิพฺพตฺเตนฺติ, น อสาตํ กฏุกํ. เอวํ กายสุจริตาทีนิ มธุรเมว วิปากํ นิพฺพตฺเตนฺติ, น อมธุรํ. วุตฺตํปิ เจตํ:- "ยาทิสํ วปเต พีชํ ตาทิสํ ลภเต ๘- ผลํ กลฺยาณการี กลฺยาณํ ปาปการี จ ปาปกนฺ"ติ. ๙- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปุริโสว อรหํ โหติ ฉ.ม. โกโสหิตวตฺถคุยฺหตาทีนํ ฉ.ม. ปริปูรนฺติ @ ฉ.ม. สตฺตรตนสมงฺคิตา ๕-๕ ฉ.ม. ตสฺมา จสฺสา สกฺกตฺตาทีนิปิ ปฏิสิทฺธานิ @ สี. สหวฺยตํ ฉ.ม. สาทุรสเมว ฉ.ม.,อิ. หรเต @ สํ.ส. ๑๕/๒๕๖/๒๗๓ สมุทฺทกสุตฺต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๖.

ตสฺมา "อฏฺฐานเมตํ ภิกฺขเว อนวกาโส ยํ กายทุจฺจริตสฺสา"ติอาทิ วุตฺตํ. ๑- [๒๙๐-๒๙๕] กายทุจฺจริตสมงฺคีติอาทีสุ สมงฺคีติ ปญฺจวิธสมงฺคิตา อายูหนสมงฺคิตา เจตนาสมงฺคิตา กมฺมสมงฺคิตา วิปากสมงฺคิตา อุปฏฺฐานสมงฺคิตาติ. ตตฺถ กุสลากุสลกมฺมายูหนกฺขเณ อายูหนสมงฺคิตาติ วุจฺจติ. ตถา เจตนาสมงฺคิตา. ๒- ยาว ปน สตฺตา อรหตฺตํ น ปาปุณนฺติ, ตาว สพฺเพปิ สตฺตา ปุพฺเพ อุปจิตเจตนาย สมงฺคิตาย เจตนาสมงฺคิโนติ วุจฺจนฺติ. เอสา เจตนาสมงฺคิตา. ๒- ยาว สตฺตา ๓- อรหตฺตํ น ปาปุณนฺติ, ตาว สพฺเพปิ สตฺตา ปุพฺเพ อุปจิตวิปาการหํ กมฺมํ สนฺธาย "กมฺมสมงฺคิโน"ติ วุจฺจนฺติ. เอสา กมฺมสมงฺคิตา. วิปากสมงฺคิตา วิปากกฺขเณเยว เวทิตพฺพา. ยาว จ ๔- น สตฺตา อรหตฺตํ ปาปุณนฺติ, ตาว เตสํ ตโต จวิตฺวา นิรเย ตาว อุปฺปชฺชมานานํ อคฺคิชาลโลหกุมฺภิอาทีหิ อุปฏฺฐานากาเรหิ นิรโย, คพฺภเสยฺยกตฺตํ อาปชฺชมานานํ มาตุกุจฺฉิ, เทเวสุ อุปฺปชฺชมานานํ กปฺปรุกฺขวิมานาทีหิ อุปฏฺฐานากาเรหิ เทวโลโกติ เอวํ อุปฺปตฺตินิมิตฺตํ ๕- อุปฏฺฐาติ. อิติ เนสํ อิมินาอุปฺปตฺตินิมิตฺตุปฏฺฐาเนน อปริมุตฺตกา ๖- อุปฏฺฐานสมงฺคิตา นาม. สา จลติ, เสสา นิจฺจลา. นิรเย หิ อุปฏฺฐิเตปิ เทวโลโก อุปฏฺฐาติ, เทวโลเก อุปฏฺฐิเตปิ นิรโย อุปฏฺฐาติ, มนุสฺสโลเก อุปฏฺฐิเตปิ ติรจฺฉานโยนิ อุปฏฺฐาติ, ติรจฺฉานโยนิยา จ อุปฏฺฐิตายปิ มนุสฺสโลโก อุปฏฺฐาติเยว. ตตฺริทํ วตฺถุํ:- โสณคิริปาเท กิร เขลวิหาเร ๗- โสณตฺเถโร นาม เอโก ธมฺมกถิโก. ตสฺส ปิตา สุนขราชิโก ๘- นาม อโหสิ, เถโร ตํ ปฏิพาหนฺโตปิ สํวเร ฐเปตุํ อสกฺโกนฺโต "มา นสฺสิ วราโก"ติ ๙- มหลฺลกกาเล อกามกํ นํ ปพฺพาเชสิ. ตสฺส คิลานเสยฺยาย นิปนฺนสฺส นิรโย อุปฏฺฐาสิ. โสณคิริปาทโต มหนฺตา สุนขา อาคนฺตฺวา ขาทิตุกามา วิย สมฺปริวาเรสุํ. โส ปน มรณภยภีโต ๑๐- "วาเรหิ ตาต @เชิงอรรถ: อิเธว วคฺโค นวโมติ ปาลิ ๒-๒ เอตฺถนฺตเร ปาฐา สีหฬโปตฺถเก น ทิสฺสนฺติ @ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ยาว ปน ฉ.ม. อุปปตฺตินิมิตฺตํ. เอวมุปริปิ @ ฉ.ม. อปริมุตฺตตา สี. ปญฺจลวิหาเร, ฉ.ม. อเจลวิหาเร สี.,ฉ.ม. สุนขวาชิโก @ ม. ปาปโกติ ๑๐ ฉ.ม. มหาภยภีโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑๗.

โสณ, วาเรหิ ตาต โสณา"ติ อาห. กึ มหาเถราติ. น ปสฺสสิ ตาตาติ ตํ ปวุตฺตึ อาจิกฺขิ. โสณตฺเถโร "กถญฺหิ นาม มาทิสสฺส ปิตา นิรเย นิพฺพตฺติสฺสติ, ปติฏฺฐาปิ ตสฺส ๑- ภวิสฺสามี"ติ ๒- สามเณเรหิ นานาปุปฺผานิ อาหริตฺวา ๓- เจติยงฺคณโพธิยงฺคเณสุ ตลสณฺฐรณปูชํ ๔- อาสนปูชญฺจ กริตฺวา ๕- ปิตรํ มญฺจเกน เจติยงฺคณํ หริตฺวา มญฺเจ นิสีทาเปตฺวา "อยํ มหาเถเรน ปูชา ๖- ตุมฺหากํ อตฺถาย กตา, `อยํ เม ภควา ทุคฺคตปณฺณากาโร'ติ วตฺวา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา จิตฺตํ ปสาเทหี"ติ อาห. โส มหาเถโร ปูชํ ทิสฺวา ตถา กโรนฺโต จิตฺตํ ปสาเทสิ. ตาวเทวสฺส เทวโลโก อุปฏฺฐาสิ. นนฺทวนจิตฺตลตาวนมิสฺสกวนวิมานานิ ๗- เจว เทวนาฏกานิ จ ปริวาเรตฺวา ฐิตานิ วิย อเหสุํ. โส "อเปถ โสณ, อเปถ โสณา"ติ เถรํ อาห. กิมิทํ เถราติ. ๘- เอตา เต มาตโร อาคจฺฉนฺตีติ. เถโร "สคฺโค อุปฏฺฐิโต มหาเถรสฺสา"ติ จินฺเตสิ. เอวํ อุปฏฺฐานสมงฺคิตา จลตีติ เวทิตพฺพา. เอตาสุ อิธ ๙- อายูหนเจตนากมฺมสมงฺคิตาวเสน กายทุจฺจริตสมงฺคิตาวเสน จ ๑๐- "กายทุจฺจริตสมงฺคี"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ เอเก อาจริยา "ยสฺมึ ขเณ กมฺมํ อายูหติ, ตสฺมึเยว ขเณ ตสฺส สคฺโค อวาริโต"ติ ๑๑- วทนฺติ. อปเร ปน "อายูหนกมฺมํ ๑๒- นาม วิปากวารํ ลภนฺตํปิ อตฺถิ อลภนฺตํปิ. ตตฺถ ยทา กมฺมํ วิปากวารํ ลภติ, ตสฺมึเยว กาเล ตสฺส สคฺโค วาริโต"ติ วทนฺติ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ. ๑๓- อฏฺฐานปาลิวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------------ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปติฏฺฐาสฺส ม. ปติฏฺฐานมสฺส กริสฺสามีติ ฉ.ม. อาหราเปตฺวา @ ฉ.ม. ตลสนฺถรณปูชํ ฉ.ม. กาเรตฺวา ฉ.ม. มหาเถร ปูชา @ ฉ.ม. นนฺทนวนจิตฺตลตาวนมิสฺสกวนผารุสกวนวิมานานิ ฉ.ม. มหาเถราติ @ ฉ.ม. สมงฺคิตาสุ อิธ ๑๐ ฉ.ม. กายทุจฺจริตสมงฺคิตาวเสน จาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ @๑๑ ฉ.ม. วาริโตติ ๑๒ ฉ.ม. อายูหิตกมฺมํ ๑๓ อิเธว วคฺโค ทสโมติ ปาลิ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้า ๔๑๔-๔๑๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=14&A=9898&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=9898&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=163              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=790              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=734              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=734              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]