อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๕. พฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา
      [๕] ปญฺจเม สาวตฺถิยนฺติ เอวํนามเก นคเร. ตํ หิ สวตฺถสฺส นาม
อิสิโน นิวาสนฏฺาเน มาปิตตฺตา สาวตฺถีติ วุจฺจติ ยถา กากนฺที มากนฺทีติ.
เอวนฺตาว อกฺขรจินฺตกา. อฏฺกถาจริยา ปน ภณนฺติ:- ยงฺกิญฺจิ มนุสฺสานํ
อุปโภคปริโภคํ สพฺพเมตฺถ อตฺถีติ สาวตฺถิ. สตฺถสมาโยเค ๓- จ กิเมตฺถ
ภณฺฑมตฺถีติ ปุจฺฉิเต สพฺพมตฺถีติปิ วจนํ อุปาทาย สาวตฺถีติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ม. ปเทสํ  ๒ สี. ตปสฺสุภลฺลิกานํ ๓ ก. ยตฺถ สมาโยเค, ป.สู. ๑/๑๔/๖๖
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๘.
          สพฺพทา สพฺพูปกรณํ      สาวตฺถิยํ สโมหิตํ
          ตสฺมา สพฺพมุปาทาย     สาวตฺถีติ ปวุจฺจตีติ. ๑-
ตสฺสํ สาวตฺถิยํ, สมีปตฺเถ เจตํ ภุมฺมวจนํ. เชตวเนติ อตฺตโน ปจฺจตฺถิเก
ชินาตีติ เชโต, รญฺา วา ปจฺจตฺถิเก ชเน ชิเต ชาโตติ เชโต, มงฺคลกมฺยตาย
วา ตสฺส เอวํ นามเมว กตนฺติ เชโต. วนยตีติ วนํ, อตฺตโน สมฺปตฺติยา
สตฺตานํ อตฺตนิ ภตฺตึ กโรติ อุปฺปาเทตีติ อตฺโถ. วนุเต อิติ วา วนํ,
นานาวิธกุสุมคนฺธสมฺโมทมตฺตโกกิลาทิวิหงฺควิรุตาลาเปหิ มนฺทมารุตจลิตรุกฺขสาขา-
ปลฺลวหตฺเถหิ ๒- จ "เอถ มํ ปริภุญฺชถา"ติ ปาณิโน ยาจติ วิยาติ อตฺโถ.
เชตสฺส วนํ เชตวนํ. ตํ หิ เชเตน กุมาเรน โรปิตํ สํวฑฺฒิตํ ปริปาลิตํ
โสว ตสฺส สามี อโหสิ, ตสฺมา เชตวนนฺติ วุจฺจติ, ตสฺมึ เชตวเน.
      อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเมติ มาตาปิตูหิ กตนามวเสน ๓- สุทตฺโต นาม โส
มหาเสฏฺี, สพฺพกามสมิทฺธิตาย ปน วิคตมลมจฺเฉรตาย กรุณาทิคุณสมงฺคิตาย
จ นิจฺจกาลํ อนาถานํ ปิณฺฑํ เทติ, ตสฺมา อนาถปิณฺฑิโกติ วุจฺจติ. อารมนฺติ เอตฺถ
ปาณิโน วิเสเสน ปพฺพชิตาติ อาราโม, ปุปฺผผลาทิโสภาย นาติทูรนาจฺจาสนฺนตาทิปญฺจ-
วิธเสนาสนงฺคสมฺปตฺติยา จ ตโต ตโต อาคมฺม รมนฺติ อภิรมนฺติ
อนุกฺกณฺิตา หุตฺวา วสนฺตีติ อตฺโถ. วุตฺตปฺปการาย วา สมฺปตฺติยา ตตฺถ ตตฺถ
คเตปิ อตฺตโน อพฺภนฺตเร ๔- อาเนตฺวา รเมตีติ อาราโม. โส หิ อนาถปิณฺฑิเกน
คหปตินา เชตสฺส ราชกุมารสฺส หตฺถโต อฏฺารสหิ หิรญฺโกฏีหิ โกฏิสนฺถาเรน
กีณิตฺวา อฏฺารสหิ หิรญฺโกฏีหิ เสนาสนานิ การาเปตฺวา อฏฺารสหิ
หิรญฺโกฏีหิ วิหารมหํ นิฏฺาเปตฺวา เอวํ จตุปญฺาสหิรญฺโกฏิปริจฺจาเคน
@เชิงอรรถ: ๑ ป.สู. ๑/๑๔/๖๖  ๒ ม.... ปตฺเตหิ  ๓ ม. คหิตนามนฺวเยน, ฉ. คหิตนามวเสน
@๔ ฉ.ม. อพฺภนฺตรํเยว, ป.สู. ๑/๑๔/๖๖
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๙.
พุทฺธปฺปมุขสฺส สํฆสฺส นิยฺยาติโต, ตสฺมา "อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราโม"ติ วุจฺจติ.
ตสฺมึ อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม.
      เอตฺถ จ "เชตวเน"ติ วจนํ ปุริมสามิปริกิตฺตนํ, "อนาถปิณฺฑิกสฺส
อาราเม"ติ ปจฺฉิมสามิปริกิตฺตนํ. อุภยมฺปิ ทฺวินฺนํ ปริจฺจาควิเสสปริทีปเนน
ปุญฺกามานํ อายตึ ทิฏฺานุคติอาปชฺชนตฺถํ. ตตฺถ หิ ทฺวารโกฏฺกปาสาทกรณวเสน ๑-
ภูมิวิกฺกยลทฺธา อฏฺารส หิรญฺโกฏิโย อเนกโกฏิอคฺฆนกา
รุกฺขา จ เชตสฺส ปริจฺจาโค, จตุปฺปญฺาส โกฏิโย อนาถปิณฺฑิกสฺส. อิติ
เตสํ ปริจฺจาคปริกิตฺตเนน "เอวํ ปุญฺกามา ปุญฺานิ กโรนฺตี"ติ ทสฺเสนฺโต
ธมฺมภณฺฑาคาริโก อญฺเปิ ปุญฺกาเม เตสํ ทิฏฺานุคติอาปชฺชเน นิโยเชตีติ.
      ตตฺถ สิยา:- ยทิ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ, "เชตวเน"ติ น วตฺตพฺพํ.
อถ เชตวเน วิหรติ, "สาวตฺถิยนฺ"ติ น วตฺตพฺพํ. น หิ สกฺกา อุภยตฺถ
เอกํ สมยํ วิหริตุนฺติ. น โข ปเนตํ เอวํ ทฏฺพฺพํ, นนุ อโวจุมฺหา "สมีปตฺเถ
เอตํ ภุมฺมวจนนฺ"ติ. ตสฺมา ยทิทํ สาวตฺถิยา สมีเป เชตวนํ, ตตฺถ วิหรนฺโต
"สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน"ติ วุตฺโต. โคจรคามนิทสฺสนตฺถํ หิสฺส สาวตฺถิวจนํ,
ปพฺพชิตานุรูปนิวาสฏฺานทสฺสนตฺถํ เสสวจนนฺติ.
      อายสฺมา จ สาริปุตฺโตติอาทีสุ อายสฺมาติ ปิยวจนํ. จสทฺโท สมุจฺจยตฺโถ.
รูปสาริยา นาม พฺราหฺมณิยา ปุตฺโตติ สาริปุตฺโต. มหาโมคฺคลฺลาโนติ ปูชาวจนํ.
คุณวิเสเสหิ มหนฺโต โมคฺคลฺลาโนติ หิ มหาโมคฺคลฺลาโน. เรวโตติ
ขทิรวนิยเรวโต, ๒- น กงฺขาเรวโต. เอกสฺมึ หิ ทิวเส ภควา รตฺตสาณิปริกฺขิตฺโต วิย
สุวณฺณยูโป, ปวาฬธชปริวาริโต ๓- วิย สุวณฺณปพฺพโต, นวุติหํสสหสฺสปริวาริโต
วิย ธตรฏฺโ หํสราชา, สตฺตรตนสมุชฺชลาย จตุรงฺคินิยา เสนาย ปริวุโต ๔-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.... ปาสาทมาปเม, ป.สู. ๑/๑๔/๖๗  ๒ สี. ขทิรวนวาสิเรวโต,
@ฉ.ม. ขทิรวนิกเรวโต  ๓ ก. สชฺฌาชลธรปริวาริโต  ๔ ฉ.ม. ปริวาริโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๐.
วิย จกฺกวตฺติราชา, มหาภิกฺขุสํฆปริวุโต คคนมชฺเฌ จนฺทํ อุฏฺาเปนฺโต วิย
จตุนฺนํ ปริสานํ มชฺเฌ จตุสจฺจคพฺภธมฺมํ ๑- เทเสนฺโต นิสินฺโน โหติ. ตสฺมึ
สมเย อิเม อคฺคสาวกา มหาสาวกา จ ภควโต ปาเท วนฺทนตฺถาย อุปสงฺกมึสุ.
      ภิกฺขู อามนฺเตสีติ อตฺตานํ ปริวาเรตฺวา นิสินฺนภิกฺขู เต อาคจฺฉนฺเต
ทสฺเสตฺวา อภาสิ. ภควา หิ เต อายสฺมนฺเต สีลสมาธิปญฺาทิคุณสมฺปนฺเน
ปรเมน อุปสเมน สมนฺนาคเต ปรมาย อากปฺปสมฺปตฺติยา ยุตฺเต อุปสงฺกมนฺเต
ปสฺสิตฺวา ปสนฺนมานโส เตสํ คุณวิเสสปริกิตฺตนตฺถํ ภิกฺขู อามนฺเตสิ "เอเต
ภิกฺขเว พฺราหฺมณา อาคจฺฉนฺติ, เอเต ภิกฺขเว พฺราหฺมณา อาคจฺฉนฺตี"ติ.
ปสาทวเสน เอตํ อาเมฑิตํ, ปสํสาวเสนาติปิ วตฺตุํ ยุตฺตํ. เอวํ วุตฺเตติ เอวํ
ภควตา เต อายสฺมนฺเต "พฺราหฺมณา"ติ วุตฺเต. อญฺตโรติ นามโคตฺเตน
ปากโฏ ตสฺสํ ปริสายํ นิสินฺโน เอโก ภิกฺขุ. พฺราหฺมณชาติโกติ พฺราหฺมณกุเล
ชาโต. โส หิ อุฬารโภคา พฺราหฺมณมหาสาลกุลา ปพฺพชิโต. ตสฺส กิร เอวํ
อโหสิ "อิเม โลกิยา อุภโตสุชาติยา พฺราหฺมณสิกฺขานิปฺผตฺติยา จ พฺราหฺมโณ
โหติ, น อญฺถาติ วทนฺติ, ภควา จ เอเต อายสฺมนฺเต พฺราหฺมณาติ วทติ,
หนฺทาหํ ภควนฺตํ พฺราหฺมณลกฺขณํ ปุจฺเฉยฺยนฺ"ติ. เอตทตฺถเมว หิ ภควา
ตทา เต เถเร "พฺราหฺมณา"ติ อภาสิ. พฺรหฺมํ อณตีติ พฺราหฺมโณติ หิ
ชาติพฺราหฺมณานํ นิพฺพจนํ. อริยา ปน พาหิตปาปตาย พฺราหฺมณา. วุตฺตเญฺหตํ
"พาหิตปาโปติ พฺราหฺมโณ, สมจริยา สมโณติ วุจฺจตี"ติ. ๒- วกฺขติ จ "พาหิตฺวา
ปาปเก ธมฺเม"ติ.
      เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ พฺราหฺมณสทฺทสฺส ปรมตฺถโต สิขปฺปตฺตมตฺถํ
ชานิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ ปรมตฺถพฺราหฺมณภาวทีปกํ อุทานํ อุทาเนสิ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ธมฺมํ  ๒ ขุ.ธ. ๒๕/๓๘๘/๘๓
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๑.
      ตตฺถ พาหิตฺวาติ พหิ กตฺวา, อตฺตโน สนฺตานโต นีหริตฺวา
สมุจฺเฉทปฺปหานวเสน ปชหิตฺวาติ อตฺโถ. ปาปเก ธมฺเมติ ลามเก ธมฺเม, ทุจฺจริตวเสน
ติวิธทุจฺจริตธมฺเม, จิตฺตุปฺปาทวเสน ทฺวาทสากุสลจิตฺตุปฺปาเท, กมฺมปถวเสน
ทสากุสลกมฺมปเถ, ปวตฺติเภทวเสน อเนกเภทภินฺเน สพฺเพปิ อกุสลธมฺเมติ
อตฺโถ. เย จรนฺติ สทา สตาติ เย สติเวปุลฺลปฺปตฺตตาย สพฺพกาลํ รูปาทีสุ
ฉสุปิ อารมฺมเณสุ สตตวิหารวเสน ๑- สตา สติมนฺโต หุตฺวา จตูหิ อิริยาปเถหิ
จรนฺติ. สติคฺคหเณเนว เจตฺถ สมฺปชญฺมฺปิ คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ. ขีณสํโยชนาติ
จตูหิปิ อริยมคฺเคหิ ทสวิธสฺส สํโยชนสฺส สมุจฺฉินฺนตฺตา ปริกฺขีณสพฺพสํโยชนา ๒-
พุทฺธาติ จตุสจฺจสมฺโพเธน พุทฺธา. เต จ ปน สาวกพุทฺธา ปจฺเจกพุทฺธา
สมฺมาสมฺพุทฺธาติ ติวิธา, เตสุ อิธ สาวกพุทฺธา อธิปฺเปตา. เต เว โลกสฺมิ
พฺราหฺมณาติ เต เสฏฺตฺเถน พฺราหฺมณสงฺขาเต ธมฺเม ๓- อริยชาติยา ชาตา,
พฺราหฺมณภูตสฺส วา ภควโต โอรสปุตฺตาติ อิมสฺมึ สตฺตโลเก ปรมตฺถโต
พฺราหฺมณา นาม, น ชาติโคตฺตมตฺเตหิ, น ชฏาธารณาทิมตฺเตน วาติ อตฺโถ.
เอวํ อิเมสุ ทฺวีสุ สุตฺเตสุ พฺราหฺมณกรา ธมฺมา อรหตฺตํ ปาเปตฺวา กถิตา,
นานชฺฌาสยตาย ปน สตฺตานํ เทสนาวิลาเสน อภิลาปนานตฺเตน
เทสนานานตฺตํ เวทิตพฺพํ.
                       ปญฺจมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๕๗-๖๑.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=1285&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=1285&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=42
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1512
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1513
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1513
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25