ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๗. นิพฺพานธาตุสุตฺตวณฺณนา
      [๔๔] สตฺตเม เทฺวมาติ เทฺว อิมา. วานํ วุจฺจติ ตณฺหา, นิกฺขนฺตํ
วานโต, นตฺถิ วา วา เอตฺถ วานํ, อิมสฺมึ วา อธิคเต วานสฺส อภาโวติ
นิพฺพานํ, ตเทว นิสฺสตฺตนิชฺชีวฏฺเฐน สภาวธารณฏฺเฐน จ ธาตูติ นิพฺพานธาตุ.
ยทิปิ ตสฺสา ปรมตฺถโต เภโท นตฺถิ, ปริยาเยน ปน ปญฺญายตีติ ตํ ปริยายเภทํ
สนฺธาย "เทฺวมา ภิกฺขเว นิพฺพานธาตุโย"ติ วตฺวา ยถาธิปฺเปตํ ปเภทํ
ทสฺเสตุํ "สอุปาทิเสสา"ติอาทิ วุตฺตํ, ตตฺถ ตณฺหาทีหิ ผลภาเวน อุปาทียตีติ
อุปาทิ, ขนฺธปญฺจกํ. อุปาทิเยว เสโสติ อุปาทิเสโส, สห อุปาทิเสเสนาติ
สอุปาทิเสสา. ตทภาวโต อนุปาทิเสสา.
      อรหนฺติ อารกากิเลโส, ทูรกิเลโสติ อตฺโถ. วุตฺตเญฺหตํ ภควตา:-
              "กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ โหติ, อารกาสฺส โหนฺติ
         ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สงฺกิเลสา โปโนพฺภวิกา สทรา ทุกฺขวิปากา
         อายตึ ชาติชรามรณิยา, เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อรหํ โหตี"ติ. ๑-
      ขีณาสโวติ กามาสวาทโย จตฺตาโรปิ อาสวา อรหโต ขีณา สมุจฺฉินฺนา ปหีนา
ปฏิปสฺสทฺธา อภพฺพุปฺปตฺติกา ญาณคฺคินา ทฑฺฒาติ ขีณาสโว. วุสิตวาติ ครุสํวาเสปิ
อริยมคฺเคปิ ทสสุปิ อริยวาเสสุปิ วสิ ปริวสิ ปริวุฏฺโฐ วุฏฺฐวาโส จิณฺณจรโณติ
วุสิตวา. กตกรณีโยติ ปุถุชฺชนกลฺยาณกํ อุปาทาย สตฺต เสกฺขา จตูหิ มคฺเคหิ
กรณียํ กโรนฺติ นาม, ขีณาสวสฺส สพฺพกรณียานิ กตานิ ปริโยสิตานิ, นตฺถิ
อุตฺตรึ กรณียํ ทุกฺขกฺขยาธิคมายาติ กตกรณีโย. วุตฺตมฺปิ เจตํ:-
              "ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺส      สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน
               กตสฺส ปฏิจโย นตฺถิ       กรณียํ น วิชฺชตี"ติ. ๒-
@เชิงอรรถ:  ม.มู. ๑๒/๔๓๔/๓๘๐        วิ.มหา. ๕/๒๔๔/๘, องฺ.ฉกฺก. ๒๒/๓๒๖/๔๒๔
     โอหิตภาโรติ ตโย ภารา ขนฺธภาโร กิเลสภาโร อภิสงฺขารภาโรติ,
ตสฺสิเม ตโยปิ ภารา โอหิตา โอโรปิตา นิกฺขิตฺตา ปาติตาติ โอหิตภาโร.
อนุปฺปตฺตสทตฺโถติ อนุปฺปตฺโต สทตฺถํ, สกตฺถนฺติ วุตฺตํ โหติ, กการสฺส ทกาโร
กโต. อนุปฺปตฺโต สทตฺโถ เอเตนาติ อนุปฺปตฺตสทตฺโถ, สทตฺโถติ จ อรหตฺตํ
เวทิตพฺพํ. ตํ หิ อตฺตุปนิพทฺธฏฺเฐน ๑- อตฺตโน อวิชหนฏฺเฐน อตฺตโน ปรมตฺเถน
จ อตฺตโน อตฺถตฺตา สกตฺโถ โหติ. ปริกฺขีณภวสํโยชโนติ กามราคสํโยชนํ
ปฏิฆสํโยชนํ, มานทิฏฺฐิวิจิกิจฺฉาสีลพฺพตปรามาสภวราคอิสฺสามจฺฉริยอวิชฺชา-
สํโยชนนฺติ อิมานิ สตฺเต ภเวสุ, ภวํ วา ภเวน สํโยเชนฺติ อุปนิพนฺธนฺตีติ
ภวสํโยชนานิ นาม, ตานิ อรหโต ปริกฺขีณานิ ปหีนานิ ญาณคฺคินา ทฑฺฒานีติ
ปริกฺขีณภวสํโยชโน. สมฺมทญฺญา วิมุตฺโตติ เอตฺถ สมฺมทญฺญาติ สมฺมา
อญฺญาย, อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ขนฺธานํ ขนฺธฏฺฐํ, อายตนานํ อายตนฏฺฐํ,
ธาตูนํ สุญฺญฏฺฐํ, ทุกฺขสฺส ปีฬนฏฺฐํ, สมุทยสฺส ปภวฏฺฐํ, นิโรธสฺส สนฺตฏฺฐํ,
มคฺคสฺส ทสฺสนฏฺฐํ, "สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา"ติ เอวมาทิเภทํ วา สมฺมา ยถาภูตํ
อญฺญาย ชานิตฺวา ตีรยิตฺวา ตุลยิตฺวา วิภาเวตฺวา วิภูตํ กตฺวา. วิมุตฺโตติ เทฺว
วิมุตฺติโย จิตฺตสฺส จ วิมุตฺติ นิพฺพานญฺจ. อรหา หิ สพฺพกิเลเสหิ วิมุตฺตตฺตา
จิตฺตวิมุตฺติยาปิ วิมุตฺโต, นิพฺพาเนปิ วิมุตฺโตติ. เตน วุตฺตํ "สมฺมทญฺญา
วิมุตฺโต"ติ.
     ตสฺส ติฏฺฐนฺเตว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ตสฺส อรหโต จริมภวเหตุภูตํ กมฺมํ
ยาว น ขียติ, ตาว ติฏฺฐนฺติเยว จกฺขฺวาทีนิ ปญฺจินฺทฺริยานิ. อวิฆาตตฺตาติ
อนุปฺปาทนิโรธวเสน อนิรุทฺธตฺตา. มนาปามนาปนฺติ อิฏฺฐานิฏฺฐํ รูปาทิโคจรํ.
ปจฺจนุโภตีติ วินฺทติ ปฏิลภติ. สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทตีติ วิปากภูตํ สุขญฺจ
ทุกฺขญฺจ ปฏิสํเวเทติ เตหิ ทฺวาเรหิ ปฏิลภติ.
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อตฺตูปนิพนฺธเนน
      เอตฺตาวตา อุปาทิเสสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ สอุปาทิเสสํ นิพฺพานธาตุํ ทสฺเสตุํ
"ตสฺส โย"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ ตสฺสาติ ตสฺส สอุปาทิเสสสฺส สโต อรหโต.
โย ราคกฺขโยติ ราคสฺส ขโย ขีณากาโร อภาโว อจฺจนฺตมนุปฺปาโท. เอส
นโย เสเสสุปิ. เอตฺตาวตา ราคาทิกฺขโย สอุปาทิเสสา นิพฺพานธาตูติ ทสฺสิตํ
โหติ.
      อิเธวาติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว. สพฺพเวทยิตานีติ สุขาทโย สพฺพา
อพฺยากตเวทนา, กุสลากุสลเวทนา ปน ปุพฺเพเยว ปหีนาติ. อนภินนฺทิตานีติ
ตณฺหาทีหิ น อภินนฺทิตานิ. สีติภวิสฺสนฺตีติ อจฺจนฺตวูปสเมน สงฺขารทรถปฏิปฺ-
ปสฺสทฺธิยา สีตลี ภวิสฺสนฺติ, อปฺปฏิสนฺธิกนิโรเธน นิรุชฺฌิสฺสนฺตีติ อตฺโถ. น
เกวลํ เวทยิตานิเยว, สพฺเพปิ ปน ขีณาสวสนฺตาเน ปญฺจกฺขนฺธา นิรุชฺฌิสฺสนฺติ,
เวทยิตสีเสน เทสนา กตา.
      คาถาสุ จกฺขุมตาติ พุทฺธจกฺขุ ธมฺมจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ ปญฺญาจกฺขุ
สมนฺตจกฺขูติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมตา. อนิสฺสิเตนาติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสยวเสน
กิญฺจิ ธมฺมํ อนิสฺสิเตน, ราคพนฺธนาทีหิ วา อพนฺเธน. ตาทินาติ ฉฬงฺคุเปกฺขา-
วเสน สพฺพตฺถ อิฏฺฐาทีสุ เอกสภาวตาสงฺขาเตน ตาทิลกฺขเณน ตาทินา.
ทิฏฺฐธมฺมิกาติ อิมสฺมึ อตฺตภาเว ภวา วตฺตมานา. ภวเนตฺติสงฺขยาติ ภวเนตฺติยา
ตณฺหาย ปริกฺขยา. สมฺปรายิกาติ สมฺปราเย ขนฺธเภทโต ปรภาเค ภวา. ยมฺหีติ
ยสฺมึ อนุปาทิเสสนิพฺพาเน. ภาวานีติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, อุปปตฺติภวา
สพฺพโส อนวเสสา นิรุชฺฌนฺติ น ปวตฺตนฺติ.
      เตติ เต เอวํ วิมุตฺตจิตฺตา. ธมฺมสาราธิคมาติ วิมุตฺติสารตฺตา อิมสฺส
ธมฺมวินยสฺส, ธมฺเมสุ สารภูตสฺส อรหตฺตสฺส อธิคมโต. ขเยติ ราคาทิกฺขยภูเต
นิพฺพาเน รตา อภิรตา. อถ วา นิจฺจภาวโต เสฏฺฐภาวโต จ ธมฺเมสุ ๑-
@เชิงอรรถ:  ม. สภาวธมฺเมสุ
สารนฺติ ธมฺมสารํ, นิพฺพานํ. วุตฺตเญฺหตํ "วิราโค เสฏฺโฐ ธมฺมานํ, ๑- วิราโค
เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติ ๒- จ. ตสฺส ธมฺมสารสฺส อธิคมเหตุ ขเย สพฺพสงฺขารปริกฺขเย
อนุปาทิเสสนิพฺพาเน รตา. ปหํสูติ ปชหึสุ. เตติ นิปาตมตฺตํ.
เสสํ วุตฺตนยเมว.
                       สตฺตมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        ----------------



             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๘๘-๑๙๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=27&A=4149&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=4149&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=222              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5242              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5334              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5334              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]