ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๓๓ ภาษาบาลีอักษรไทย เถร.อ.๒ (ปรมตฺถที.๒)

หน้าที่ ๒๕๓.

๑๓. เตรสกนิปาต ๓๘๐. ๑. โสณโกฬิวิสตฺเถรคาถาวณฺณนา เตรสกนิปาเต ยาหุ รฏฺเฐติอาทิกา อายสฺมโต โสณสฺส โกฬิวิสสฺส คาถา. กา อุปฺปตฺติ? อยมฺปิ ปุริมพุทฺเธสุ กตาธิกาโร ตตฺถ ตตฺถ ภเว ปญฺญานิ อุปจินิ. อยํ กิร อโนมทสฺสิสฺส ภควโต กาเล มหาวิภโว เสฏฺฐี หุตฺวา อุปาสเกหิ สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา ปสนฺนมานโส สตฺถุ จงฺกมนฏฺฐาเน สุธาย ปริกมฺมํ กาเรตฺวา นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ สนฺถริตฺวา อุปริ นานาวิราควตฺเถหิ วิตานํ พนฺธาเปสิ, ตถา สตฺถุ ภิกฺขุสํฆสฺส จ ทีฆสาลํ กาเรตฺวา นิยฺยาเทสิ. โส เตน ปุญฺญกมฺเมน เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต กาเล หํสวตีนคเร เสฏฺฐิกุเล นิพฺพตฺติ, สิริวฑฺโฒติสฺส นามํ อโหสิ. โส วยปฺปตฺโต วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ อารทฺธวิริยานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา สยมฺปิ ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถนฺโต สตฺตาหํ มหาทานํ ปวตฺเตตฺวา ปณิธานมกาสิ, สตฺถาปิ ตสฺส ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. โสปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต ปรินิพฺพุเต กสฺสปทสพเล อนุปฺปนฺเน อมฺหากํ ภควติ พาราณสิยํ กุลเคเห นิพฺพตฺติตฺวา วิญฺญุตํ ปตฺโต คงฺคาตีเร ปณฺณสาลํ กริตฺวา ๑- เอกํ ปจฺเจกพุทฺธํ เตมาสํ จตูหิ ปจฺจเยหิ สกฺกจฺจํ อุปฏฺฐหิ. ปจฺเจกพุทฺโธ วุฏฺฐวสฺโส ปริปุณฺณปริกฺขาโร คนฺธมาทนเมว คโต. โสปิ กุลปุตฺโต ยาวชีวํ ตตฺถ ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จวิตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อมฺหากํ ภควโต กาเล จมฺปานคเร อุสภเสฏฺฐิสฺส เคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ตสฺส ปฏิสนฺธิคฺคหณโต ปฏฺฐาย เสฏฺฐิสฺส มหาโภคกฺขนฺโธ อภิวฑฺฒิ. ตสฺส ชาตทิวเส @เชิงอรรถ: สี.,อิ. กาเรตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๔.

สกลนคเร มหาสกฺการสมฺปนฺโน อโหสิ, ตสฺส ปุพฺเพ ปจฺเจกพุทฺธสฺส สตสหสฺสคฺฆนิก- รตฺตกมฺพลปริจฺจาเคน สุวณฺณวณฺโณ สุขุมาลตโร จ อตฺตภาโว อโหสิ, เตนสฺส โสโณติ นามํ อกํสุ. มหตา ปริวาเรน วฑฺฒติ, ตสฺส หตฺถปาทตลานิ พนฺธุชีวกปุปฺผวณฺณานิ อเหสุํ, สตวิหตกปฺปาสสฺส วิย สมฺผสฺโส ปาทตเลสุ มณิกุณฺฑลา- วฏฺฏวณฺณานิ โลมานิ ชายึสุ. วยปฺปตฺตสฺส ตสฺส ติณฺณํ อุตูนํ อนุจฺฉวิเก ตโย ปาสาเท กาเรตฺวา นาฏกานิ อุปฏฺฐาเปสุํ. โส ตตฺถ มหตึ สมฺปตฺตึ อนุภวนฺโต เทวกุมาโร วิย ปฏิวสติ. อถ อมฺหากํ สตฺถริ สพฺพญฺญุตํ ๑- ปตฺวา ปวตฺติตวรธมฺมจกฺเก ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺเต พิมฺพิสารรญฺญา ปกฺโกสาปิโต อสีติยา คามิกสหสฺเสหิ สทฺธึ ราชคหํ อาคโต สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ มาตาปิตโร อนุชานาเปตฺวา สาสเน ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ชนสํสคฺคปริหรณตฺถํ สีตวเน วสนฺโต "มม สรีรํ สุขุมาลํ, น จ สกฺกา สุเขเนว สุขํ อธิคนฺตุํ, กายํ กิลเมตฺวา สมณธมฺมํ กาตุํ วฏฺฏตี"ติ ฐานจงฺกมเมว อธิฏฺฐาย ปธานมนุยุญฺชนฺโต ปาทตเลสุ โผเฏสุ อุฏฺฐหิเตสุปิ เวทนํ อชฺฌุเปกฺขิตฺวา ทฬฺหํ วิริยํ กโรนฺโต อจฺจารทฺธวิริยตาย วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต "เอวํ วายมนฺโตปิ อหํ มคฺคํ วา ผลํ วา นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกมิ, กึ เม ปพฺพชฺชาย, หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺชิสฺสามิ ปุญฺญานิ จ กริสฺสามี"ติ จินฺเตสิ. สตฺถา ตสฺส จิตฺตาจารํ ญตฺวา ตตฺถ คนฺตฺวา วีณูปโมวาเทน โอวทิตฺวา วิริยสมตาโยชนวิธึ ทสฺเสนฺโต กมฺมฏฺฐานํ โสเธตฺวา คิชฺฌกูฏํ คโต. โสณตฺเถโรปิ สตฺถุ สมฺมุขา โอวาทํ ลภิตฺวา วิริยสมตํ โยเชตฺวา วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ. เตน วุตฺตํ อปทาเน ๒-:- "อโนมทสฺสิสฺส มุนิโน โลกเชฏฺฐสฺส ตาทิโน สุธาย เลปนํ กตฺวา จงฺกมํ การยึ อหํ. @เชิงอรรถ: ก. อนุตฺตรํ สมฺโพธึ ขุ.อป. ๓๒/๒๕/๑๓๓

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๕.

นานาวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ จงฺกมํ สนฺถรึ อหํ อากาเส วิตานํ กตฺวา โภชยึ พุทฺธมุตฺตมํ. อญฺชลึ ปคฺคเหตฺวาน อภิวาเทตฺวาน สุพฺพตํ ทีฆสาลํ ภควโต นิยฺยาเทสิมหํ ตทา. มม สงฺกปฺปมญฺญาย สตฺถา โลเก อนุตฺตโร ปฏิคฺคเหสิ ภควา อนุกมฺปาย จกฺขุมา. ปฏิคฺคเหตฺวาน สมฺพุทฺโธ ทกฺขิเณยฺโย สเทวเก ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา อิมา คาถา อภาสถ. โย โส หฏฺเฐน จิตฺเตน ทีฆสาลํ อทาสิ เม ตมหํ กิตฺตยิสฺสามิ สุณาถ มม ภาสโต. อิมสฺส มจฺจุกาลมฺหิ ปุญฺญกมฺมสมงฺคิโน สหสฺสยุตฺตสฺสรโถ อุปฏฺฐิสฺสติ ตาวเท. เตน ยาเนนยํ โปโส เทวโลกํ คมิสฺสติ อนุโมทิสฺสเร เทวา สมฺปตฺเต กุสเล ภเว. ๑- มหารหํ พฺยมฺหํ เสฏฺฐํ รตนมตฺติกเลปนํ กูฏาคารวรูเปตํ พฺยมฺหํ อชฺฌาวสิสฺสติ. ตึสกปฺปสหสฺสานิ เทวโลเก รมิสฺสติ ปญฺจวีสติ กปฺปานิ เทวราชา ภวิสฺสติ. สตฺตสตฺตติขตฺตุญฺจ จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ ยโสธรสนามา เต สพฺเพปิ เอกนามกา. เทฺว สมฺปตฺตี อนุโภตฺวา จินิตฺวา ๒- ปุญฺญสญฺจยํ อฏฺฐวีสติกปฺปมฺหิ จกฺกวตฺตี ภวิสฺสติ. ตตฺราปิ ๓- พฺยมฺหํ ปวรํ วิสฺสุกมฺเมน ๔- มาปิตํ ทสสทฺทาวิวิตฺตํ ตํ ปุรมชฺฌาวสิสฺสติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. กุลสมฺภเว ฉ.ม. วฑฺเฒตฺวา ปาลิ. ตตฺถาปิ ฉ.ม. วิสฺสกมฺเมน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๖.

อปริเมยฺเย อิโต กปฺเป ภูมิปาโล มหิทฺธิโก โอกฺกาโก นาม นาเมน ราชา รฏฺเฐ ภวิสฺสติ. โสฬสิตฺถิสหสฺสานํ สพฺพาสํ ปวรา จ สา ๑- อภิชาตา ขตฺติยานี นว ปุตฺเต ชเนสฺสติ. นว ปุตฺเต ชเนตฺวาน ขตฺติยานี มริสฺสติ ตรุณี จ ปิยา กญฺญา มเหสิตฺตํ กริสฺสติ. โอกฺกากํ โตสยิตฺวาน วรํ กญฺญา ลภิสฺสติ วรํ ลทฺธาน สา ๒- กญฺญา ปุตฺเต ปพฺพาชยิสฺสติ. ปพฺพาชิตา จ เต สพฺเพ คมิสฺสนฺติ นคุตฺตมํ ชาติเภทภยา สพฺเพ ภคินีหิ วสิสฺสเร. เอกา จ กญฺญา พฺยาธีหิ ภวิสฺสติ ปุรกฺขตา ๓- มา โน ชาติ ปภิชฺชีติ นิขณิสฺสนฺติ ขตฺติยา. ขตฺติโย นีหริตฺวาน ตาย สทฺธึ วสิสฺสติ ภวิสฺสติ ตทา เภโท โอกฺกากกุลสมฺภโว. เตสํ ปชา ภวิสฺสนฺติ โกลิยา นาม ชาติยา ตตฺถ มานุสกํ โภคํ อนุโภสฺสตินปฺปกํ. ตมฺหา กายา จวิตฺวาน เทวโลกํ คมิสฺสติ ตตฺราปิ ปวรํ พฺยมฺหํ ลภิสฺสติ มโนรมํ. เทวโลกา จวิตฺวาน สุกฺกมูเลน โจทิโต อาคนฺตฺวาน มนุสฺสตฺตํ โสโณ นาม ภวิสฺสติ. อารทฺธวิริโย ปหิตตฺโต ปทหํ สตฺถุ สาสเน สพฺพาสเว ปริญฺญาย นิพฺพายิสฺสตฺยนาสโว. อนนฺตทสฺสี ภควา โคตโม สกฺยปุงฺคโว วิเสสญฺญู มหาวีโร อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสฺสติ. @เชิงอรรถ: ปาลิ. ปวราวยา ปาลิ. ลทฺธา จ สา ฉ.ม. ปริกฺขตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๗.

วุฏฺฐมฺหิ เทเว จตุรงฺคุลมฺหิ ติเณ อนิเลริตองฺคณมฺหิ ๑- ฐตฺวาน โยคสฺส ปยุตฺตตาทิโน ตโตตฺตรึ ปารมตา น วิชฺชติ. อุตฺตเม ทมเถ ทนฺโต จิตฺตํ เม สุปณีหิตํ ภาโร เม โอหิโต สพฺโพ นิพฺพุโตมฺหิ อนาสโว. องฺคีรโส มหานาโค อภิชาโตว เกสรี ภิกฺขุสํเฆ นิสีทิตฺวา เอตทคฺเค ฐเปสิ มํ. ปฏิสมฺภิทา จตสฺโส ฯเปฯ กตํ พุทฺธสฺส สาสนนฺ"ติ. อรหตฺตํ ปน ปตฺวา อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อุทานวเสน อญฺญาพฺยากรณ- วเสน จ:- [๖๓๒] "ยาหุ รฏฺเฐ สมุกฺกฏฺโฐ รญฺโญ องฺคสฺส ปทฺธคู สฺวาชฺช ธมฺเมสุ อุกฺกฏฺโฐ โสโณ ทุกฺขสฺส ปารคู. [๖๓๓] ปญฺจ ฉินฺเท ปญฺจ ชเห ปญฺจ จุตฺตริ ภาวเย ปญฺจสงฺคาติโค ภิกฺขุ โอฆติณฺโณติ วุจฺจติ. [๖๓๔] อุนฺนฬสฺส ปมตฺตสฺส พาหิราสสฺส ภิกฺขุโน สีลํ สมาธิ ปญฺญา จ ปาริปูรึ น คจฺฉติ. [๖๓๕] ยํ หิ กิจฺจํ อปวิทฺธํ อกิจฺจํ ปน กรียติ อุนฺนฬานํ ปมตฺตานํ เตสํ วฑฺฒนฺติ อาสวา. [๖๓๖] เยสญฺจ สุสมารทฺธา นิจฺจํ กายคตา สติ อกิจฺจํ เต น เสวนฺติ กิจฺเจ สาตจฺจการิโน สตานํ สมฺปชานานํ อตฺถํ คจฺฉนฺติ อาสวา. @เชิงอรรถ: ปาลิ.....องฺคุลมฺหิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๘.

[๖๓๗] อุชุมคฺคมฺหิ อกฺขาเต คจฺฉถ มา นิวตฺตถ อตฺตนา โจทยตฺตานํ นิพฺพานมภิหารเย. [๖๓๘] อจฺจารทฺธมฺหิ วิริยมฺหิ สตฺถา โลเก อนุตฺตโร วีโณปมํ กริตฺวา เม ธมฺมํ เทเสติ จกฺขุมา ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวา วิหาสึ สาสเน รโต. [๖๓๙] สมถํ ๑- ปฏิปาเทสึ อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยา ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ. [๖๔๐] เนกฺขมฺเม อธิมุตฺตสฺส ปวิเวกญฺจ เจตโส อพฺยาพชฺฌาธิมุตฺตสฺส อุปาทานกฺขยสฺส จ. [๖๔๑] ตณฺหกฺขยาธิมุตฺตสฺส อสมฺโมหญฺจ เจตโส ทิสฺวา อายตนุปฺปาทํ สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจติ. [๖๔๒] ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺส สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน กตสฺส ปติจโย นตฺถิ กรณียํ น วิชฺชติ [๖๔๓] เสโล ยถา เอกฆโน วาเตน น สมีรติ เอวํ รูปา รสา สทฺทา คนฺธา ผสฺสา จ เกวลา. [๖๔๔] อิฏฺฐา ธมฺมา อนิฏฺฐา จ นปฺปเวเธนฺติ ตาทิโน ฐิตํ จิตฺตํ วิสญฺญุตฺตํ วยญฺจสฺสานุปสฺสตี"ติ อิมา คาถา อภาสิ. ตตฺถ ยาหุ รฏฺเฐ สมุกฺกฏฺโฐติ โย อหุ อโหสิ องฺครฏฺเฐ อสีติยา คามิก- สหสฺเสหิ โภคสมฺปตฺติยา อิสฺสริยสมฺปตฺติยา จ สมฺมา อติวิย อุกฺกฏฺโฐ เสฏฺโฐ. รญฺโญ องฺคสฺส ปทฺธคูติ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ ปริสาย ๒- รญฺชนฏฺเฐน รญฺโญ องฺคาธิปติโน พิมฺพิสารสฺส ปริวารภูโต คหปติวิเสโส ตสฺส รฏฺเฐ กุฏุมฺพิโก อหูติ โยเชตพฺพํ. สฺวาชฺช ธมฺเมสุ อุกฺกฏฺโฐติ โส โสโณ อชฺเชตรหิ โลกุตฺตรธมฺเมสุ อุกฺกฏฺโฐ @เชิงอรรถ: สี.,อิ.,ม. สมตํ สี. ปชาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๙.

ชาโต, คิหิกาเลปิ เกหิจิ ๑- อุกฺกฏฺโฐเยว หุตฺวา อิทานิ ปพฺพชิตกาเลปิ อุกฺกฏฺโฐเยว โหตีติ ๒- อตฺตานเมว ปรํ วิย ทสฺเสติ. ทุกฺขสฺส ปารคูติ สกลสฺส วฏฺฏทุกฺขสฺส ปารํ ปริยนฺตํ คโต, เอเตน ธมฺเมสุ อุกฺกฏฺโฐติ อวิเสเสน วุตฺตํ อุกฺกฏฺฐภาวํ วิเสเสติ อรหตฺตาธิคมทีปนโต. อิทานิ ยาย ปฏิปตฺติยา ทุกฺขปารคู ชาโต, อญฺญาปเทเสน ตํ ทสฺเสนฺโต "ปญฺจ ฉินฺเท"ติ คาถมาห. ตสฺสตโถ:- อปายกามสุคติสมฺปาปกานิ ปญฺโจรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปุริโส สตฺเถน ปาเท พทฺธรชฺชุกํ วิย เหฏฺฐิเมน มคฺคตฺตเยน ฉินฺเทยฺย, รูปารูปภวสมฺปาปกานิ ปญฺจ อุทฺธมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปุริโส คีวาย พทฺธรชฺชุกํ วิย อคฺคมคฺเคน ชเหยฺย ฉินฺเทยฺย, เตสํ ปน อุทฺธมฺภาคิยสํโยชนานํ ปหานาย ปญฺจ สทฺธาทีนิ อินฺทฺริยานิ อุตฺตริ ภาวเย ภาเวยฺย, เอวํภูโต ปน ภิกฺขุ ราคสงฺโค โทสโมหมานทิฏฺฐิสงฺโคติ ปญฺจนฺนํ สงฺคานํ อติกฺกมเนน ปญฺจ- สงฺคาติโค หุตฺวา กาโมโฆ ภโวโห ทิฏฺโฐโฆ อวิชฺโชโฆติ จตุนฺนํ โอฆานํ ติณฺณตฺตา โอฆติณฺโณติ วุจฺจติ. อยญฺจ โอฆตรณปฏิปตฺติสีลาทีนํ ปาริปูริยาว โหติ, สีลาทโย จ มานาทิปฺปหาเนน ปาริปูรึ คจฺฉนฺติ, น อญฺญถาติ ทสฺเสนฺโต "อุนฺนฬสฺสา"ติ คาถมาห. ตตฺถ อุนฺนฬสฺสาติ อุคฺคตตุจฺฉมานสฺส. มาโน หิ อุนฺนมนาการวุตฺติยา ตุจฺฉภาเวน นโฬ วิยาติ "นโฬ"ติ วุจฺจติ. ปมตฺตสฺสาติ สติโวสฺสคฺเคน ปมาทํ อาปนฺนสฺส. พาหิราสสฺสาติ พาหิเรสุ อายตเนสุ อาสาวโต, ๓- กาเมสุ อวีตราคสฺสาติ อตฺโถ. สีลํ สมาธิ ปญฺญา จ, ปาริปูรึ น คจฺฉตีติ ตสฺส สีลาทีนํ ปฏิปกฺขเสวิโน โลกิโยปิ ตาว สีลาทิคุโณ ปาริปูรึ น คจฺฉติ, ปเคว โลกุตฺตโร. ตตฺถ การณมาห "ยํ หิ กิจฺจนฺ"ติอาทินา. ภิกฺขุโน หิ ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย อปริมาณสีลกฺขนฺธโคปนํ อรญฺญวาโส ธุตงฺคปริหรณํ ภาวนารามตาติ @เชิงอรรถ: สี. เตหิปิ สี.,อิ. อโหสีติ อิ. อาสวโต, ม. อาวหโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๐.

เอวมาทิ กิจฺจํ นาม. เยหิ ปน อิทํ ยถาวุตฺตํ อตฺตโน กิจฺจํ, ตํ อปวิทฺธํ อกรเณน ฉฑฺฑิตํ. อกิจฺจนฺติ ปตฺตมณฺฑนํ จีวรกายพนฺธนอํสพทฺธฉตฺตุปาหน- ตาลวณฺฏธมฺมกรณมณฺฑนนฺติ ๑- เอวมาทิ ปริกฺขารมณฺฑนํ ปจฺจยพาหุลิยนฺติ เอวมาทิ ภิกฺขุโน อกิจฺจํ นาม, ตํ กยิรติ, เตสํ มานนฬํ อุกฺขิปิตฺวา จรเณน อุนฺนฬานํ สติโวสฺสคฺเคน ปมตฺตานํ จตฺตาโรปิ อาสวา วฑฺฒนฺติ. เยสํ ปน ปญฺญาทิคุโณ วฑฺฒติ, เต ทสฺเสตุํ "เยสนฺ"ติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ สุสมารทฺธาติ สุฏฺฐุ ปคฺคหิตา. กายคตา สตีติ กายานุปสฺสนาภาวนา. อกิจฺจํ เตติ เต เอตํ ปตฺตมณฺฑนาทิอกิจฺจํ. น เสวนฺตีติ น กโรนฺติ. กิจฺเจติ ปพฺพชิตกาลโต ปฏฺฐาย กตฺตพฺเพ อปริมาณสีลกฺขนฺธโคปนาทิเก. สาตจฺจการิโนติ สตตการิโน, ๒- เตสํ สติยา อวิปฺปวาเสน สตานํ สาตฺถกสมฺปชญฺญํ สปฺปายสมฺปชญฺญํ โคจรสมฺปชญฺญํ อสมฺโมหสมฺปชญฺญนฺติ จตูหิ สมฺปชญฺเญหิ สมฺปชานานํ จตฺตาโรปิ อาสวา อตฺถํ คจฺฉนฺติ ปริกฺขยํ อภาวํ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. อิทานิ อตฺตโน สนฺติเก ฐิตภิกฺขูนํ โอวาทํ เทนฺโต "อุชุมคฺคมฺหี"ติ คาถมาห. ตตฺถ อุชุมคฺคมฺหิ อกฺขาเตติ อนฺตทฺวยปริวชฺชเนน กายวงฺกาทิปฺปหาเนน จ อุชุเก มชฺฌิมปฏิปทาภูเต อริยมคฺเค สตฺถารา ภาสิเต. คจฺฉถาติ ปฏิปชฺชถ. มา นิวตฺตถาติ อนฺตรา โวสานํ มาปชฺชถ. อตฺตนา โจทยตฺตานนฺติ อิธ อตฺถกาโม กุลปุตฺโต อปายภยปจฺจเวกฺขณาทินา อตฺตนาว อตฺตานํ โจเทนฺโต. นิพฺพานมภิหารเยติ อตฺตานํ นิพฺพานํ อภิหเรยฺย อุปเนยฺย, ยถา นํ สจฺฉิกโรติ, ตถา ปฏิปชฺเชยฺยาติ อตฺโถ. อิทานิ มยาปิ เอวเมว ปฏิปนฺนนฺติ อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ทสฺเสตุํ "อจฺจารทฺธมฺหี"ติอาทิ วุตฺตํ. อจฺจารทฺธมฺหิ วิริยมฺหีติ วิปสฺสนํ ภาเวนฺเตน มยา สมาธินา วิริยํ สมรสํ อกตฺวา อติวิย วิริเย ปคฺคหิเต. อจฺจารทฺธวิริยตา จสฺส เหฏฺฐา วุตฺตาเยว. วีโณปมํ กริตฺวา เมติ อายสฺมโต โสณสฺส "เย โข เกจิ ภควโต @เชิงอรรถ: สี....ถาลกํ ธมฺมกรกกมณฺฑลูติ สี.,อิ. สาตจฺจการิโน อฏฺฐิตการิโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๑.

สาวกา อารทฺธวิริยา วิหรนฺติ, อหํ เตสํ อญฺญตโร, อถ จ ปน เม นานุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ, ตสฺมาหํ วิพฺภมิสฺสามี"ติ จิตฺเต อุปฺปนฺเน สตฺถา อิทฺธิยา ตสฺส สมฺมุเข อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา "กสฺมา ตฺวํ โสณ `วิพฺภมิสฺสามี'ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ, กุสโล ตฺวํ ปุพฺเพ อคาริยภูโต วีณาย ตนฺติสฺสเร"ติ ปุจฺฉิตฺวา เตน "เอวํ ภนฺเต"ติ วุตฺเต "ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย อจฺจายตา โหนฺติ, อปิ นุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ, โส เหตํ ภนฺเต. ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา เต วีณาย ตนฺติโย อติสิถิลา โหนฺติ, อปิ นุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ, โน เหตํ ภนฺเต. ตํ กึ มญฺญสิ โสณ ยทา ปน เต วีณาย ตนฺติโย เนว อจฺจายตา โหนฺติ นาติสิถิลา สเม คุเณ ปติฏฺฐิตา, อปิ นุ เต วีณา ตสฺมึ สมเย สรวตี วา โหติ กมฺมญฺญา วาติ, เอวํ ภนฺเต. เอวเมว โข โสณ อจฺจารทฺธวิริยํ อุทฺธจฺจาย สํวตฺตติ, อติลีนวิริยํ โกสชฺชาย สํวตฺตติ, ตสฺมาติห ตฺวํ โสณ วิริยสมตํ อธิฏฺฐห, อินฺทฺริยานญฺจ สมตํ ปฏิวิชฺฌา"ติ เอวํ วีณํ อุปมํ กตฺวา ปวตฺติเตน วีโณปโมวาเทน มยฺหํ ธมฺมํ เทเสสิ. ตสฺสาหํ วจนํ สุตฺวาติ ตสฺส ภควโต วจนํ วีโณปโมวาทํ สุตฺวา อนฺตรา อุปฺปนฺนํ วิพฺภมิตุกามตํ ปหาย สตฺถุ สาสเน รโต อภิรโต วิหรึ. ๑- วิหรนโต จ สมถํ ปฏิปาเทสึ วิริยสมตํ โยเชนฺโต สทฺธาปญฺญานํ วิย สมาธิวิริยานํ สมรสตํ ๒- อุปฺปาเทนฺโต ฌานาธิฏฺฐานํ วิปสฺสนาสมาธึ สมฺปาเทสึ วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปสึ. ตตฺถ ปโยชนํ อาห "อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยา"ติ. อุตฺตมตฺถสฺส ปตฺติยาติ อรหตฺตาธิคมายาติ อตฺโถ. อิทานิ ยถา ปฏิปนฺนสฺส สมถวิปสฺสนา สมฺปชฺชึสุ, ตํ อญฺญาปเทเสน ทสฺเสนฺโต "เนกฺขมฺเม"ติอาทิมาห. ตตฺถ เนกฺขมฺเมติ ปพฺพชฺชาทิเก กามนิสฺสรเณ. @เชิงอรรถ: ม. วิหรามิ ม. สมตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๒.

อธิมุตฺตสฺสาติ ตตฺถ นินฺนโปณปพฺภารภาเวน ยุตฺตปฺปยุตฺตสฺส, ปฐมํ ตาว ปพฺพชฺชาภิมุโข หุตฺวา กาเม ปหาย ปพฺพชิตฺวา จ สีลวิโสธนํ อรญฺญวาโส ธุตงฺคปริหรณํ ภาวนาภิโยโคติ เอวมาทีสุ อนวชฺชธมฺเมสุ ยุตฺตปฺปยุตฺตสฺสาติ อตฺโถ. ปวิเวกญฺจ เจตโสติ เจตโส ปวิเวกญฺจ อธิมุตฺตสฺส เอวํ เนกฺขมฺมาธิมุตฺตสฺส สโต จตุกฺกปญฺจกชฺฌานานํ นิพฺพตฺตเนน วิเวเก ยุตฺตสฺส ปยุตฺตสฺส. อพฺยาพชฺฌาธิมุตฺตสฺสาติ อพฺยาพชฺเฌ นิทุกฺขตาย ๑- อธิมุตฺตสฺส ฌานสมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตตฺวา สมถสุเข ๒- ยุตฺตปฺปยุตฺตสฺส. อุปาทานกฺขยสฺส จาติ จตุนฺนมฺปิ อุปาทานานํ ขยนฺเต อรหตฺเต อธิมุตฺตสฺส. ภุมฺมตฺเถ หิ เอตํ สามิวจนํ. ตํ ยถาธิคตํ ฌานํ ปาทกํ กตฺวา อรหตฺตาธิคมาย วิปสฺสนํ อนุยุญฺชนฺตสฺสาติ อตฺโถ. ตณฺหกฺขยาธิมุตฺตสฺสาติ ตณฺหา ขียติ เอตฺถาติ ตณฺหกฺขโย, นิพฺพานํ, ตสฺมึ อธิมุตฺตสฺส อุปาทึ ๓- ภยโต อนุปาทิญฺจ เขมโต ทสฺสเนน นิโรเธ นินฺนโปณปพฺภารสฺส. อสมฺโมหญฺจ เจตโสติ อสมฺโมหสมฺปชญฺญวเสน จิตฺตสฺส อสมฺโมหปวตฺตึ สมฺโมหสมุจฺฉินฺทเนน วา จิตฺตสฺส อสมฺโมหภูตํ อริยมคฺคํ อธิมุตฺตสฺส. ทิสฺวา อายตนุปฺปาทนฺติ จกฺขาทีนํ อายตนานํ ยถาสกปจฺจเยหิ ขเณ ขเณ อุปฺปาทํ ตปฺปฏิปกฺขโต นิโรธญฺจ วิปสฺสนาปญฺญาสหิตาย มคฺคปญฺญาย ทิสฺวา ทสฺสนเหตุ. สมฺมา จิตฺตํ วิมุจฺจตีติ สมฺมา เหตุนา ญาเยน มคฺคปฏิปาฏิยา สพฺพาสวโต จิตฺตํ วิมุจฺจติ. "ตสฺส สมฺมา วิมุตฺตสฺสา"ติอาทีสุ อยํ สงฺเขปตฺโถ:- ตสฺส วุตฺตนเยน สมฺมเทว สพฺพสงฺกิเลสโต วิมุตฺตสฺส, ตโต เอว อจฺจนฺตุปสเมน สนฺตจิตฺตสฺส ขีณาสวภิกฺขุโน กตสฺส กุสลสฺส อกุสลสฺส วา อุปจโย นตฺถิ มคฺเคเนว สมุคฺฆาติตตฺตา, ปริญฺญาทิเภทํ กรณียํ น วิชฺชติ กตกิจฺจตฺตา. เอวํภูตสฺส ยถา เอกฆโน เสโล ปพฺพโต ปกติวาเตน น สมีรติ น สงฺกมฺปติ, เอวํ อิฏฺฐา จ อนิฏฺฐา จ รูปาทโย @เชิงอรรถ: สี.,อิ. อพฺยาปชฺโช นิทุกฺขตา ตํ สี.,อิ. สมถมุเข สี. อุปาทาทึ วา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖๓.

อารมฺมณธมฺมา ตาทิโน ตาทิภาวปฺปตฺตสฺส ฐิตํ อเนชํ ปหีนสพฺพโสกตาย ๑- วิสํยุตฺตํ จิตฺตํ นปฺปเวเธนฺติ น จาเลนฺติ, อสฺส จ อารมฺมณธมฺมสฺส กาเลน กาลํ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา วิปสฺสนฺโต วยํ นิโรธํ ขเณ ขเณ ภิชฺชนสภาวํ อนุปสฺสตีติ อญฺญํ พฺยากาสิ. โสณโกฬิวิสตฺเถรคาถาวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปรมตฺถทีปนิยา เถรคาถาสํวณฺณนาย เตรสกนิปาตสฺส อตฺถวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ------------------ @เชิงอรรถ: สี.,อิ. สพฺพโยคตาย


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๓ หน้า ๒๕๓-๒๖๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=33&A=5818&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=33&A=5818&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=26&i=380              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=26&A=7178              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=26&A=7328              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=26&A=7328              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_26

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]