อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

หน้าที่ ๙๓.
                            ๒. ภิกฺขุวคฺค
                    ๑. จูฬราหุโลวาทสุตฺตวณฺณนา ๑-
      [๑๐๗] เอวมฺเม สุตนฺติ จูฬราหุโลวาทสุตฺตํ. ตตฺถ อมฺพลฏฺิกายํ วิหรตีติ
เวฬุวนวิหารสฺส ปจฺจนฺเต ปธานฆรสงฺเขเป วิเวกกามานํ วสนตฺถาย กเต อมฺพลฏฺิกาติ
เอวํนามเก ปาสาเท ปวิเวกํ พฺรูหยนฺโต วิหรติ. กณฺฏโก นาม ชาตกาลโต
ปฏฺาย ติขิโณว โหติ, เอวเมว อยํปิ อายสฺมา สตฺตวสฺสิกสามเณรกาเลเยว
ปวิเวกํ พฺรูหยมาโน ตตฺถ วิหาสิ. ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโตติ ผลสมาปตฺติโต
วุฏฺาย. อาสนนฺติ ปกติปญฺตฺตเมเวตฺถ อาสนํ อตฺถิ, ตํ ปปฺโปเตฺวา เปสิ.
อุทกาทาเนติ อุทกภาชเน. "อุทกาธาเน"ติปิ ๒- ปาโ.
      อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อามนฺเตสีติ โอวาททานตฺถํ อามนฺเตสิ. ภควตา หิ
ราหุลตฺเถรสฺส สมฺพหุลา ธมฺมเทสนา กตา. สามเณรปญฺหา เถรสฺเสว
วุตฺตา. ๓- ตถา ราหุลสํยุตฺตํ มหาราหุโลวาทสุตฺตํ จูฬราหุโลวาทสุตฺตํ อิทํ
จูฬราหุโลวาทสุตฺตนฺติ.
      อยญฺหิ อายสฺมา สตฺตวสฺสิกกาเล ภควนฺตํ จีวรกณฺเณ คเหตฺวา "ทายชฺชํ
เม สมณ เทหี"ติ ทายชฺชํ ยาจมาโน ภควตา ธมฺมเสนาปติสาริปุตฺตตฺเถรสฺส
นิยฺยาเทตฺวา ปพฺพาชิโต. อถ ภควา ทหรกุมารา นาม ยุตฺตายุตฺตํ กถํ กเถนฺติ,
โอวาทมสฺส เทมีติ ราหุลกุมารํ อามนฺเตตฺวา "ราหุลสามเณเรน นาม ติรจฺฉานกถํ
กเถตุํ น วฏฺฏติ, ตฺวํ กถยมาโน เอวรูปํ กถํ กเถยฺยาสี"ติ สพฺพพุทฺเธหิ
อวิชหิตํ ทสปุจฺฉา ๔- ปญฺจปณฺณาสวิสฺสชฺชนํ "เอโก ปโญฺห, เอโก อุทฺเทโส,
เอกํ เวยฺยากรณํ, เทฺว ปญฺหา ฯเปฯ ทส ปญฺหา, ทส อุทฺเทสา, ทส เวยฺยากรณานิ. ๕-
เอกนฺนาม กึ, สพฺเพ สตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ก. อมฺพลฏฺิกราหุโลวาท...  ๒ ฉ.ม. อุทกฏฺาเนติปิ
@๓ ฉ.ม. สามเณรปญฺหํ...วุตฺตํ  ๔ ฉ.ม. ทสปุจฺฉํ  ๕ ฉ.ม. เวยฺยากรณาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๔.
อาหารฏฺิติกา ฯเปฯ ทส นาม กึ, ทสหงฺเคหิ สมนฺนาคโต อรหาติ วุจฺจตี"ติ ๑-
อิมํ สามเณรปญฺหํ กเถสิ. ปุน จินฺเตสิ "ทหรกุมารา นาม ปิยมุสาวาทา
โหนฺติ, อทิฏฺเมว ทิฏฺ อเมฺหหิ, ทิฏฺเมว น ทิฏฺ อเมฺหหีติ วทนฺติ
โอวาทมสฺส เทมี"ติ อกฺขีหิ โอโลเกตฺวาปิ สุขสญฺชานนตฺถํ ปมเมว จตสฺโส
อุทกาทานูปมาโย, ตโต เทฺว หตฺถิอุปมาโย ตโต ๒- เอกํ อาทาสูปมญฺจ ทสฺเสตฺวา
อิมํ สุตฺตํ กเถสิ. จตูสุ ปน ปจฺจเยสุ ตณฺหาวิวฏฺฏนํ ๓- ปญฺจสุ กามคุเณสุ
ฉนฺทราคปฺปหานํ กลฺยาณมิตฺตูปนิสฺสยสฺส มหนฺตภาวญฺจ ทสฺเสตฺวา ราหุลสุตฺตํ ๔-
กเถสิ. อาคตาคตฏฺาเน ภเวสุ ฉนฺทราโค น กตฺตพฺโพติ ทสฺเสตุํ ราหุลสํยุตฺตํ ๕-
กเถสิ. อหํ โสภามิ, มม วณฺณายตนํ ปสนฺนนฺติ อตฺตภาวํ นิสฺสาย
เคหสฺสิตฉนฺทราโค น กตฺตพฺโตติ มหาราหุโลวาทสุตฺตํ กเถสิ.
      ตตฺถ ราหุลสุตฺตํ อิมสฺมึ นาม กาเล วุตฺตนฺติ น วตฺตพฺพํ. ตญฺหิ
อภิโณฺหวาทวเสน วุตฺตํ. ราหุลสํยุตฺตํ สตฺตวสฺสิกกาลโต ปฏฺาย ยาว
อวสฺสิกภิกฺขุกาลา วุตฺตํ. มหาราหุโลวาทสุตฺตํ อฏฺารสวสฺสิกสามเณรกาเล ๖-
วุตฺตํ. จูฬราหุโลวาทสุตฺตํ อวสฺสิกภิกฺขุกาเล วุตฺตํ. กุมารกปโญฺห ๗-
จ อิทญฺจ จูฬราหุโลวาทสุตฺตํ สตฺตวสฺสิกสามเณรกาเล วุตฺตํ. เตสุ
ราหุโลวาทสุตฺตํ ๘- อภิโณฺหวาทตฺถํ, ราหุลสํยุตฺตํ, เถรสฺส วิปสฺสนาคพฺภคหณตฺถํ,
มหาราหุโลวาทํ เคหสฺสิตฉนฺทราควิโนทนตฺถํ, จูฬราหุโลวาทํ เถรสฺส
ปญฺจทสวิมุตฺติปริปาจนียธมฺมปริปากกาเล อรหตฺตคาหาปนตฺถํ วุตฺตํ. อิทญฺจ ปน
สนฺธาย ราหุลตฺเถโร ภิกฺขุสํฆมชฺเฌ ตถาคตสฺส คุณํ กเถนฺโต อิทมาห:-
             "กิกีว พีชํ รกฺเขยฺย       จามรี วาลมุตฺตมํ *-
              นิปโก สีลสมฺปนฺโน       มมํ รกฺขิ ๙- ตถาคโต"ติ. ๑๐-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ขุ.ขุ. ๒๕/๑-๑๐/๓ สามเณรปญฺหา   ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๓ ก. ตณฺหาวิวชฺชนํ ๔ ขุ. สุ. ๒๕/๓๔๒/๓๙๘ ราหุลสุตฺต ๕ สํ.นิ. ๑๖/๕๙๙/๒๘๗ (สฺยา)
@๖ ม. สตฺตรสาฏฺารส.... ๗ ฉ.ม. กุมารกปญฺหํ   ๘ ฉ.ม. ราหุลสุตฺตํ    ๙ ม. ทกฺขิ
@* ๑๐ ปาลิ....อณฺฑํ รกฺเขยฺย จามรีริว วาลธึ....ทกฺขิ มหามุนิ, ขุ. อป. ๓๒/๘๓/๘๗
@ราหุลเถราปทาน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๕.
      สามเณรปโญฺห ๑- อยุตฺตวจนปฺปหานตฺถํ อิทํ จูฬราหุโลวาทสุตฺตํ
สมฺปชานมุสาวาทสฺส อกรณตฺถํ วุตฺตํ.
      ตตฺถ ปสฺสสิ โนติ ปสฺสสิ นุ. ปริตฺตนฺติ โถกํ. สามญฺนฺติ สมณธมฺโม.
นิกฺกุชฺชิตฺวาติ อโธมุขํ กตฺวา. อุกฺกุชฺชิตฺวาติ อุตฺตานํ กตฺวา.
      [๑๐๘] เสยฺยถาปิ ราหุล รญฺโ นาโคติ อยํ อุปมา สมฺปชานมุสาวาทสํวรรหิตสฺส
โอปมฺมทสฺสนตฺถํ วุตฺตา. ตตฺถ อีสาทนฺโตติ รถีสาสทิสทนฺโต. อุรุฬฺหวาติ
อภิวฑฺฒิโต อาโรหสมฺปนฺโน. อภิชาโตติ สุชาโต ชาติสมฺปนฺโน. สงฺคามาวจโรติ
สงฺคามํ โอติณฺณปุพฺโพ. กมฺมํ กโรตีติ อาคตาคเต ปวตฺตนฺโต ปาเตติ. ๒-
ปุรตฺถิมกายาทีสุ ปน ปุรตฺถิมกาเยน ตาว ปฏิเสนาย ผลกโกฏฺกมุณฺฑปาการาทโย
ปาเตติ. ตถา ปจฺฉิมกาเยน. สีเสน กมฺมํ นาม นิยเมตฺวา เอตํ ปเทสํ มทฺทิสฺสามีติ
นิวตฺติตฺวา โอโลเกติ, เอตฺตเกน สตํปิ สหสฺสํปิ เทฺวธา ภิชฺชติ. กณฺเณหิ กมฺมํ
นาม อาคตาคเต สเร กณฺเณหิ ปหริตฺวา ๓- ปาตนํ. ทนฺเตหิ กมฺมํ นาม
ปฏิหตฺถิอสฺสหตฺถาโรหอสฺสาโรหปทาทีนํ วิชฺฌนํ. นงฺคุฏฺเน กมฺมํ นาม นงฺคุฏฺเ
พทฺธาย ทีฆสีลฏฺิยา วา อยมุสเลน วา เฉทนเภทนํ. รกฺขเตว โสณฺฑนฺติ โสณฺฑํ
ปน มุเข ปกฺขิปิตฺวา รกฺขติ.
      ตตฺถาติ ตสฺมึ ตสฺส หตฺถิโน รกฺขเณ. ๔- อปริจฺจตฺตนฺติ อนิสฺสฏฺ,
ปเรสํ ชยํ อมฺหากญฺจ ปราชยํ ปสฺสติ มญฺเติ. ๕- โสณฺฑายปิ กมฺมํ กโรตีติ
อยมุคฺครํ วา ขทิรมุสลํ วา คเหตฺวา สมนฺตา อฏฺารสหตฺถํ านํ มทฺทติ.
ปริจฺจตฺตนฺติ วิสฺสฏฺ, อิทานิ หตฺถิโยธาทีสุ นกุโตจิ ภายติ, อมฺหากํ ชยํ
ปเรสญฺจ ปราชยํ ปสฺสติ มญฺเติ. ๕- นาหนฺตสฺส กิญฺจิ ปาปนฺติ ตสฺส
ทุกฺกฏาทิอาปตฺติวีติกฺกเม วา มาตุฆาตกาทิกมฺเมสุ วา กิญฺจิ ปาปํ อกตฺตพฺพํ นาม
นตฺถิ. ตสฺมาติห เตติ ยสฺมา สมฺปชานมุสาวาทิโน อกตฺตพฺพํ ปาปํ นาม นตฺถิ,
ตสฺมา ตยา หสายปิ ทวกมฺยตายปิ มุสา น ภณิสฺสามีติ สิกฺขิตพฺพํ.
ปจฺจเวกฺขณตฺโถติ โอโลกนตฺโถ, ยํ มุเข วชฺชํ โหติ, ตสฺส ทสฺสนตฺโถติ วุตฺตํ
โหติ. ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปจฺจเวกฺขิตฺวาติ โอโลเกตฺวา โอโลเกตฺวา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สามเณรปญฺหํ     ๒ ฉ.ม. ปวตฺเตนฺโต ฆาเตติ   ๓ ม. ปริหริตฺวา
@๔ ฉ.ม. กรเณ          ๕ ฉ.ม. ปสฺสีติ มญฺติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙๖.
      [๑๐๙] สสกฺกํ น กรณียนฺติ เอกํเสเนว น กาตพฺพํ. ปฏิสํหเรยฺยาสีติ
นิวตฺเตยฺยาสิ มา กเรยฺยาสิ. อนุปทชฺเชยฺยาสีติ อนุปเทยฺยาสิ อุปตฺถมฺเภยฺยาสิ
ปุนปฺปุนํ กเรยฺยาสิ. อโหรตฺตานุสิกฺขีติ รตฺติญฺจ ทิวสญฺจ สิกฺขมาโน.
      [๑๑๑] อฏฺฏิยิตพฺพนฺติ อฏฺเฏน ปีฬิเตน ภวิตพฺพํ. หรายิตพฺพนฺติ ลชฺชิตพฺพํ.
ชิคุจฺฉิตพฺพนฺติ คูถํ ทิสฺวา วิย ชิคุจฺฉา อุปฺปาเทตพฺพา. มโนกมฺมสฺส
ปน อเทสนาวตฺถุกตฺตา อิธ เทเสตพฺพนฺติ น วุตฺตํ. กิตฺตเก ปน าเน
กายกมฺมวจีกมฺมานิ โสเธตพฺพานิ, กิตฺตเก มโนกมฺมนฺติ. กายกมฺมวจีกมฺมานิ
ตาว เอกสฺมึ ปุเรภตฺเตเยว โสเธตพฺพานิ. ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา ทิวาฏฺาเน
นิสินฺเนน หิ ปจฺจเวกฺขิตพฺพํ "อรุณุคฺคมนโต ปฏฺาย ยาว อิมสฺมึ าเน
นิสชฺชา อตฺถิ นุ โข เม อิมสฺมึ อนฺตเร ปเรสํ อกปฺปิยํ กายกมฺมํ วา
วจีกมฺมํ วา"ติ. สเจ อตฺถีติ ชานาติ, เทสนายุตฺตํ เทเสตพฺพํ, อาวิกรณยุตฺตํ
อาวิกาตพฺพํ. สเจ นตฺถิ, เตเนว ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ. มโนกมฺมํ ปน
เอตสฺมึ ปิณฺฑปาตปริเยสนฏฺาเน โสเธตพฺพํ. กถํ? "อตฺถิ นุ โข เม อชฺช
ปิณฺฑปาตปริเยสนฏฺาเน รูปาทีสุ ฉนฺโท วา ราโค วา ปฏิฆํ วา"ติ. สเจ
อตฺถิ, "น ปุน เอวํ กริสฺสามี"ติ จิตฺเตเนว อธิฏฺาตพฺพํ. สเจ นตฺถิ, ตเนว
ปีติปาโมชฺเชน วิหาตพฺพํ.
      [๑๑๒] สมณา วา พฺราหฺมณา วาติ พุทฺธา วา ปจฺเจกพุทฺธา วา
ตถาคตสาวกา วา. ตสฺมาติหาติ ยสฺมา อตีเตปิ เอวํ ปริโสเธสุํ, อนาคเตปิ
ปริโสเธสฺสนฺติ, เอตรหิปิ ปริโสเธนฺติ, ตสฺมา ตุเมฺหหิปิ เตสํ อนุสิกฺขนฺเตหิ
เอวํ สิกฺขิตพฺพนฺติ อตฺโถ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว. อิมํ ปน เทสนํ ภควา
ยาว ภวคฺคา อุสฺสิตสฺส รตนราสิโน โยชนิยมณิกฺขนฺเธน กูฏํ คณฺหนฺโต วิย
เนยฺยปุคฺคลวเสน ปรินิฏฺาเปสีติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                    จูฬราหุโลวาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                              ปมํ.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๙๓-๙๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=2337&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=2337&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=125
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=2383
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=2518
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=2518
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓
http://84000.org/tipitaka/read/?index_13