ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๙ ภาษาบาลีอักษรไทย ม.อ. (ปปญฺจ.๓)

                        ๕. มาคณฺฑิยสุตฺตวณฺณนา
      [๒๐๗] เอวมฺเม สุตนฺติ มาคณฺฑิยสุตฺตํ. ตตฺถ อคฺยาคาเรติ
อคฺคิโหตฺตสาลายํ. ๓- ติณสนฺถรเกติ ๔- เทฺว มาคณฺฑิยา มาตุโล จ ภาคิเนยฺโย
จ. เตสุ มาตุโล ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต, ภาคิเนยฺโยปิ สอุปนิสฺสโย น จิรสฺเสว
ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสติ. อถสฺส ภควา อุปนิสฺสยํ ทิสฺวา รมณียํ
เทวคพฺภสทิสํ คนฺธกุฏึ ปหาย ตตฺถ ฉาริกติณกจวราทีหิ อุกฺกลาเป อคฺยาคาเร
ติณสนฺถรกํ ปญฺญเปตฺวา ปรสงฺคหกรณตฺถํ กติปาหํ วสิตฺถ. ตํ สนฺธาเยตํ
วุตฺตํ. เตนุปสงฺกมีติ น เกวลํ ตํทิวสเมว, ยสฺมา ปน ตํ อคฺยาคารํ คามูปจาเร
ทารกทาริกาหิ โอติณฺณํ ๕- อวิวิตฺตํ, ตสฺมา ภควา นิจฺจกาลํปิ ทิวสภาคํ ตสฺมึ
วนสณฺเฑ วีตินาเมตฺวา สายํ วาสตฺถาย ตตฺถ อุปคจฺฉติ.
      อทฺทสา โข ฯเปฯ ติณสนฺถรกํ ปญฺญตฺตนฺติ ภควา อญฺเญสุ ทิวเสสุ
ติณสนฺถรกํ สงฺขริตฺวา ๖- สญฺญาณํ กตฺวา ฐเปตฺวา ๗- คจฺฉติ, ตํทิวสํ ปญฺญเปตฺวาว
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปุณฺณมอุโปสถทิวโส     ฉ.ม. เอหิภิกฺขุโนเยวาติ   ฉ.ม. อคฺคิโหมสาลายํ
@ ฉ.ม. ติณสนฺถารเกติ      ฉ.ม. โอกิณฺณํ    สี. สํหริตฺวา, ฉ.ม. สงฺฆริตฺวา
@ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

อคมาสิ. กสฺมา? ตทา หิ ปจฺจูสสมเย โลกํ โอโลเกตฺวาว อทฺทส "อชฺช มาคณฺฑิโย อิธาคนฺตฺวา อิมํ ติณสนฺถรกํ ทิสฺวา ภารทฺวาเชน สทฺธึ ติณสนฺถรกํ อารพฺภ กถาสลฺลาปํ กริสฺสติ, อถาหํ อาคนฺตฺวา ธมฺมํ เทสิสฺสามิ, โส ธมฺมํ สุตฺวา มม สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสติ. ปเรสํ สงฺคหกรณตฺถเมว หิ มยา ปารมิโย ปูริตา"ติ ติณสนฺถรกํ ปญฺญเปตฺวาว อคมาสิ. สมณเสยฺยานุรูปํ มญฺเญติ อิมํ ติณสนฺถรกํ "สมณสฺส อนุจฺฉวิกา เสยฺยา"ติ มญฺญติ. ๑- น จ อสญฺญตสมณสฺส วุฏฺฐานเมตํ. ๒- ตถาเหตฺถ หตฺเถน อากฑฺฒิตฏฺฐานํ วา ปาเทน อากฑฺฒิตฏฺฐานํ วา สีเสน ปหตฏฺฐานํ วา น ปญฺญายติ, อนากุโล อฆฏฺฏิโต ๓- อภินฺโน เฉเกน จิตฺตกาเรน ตุลิกาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา ปญฺญตฺโต วิย. สญฺญตสมณสฺส วสิตฏฺฐานํ, กสฺส โภ วสิตฏฺฐานนฺติ ปุจฺฉติ. ภูนหุโนติ หตวุฑฺฒิโน มริยาทการกสฺส. กสฺมา เอวมาห? ฉสุ ทฺวาเรสุ วุฑฺฒิปญฺญาปนลทฺธิกตฺตา. อยญฺหิ ตสฺส ลทฺธิ:- จกฺขุ พฺรูเหตพฺพํ วฑฺเฒตพฺพํ, อทิฏฺฐํ ทกฺขิตพฺพํ, ทิฏฺฐํ สมติกฺกมิตพฺพํ. โสตํ พฺรูเหตพฺพํ วฑฺเฒตพฺพํ, อสุตํ โสตพฺพํ, สุตํ สมติกฺกมิตพฺพํ. ฆานํ พฺรูเหตพฺพํ วฑฺเฒตพฺพํ, อฆายิตํ ฆายิตพฺพํ, ฆายิตํ สมติกฺกมิตพฺพํ. ชิวฺหา พฺรูเหตพฺพา วฑฺเฒตพฺพา, อสายิตํ สายิตพฺพํ, สายิตํ สมติกฺกมิตพฺพํ. กาโย พฺรูเหตพฺโพ วฑฺเฒตพฺโพ, อผุฏฺฐํ ผุสิตพฺพํ, ผุฏฺฐํ สมติกฺกมิตพฺพํ. มโน พฺรูเหตพฺโพ วฑฺเฒตพฺโพ, อวิญฺญาตํ วิชานิตพฺพํ, วิญฺญาตํ สมติกฺกมิตพฺพํ. เอวํ โส ฉสุ ทฺวาเรสุ วุฑฺฒึ ปญฺญเปติ ภควา ปน:- "จกฺขุนา สํวโร สาธุ สาธุ โสเตน สํวโร ฆาเนน สํวโร สาธุ สาธุ ชิวฺหาย สํวโร. กาเยน สํวโร สาธุ สาธุ วาจาย สํวโร มนสา สํวโร สาธุ สาธุ สพฺพตฺถ สํวโร สพฺพตฺถ สํวุโต ภิกฺขุ สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตี"ติ ๔- @เชิงอรรถ: ฉ.ม. มญฺญามิ ฉ.ม. นิวุตฺถฏฺฐานเมตํ ฉ.ม. อนากิณฺโณ @ ขุ. ธ. ๒๕/๓๖๐-๑/๘๐ ภิกฺขุวคฺค

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

ฉสุ ทฺวาเรสุ สํวรํ ปญฺญเปติ. ตสฺมา โส "วุฑฺฒิหโต สมโณ โคตโม มริยาทการโก"ติ มญฺญมาโน "ภูนหุโน"ติ อาห. อริเย ญาเย ธมฺเม กุสเลติ ปริสุทฺเธ การเณ ธมฺเม อนวชฺเช. อิมินา กึ ทสฺเสติ? เอวรูปสฺส นาม อุคฺคตสฺส ปญฺญาตสฺส ยสสฺสิโน อุปริ วาจํ ๑- ภาสมาเนน วีมํสิตฺวา อุปธาเรตฺวา มุเข อารกฺขํ ฐเปตฺวา ภาสิตพฺโพ โหติ. ตสฺมา มา สหสา อภาสิ, มุเข อารกฺขํ ฐเปหีติ ทสฺเสติ. เอวญฺหิ โน สุตฺเต โอจรตีติ ยสฺมา อมฺหากํ สุตฺเต เอวํ อาคจฺฉติ. น มยํ มุขารุฬฺหิจฺฉามตฺตํ ๒- วทาม, สุตฺเต จ นาม อาคตํ วทมานา กสฺส ภาเสยฺยาม, ๓- ตสฺมา สมฺมุขาปิ นํ วเทยฺยามาติ อตฺโถ. อปฺโปสฺสุกฺโกติ มม รกฺขนตฺถาย อนุสฺสุกฺโก อวฺยาวโฏ ๔- หุตฺวาติ อตฺโถ. วุตฺโตว นํ วเทยฺยาติ มยา วุตฺโตว หุตฺวา อปุจฺฉิโตว กถํ สมุฏฺฐาเปตฺวา อมฺพชมฺพุอาทีนิ คเหตฺวา วิย อปูรยมาโน มยา กถิตนิยาเมน ภวํ ภารทฺวาโช วเทยฺย, วทตูติ ๕- อตฺโถ. [๒๐๘] อสฺโสสิ โขติ สตฺถา อาโลกํ วฑฺเฒตฺวา ทิพฺพจกฺขุนา มาคณฺฑิยํ ตตฺถ อาคตํ อทฺทส, ทฺวินฺนํ ชนานํ ภาสมานานํ ทิพฺพโสเตน สทฺทํปิ อสฺโสสิ. ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโตติ ผลสมาปตฺติยา วุฏฺฐิโต. สํวิคฺโคติ ปีติสํเวเคน สํวิคฺโค จลิโต กมฺปิโต. ตสฺส กิร เอตทโหสิ "เนว มาคณฺฑิเยน สมณสฺส โคตมสฺส อาโรปิตํ, น มยา. อเมฺห มุญฺจิตฺวา อญฺโญ เอตฺถ ตติโยปิ นตฺถิ, สุโต ภวิสฺสติ อมฺหากํ สทฺโท ติขิณโสเตน ปุริเสนา"ติ. อถสฺส อพฺภนฺตเร ปีติ อุปฺปชฺชิตฺวา นวนวุติโลมกูปสหสฺสานิ อุทฺธคฺคานิ อกาสิ. เตน วุตฺตํ "สํวิคฺโค โลมหฏฺฐชาโต"ติ. อถโข มาคณฺฑิโย ปริพฺพาชโก ปริพฺพาชกสฺส ปภินฺนมุขํ วิย พีชํ ปริปากคตํ ญาณํ, ตสฺมา สนฺนิสีทิตุํ อสกฺโกนฺโต อาหิณฺฑมาโน ปุน สตฺถุ สนฺติกํ อาคนฺตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. ตํ ทสฺเสตุํ "อถโข มาคณฺฑิโย"ติอาทิ วุตฺตํ. [๒๐๙] สตฺถา "เอวํ กิร ตฺวํ มาคณฺฑิย มํ อวจา"ติ อวตฺวาว จกฺขุํ โข มาคณฺฑิยาติ ปริพฺพาชกสฺส ธมฺมเทสนํ อารภิ. ตตฺถ วสนฏฺฐานฏฺเฐน @เชิงอรรถ: ม. วาทํ สี. มุขารุฬฺหมตฺตํ ฉ.ม. ภาเยยฺยาม ฉ.ม. อวาวโฏ @ ฉ.ม. วทสฺสูติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

รูปํ จกฺขุสฺส อาราโมติ จกฺขุ รูปารามํ. รูเป รตนฺติ รูปรตํ. รูเปน จกฺขุ อาโมทิตํ สมฺโมทิตนฺติ รูปสมฺมุทิตํ. ทนฺตนฺติ นิพฺพิเสวนํ. คุตฺตนฺติ โคปิตํ. รกฺขิตนฺติ ฐปิตารกฺขํ. สํวุตนฺติ ปิหิตํ. สํวรายาติ ปิธานตฺถาย. [๒๑๐] ปริจาริตปุพฺโพติ อภิรมิตปุพฺโพ. รูปปริฬาหนฺติ รูปํ อารพฺภ อุปฺปชฺชนปริฬาหํ. อิมสฺส ปน เต มาคณฺฑิย กิมสฺส วจนียนฺติ อิมสฺส รูปํ ปริคฺคณฺหิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตสฺส ขีณาสวสฺส ตยา กึ วจนํ วตฺตพฺพํ อสฺส, วุฑฺฒิหโต มริยาทการโกติ อิทํ วตฺตพฺพํ น วตฺตพฺพนฺติ ปุจฺฉติ. น กิญฺจิ โภ โคตมาติ โภ โคตม กิญฺจิ วตฺตพฺพํ นตฺถิ. เสสทฺวาเรสุปิ เอเสว นโย. [๒๑๑] อิทานิ ยสฺมา ตยา ปญฺจกฺขนฺเธ ปริคฺคเหตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตสฺส ขีณาสวสฺส กิญฺจิ วตฺตพฺพํ นตฺถิ, อหญฺจ ปญฺจกฺขนฺเธ ปริคฺคเหตฺวา สพฺพญฺญุตํ ปตฺโต, ตสฺมา อหํปิ เต น กิญฺจิ วตฺตพฺโพติ ทสฺเสตุํ อหํ โข ปนาติอาทิมาห. ตสฺส มยฺหํ มาคณฺฑิยาติ คิหิกาเล อตฺตโน สมฺปตฺตึ ทสฺเสนฺโต อาห. ตตฺถ วสฺสิโกติอาทีสุ ยตฺถ สุขํ โหติ วสฺสกาเล วสิตุํ, อยํ วสฺสิโก. อิตเรสุปิ เอเสว นโย. อยํ ปเนตฺถ วจนตฺโถ:- วสฺสํ วาโส วสฺสํ, วสฺสํ อรหตีติ วสฺสิโก. อิตเรสุปิ เอเสว นโย. ตตฺถ วสฺสิโก ปาสาโท นาติอุจฺโจ โหติ นาตินีโจ, ทฺวารวาตปานานิปิสฺส นาติตนูนิ นาติพหูนิ, ภุมฺมตฺถรณปจฺจตฺถรณขชฺชโภชฺชานิ เจตฺถ ๑- มิสฺสกาเนว วฏฺฏนฺติ. เหมนฺติเก ถมฺภาปิ ภิตฺติโยปิ นีจา โหนฺติ, ทฺวารวาตปานานิ ตนุกานิ สุขุมจฺฉิทฺทานิ. อุณฺหปฺปเวสนตฺถาย ภิตฺตินิยูหานิ นีหริยนฺติ. ภุมฺมตฺถรณปจฺจตฺถรณนิวาสนปารุปนานิ ปเนตฺถ อุณฺหวิริยานิ กมฺพลาทีนิ วฏฺฏนฺติ. ขชฺชโภชฺชํ สินิทฺธํ กฏุกสนฺนิสฺสิตญฺจ. คิมฺหิเก ถมฺภาปิ ภิตฺติโยปิ อุจฺจา โหนฺติ. ทฺวารวาตปานานิ ปเนตฺถ พหูนิ วิปุลชาลานิ ภวนฺติ. ภุมฺมตฺถรณาทีนิ ทุกูลมยานิ วฏฺฏนฺติ, ขชฺชโภชฺชานิ มธุรรสสีตวิริยานิ. วาตปานสมีเปสุ เจตฺถ นว จาฏิโย ฐเปตฺวา อุทกสฺส ปูเรตฺวา นีลุปฺปลาทีหิ สญฺฉาเทนฺติ. เตสุ เตสุ ปเทเสสุ อุทกยนฺตานิ กโรนฺติ, เยหิ เทเว วสฺสนฺเต วิย อุทกธารา นิกฺขมนฺติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม....โภชนาปิเปตฺถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๙.

โพธิสตฺตสฺส ปน อฏฺฐสตสุวณฺณฆเฏ จ รชตฆเฏ จ คนฺโธทกสฺส ปูเรตฺวา นีลุปฺปลคจฺฉกํ กาเรตฺวา ๑- สยนํ ปริวาเรตฺวา ฐปยึสุ. มหนฺเตสุ โลหกฏาเหสุ คนฺธกลลํ ปูเรตฺวา นีลุปฺปลปทุมปุณฺฑรีกานิ โรเปตฺวา อุตุคฺคหณตฺถาย ตตฺถ ตตฺถ ฐเปสุํ. สุริยรสฺมีหิ ปุปฺผานิ ปุปฺผนฺติ. นานาวิธา ภมรคณา ปาสาทํ ปวิสิตฺวา ปุปฺเผสุ รสํ ๒- คณฺหนฺตา วิจรนฺติ. ปาสาโท อติสุคนฺธคนฺโธ ๓- โหติ. ยมกภิตฺติยา อนฺตเร โลหนาฬึ ฐเปตฺวา นวภูมิกปาสาทสฺส อุปริ อากาสงฺคเณ รตนมณฺฑปมตฺถเก สุขุมจฺฉิทฺทกํ ชาลํ พทฺธํ อโหสิ. เอกสฺมึ ฐาเน สุกฺขมหึสจมฺมํ ปสาเรติ. โพธิสตฺตสฺส อุทกกีฬนเวลาย มหึสจมฺเม ปาสาณคุเฬ ขิปนฺติ, เมฆตฺถนิตสทฺโท วิย โหติ. เหฏฺฐา ยนฺตํ ปริวตฺเตนฺติ, อุทกํ อภิรุหิตฺวา ชาลมตฺถเก ปตติ, วสฺสปตนสลิลํ วิย ๔- โหติ. ตทา โพธิสตฺโต นีลปฏํ นิวาเสติ, นีลปฏํ ปารุปติ, นีลปสาธนํ ปสาเธติ. ปริวาราปิสฺส จตฺตาฬีส นาฏกสหสฺสานิ นีลวตฺถาภรณาเนว นีลวิเลปนานิ ๕- หุตฺวา มหาปุริสํ ปริวาเรตฺวา รตนมณฺฑปํ คจฺฉนฺติ. ทิวสภาคํ อุทกกีฬํ กีฬนฺโต สีตลอุตุสุขํ อนุโภติ. ปาสาทสฺส จตูสุ ทิสาสุ จตฺตาโร สรา โหนฺติ, ทิวากาเล นานาวณฺณา สกุณคณา ปาจีนสรโต วุฏฺฐาย วิรวมานา ปาสาทมตฺถเกน ปจฺฉิมสรํ คจฺฉนฺติ. ปจฺฉิมสรโต วุฏฺฐาย ปาจีนสรํ, อุตฺตรสรโต ทกฺขิณสรํ, ทกฺขิณสรโต อุตฺตรสรํ คจฺฉนฺติ, อนฺตรวสฺสสมโย วิย โหติ. เหมนฺติกปาสาโท ปน ปญฺจภูมิโก อโหสิ, วสฺสิกปาสาโท สตฺตภูมิโก. นิปฺปุริเสหีติ ปุริสวิรหิเตหิ. น เกวลญฺเจตฺถ ตุริยาเนว นิปฺปุริสานิ, สพฺพฏฺฐานานิปิ นิปฺปุริสาเนว. โทวาริกาปิ อิตฺถิโยว, นฺหาปนาทิปริกมฺมกราปิ อิตฺถิโยว. ราชา กิร "ตถารูปํ อิสฺสริยสุขสมฺปตฺตึ อนุภวมานสฺส ปุริสํ ทิสฺวา ปุริสสงฺกา อุปฺปชฺชติ, สา เม ปุตฺตสฺส มา อโหสี"ติ สพฺพกิจฺเจสุ อิตฺถิโยว ฐเปสิ. ตาย รติยา รมมาโนติ อิทํ จตุตฺถชฺฌานิกผลสมาปตฺติรตึ สนฺธาย วุตฺตํ. @เชิงอรรถ: สี. นีลุปฺปลควจฺฉิเต กาเรตฺวา, ฉ.ม. นีลุปฺปลคจฺฉเก กริตฺวา สี. รชํ @ ฉ.ม. อติสุคนฺโธ สี. วสฺสํ ปตฺตกาโล วิย ม. นีลปฏานิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๐.

[๒๑๒] คหปติ วา คหปติปุตฺโต วาติ เอตฺถ ยสฺมา ขตฺติยานํ เสตจฺฉตฺตสฺมึเยว ปตฺถนา โหติ, มหา จ เนสํ ปปญฺโจ, พฺราหฺมณา มนฺเตหิ อติตฺตา มนฺเต คเวสนฺตา วิจรนฺติ, คหปติโน ปน มุทฺธาคณนมตฺตสฺส ๑- อุคฺคหิตกาลโต ปฏฺฐาย สมฺปตฺตึเยว อนุภวนฺติ, ตสฺมา ขตฺติยพฺรหฺมเณ อคฺคเหตฺวา "คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา"ติ อาห. อาวฏฺเฏยฺยาติ มานุสกกามเหตุ อาวฏฺโฏ ภเวยฺยาติ อตฺโถ. อภิกฺกนฺตตราติ วิสิฏฺฐตรา. ปณีตตราติ อนปฺปกตรา, ๒- วุตฺตมฺปิ เจตํ:- "กุสคฺเคนุทกมาทาย ๓- สมุทฺเท อุทกมฺมิเน เอวํ มานุสกา กามา ทิพฺพกามาน สนฺติเก"ติ. ๔- สมฺปฏิคฺคยฺห ๕- ติฏฺฐตีติ ทิพฺพสุขํ คณฺหิตฺวา ตโต วิสิฏฺฐตรา หุตฺวา ติฏฺฐติ. โอปมฺมสํสนฺทนํ ปเนตฺถ เอวํ เวทิตพฺพํ:- คหปติสฺส ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมงฺคีภูตกาโล วิย โพธิสตฺตสฺส ตีสุ ปาสาเทสุ จตฺตาฬีสสหสฺสอิตฺถีมชฺเฌ โมทนกาโล, ตสฺส สุจริตํ ปูเรตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตกาโล วิย โพธิสตฺตสฺส อภินิกฺขมนํ กตฺวา โพธิปลฺลงฺเก สพฺพญฺญุตํ ปฏิวิทฺธกาโล, ตสฺส นนฺทนวเน สมฺปตฺตึ อนุภวนกาโล วิย ตถาคตสฺส จตุตฺถชฺฌานิกผลสมาปตฺติรติยา วีติวตฺตนกาโล, ตสฺส มานุสกานํ ปญฺจนฺนํ กามคุณานํ อปตฺถนกาโล วิย ตถาคตสฺส จตุตฺถชฺฌานิกผลสมาปตฺติรติยา วีตินาเมนฺตสฺส หีนชนสุขสฺส อปตฺถนกาโลติ. [๒๑๓] สุขีติ ปฐมํ ทุกฺขิโต ปจฺฉา สุขิโต อสฺส. เสรีติ ปฐมํ เวชฺชทุติยโก ปจฺฉา เสรี เอกโก ภเวยฺย. สยํวสีติ ปฐมํ เวชฺชสฺส วเส วตฺตมาโน เวชฺเชน นิสีตาติ วุตฺเต นิสีทิ, นิปชฺชาติ วุตฺเต นิปชฺชิ, ภุญฺชาติ วุตฺเต ภุญฺชิ, ปิวาติ วุตฺเต ปิวิ, ปจฺฉา สยํวสี ชาโต. เยน กามํ คโมติ ปฐมํ อิจฺฉิติจฺฉิตฏฺฐานํ คนฺตุํ นาลตฺถ, ปจฺฉา โรเค วูปสนฺเต วนทสฺสนคิริทสฺสนปพฺพตทสฺสนาทีสุปิ เยนกามํ คโม ชาโต, ยตฺถ ยตฺเถว คนฺตุํ อิจฺฉติ, ตตฺถ ตตฺเถว คจฺเฉยฺย. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. มุทฺธาคณนมตฺตํ ฉ.ม. อตปฺปกตรา สี. กุสคฺเค อุทกมาทาย @ ขุ. ชา. ๒๘/๓๒๗/๑๓๒ มหาสุตโสมชาตก (สฺยา) ฉ.ม. สมธิคยฺห

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๑.

เอตฺถาปิ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- ปุริสสฺส กุฏฺฐิกาโล วิย หิ โพธิสตฺตสฺส อคารมชฺเฌ วสนกาโล, องฺคารกปลฺลํ วิย เอกํ กามวตฺถุ, เทฺว กปลฺลานิ วิย เทฺว วตฺถูนิ, สกฺกสฺส ปน เทวรญฺโญ อฑฺฒเตยฺยโกฏิยานิ องฺคารกปลฺลานิ วิย อฑฺฒติยนาฏกโกฏิโย, นเขหิ วณมุขานิ ตจฺเฉตฺวา องฺคารกปลฺเล ปริตาปนํ วิย วตฺถุปฏิเสวนํ, เภสชฺชํ อาคมฺม อโรคกาโล วิย กาเมสุ อาทีนวํ เนกฺขมฺเม จ อานิสํสํ ทิสฺวา นิกฺขมฺม พุทฺธภูตกาเล จตุตฺถชฺฌานิกผลสมาปตฺติรติยา วีติวตฺตนกาโล, อญฺญํ กุฏฺฐึ ปุริสํ ทิสฺวา อปตฺถนกาโล วิย ตาย รติยา วีตินาเมนฺตสฺส หีนชนรติยา อปตฺถนกาโลติ. [๒๑๔] อุปหตินฺทฺริโยติ ติมิรกุฏฺเฐน ๑- นาม อุปหตกายปฺปสาโท. อุปหตินฺทฺริยาติ อุปหตปญฺญินฺทฺริยา. เต ยถา โส อุปหตกายินฺทฺริโย กุฏฺฐี ทุกฺขสมฺผสฺสสฺมึเยว อคฺคิสฺมึ สุขมิติ วิปรีตสญฺญํ ปจฺจลตฺถ, เอวํ ปญฺญินฺทฺริยสฺส อุปหตตฺตา ทุกฺขสมฺผสฺเสเสฺวว กาเมสุ สุขมิติ วิปรีตสญฺญํ ปจฺจลตฺถุํ. [๒๑๕] อสุจิตรานิ เจวาติอาทีสุ ปกติยาว ตานิ อสุจีนิ จ ทุคฺคนฺธานิ จ ปูตีนิ จ, อิทานิ ปน อสุจิตรานิ เจว ทุคฺคนฺธตรานิ จ ปูติตรานิ จ โหนฺติ. กาจีติ ตสฺส หิ ปริตาเปนฺตสฺส จ กณฺฑวนฺตสฺส ๒- จ ปาณกา อนฺโต ปวิสนฺติ, ทุฏฺฐโลหิตทุฏฺฐปุพฺพา ปคฺฆรนฺติ. เอวมสฺส กาจิ อสฺสาทมตฺตา โหติ. อาโรคฺยปรมาติ คาถาย เย เกจิ ธนลาภา วา ยสลาภา วา ปุตฺตลาภา วา อตฺถิ, อาโรคฺยํ เตสํ ปรมํ อุตฺตมํ, นตฺถิ ตโต อุตฺตริตโร ลาโภติ อาโรคฺยปรมา ลาภา. ยงฺกิญฺจิ ฌานสุขํ วา มคฺคสุขํ วา ผลสุขํ วา อตฺถิ, นิพฺพานํ ตตฺถ ปรมํ, นตฺถิ ตโต อุตฺตริตรํ สุขนฺติ นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ. อฏฺฐงฺคิโก จ มคฺคานนฺติ ปุพฺพภาคมคฺคานํ ปุพฺพภาคคมเนเนว อมตคามีนํ อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ๓- เขโม, นตฺถิ ตโต เขมตโร อญฺโญ มคฺโค. อถวา เขมํ อมตคามินนฺติ เอตฺถ เขมนฺติปิ อมตนฺติปิ นิพฺพานสฺเสว นามํ. ยาวตา ปุถุสมณพฺราหฺมณา ปรปฺปวาทา เขมคามิโน จ อมตคามิโน จาติ ลทฺธิวเสน คหิตา, สพฺเพสํ เตสํ เขมอมตคามีนํ มคฺคานํ อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ๓- ปรโม อุตฺตโมติ อยเมตฺถ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: สี. จิรกุฏฺเฐน ฉ.ม. กิมิรกุฏฺเฐน ฉ.ม. กณฺฑุวนฺตสฺส @ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๒.

[๒๑๖] อาจริยปาจริยานนฺติ อาจริยานญฺเจว อาจริยาจริยานญฺจ. สเมตีติ เอกนาฬิยา มิตํ วิย เอกตุลาย ตุลิตํ วิย สทิสํ โหติ นินฺนานากรณํ. อโนมชฺชตีติ ปาณึ เหฏฺฐา โอตาเรนฺโต มชฺชติ, "อิทนฺตํ โภ โคตม อาโรคฺยํ, อิทนฺตํ นิพฺพานนฺ"ติ กาเลน สีสํ กาเลน อุรํ ปริมชฺชนฺโต เอวมาห. [๒๑๗] เฉกนฺติ ปสนฺนํ. ๑- สาหุลจีวเรนาติ ๒- กาฬเกหิ เอฬกโลเมหิ กตถูลจีวเรน. สงฺการโจฬเกนาติปิ วทนฺติ. วาจํ นิจฺฉาเรยฺยาติ กาเลน ทสาย กาเลน อนฺเต กาเลน มชฺเฌ ปริมชฺชนฺโต นิจฺฉาเรยฺย, วเทยฺยาติ อตฺโถ. ปุพฺพเกเหสาติ ปุพฺพเกหิ เอสา. วิปสฺสีปิ หิ ภควา ฯเปฯ กสฺสโปปิ ภควา จตุปริสมชฺเฌ นิสินฺโน อิมํ คาถํ อภาสิ, "อตฺถนิสฺสิตา คาถา"ติ มหาชโน อุคฺคณฺหิ. สตฺถริ ปรินิพฺพุเต อปรภาเค ปริพฺพาชกานํ อนฺตรํ ปวิฏฺฐา. เต โปตฺถกคตํ กตฺวา ปททฺวยเมว รกฺขึสุ. ๓- เตนาห สา เอตรหิ อนุปุพฺเพน ปุถุชฺชนคาถาติ. ๔- [๒๑๘] โรโคว ภูโตติ โรคภูโต. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. อริยํ จกฺขุนฺติ ปริสุทฺธํ วิปสฺสนาญาณญฺเจว มคฺคญาณญฺจ. ปโหตีติ สมตฺโถ. เภสชฺชํ กเรยฺยาติ อุทฺธํวิเรจนอโธวิเรจนอญฺชนปจนาทิเภสชฺชํ ๕- กเรยฺย. [๒๑๙] น จกฺขูนิ อุปฺปาเทยฺยาติ ยสฺส หิ อนฺตรา ปิตฺตเสมฺหาทิปลิเวเฐน ๖- จกฺขุปสาโท อุปหโต โหติ, โส เฉกํ เวชฺชํ อาคมฺม สปฺปายํ เภสชฺชํ เสวนฺโต จกฺขูนิ อุปฺปาเทติ นาม. ชจฺจนฺธสฺส ปน มาตุกุจฺฉิยํเยว วินฏฺฐานิ, ตสฺมา โส น ลภติ. เตน วุตฺตํ "น จกฺขูนิ อุปฺปาเทยฺยา"ติ. [๒๒๐] ทุติยวาเร ชจฺจนฺโธติ ชาตกาลโต ปฏฺฐาย ปิตฺตาทิปลิเวเฐน อนฺโธ. อมุสฺมินฺติ ตสฺมึ ปุพฺเพ วุตฺเต. อมิตฺตโตปิ ทเหยฺยาติ อมิตฺโต เม อยนฺติ เอวํ อมิตฺตโต ฐเปยฺย. ทุติยปเทปิ เอเสว นโย, อิมินา จิตฺเตนาติ วฏฺเฏ อนุคตจิตฺเตน. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สมฺปนฺนํ ฉ.ม. สาหุฬิจีเรนาติ ฉ.ม. รกฺขิตุํ สกฺขึสุ @ สี. ปุถุชฺชนคตาติ ฉ.ม. อุทฺธํวิเรจนํ อโธวิเรจนํ อญฺชนญฺจาติ เภสชฺชํ @ สี. ปิตฺตเสมฺหาทิปลิโพเธน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๓.

ตสฺส เม อุปาทานปจฺจยาติ เอกสนฺธิ ทฺวิสงฺเขโป ปจฺจยากาโร กถิโต, วฏฺฏํ วิภาวิตํ. [๒๒๑] ธมฺมานุธมฺมนฺติ ธมฺมสฺส อนุธมฺมํ อนุจฺฉวิกปฏิปทํ. อิเม โรคา คณฺฑา สลฺลาติ ปญฺจกฺขนฺเธ ทสฺเสติ. อุปาทานนิโรธาติ วิวฏฺฏํ ทสฺเสนฺโต อาห. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย มาคณฺฑิยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ปญฺจมํ. -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้า ๑๕๕-๑๖๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=9&A=3905&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=9&A=3905&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=13&i=276              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=13&A=4769              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=13&A=5529              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=13&A=5529              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๓ http://84000.org/tipitaka/read/?index_13

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]