ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านข้อแรกอ่านข้อก่อนนี้อ่านข้อถัดไปอ่านข้อสุดท้าย
พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)

[348] ธาตุ 18 (สิ่งที่ทรงสภาวะของตนอยู่เอง ตามที่เหตุปัจจัยปรุงแต่งขึ้น เป็นไปตามธรรมนิยามคือกำหนดแห่งธรรมดา ไม่มีผู้สร้างผู้บันดาล และมีรูปลักษณะกิจอาการเป็นแบบจำเพาะตัว อันพึงกำหนดเอาเป็นหลักได้แต่ละอย่างๆ — elements)
       1. จักขุธาตุ (ธาตุคือจักขุปสาท — eye element)
       2. รูปธาตุ (ธาตุคือรูปารมณ์ — visible-data element)
       3. จักขุวิญญาณธาตุ (ธาตุคือจักขุวิญญาณ — eye-consciousness element)
       4. โสตธาตุ (ธาตุคือโสตปสาท — ear element)
       5. สัททธาตุ (ธาตุคือสัททารมณ์ — sound element)
       6. โสตวิญญาณธาตุ (ธาตุคือโสตวิญญาณ — ear-consciousness element)
       7. ฆานธาตุ (ธาตุคือฆานปสาท — nose element)
       8. คันธธาตุ (ธาตุคือคันธารมณ์ — odor element)
       9. ฆานวิญญาณธาตุ (ธาตุคือฆานวิญญาณ — nose-conscious-ness element)
       10. ชิวหาธาตุ (ธาตุคือชิวหาปสาท — tongue element)
       11. รสธาตุ (ธาตุคือรสารมณ์ — flavor element)
       12. ชิวหาวิญญาณธาตุ (ธาตุคือชิวหาวิญญาณ — tongue-consciousness element)
       13. กายธาตุ (ธาตุคือกายปสาท — body element)
       14. โผฏฐัพพธาตุ (ธาตุคือโผฏฐัพพารมณ์ — tangible-data element)
       15. กายวิญญาณธาตุ (ธาตุคือกายวิญญาณ — body-consciousness element)
       16. มโนธาตุ (ธาตุคือมโน — mind element)
       17. ธรรมธาตุ (ธาตุคือธรรมารมณ์ — mental-data element)
       18. มโนวิญญาณธาตุ (ธาตุคือมโนวิญญาณ — mind-consciousness element)

       ข้อควรสังเกต
           ก. ข้อ 3-6-9-12-15 ได้แก่ ทวิปัญจวิญญาณจิต รวมเป็นจิต = 10
           ข. ข้อ 16 มโนธาตุ ได้แก่ สัมปฏิจฉนะ 2 กับปัญจทวาราวัชชนะ 1 รวมเป็นจิต = 3
           ค. ข้อ 18 มโนวิญญาณธาตุ ได้แก่ จิตนอกเหนือจากนั้นอีก 76
                  รวมเป็นจิตทั้งสิ้น = 89

       ดู [356] จิต 89 หรือ 121.

Vbh.87;
Vism.484;
Comp.183.
อภิ.วิ. 35/124/108;
วิสุทธิ. 3/65;
สงฺคห. 44.


พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๖
http://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=ธาตุ_18
http://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=%B8%D2%B5%D8_18

อ่านข้อแรกอ่านข้อก่อนนี้อ่านข้อถัดไปอ่านข้อสุดท้าย

บันทึก  ๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๗,  ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๘ การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจาก พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๗ พ.ศ. ๒๕๓๕, พิมพ์ครั้งที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๖ หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]