อนุปทวคฺโค
------
อนุปทสุตฺตํ
[๑๕๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
[๑๕๔] ภควา เอตทโวจ ปณฺฑิโต ภิกฺขเว สารีปุตฺโต
มหาปญฺโ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต ปุถุปญฺโ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต
หาสปญฺโ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต ชวนปญฺโ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต
ติกฺขปญฺโ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต นิพฺเพธิกปญฺโ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต
สารีปุตฺโต ภิกฺขเว อฑฺฒมาสํ อนุปทธมฺมวิปสฺสนํ วิปสฺสิ ฯ ตตฺริทํ
ภิกฺขเว สารีปุตฺตสฺส อนุปทธมฺมวิปสฺสนาย โหติ ฯ
[๑๕๕] อิธ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ
ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ เย จ ปเม ฌาเน ธมฺมา วิตกฺโก จ วิจาโร จ
ปีติ จ สุขญฺจ จิตฺเตกคฺคตา จ ผสฺโส เวทนา สญฺา เจตนา
วิญฺาณํ ๑- ฉนฺโท อธิโมกฺโข วิริยํ สติ อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส
ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา โหนฺติ ตฺยสฺส ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ
วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. จิตฺตํ ฯ
เอวํ กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ๑- ฯ โส
เตสุ ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ
วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ
อุตฺตรึ นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๕๖] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา
อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ
ปีติสุขํ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ เย จ ทุติเย ฌาเน
ธมฺมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาโท จ ปีติ จ สุขญฺจ จิตฺเตกคฺคตา จ
ผสฺโส เวทนา สญฺา เจตนา วิญฺาณํ ฉนฺโท อธิโมกฺโข วิริยํ
สติ อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา โหนฺติ
ตฺยสฺส ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ
คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ เอวํ กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา
สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส เตสุ ธมฺเมสุ อนุปาโย
อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน
เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ อุตฺตรึ นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ
ตพฺพหุลีการา อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๕๗] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต ปีติยา จ วิราคา
อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน
ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ
ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ เย จ ตติเย ฌาเน ธมฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ยุ. ปฏิเวเทนฺตีติ ฯ
อุเปกฺขา จ สุขญฺจ สติ จ สมฺปชญฺญฺจ จิตฺเตกคฺคตา จ ผสฺโส
เวทนา สญฺา เจตนา วิญฺาณํ ฉนฺโท อธิโมกฺโข วิริยํ สติ
อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา โหนฺติ ตฺยสฺส
ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ
คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ เอวํ กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา
สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส เตสุ ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย
อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา
วิหรติ ฯ โส อตฺถิ อุตฺตรึ นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา
อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๕๘] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต สุขสฺส จ ปหานา
ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา
อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
เย จ จตุตฺเถ ฌาเน ธมฺมา อุเปกฺขา อทุกฺขมสุขา เวทนา
ปริสุทฺธตฺตา ๑- เจตโส อนาโภโค สติปาริสุทฺธิ จิตฺเตกคฺคตา จ
ผสฺโส เวทนา สญฺา เจตนา วิญฺาณํ ฉนฺโท อธิโมกฺโข
วิริยํ สติ อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา
โหนฺติ ตฺยสฺส ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ
วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ เอวํ กิรเม
ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส เตสุ ธมฺเมสุ
อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ปสิทฺธตา ฯ ม. ปสฺสทฺธตฺตา ฯ
วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ อุตฺตรึ นิสฺสรณนฺติ
ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๕๙] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต สพฺพโส รูปสญฺานํ
สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา
อนนฺโต อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ เย
จ อากาสานญฺจายตเน ธมฺมา อากาสานญฺจายตนสญฺา จ
จิตฺเตกคฺคตา จ ผสฺโส เวทนา สญฺา เจตนา วิญฺาณํ ฉนฺโท
อธิโมกฺโข วิริยํ สติ อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส ธมฺมา
อนุปทววตฺถิตา โหนฺติ ตฺยสฺส ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา
อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ เอวํ
กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส เตสุ
ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต
วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ อุตฺตรึ
นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๖๐] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม ๑- อนนฺตํ วิญฺาณนฺติ วิญฺาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ เย จ วิญฺาณญฺจายตเน ธมฺมา วิญฺาณญฺจายตนสญฺา
จ จิตฺเตกคฺคตา จ ผสฺโส เวทนา สญฺา เจตนา วิญฺาณํ
ฉนฺโท อธิโมกฺโข วิริยํ สติ อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส
ธมฺมา อนุปทววตฺถิตา โหนฺติ ตฺยสฺส ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สมติกฺกมา ฯ
วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
เอวํ กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส
เตสุ ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต
วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ อุตฺตรึ
นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๖๑] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ เย จ อากิญฺจญฺายตเน ธมฺมา อากิญฺจญฺายตนสญฺา
จ จิตฺเตกคฺคตา จ ผสฺโส เวทนา สญฺา เจตนา วิญฺาณํ
ฉนฺโท อธิโมกฺโข วิริยํ สติ อุเปกฺขา มนสิกาโร ตฺยสฺส ธมฺมา
อนุปทววตฺถิตา โหนฺติ ตฺยสฺส ธมฺมา วิทิตา อุปฺปชฺชนฺติ
วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
เอวํ กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส
เตสุ ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต
วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ อุตฺตรึ
นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๖๒] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต สพฺพโส อากิญฺจญฺายตนํ
สมติกฺกมฺม เนวสญฺานาสญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
โส ตาย สมาปตฺติยา สโต วุฏฺาติ ฯ โส ตาย สมาปตฺติยา
สโต วุฏฺหิตฺวา เย ธมฺมา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา เต ธมฺเม
สมนุปสฺสติ เอวํ กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา
ปติเวนฺตีติ ฯ โส เตสุ ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต
อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ
โส อตฺถิ อุตฺตรึ นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ
เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๖๓] ปุน จปรํ ภิกฺขเว สารีปุตฺโต สพฺพโส เนวสญฺานาสญฺายตนํ
สมติกฺกมฺม สญฺาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
ปญฺายปสฺส ๑- ทิสฺวา อาสวา ปริกฺขีณา โหนฺติ ฯ โส ตาย
สมาปตฺติยา สโต วุฏฺาติ ๒- ฯ โส ตาย สมาปตฺติยา สโต วุฏฺหิตฺวา
เย ธมฺมา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา เต ธมฺเม สมนุปสฺสติ เอวํ
กิรเม ธมฺมา อหุตฺวา สมฺโภนฺติ หุตฺวา ปติเวนฺตีติ ฯ โส เตสุ
ธมฺเมสุ อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต
วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรติ ฯ โส อตฺถิ ๓- อุตฺตรึ
นิสฺสรณนฺติ ปชานาติ ฯ ตพฺพหุลีการา อตฺถิ ๔- เตฺววสฺส โหติ ฯ
[๑๖๔] ยํ โข ตํ ภิกฺขเว สมฺมา วทมาโน วเทยฺย วสิปฺปตฺโต
ปารมิปฺปตฺโต อริยสฺมึ สีลสฺมึ วสิปฺปตฺโต ปารมิปฺปตฺโต อริยสฺมึ
สมาธิสฺมึ วสิปฺปตฺโต ปารมิปฺปตฺโต อริยาย ปญฺาย วสิปฺปตฺโต
ปารมิปฺปตฺโต อริยาย วิมุตฺติยาติ สารีปุตฺตเมว ตํ สมฺมา วทมาโน
วเทยฺย วสิปฺปตฺโต ปารมิปฺปตฺโต อริยสฺมึ สีลสฺมึ วสิปฺปตฺโต
ปารมิปฺปตฺโต อริยสฺมึ สมาธิสฺมึ วสิปฺปตฺโต ปารมิปฺปตฺโต อริยาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปญฺายจสฺส ฯ ๒ วุฏฺหติ ฯ ๓-๔ โป. ม. ยุ. นตฺถิ ฯ
ปญฺาย วสิปฺปตฺโต ปารมิปฺปตฺโต อริยาย วิมุตฺติยาติ ฯ
[๑๖๕] ยํ โข ตํ ภิกฺขเว สมฺมา วทมาโน วเทยฺย ภควโต
ปุตฺโต โอรโส มุขโต ชาโต ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต ธมฺมทายาโท
โน อามิสทายาโทติ สารีปุตฺตเมว ตํ สมฺมา วทมาโน วเทยฺย
ภควโต ปุตฺโต โอรโส มุขโต ชาโต ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต
ธมฺมทายาโท โน อามิสทายาโทติ ฯ สารีปุตฺโต ภิกฺขเว
ตถาคเตน อนุตฺตรํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺติตํ สมฺมเทว อนุปฺปวตฺเตตีติ ฯ
อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ
อภินนฺทุนฺติ ฯ
อนุปทสุตฺตํ นิฏฺิตํ ปมํ ฯ
-------
ฉวิโสธนสุตฺตํ ๑-
[๑๖๖] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
[๑๖๗] ภควา เอตทโวจ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อญฺ พฺยากโรติ
ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
ปชานามีติ ฯ ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ภาสิตํ เนว อภินนฺทิตพฺพํ
น ปฏิกฺโกสิตพฺพํ ฯ อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา ปโญฺห
ปุจฺฉิตพฺโพ จตฺตาโรเม อาวุโส โวหารา เตน ภควตา ชานตา
ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตา กตเม จตฺตาโร
ทิฏฺเ ทิฏฺวาทิตา สุเต สุตวาทิตา มุเต มุตวาทิตา วิญฺาเต
วิญฺาตวาทิตา อิเม โข อาวุโส จตฺตาโร โวหารา เตน ภควตา
ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตา ฯ กถํ
ชานโต ปนายสฺมโต กถํ ปสฺสโต อิเมสุ จตูสุ โวหาเรสุ
อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
[๑๖๘] ขีณาสวสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วุสิตวโต กตกรณียสฺส
โอหิตภารสฺส อนุปฺปตฺตสทตฺถสฺส ปริกฺขีณภวสญฺโชนสฺส
สมฺมทญฺาวิมุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ เวยฺยากรณาย ทิฏฺเ โข
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ฉพฺพิโสธนสุตฺตนฺติ ทิสฺสติ ฯ
อหํ อาวุโส อนุปาโย อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต
วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน เจตสา วิหรามิ สุเต โข อหํ อาวุโส ...
มุเต โข อหํ อาวุโส ... วิญฺาเต โข อหํ อาวุโส อนุปาโย
อนปาโย อนิสฺสิโต อปฺปฏิพทฺโธ วิปฺปมุตฺโต วิสํยุตฺโต วิมริยาทิกเตน
เจตสา วิหรามิ เอวํ โข เม อาวุโส ชานโต เอวํ ปสฺสโต อิเมสุ
จตูสุ โวหาเรสุ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ ตสฺส
ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตพฺพํ อนุโมทิตพฺพํ ฯ สาธูติ
ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุตฺตรึ ปโญฺห ปุจฺฉิตพฺโพ ปญฺจ
โข อิเม อาวุโส อุปาทานกฺขนฺธา เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา
อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตา กตเม ปญฺจ เสยฺยถีทํ
รูปูปาทานกฺขนฺโธ เวทนูปาทานกฺขนฺโธ สญฺูปาทานกฺขนฺโธ
สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ วิญฺาณูปาทานกฺขนฺโธ อิเม โข อาวุโส
ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
สมฺมทกฺขาตา ฯ กถํ ชานโต ปนายสฺมโต กถํ ปสฺสโต
อิเมสุ ปญฺจสุปาทานกฺขนฺเธสุ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
[๑๖๙] ขีณาสวสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วุสิตวโต กตกรณียสฺส
โอหิตภารสฺส อนุปฺปตฺตสทตฺถสฺส ปริกฺขีณภวสญฺโชนสฺส
สมฺมทญฺาวิมุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ เวยฺยากรณาย รูปํ โข
อหํ อาวุโส อพลํ วิราคุนํ ๑- อนสฺสาสิกนฺติ ๒- วิทิตฺวา เย รูเป
อุปาทายุปาทานา ๓- เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา เตสํ ขยา วิราคา
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. วิราคํ ฯ ๒ อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ. อุปายุปาทานา ฯ
นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา วิมุตฺตํ เม จิตฺตนฺติ ปชานามิ เวทนํ
โข อหํ อาวุโส ... สญฺ โข อหํ อาวุโส ... สงฺขาเร โข อหํ
อาวุโส ... วิญฺาณํ โข อหํ อาวุโส อพลํ วิราคุนํ อนสฺสาสิกนฺติ
วิทิตฺวา เย วิญฺาเณ อุปาทายุปาทานา เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา
เตสํ ขยา วิราคา นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา วิมุตฺตํ เม จิตฺตนฺติ
ปชานามิ เอวํ โข เม อาวุโส ชานโต เอวํ ปสฺสโต อิเมสุ
ปญฺจสุปาทานกฺขนฺเธสุ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตพฺพํ อนุโมทิตพฺพํ ฯ
สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุตฺตรึ ปโญฺห ปุจฺฉิตพฺโพ
ฉยิมาวุโส ธาตุโย เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตา กตมา ฉ ปวีธาตุ อาโปธาตุ
เตโชธาตุ วาโยธาตุ อากาสธาตุ วิญฺาณธาตุ อิมา โข อาวุโส ฉ
ธาตุโย เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน
สมฺมทกฺขาตา ฯ กถํ ชานโต ปนายสฺมโต กถํ ปสฺสโต อิมาสุ
ฉสุ ธาตูสุ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
[๑๗๐] ขีณาสวสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วุสิตวโต กตกรณียสฺส
โอหิตภารสฺส อนุปฺปตฺตสทตฺถสฺส ปริกฺขีณภวสญฺโชนสฺส
สมฺมทญฺาวิมุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ เวยฺยากรณาย ปวีธาตุํ โข
อหํ อาวุโส อนตฺตโต อุปคจฺฉึ น จ ปวีธาตุนิสฺสิตํ อตฺตานํ เย จ
ปวีธาตุนิสฺสิตา อุปาทายุปาทานา เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา
เตสํ ขยา วิราคา นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา วิมุตฺตํ เม จิตฺตนฺติ
ปชานามิ อาโปธาตุํ โข อหํ อาวุโส ... เตโชธาตุํ โข อหํ
อาวุโส ... วาโยธาตุํ โข อหํ อาวุโส ... อากาสธาตุํ โข อหํ
อาวุโส ... วิญฺาณธาตุํ โข อหํ อาวุโส อนตฺตโต อุปคจฺฉึ น
จ วิญฺาณธาตุนิสฺสิตํ อตฺตานํ เย จ วิญฺาณธาตุนิสฺสิตา
อุปาทายุปาทานา เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา เตสํ ขยา วิราคา
นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา วิมุตฺตํ เม จิตฺตนฺติ ปชานามิ เอวํ
โข เม อาวุโส ชานโต เอวํ ปสฺสโต อิมาสุ ฉสุ ธาตูสุ อนุปาทาย
อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
{๑๗๐.๑} ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตพฺพํ
อนุโมทิตพฺพํ ฯ สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุตฺตรึ
ปโญฺห ปุจฺฉิตพฺโพ ฉ โข ปนิมานิ อาวุโส อชฺฌตฺติกานิ
พาหิรานิ อายตนานิ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตานิ กตมานิ ฉ จกฺขุ เจว รูปา จ
โสตํ จ สทฺทา จ ฆานํ จ คนฺธา จ ชิวฺหา จ รสา จ กาโย จ
โผฏฺพฺพา จ มโน จ ธมฺมา จ อิมานิ โข อาวุโส ฉ อชฺฌตฺติกานิ
พาหิรานิ อายตนานิ เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา
สมฺมาสมฺพุทฺเธน สมฺมทกฺขาตานิ ฯ กถํ ชานโต ปนายสฺมโต
กถํ ปสฺสโต อิเมสุ ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ
อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุตฺตนฺติ ฯ
[๑๗๑] ขีณาสวสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วุสิตวโต กตกรณียสฺส
โอหิตภารสฺส อนุปฺปตฺตสทตฺถสฺส ปริกฺขีณภวสญฺโชนสฺส
สมฺมทญฺาวิมุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ เวยฺยากรณาย จกฺขุสฺมึ
อาวุโส รูเป จกฺขุวิญฺาเณ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ
โย ฉนฺโท โย ราโค ยา นนฺทิ ยา ตณฺหา เย อุปาทายุปาทานา
เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา เตสํ ขยา วิราคา นิโรธา จาคา
ปฏินิสฺสคฺคา วิมุตฺตํ เม จิตฺตนฺติ ปชานามิ โสตสฺมึ อาวุโส
สทฺเท โสตวิญฺาเณ ... ฆานสฺมึ อาวุโส คนฺเธ ฆานวิญฺาเณ ...
ชิวฺหาย อาวุโส รเส ชิวฺหาวิญฺาเณ ... กายสฺมึ อาวุโส โผฏฺพฺเพ
กายวิญฺาเณ ... มนสฺมึ อาวุโส ธมฺเม มโนวิญฺาเณ
มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ โย ฉนฺโท โย ราโค ยา นนฺทิ
ยา ตณฺหา เย [๑]- อุปาทายุปาทานา เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา
เตสํ ขยา วิราคา นิโรธา จาคา ปฏินิสฺสคฺคา วิมุตฺตํ เม จิตฺตนฺติ
ปชานามิ เอวํ โข เม อาวุโส ชานโต เอวํ ปสฺสโต อิเมสุ
ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ
วิมุตฺตนฺติ ฯ ตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตพฺพํ
อนุโมทิตพฺพํ ฯ สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุตฺตรึ
ปโญฺห ปุจฺฉิตพฺโพ กถํ ชานโต ปนายสฺมโต กถํ ปสฺสโต
อิมสฺมิญฺจ สวิญฺาณเก กาเย พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตสุ
อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตาติ ฯ
[๑๗๒] ขีณาสวสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วุสิตวโต กตกรณียสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. เอตฺถนฺตเร จสทฺโท อตฺถิ ฯ
โอหิตภารสฺส อนุปฺปตฺตสทตฺถสฺส ปริกฺขีณภวสญฺโชนสฺส
สมฺมทญฺาวิมุตฺตสฺส อยมนุธมฺโม โหติ เวยฺยากรณาย ปุพฺเพ โข
อหํ อาวุโส อาคาริยภูโต สมาโน อวิทฺทสุ อโหสึ ตสฺส เม
ตถาคโต วา ตถาคตสาวโก วา ธมฺมํ เทเสติ ตาหํ ธมฺมํ สุตฺวา
ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภึ ฯ โส เตน สทฺธาปฏิลาเภน สมนฺนาคโต อิติ
ปฏิสญฺจิกฺขึ สมฺพาโธ ฆราวาโส รชาปโถ อพฺโภกาโส ปพฺพชฺชา
นยิทํ สุกรํ อคารํ อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ
สงฺขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ จริตุํ ยนฺนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา
กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ
โส โข อหํ อาวุโส อปเรน สมเยน อปฺปํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย
มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย อปฺปํ วา าติปริวฏฺฏํ ปหาย
มหนฺตํ วา าติปริวฏฺฏํ ปหาย เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ
วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชึ ฯ
{๑๗๒.๑} โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน ภิกฺขูนํ สิกฺขาสาชีวสมาปนฺโน
ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต อโหสึ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ
ลชฺชี ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี อโหสึ ๑- ฯ อทินฺนาทานํ
ปหาย อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต อโหสึ ทินฺนาทายี ทินฺนปาฏิกงฺขี
อเถเนน สุจิภูเตน อตฺตนา วิหาสึ ฯ อพฺรหฺมจริยํ ปหาย พฺรหฺมจารี
อโหสึ อาราจารี วิรโต เมถุนา คามธมฺมา ฯ มุสาวาทํ ปหาย
มุสาวาทา ปฏิวิรโต อโหสึ สจฺจวาที สจฺจสนฺโธ เถโต ปจฺจยิโก
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วิหาสึ ฯ
อวิสํวาทโก โลกสฺส ฯ ปิสุณํ วาจํ ปหาย ปิสุณาย วาจาย
ปฏิวิรโต อโหสึ อิโต สุตฺวา น อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ
เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ
ภินฺนานํ วา สนฺธาตา สหิตานํ วา อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม
สมคฺครโต สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณึ วาจํ ภาสิตา อโหสึ ฯ ผรุสํ
วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต อโหสึ ยา สา วาจา
เนลา กณฺณสุขา เปมนียา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา
พหุชนมนาปา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา อโหสึ ฯ สมฺผปฺปลาปํ ปหาย
สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต อโหสึ กาลวาที ภูตวาที อตฺถวาที
ธมฺมวาที วินยวาที นิธานวตึ วาจํ ภาสิตา อโหสึ กาเลน สาปเทสํ
ปริยนฺตวตึ อตฺถสญฺหิตํ ฯ
{๑๗๒.๒} โส พีชคามภูตคามสมารมฺภา ปฏิวิรโต อโหสึ
เอกภตฺติโก อโหสึ รตฺตูปรโต วิรโต ๑- วิกาลโภชนา
นจฺจคีตวาทิตวิสูกทสฺสนา ปฏิวิรโต อโหสึ มาลาคนฺธวิเลปน-
ธารณมณฺฑนวิภูสนฏฺานา ปฏิวิรโต อโหสึ อุจฺจาสยน มหาสยนา
ปฏิวิรโต อโหสึ ชาตรูปรชตปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ
อามกธญฺปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ อามกมํสปฏิคฺคหณา
ปฏิวิรโต อโหสึ อิตฺถีกุมาริกาปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ
ทาสีทาสปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ อเชฬกปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต
อโหสึ กุกฺกุฏสูกรปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ หตฺถิควาสฺสวลว-
ปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ เขตฺตวตฺถุปฏิคฺคหณา ปฏิวิรโต อโหสึ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปฏิวิรโต ฯ
ทูเตยฺย ปหีณคมนานุโยคา ปฏิวิรโต อโหสึ กยวิกฺกยา ปฏิวิรโต
อโหสึ ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏา ปฏิวิรโต อโหสึ อุกฺโกฏนวญฺจนนิกติ-
สาวิโยคา ปฏิวิรโต อโหสึ เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสหสาการา
ปฏิวิรโต อโหสึ ฯ
{๑๗๒.๓} โส สนฺตุฏฺโ อโหสึ กายปริหาริเกน จีวเรน
กุจฺฉิปริหาริเกน ปิณฺฑปาเตน [๑]- เยน เยเนว ปกฺกมึ
สมาทาเยว ปกฺกมึ ฯ เสยฺยถาปิ นาม ปกฺขี สกุโณ เยน
เยเนว เฑติ สปตฺตภาโรว เฑติ เอวเมว โข อหํ อาวุโส
สนฺตุฏฺโ อโหสึ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน
ปิณฺฑปาเตน [๒]- เยน เยเนว ปกฺกมึ สมาทาเยว ปกฺกมึ ฯ
[๑๗๓] โส อิมินา อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ
อนวชฺชสุขํ ปฏิสํเวเทสึ ฯ โส จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี
อโหสึ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ
วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ
ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชึ รกฺขึ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชึ
โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ... ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ... ชิวฺหาย รสํ
สายิตฺวา ... กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ... มนสา ธมฺมํ วิญฺาย
น นิมิตฺตคฺคาหี อโหสึ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ
มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา
ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชึ รกฺขึ มนินฺทฺริยํ
มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชึ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. เอตฺถนฺตเร โส อิติ ทิสฺสติ ฯ
[๑๗๔] โส อิมินา อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ
อพฺยาเสกสุขํ ปฏิสํเวเทสึ ฯ [๑]- อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชานการี
อโหสึ อาโลกิเต วิโลกิเต สมฺปชานการี อโหสึ สมฺมิญฺชิเต
ปสาริเต สมฺปชานการี อโหสึ สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี
อโหสึ อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี อโหสึ
อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม สมฺปชานการี อโหสึ คเต ิเต นิสินฺเน
สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี อโหสึ ฯ
[๑๗๕] โส อิมินา จ อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อิมินา
จ อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต อิมินา จ อริเยน
สติสมฺปชญฺเน สมนฺนาคโต วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชึ อรญฺ รุกฺขมูลํ
ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺถํ อพฺโภกาสํ ปลาลปุญฺชํ ฯ
โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต นิสีทึ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ
กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺเปตฺวา ฯ โส อภิชฺฌํ โลเก ปหาย
วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหาสึ อภิชฺฌาย จิตฺตํ ปริโสเธสึ พฺยาปาทปโทสํ
ปหาย อพฺยาปนฺนจิตฺโต วิหาสึ สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี
พฺยาปาทปโทสา จิตฺตํ ปริโสเธสึ ถีนมิทฺธํ ปหาย วิคตถีนมิทฺโธ
วิหาสึ อาโลกสญฺี สโต สมฺปชาโน ถีนมิทฺธา จิตฺตํ ปริโสเธสึ
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหาย อนุทฺธโต วิหาสึ อชฺฌตฺตํ วูปสนฺตจิตฺโต
อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา จิตฺตํ ปริโสเธสึ วิจิกิจฺฉํ ปหาย ติณฺณวิจิกิจฺโฉ
วิหาสึ อกถํกถี กุสเลสุ ธมฺเมสุ วิจิกิจฺฉาย จิตฺตํ ปริโสเธสึ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. โส ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๑๖-๑๓๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=14&item=153&items=23
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=14&item=153&items=23&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=14&item=153&items=23
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=14&item=153&items=23
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=153
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔
https://84000.org/tipitaka/read/?index_14
https://84000.org/tipitaka/english/?index_14
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
