ยุคนทฺธวคฺเค ธมฺมจกฺกกถา
[๖๑๔] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ
ฯเปฯ อิติ หิทํ อายสฺมโต โกณฺฑญฺญสฺส อญฺญาโกณฺฑญฺโญเตฺวว
นามํ อโหสิ ฯ
{๖๑๔.๑} อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ
จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ญาณํ อุทปาทีติ
เกนตฺเถน ปญฺญา อุทปาทีติ เกนตฺเถน วิชฺชา อุทปาทีติ
เกนตฺเถน อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ
ทสฺสนฏฺเฐน ญาณํ อุทปาทีติ ญาตฏฺเฐน ปญฺญา อุทปาทีติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปฏิสมฺภิทาธิกรเณ ฯ
ปชานนฏฺเฐน วิชฺชา อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเฐน อาโลโก
อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๑๔.๒} จกฺขุํ ธมฺโม ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ญาณํ ธมฺโม
ญาตฏฺโฐ อตฺโถ ปญฺญา ธมฺโม ปชานนฏฺโฐ อตฺโถ วิชฺชา ธมฺโม
ปฏิเวธฏฺโฐ อตฺโถ อาโลโก ธมฺโม โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม
ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ อตฺถา ทุกฺขวตฺถุกา สจฺจวตฺถุกา สจฺจารมฺมณา
สจฺจโคจรา สจฺจสงฺคหิตา สจฺจปริยาปนฺนา สจฺเจ สมุปาคตา
สจฺเจ ฐิตา สจฺเจ ปติฏฺฐิตา ฯ
[๖๑๕] ธมฺมจกฺกนฺติ เกนตฺเถน ธมฺมจกฺกํ ฯ ธมฺมญฺจ
ปวตฺเตติ จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ
ธมฺมจกฺกํ ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมจริยาย
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม
ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐาเปนฺโต
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม วสิปฺปตฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม
วสึ ปาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปารมิปฺปตฺโต
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปารมึ ปาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม เวสารชฺชปฺปตฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม เวสารชฺชํ
ปาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ธมฺมํ ครุกโรนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมํ
มาเนนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมํ ปูเชนฺโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ธมฺมํ อปจายมาโน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมทฺธโช
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมเกตุํ ๑- ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมาธิปเตยฺโย
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ตํ โข ปน ธมฺมจกฺกํ อปฺปฏิวตฺติยํ สมเณน
วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ
วา โลกสฺมินฺติ ธมฺมจกฺกํ สทฺธินฺทฺริยํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ วิริยินฺทฺริยํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สตินฺทฺริยํ
ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมาธินฺทฺริยํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ปญฺญินฺทฺริยํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ สทฺธาพลํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
{๖๑๕.๑} วิริยพลํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สติพลํ
ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมาธิพลํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ปญฺญาพลํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ สติสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ วิริยสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ อุเปกฺขาสมฺโพฌงฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ธมฺมเกตุ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ธมฺมจกฺกํ สมฺมาทิฏฺฐิ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
สมฺมาสงฺกปฺโป ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมฺมาวาจา
ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมฺมากมฺมนฺโต ธมฺโม
ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมฺมาอาชีโว ธมฺโม ตํ ธมฺมํ
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมฺมาวายาโม ธมฺโม ตํ ธมฺมํ
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมฺมาสติ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ สมฺมาสมาธิ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
อาธิปเตยฺยฏฺเฐน อินฺทฺริยา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
อกมฺปิยฏฺเฐน พลา ๑- ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
{๖๑๕.๒} นิยฺยานฏฺเฐน โพชฺฌงฺคา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ เหตฏฺเฐน มคฺโค ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติปฏฺฐานา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ปทหนฏฺเฐน สมฺมปฺปธานา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิปาทา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ตถฏฺเฐน สจฺจา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
อวิกฺเขปฏฺเฐน สมโถ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ เอกรสฏฺเฐน สมถวิปสฺสนา ธมฺโม ตํ ธมฺมํ
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ อนติวตฺตนฏฺเฐน ยุคนทฺธํ ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สํวรฏฺเฐน สีลวิสุทฺธิ ธมฺโม ตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. พลํ ฯ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ อวิกฺเขปฏฺเฐน จิตฺตวิสุทฺธิ ธมฺโม
ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ทสฺสนฏฺเฐน ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ ธมฺโม
ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ มุตฺตฏฺเฐน วิโมกฺโข ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ปฏิเวธฏฺเฐน วิชฺชา ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ปริจฺจาคฏฺเฐน วิมุตฺติ ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมุจฺเฉทฏฺเฐน ขเย ญาณํ ธมฺโม
ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ปฏิปฺปสฺสทฺธฏฺเฐน อนุปฺปาเท
ญาณํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
{๖๑๕.๓} ฉนฺโท มูลฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
มนสิกาโร สมุฏฺฐานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ผสฺโส สโมธานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ เวทนา
สโมสรณฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สมาธิ
ปมุขฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ สติ อาธิปเตยฺยฏฺเฐน
ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ปญฺญา ตทุตฺตรฏฺเฐน ธมฺโม
ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ วิมุตฺติ สารฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโม
ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ฯ
[๖๑๖] ตํ โข ปนิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ปริญฺเญยฺยนฺติ ฯเปฯ
ปริญฺญาตนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๑๖.๑} จกฺขุํ ธมฺโม ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ฯเปฯ อาโลโก ธมฺโม
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ อตฺถา ทุกฺขวตฺถุกา
สจฺจวตฺถุกา สจฺจารมฺมณา สจฺจโคจรา สจฺจสงฺคหิตา สจฺจปริยาปนฺนา
สจฺเจ สมุปาคตา สจฺเจ ฐิตา สจฺเจ ปติฏฺฐิตา ฯ
{๖๑๖.๒} ธมฺมจกฺกนฺติ เกนตฺเถน ธมฺมจกฺกํ ฯ ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ
จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ฯเปฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ฯ
[๖๑๗] อิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจนฺติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ตํ โข ปนิทํ
ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ ปหาตพฺพนฺติ ฯเปฯ ปหีนนฺติ ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ
จกฺขุํ อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทีติ
โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๑๗.๑} จกฺขุํ ธมฺโม ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ฯเปฯ อาโลโก ธมฺโม
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ อตฺถา สมุทยวตฺถุกา
สจฺจวตฺถุกา ฯเปฯ นิโรธวตฺถุกา มคฺควตฺถุกา สจฺจวตฺถุกา
สจฺจารมฺมณา สจฺจโคจรา สจฺจสงฺคหิตา สจฺจปริยาปนฺนา สจฺเจ
สมุปาคตา สจฺเจ ฐิตา สจฺเจ ปติฏฺฐิตา ฯ
{๖๑๗.๒} ธมฺมจกฺกนฺติ เกนตฺเถน ธมฺมจกฺกํ ฯ ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ
จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ฯเปฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ฯ
[๖๑๘] อยํ กาเย กายานุปสฺสนาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ สา โข ปนายํ
กาเย กายานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ
ภาวิตาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ
ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯเปฯ อยํ เวทนาสุ ฯเปฯ อยํ จิตฺเต
ฯเปฯ อยํ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ สา โข ปนายํ
ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ
ภาวิตาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ
ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ อยํ กาเย กายานุปสฺสนาติ ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
สา โข ปนายํ กาเย กายานุปสฺสนา ภาเวตพฺพาติ ฯเปฯ ภาวิตาติ
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทีติ
เกนตฺเถน ฯเปฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๑๘.๑} จกฺขุํ ธมฺโม ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ฯเปฯ อาโลโก ธมฺโม
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ อตฺถา กายวตฺถุกา
สติปฏฺฐานวตฺถุกา ฯเปฯ เวทนาวตฺถุกา สติปฏฺฐานวตฺถุกา จิตฺตวตฺถุกา
สติปฏฺฐานวตฺถุกา ธมฺมวตฺถุกา สติปฏฺฐานวตฺถุกา สติปฏฺฐานารมฺมณา
สติปฏฺฐานโคจรา สติปฏฺฐานสงฺคหิตา สติปฏฺฐานปริยาปนฺนา
สติปฏฺฐาเน สมุปาคตา สติปฏฺฐาเน ฐิตา สติปฏฺฐาเน ปติฏฺฐิตา ฯ
{๖๑๘.๒} ธมฺมจกฺกนฺติ เกนตฺเถน ธมฺมจกฺกํ ฯ ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ
จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ฯเปฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ฯ
[๖๑๙] อยํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทิ โส โข ปนายํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต
อิทฺธิปาโท ภาเวตพฺโพติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ภาวิโตติ เม ภิกฺขเว
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ อยํ วิริยสมาธิ ฯเปฯ อยํ จิตฺตสมาธิ ฯเปฯ อยํ
วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ เม ภิกฺขเว
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ โส โข ปนายํ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโท
ภาเวตพฺโพติ เม ภิกฺขเว ฯเปฯ ภาวิโตติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯ
{๖๑๙.๑} อยํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
โส โข ปนายํ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโท
ภาเวตพฺโพติ ฯเปฯ ภาวิโตติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ
อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน ญาณํ
อุทปาทีติ เกนตฺเถน ปญฺญา อุทปาทีติ เกนตฺเถน วิชฺชา
อุทปาทีติ เกนตฺเถน อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ
อุทปาทีติ ทสฺสนฏฺเฐน ญาณํ อุทปาทีติ ญาตฏฺเฐน
ปญฺญา อุทปาทีติ ปชานนฏฺเฐน วิชฺชา อุทปาทีติ ปฏิเวธฏฺเฐน
อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๑๙.๒} จกฺขุํ ธมฺโม ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ญาณํ ธมฺโม ญาตฏฺโฐ
อตฺโถ ปญฺญา ธมฺโม ปชานนฏฺโฐ อตฺโถ วิชฺชา ธมฺโม ปฏิเวธฏฺโฐ
อตฺโถ อาโลโก ธมฺโม โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ
อตฺถา ฉนฺทวตฺถุกา อิทฺธิปาทวตฺถุกา อิทฺธิปาทารมฺมณา
อิทฺธิปาทโคจรา อิทฺธิปาทสงฺคหิตา อิทฺธิปาทปริยาปนฺนา
อิทฺธิปาเท สมุปาคตา อิทฺธิปาเท ฐิตา อิทฺธิปาเท ปติฏฺฐิตา ฯ
{๖๑๙.๓} ธมฺมจกฺกนฺติ เกนตฺเถน ธมฺมจกฺกํ ฯ ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ
จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม
วสิปฺปตฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม วสึ ปาเปนฺโต
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปารมิปฺปตฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม ปารมึ ปาเปนฺโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม อปจายมาโน
ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมทฺธโช ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺมเกตุํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมาธิปเตยฺโย ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ อปฺปฏิวตฺติยํ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน
วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมินฺติ ธมฺมจกฺกํ
อินฺทฺริยํ ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ฯเปฯ อมโตคธํ
นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ฯ
{๖๑๙.๔} อยํ วิริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโทติ
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ
โส โข ปนายํ วิริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคโต อิทฺธิปาโท
ภาเวตพฺโพติ ฯเปฯ ภาวิโตติ ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ
อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ เกนตฺเถน
ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทีติ เกนตฺเถน ฯ จกฺขุํ อุทปาทีติ
ทสฺสนฏฺเฐน ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทีติ โอภาสฏฺเฐน ฯ
{๖๑๙.๕} จกฺขุํ ธมฺโม ทสฺสนฏฺโฐ อตฺโถ ฯเปฯ อาโลโก ธมฺโม
โอภาสฏฺโฐ อตฺโถ อิเม ปญฺจ ธมฺมา ปญฺจ อตฺถา วิริยวตฺถุกา
อิทฺธิปาทวตฺถุกา ฯเปฯ จิตฺตวตฺถุกา อิทฺธิปาทวตฺถุกา วีมํสาวตฺถุกา
อิทฺธิปาทวตฺถุกา อิทฺธิปาทารมฺมณา อิทฺธิปาทโคจรา อิทฺธิปาท-
สงฺคหิตา อิทฺธิปาทปริยาปนฺนา อิทฺธิปาเท สมุปาคตา
อิทฺธิปาเท ฐิตา อิทฺธิปาเท ปติฏฺฐิตา ฯ
{๖๑๙.๖} ธมฺมจกฺกนฺติ เกนตฺเถน ธมฺมจกฺกํ ฯ ธมฺมญฺจ ปวตฺเตติ
จกฺกญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ จกฺกญฺจ ปวตฺเตติ ธมฺมญฺจาติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเมน ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺมจริยาย ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ
ธมฺเม ฐิโต ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกํ ธมฺเม ปติฏฺฐิโต ปวตฺเตตีติ
ธมฺมจกฺกํ ฯเปฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ธมฺโม ตํ
ธมฺมํ ปวตฺเตตีติ ธมฺมจกฺกนฺติ ฯ
ธมฺมจกฺกกถา [๑]- ฯ
--------
ยุคนทฺธวคฺเค โลกุตฺตรกถา
[๖๒๐] กตเม ธมฺมา โลกุตฺตรา ฯ จตฺตาโร สติปฏฺฐานา
จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ
ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค จตฺตาโร
อริยมคฺคา จตฺตาริ จ สามญฺญผลานิ นิพฺพานญฺจ อิเม
ธมฺมา โลกุตฺตราติ ๒- ฯ
{๖๒๐.๑} โลกุตฺตราติ เกนตฺเถน โลกุตฺตรา ฯ โลกํ อุตฺตรนฺตีติ ๓-
โลกุตฺตรา โลกโต อุตฺตรนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกา อุตฺตรนฺตีติ
โลกุตฺตรา โลกมฺหา อุตฺตรนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ สมติกฺกนฺตีติ
โลกุตฺตรา โลกํ สมติกฺกมนฺตาติ โลกุตฺตรา โลเก ๔- อติเรกาติ
โลกุตฺตรา [๕]- โลกา นิสฺสรนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกโต นิสฺสรนฺตีติ
โลกุตฺตรา โลกมฺหา นิสฺสรนฺตีติ โลกุตฺตรา ๖- โลกา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สพฺพตฺถ นิฏฺฐิตาติ ทิสฺสติ ฯ ๒ สี. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ
@๓ ม. ตรนฺตีติ ฯ ๔ ม. โลเกน ฯ ๕ ม. ยุ. โลกนฺตํ ตรนฺตีติ โลกุตฺตรา ฯ
@๖ สี. อิโต จิณฺหนฺตเร โลเกน ปฏินิสฺสฏาติ โลกุตฺตรา โลกธมฺมา นิสฺสฏาติ
@โลกุตฺตราติ ลิขิตํ ฯ
นิสฺสชฺชนฺตีติ ๑- โลกุตฺตรา โลกโต ๒- นิสฺสชฺชนฺตีติ ๓- โลกุตฺตรา
โลกมฺหา นิสฺสชฺชนฺตีติ ๔- โลกุตฺตรา โลเก น ติฏฺฐนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกมฺหิ น ติฏฺฐนฺตีติ โลกุตฺตรา โลเก น ลิมฺปนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกมฺหิ ๕- น ลิมฺปนฺตีติ โลกุตฺตรา โลเก อสํลิตฺตาติ โลกุตฺตรา
โลเกน อสํลิตฺตาติ โลกุตฺตรา โลเก อนุปลิตฺตาติ โลกุตฺตรา
โลเกน อนุปลิตฺตาติ โลกุตฺตรา โลเก วิปฺปมุตฺตาติ โลกุตฺตรา
โลเกน วิปฺปมุตฺตาติ โลกุตฺตรา โลกา วิปฺปมุตฺตาติ โลกุตฺตรา
โลกโต วิปฺปมุตฺตาติ โลกุตฺตรา โลกมฺหา วิปฺปมุตฺตาติ โลกุตฺตรา
โลเก วิสญฺญุตฺตาติ โลกุตฺตรา โลเกน วิสญฺญุตฺตาติ โลกุตฺตรา
{๖๒๐.๒} โลกา วิสญฺญุตฺตาติ โลกุตฺตรา [๖]- โลกโต วิสญฺญุตฺตาติ
โลกุตฺตรา โลกมฺหา วิสญฺญุตฺตาติ โลกุตฺตรา โลกา สุชฺฌนฺตีติ
โลกุตฺตรา โลกโต สุชฺฌนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกมฺหา สุชฺฌนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกา วิสุชฺฌนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกโต วิสุชฺฌนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกมฺหา วิสุชฺฌนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกา วุฏฺฐหนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกโต วุฏฺฐหนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกมฺหา วุฏฺฐหนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกา วิวชฺชนฺตีติ ๗- โลกุตฺตรา โลกโต วิวชฺชนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกมฺหา วิวชฺชนฺตีติ โลกุตฺตรา โลเก น สชฺชนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลเก น คยฺหนฺตีติ โลกุตฺตรา โลเก น พชฺฌนฺตีติ โลกุตฺตรา
โลกํ สมุจฺฉินฺทนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ สมุจฺฉินฺนตฺตาติ โลกุตฺตรา
@เชิงอรรถ: ๑-๓-๔ ม. ยุ. นิสฺสฏาติ ฯ ๒-๕ ม. ยุ. โลเกน ฯ ๖ ม. โลกสฺมึ ฯ
@๗ สี. ม. ยุ. วิวฏฺฏนฺตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
โลกํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ ปฏิปฺปสฺสมฺภิตตฺตาติ
โลกุตฺตรา โลกสฺส อปจฺจาคตีติ ๑- โลกุตฺตรา โลกสฺส อคตีติ
โลกุตฺตรา โลกสฺส อวิสยาติ โลกุตฺตรา โลกสฺส อสาธารณาติ
โลกุตฺตรา โลกํ วมนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ น ปจฺจาคมนฺตีติ ๒-
โลกุตฺตรา โลกํ ชหนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ น อุปฺปาทยนฺตีติ ๓-
โลกุตฺตรา โลกํ วิสิเนนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ นยนฺตีติ ๔-
โลกุตฺตรา โลกํ วิธูเปนฺตีติ โลกุตฺตรา โลกํ น สุธูเปนฺตีติ ๕-
โลกุตฺตรา โลกํ สมติกฺกมฺม อภิภุยฺย ติฏฺฐนฺตีติ โลกุตฺตราติ ฯ
โลกุตฺตรกถา
-------
ยุคนทฺธวคฺเค พลกถา
สาวตฺถีนิทานํ ฯ
[๖๒๑] ปญฺจิมานิ ภิกฺขเว พลานิ กตมานิ ปญฺจ สทฺธาพลํ
วิริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปญฺญาพลํ อิมานิ โข ภิกฺขเว
ปญฺจ พลานิ ฯ
{๖๒๑.๑} อปิ จ อฏฺฐสฏฺฐี พลานิ สทฺธาพลํ วิริยพลํ สติพลํ
สมาธิพลํ ปญฺญาพลํ หิริพลํ โอตฺตปฺปพลํ ปฏิสงฺขานพลํ ภาวนาพลํ
อนวชฺชพลํ สงฺคาหพลํ ๖- ขนฺติพลํ ปญฺญตฺติพลํ นิชฺฌตฺติพลํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อปถาติ ฯ ยุ. อตีตาติ ฯ ๒ ม. ปจฺจาวมนฺตีติ ฯ ๓ ม. ยุ. อุปฺปาทิยนฺตีติ ฯ
@๔ ม. ยุ. อุสฺสิเนนฺตีติ ฯ ๕ ม. สํธูเปนฺตีติ ฯ ยุ. สนฺธูเปนฺตีติ ฯ
@๖ สงฺคหพลนฺติปิ ปาโฐ ฯ
อิสฺสริยพลํ อธิฏฺฐานพลํ สมถพลํ วิปสฺสนาพลํ ทส เสกฺขพลานิ
ทส อเสกฺขพลานิ ทส ขีณาสวพลานิ ทส อิทฺธิพลานิ ทส
ตถาคตพลานิ ฯ
[๖๒๒] กตมํ สทฺธาพลํ ฯ อสฺสทฺธิเย น กมฺปตีติ สทฺธาพลํ
สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน ๑- สทฺธาพลํ กิเลสานํ
ปริยาทานฏฺเฐน สทฺธาพลํ ปฏิเวธาทิวิโสธนฏฺเฐน สทฺธาพลํ
จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานฏฺเฐน สทฺธาพลํ จิตฺตสฺส โวทานฏฺเฐน สทฺธาพลํ
วิเสสาธิคมฏฺเฐน สทฺธาพลํ อุตฺตริปฏิเวธฏฺเฐน สทฺธาพลํ
สจฺจาภิสมยฏฺเฐน สทฺธาพลํ นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน สทฺธาพลํ
อิทํ สทฺธาพลํ ฯ
{๖๒๒.๑} กตมํ วิริยพลํ ฯ โกสชฺเช น กมฺปตีติ วิริยพลํ สหชาตานํ
ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน วิริยพลํ กิเลสานํ ปริยาทานฏฺเฐน
วิริยพลํ ปฏิเวธาทิวิโสธนฏฺเฐน วิริยพลํ จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานฏฺเฐน
วิริยพลํ จิตฺตสฺส โวทานฏฺเฐน วิริยพลํ วิเสสาธิคมฏฺเฐน
วิริยพลํ อุตฺตริปฏิเวธฏฺเฐน วิริยพลํ สจฺจาภิสมยฏฺเฐน
วิริยพลํ นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน วิริยพลํ อิทํ วิริยพลํ ฯ
{๖๒๒.๒} กตมํ สติพลํ ฯ ปมาเท น กมฺปตีติ สติพลํ สหชาตานํ
ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน สติพลํ ฯเปฯ นิโรเธ ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน
สติพลํ อิทํ สติพลํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ อิธ เจว อุปริ จ อุปฏฺฐมฺภนฏฺเฐนาติ วา ปาโฐ ฯ
{๖๒๒.๓} กตมํ สมาธิพลํ ฯ อุทฺธจฺเจ น กมฺปตีติ สมาธิพลํ
สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน สมาธิพลํ ฯเปฯ นิโรเธ
ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน สมาธิพลํ อิทํ สมาธิพลํ ฯ
{๖๒๒.๔} กตมํ ปญฺญาพลํ ฯ อวิชฺชาย น กมฺปตีติ ปญฺญาพลํ
สหชาตานํ ธมฺมานํ อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน ปญฺญาพลํ ฯเปฯ นิโรเธ
ปติฏฺฐาปกฏฺเฐน ปญฺญาพลํ อิทํ ปญฺญาพลํ ฯ
[๖๒๓] กตมํ หิริพลํ ฯ เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ หิริยตีติ ๑- หิริพลํ
อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ หิริยตีติ หิริพลํ อาโลกสญฺญาย
ถีนมิทฺธํ หิริยตีติ หิริพลํ อวิกฺเขเปน อุทฺธจฺจํ หิริยตีติ หิริพลํ
ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ หิริยตีติ หิริพลํ ญาเณน อวิชฺชํ
หิริยตีติ หิริพลํ ปาโมชฺเชน อรตึ หิริยตีติ หิริพลํ ปฐมชฺฌาเนน
นีวรเณ หิริยตีติ หิริพลํ ฯเปฯ อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส
หิริยตีติ หิริพลํ อิทํ หิริพลํ ฯ
{๖๒๓.๑} กตมํ โอตฺตปฺปพลํ ฯ เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ โอตฺตปฺปตีติ
โอตฺตปฺปพลํ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ
อาโลกสญฺญาย ถีนมิทฺธํ โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ อวิกฺเขเปน
อุทฺธจฺจํ โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ
โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ ญาเณน อวิชฺชํ โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ
ปาโมชฺเชน อรตึ โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ ปฐมชฺฌาเนน
นีวรเณ โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ ฯเปฯ อรหตฺตมคฺเคน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. หิรียตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สพฺพกิเลเส โอตฺตปฺปตีติ โอตฺตปฺปพลํ อิทํ โอตฺตปฺปพลํ ฯ
{๖๒๓.๒} กตมํ ปฏิสงฺขานพลํ ฯ เนกฺขมฺเมน กามจฺฉนฺทํ ปฏิสงฺขาตีติ
ปฏิสงฺขานพลํ อพฺยาปาเทน พฺยาปาทํ ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ
อาโลกสญฺญาย ถีนมิทฺธํ ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ อวิกฺเขเปน
อุทฺธจฺจํ ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ ธมฺมววตฺถาเนน วิจิกิจฺฉํ ปฏิสงฺขาตีติ
ปฏิสงฺขานพลํ ญาเณน อวิชฺชํ ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ
ปาโมชฺเชน อรตึ ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ ปฐมชฺฌาเนน นีวรเณ
ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ ฯเปฯ อรหตฺตมคฺเคน สพฺพกิเลเส
ปฏิสงฺขาตีติ ปฏิสงฺขานพลํ อิทํ ปฏิสงฺขานพลํ ฯ
[๖๒๔] กตมํ ภาวนาพลํ ฯ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมํ
ภาเวตีติ ภาวนาพลํ ฯ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทํ ภาเวตีติ
ภาวนาพลํ ถีนมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญํ ภาเวตีติ ภาวนาพลํ
อุทฺธจฺจํ ปชหนฺโต อวิกฺเขปํ ภาเวตีติ ภาวนาพลํ วิจิกิจฺฉํ
ปชหนฺโต ธมฺมววตฺถานํ ภาเวตีติ ภาวนาพลํ อวิชฺชํ ปชหนฺโต
ญาณํ ภาเวตีติ ภาวนาพลํ อรตึ ปชหนฺโต ปาโมชฺชํ ภาเวตีติ
ภาวนาพลํ นีวรเณ ปชหนฺโต ปฐมชฺฌานํ ภาเวตีติ ภาวนาพลํ
ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต อรหตฺตมคฺคํ ภาเวตีติ ภาวนาพลํ
อิทํ ภาวนาพลํ ฯ
{๖๒๔.๑} กตมํ อนวชฺชพลํ ฯ กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺเม นตฺถิ
กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาเท
นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ ถีนมิทฺธสฺส ปหีนตฺตา อาโลกสญฺญาย
นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ อุทฺธจฺจสฺส ปหีนตฺตา
อวิกฺเขเป นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ วิจิกิจฺฉาย ปหีนตฺตา
ธมฺมววตฺถาเน นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ อวิชฺชาย
ปหีนตฺตา ญาเณ นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ อรติยา
ปหีนตฺตา ปามุชฺเช นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ นีวรณานํ
ปหีนตฺตา ปฐมชฺฌาเน นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ อนวชฺชพลํ ฯเปฯ
สพฺพกิเลสานํ ปหีนตฺตา อรหตฺตมคฺเค นตฺถิ กิญฺจิ วชฺชนฺติ
อนวชฺชพลํ อิทํ อนวชฺชพลํ ฯ
{๖๒๔.๒} กตมํ สงฺคาหพลํ ฯ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน
จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ สงฺคาหพลํ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน
จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ สงฺคาหพลํ ถีนมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน
จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ สงฺคาหพลํ ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต
อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ สงฺคณฺหาตีติ สงฺคาหพลํ อิทํ สงฺคาหพลํ ฯ
[๖๒๕] กตมํ ขนฺติพลํ ฯ กามจฺฉนฺทสฺส ปหีนตฺตา เนกฺขมฺมํ
ขมตีติ ขนฺติพลํ ฯ พฺยาปาทสฺส ปหีนตฺตา อพฺยาปาโท ขมตีติ
ขนฺติพลํ ถีนมิทฺธสฺส ปหีนตฺตา อาโลกสญฺญา ขมตีติ ขนฺติพลํ
อุทฺธจฺจสฺส ปหีนตฺตา อวิกฺเขโป ขมตีติ ขนฺติพลํ วิจิกิจฺฉาย
ปหีนตฺตา ธมฺมววตฺถานํ ขมตีติ ขนฺติพลํ อวิชฺชาย ปหีนตฺตา
ญาณํ ขมตีติ ขนฺติพลํ อรติยา ปหีนตฺตา ปามุชฺชํ ขมตีติ
ขนฺติพลํ นีวรณานํ ปหีนตฺตา ปฐมชฺฌานํ ขมตีติ ขนฺติพลํ
ฯเปฯ สพฺพกิเลสานํ ปหีนตฺตา อรหตฺตมคฺโค ขมตีติ ขนฺติพลํ
อิทํ ขนฺติพลํ ฯ
{๖๒๕.๑} กตมํ ปญฺญตฺติพลํ ฯ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน
จิตฺตํ ปญฺญเปตีติ ๑- ปญฺญตฺติพลํ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน
จิตฺตํ ปญฺญเปตีติ ปญฺญตฺติพลํ ถีนมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน
จิตฺตํ ปญฺญเปตีติ ปญฺญตฺติพลํ ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต
อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ ปญฺญเปตีติ ปญฺญตฺติพลํ อิทํ ปญฺญตฺติพลํ ฯ
{๖๒๕.๒} กตมํ นิชฺฌตฺติพลํ ฯ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน
จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ นิชฺฌตฺติพลํ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน
จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ นิชฺฌตฺติพลํ ถีนมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน
จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ นิชฺฌตฺติพลํ ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต
อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ นิชฺฌาเปตีติ นิชฺฌตฺติพลํ อิทํ นิชฺฌตฺติพลํ ฯ
{๖๒๕.๓} กตมํ อิสฺสริยพลํ ฯ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน
จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ อิสฺสริยพลํ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน
จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ อิสฺสริยพลํ ถีนมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปญฺญาเปตีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ อิสฺสริยพลํ ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต
อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ วสํ วตฺเตตีติ อิสฺสริยพลํ อิทํ อิสฺสริยพลํ ฯ
{๖๒๕.๔} กตมํ อธิฏฺฐานพลํ ฯ กามจฺฉนฺทํ ปชหนฺโต เนกฺขมฺมวเสน
จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ อธิฏฺฐานพลํ พฺยาปาทํ ปชหนฺโต อพฺยาปาทวเสน
จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ อธิฏฺฐานพลํ ถีนมิทฺธํ ปชหนฺโต อาโลกสญฺญาวเสน
จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ อธิฏฺฐานพลํ ฯเปฯ สพฺพกิเลเส ปชหนฺโต
อรหตฺตมคฺควเสน จิตฺตํ อธิฏฺฐาตีติ อธิฏฺฐานพลํ อิทํ อธิฏฺฐานพลํ ฯ
[๖๒๖] กตมํ สมถพลํ ฯ เนกฺขมฺมวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา
อวิกฺเขโป สมถพลํ อพฺยาปาทวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป
สมถพลํ อาโลกสญฺญาวเสน จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป
สมถพลํ ฯเปฯ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสาสวเสน จิตฺตสฺส
เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสาสวเสน
จิตฺตสฺส เอกคฺคตา อวิกฺเขโป สมถพลํ ฯ
{๖๒๖.๑} สมถพลนฺติ เกนตฺเถน สมถพลํ ฯ ปฐมชฺฌาเนน นีวรเณ
น กมฺปตีติ สมถพลํ ทุติยชฺฌาเนน วิตกฺกวิจาเร น กมฺปตีติ
สมถพลํ ตติยชฺฌาเนน ปีติยา น กมฺปตีติ สมถพลํ จตุตฺถชฺฌาเนน
สุขทุกฺเข น กมฺปตีติ สมถพลํ อากาสานญฺจายตนสมาปตฺติยา
รูปสญฺญาย ปฏิฆสญฺญาย นานตฺตสญฺญาย น กมฺปตีติ
สมถพลํ วิญฺญาณญฺจายตนสมาปตฺติยา อากาสานญฺจายตน-
สญฺญาย น กมฺปตีติ สมถพลํ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺติยา
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญาย น กมฺปตีติ สมถพลํ เนวสญฺญา-
นาสญฺญายตนสมาปตฺติยา อากิญฺจญฺญายตนสญฺญาย น กมฺปตีติ
สมถพลํ อุทฺธจฺเจ จ อุทฺธจฺจสหคตกิเลเส จ ขนฺเธ จ น กมฺปติ
น จลติ น เวธตีติ สมถพลํ อิทํ สมถพลํ ฯ
[๖๒๗] กตมํ วิปสฺสนาพลํ ฯ อนิจฺจานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ
ทุกฺขานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ ฯเปฯ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา
วิปสฺสนาพลํ รูเป อนิจฺจานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ รูเป ทุกฺขานุปสฺสนา
วิปสฺสนาพลํ ฯเปฯ รูเป ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ
เวทนาย สญฺญาย สงฺขาเรสุ วิญฺญาเณ จกฺขุสฺมึ ฯเปฯ ชรามรเณ
อนิจฺจานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ ชรามรเณ ทุกฺขานุปสฺสนา
วิปสฺสนาพลํ ชรามรเณ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนา วิปสฺสนาพลํ ฯ
{๖๒๗.๑} วิปสฺสนาพลนฺติ เกนตฺเถน วิปสฺสนาพลํ ฯ
อนิจฺจานุปสฺสนาย นิจฺจสญฺญาย น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
ทุกฺขานุปสฺสนาย สุขสญฺญาย น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
อนตฺตานุปสฺสนาย อตฺตสญฺญาย น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
นิพฺพิทานุปสฺสนาย นนฺทิยา น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
วิราคานุปสฺสนาย ราเค น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
นิโรธานุปสฺสนาย สมุทเย น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสนาย อาทาเน น กมฺปตีติ วิปสฺสนาพลํ
อวิชฺชาย จ อวิชฺชาสหคตกิเลเส จ ขนฺเธ จ น กมฺปติ น จลติ
น เวธตีติ วิปสฺสนาพลํ อิทํ วิปสฺสนาพลํ ฯ
[๖๒๘] กตมานิ ทส เสกฺขพลานิ ทส อเสกฺขพลานิ ฯ สมฺมาทิฏฺฐึ
สิกฺขตีติ เสกฺขพลํ ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา อเสกฺขพลํ สมฺมาสงฺกปฺปํ สิกฺขตีติ
เสกฺขพลํ ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา อเสกฺขพลํ สมฺมาวาจํ ฯเปฯ สมฺมากมฺมนฺตํ
สมฺมาอาชีวํ สมฺมาวายามํ สมฺมาสตึ สมฺมาสมาธึ สมฺมาญาณํ ฯเปฯ
สมฺมาวิมุตฺตึ สิกฺขตีติ เสกฺขพลํ ตตฺถ สิกฺขิตตฺตา อเสกฺขพลํ อิมานิ ทส
เสกฺขพลานิ ทส อเสกฺขพลานิ ฯ
[๖๒๙] กตมานิ ทส ขีณาสวพลานิ ฯ อิธ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
อนิจฺจโต สพฺเพ สงฺขารา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา
โหนฺติ ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อนิจฺจโต สพฺเพ สงฺขารา ยถาภูตํ
สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ
โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ
ขีณา เม อาสวาติ ฯ
{๖๒๙.๑} ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน องฺคารกาสูปมา กามา
ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
องฺคารกาสูปมา กามา ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺญาย สุทิฏฺฐา โหนฺติ
อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว
ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
{๖๒๙.๒} ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ จิตฺตํ โหติ
วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺฐํ เนกฺขมฺมาภิรตํ พฺยนฺตีภูตํ สพฺพโส
อาสวฏฺฐานิเยหิ ธมฺเมหิ ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน วิเวกนินฺนํ
จิตฺตํ โหติ วิเวกโปณํ วิเวกปพฺภารํ วิเวกฏฺฐํ เนกฺขมฺมาภิรตํ
พฺยนฺตีภูตํ สพฺพโส อาสวฏฺฐานิเยหิ ธมฺเมหิ อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส
ภิกฺขุโน พลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ
ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
{๖๒๙.๓} ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สติปฏฺฐานา
ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร
สติปฏฺฐานา ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส
ภิกฺขุโน พลํ โหติ ยํ พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ
ขยํ ปฏิชานาติ ขีณา เม อาสวาติ ฯ
{๖๒๙.๔} ปุน จปรํ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา
ภาวิตา โหนฺติ สุภาวิตา ฯเปฯ จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ภาวิตา
โหนฺติ สุภาวิตา ปญฺจินฺทฺริยานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ
ปญฺจ พลานิ ภาวิตานิ โหนฺติ สุภาวิตานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา
ภาวิตา ฯเปฯ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต โหติ สุภาวิโต
ยมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวิโต
โหติ สุภาวิโต อิทมฺปิ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน พลํ โหติ ยํ
พลํ อาคมฺม ขีณาสโว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยํ ปฏิชานาติ
ขีณา เม อาสวาติ อิมานิ ทส ขีณาสวสฺส พลานิ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๕๒๔-๕๔๗.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=31&item=614&items=16
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=31&item=614&items=16&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=31&item=614&items=16
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=31&item=614&items=16
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=614
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_31
https://84000.org/tipitaka/english/?index_31
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
