[๗๗] กถํ อิเม ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพาติ โสตาวธานํ ตํปชานนา
ปญฺญา สุตมเย ญาณํ เอโก ธมฺโม สจฺฉิกาตพฺโพ อกุปฺปา
เจโตวิมุตฺติ เทฺว ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา วิชฺชา จ วิมุตฺติ จ ตโย
ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา ติสฺโส วิชฺชา จตฺตาโร ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา
จตฺตาริ สามญฺญผลานิ ปญฺจ ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา ปญฺจ
ธมฺมกฺขนฺธา ฉ ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา ฉ อภิญฺญา สตฺต ธมฺมา
สจฺฉิกาตพฺพา สตฺต ขีณาสวพลานิ อฏฺฐ ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา
อฏฺฐ วิโมกฺขา นว ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา นว อนุปุพฺพนิโรธา
ทส ธมฺมา สจฺฉิกาตพฺพา ทส อเสกฺขา ธมฺมา ฯ
[๗๘] สพฺพํ ภิกฺขเว สจฺฉิกาตพฺพํ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ
สจฺฉิกาตพฺพํ จกฺขุํ ภิกฺขเว สจฺฉิกาตพฺพํ รูปา สจฺฉิกาตพฺพา
จกฺขุวิญฺญาณํ สจฺฉิกาตพฺพํ จกฺขุสมฺผสฺโส สจฺฉิกาตพฺโพ ยมฺปิทํ
จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา
อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สจฺฉิกาตพฺพํ โสตํ สจฺฉิกาตพฺพํ สทฺทา
สจฺฉิกาตพฺพา ฯเปฯ ฆานํ สจฺฉิกาตพฺพํ คนฺธา สจฺฉิกาตพฺพา
ชิวฺหา สจฺฉิกาตพฺพา รสา สจฺฉิกาตพฺพา กาโย สจฺฉิกาตพฺโพ
โผฏฺฐพฺพา สจฺฉิกาตพฺพา มโน สจฺฉิกาตพฺโพ ธมฺมา
สจฺฉิกาตพฺพา มโนวิญฺญาณํ สจฺฉิกาตพฺพํ มโนสมฺผสฺโส
สจฺฉิกาตพฺโพ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ
สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สจฺฉิกาตพฺพํ ฯ
{๗๘.๑} รูปํ ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรติ เวทนํ ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรติ
สญฺญํ ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรติ สงฺขาเร ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรติ
วิญฺญาณํ ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรติ จกฺขุํ ฯเปฯ ชรามรณํ อมโตคธํ
นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ปสฺสนฺโต สจฺฉิกโรติ เย เย ธมฺมา
สจฺฉิกตา โหนฺติ เต เต ธมฺมา ผุสิตา ๑- โหนฺติ ตํ ญาตฏฺเฐน
ญาณํ ปชานนฏฺเฐน ปญฺญา เตน วุจฺจติ อิเม ธมฺมา
สจฺฉิกาตพฺพาติ โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย ญาณํ ฯ
{๗๘.๒} กถํ อิเม ธมฺมา หานภาคิยา อิเม ธมฺมา ฐิติภาคิยา อิเม
ธมฺมา วิเสสภาคิยา อิเม ธมฺมา นิพฺเพธภาคิยาติ โสตาวธานํ
ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย ญาณํ ปฐมชฺฌานสฺส ลาภึ
กามสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม
ตทนุธมฺมตา สติ สนฺติฏฺฐติ ฐิติภาคิโย ธมฺโม อวิตกฺกสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิเสสภาคิโย ธมฺโม นิพฺพิทาสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคิโย
ธมฺโม ทุติยชฺฌานสฺส ลาภึ วิตกฺกสหคตา สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม ตทนุธมฺมตา สติ สนฺติฏฺฐติ
ฐิติภาคิโย ธมฺโม อุเปกฺขาสุขสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ผสฺสิตา ฯ
วิเสสภาคิโย ธมฺโม นิพฺพิทาสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ
วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคิโย ธมฺโม ตติยชฺฌานสฺส ลาภึ
ปีติสุขสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม
ตทนุธมฺมตา สติ สนฺติฏฺฐติ ฐิติภาคิโย ธมฺโม อทุกฺขมสุขสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิเสสภาคิโย ธมฺโม นิพฺพิทาสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคิโย
ธมฺโม จตุตฺถชฺฌานสฺส ลาภึ อุเปกฺขาสุขสหคตา ๑- สญฺญามนสิการา
สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม
{๗๘.๓} ตทนุธมฺมตา สติ สนฺติฏฺฐติ ฐิติภาคิโย ธมฺโม
อากาสานญฺจายตนสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ
วิเสสภาคิโย ธมฺโม นิพฺพิทาสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ
วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคิโย ธมฺโม อากาสานญฺจายตนสฺส
ลาภึ รูปสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม
ตทนุธมฺมตา สติ สนฺติฏฺฐติ ฐิติภาคิโย ธมฺโม วิญฺญาณญฺจายตน-
สหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิเสสภาคิโย ธมฺโม
นิพฺพิทาสหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิราคูปสญฺหิตา
นิพฺเพธภาคิโย ธมฺโม วิญฺญาณญฺจายตนสฺส ลาภึ อากาสานญฺจายตน-
สหคตา สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม
ตทนุธมฺมตา สติ สนฺติฏฺฐติ ฐิติภาคิโย ธมฺโม อากิญฺจญฺญายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิเสสภาคิโย ธมฺโม นิพฺพิทาสหคตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุเปกฺขาสหคตา ฯ
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคิโย
ธมฺโม อากิญฺจญฺญายตนสฺส ลาภึ วิญฺญาณญฺจายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ หานภาคิโย ธมฺโม ตทนุธมฺมตา สติ
สนฺติฏฺฐติ ฐิติภาคิโย ธมฺโม เนวสญฺญานาสญฺญายตนสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิเสสภาคิโย ธมฺโม นิพฺพิทาสหคตา
สญฺญามนสิการา สมุทาจรนฺติ วิราคูปสญฺหิตา นิพฺเพธภาคิโย
ธมฺโม ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ ปชานนฏฺเฐน ปญฺญา เตน วุจฺจติ อิเม
ธมฺมา หานภาคิยา อิเม ธมฺมา ฐิติภาคิยา อิเม ธมฺมา วิเสสภาคิยา
อิเม ธมฺมา นิพฺเพธภาคิยาติ โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา
สุตมเย ญาณํ ฯ
[๗๙] กถํ สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขา
สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตาติ โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา
สุตมเย ญาณํ รูปํ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน ทุกฺขํ ภยฏฺเฐน อนตฺตา
อสารกฏฺเฐนาติ โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย
ญาณํ เวทนา สญฺญา สงฺขารา วิญฺญาณํ จกฺขุํ ฯเปฯ
ชรามรณํ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน ทุกฺขํ ภยฏฺเฐน อนตฺตา อสารกฏฺเฐนาติ
โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย ญาณํ ตํ ญาตฏฺเฐน
ญาณํ ปชานนฏฺเฐน ปญฺญา เตน วุจฺจติ สพฺเพ สงฺขารา
อนิจฺจา สพฺเพ สงฺขารา ทุกฺขา สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตาติ
โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย ญาณํ ฯ
[๘๐] กถํ อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ อิทํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ
อิทํ ทุกฺขนิโรโธ อริสจฺจํ อิทํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจนฺติ
โสตาวธานํ ตํปชานนา ปญฺญา สุตมเย ญาณํ ฯ
{๘๐.๑} ตตฺถ กตมํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ชาติปิ ทุกฺขา ชราปิ ทุกฺขา
มรณมฺปิ ทุกฺขํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสาปิ ทุกฺขา
อปฺปิเยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข ยมฺปิจฺฉํ น
ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา ฯ
{๘๐.๒} ตตฺถ กตมา ชาติ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ
สตฺตนิกาเย ชาติ สญฺชาติ โอกฺกนฺติ นิพฺพตฺติ อภินิพฺพตฺติ
ขนฺธานํ ปาตุภาโว อายตนานํ ปฏิลาโภ อยํ วุจฺจติ ชาติ ฯ
{๘๐.๓} ตตฺถ กตมา ชรา ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหิ ตมฺหิ
สตฺตนิกาเย ชรา ชีรณตา ขณฺฑิจฺจํ ปาลิจฺจํ วลิตฺตจตา อายุโน
สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโก อยํ วุจฺจติ ชรา ฯ
{๘๐.๔} ตตฺถ กตมํ มรณํ ยา เตสํ เตสํ สตฺตานํ ตมฺหา ตมฺหา
สตฺตนิกายา จุติ จวนตา เภโท อนฺตรธานํ มจฺจุ มรณํ
กาลกิริยา ขนฺธานํ เภโท กเฬวรสฺส นิกฺเขโป ชีวิตินฺทฺริยสฺส
อุปจฺเฉโท อิทํ วุจฺจติ มรณํ ฯ
[๘๑] ตตฺถ กตโม โสโก โย ๑- ญาติพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส
โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส สีลพฺยสเนน
วา ผุฏฺฐสฺส ทิฏฺฐิพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส อญฺญตรญฺญตเรน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺญตรญฺญตเรน ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺฐสฺส
โสโก โสจนา โสจิตตฺตํ อนฺโตโสโก อนฺโตปริโสโก เจตโส
ปริชฺฌายนา โทมนสฺสํ โสกสลฺลํ อยํ วุจฺจติ โสโก ฯ
{๘๑.๑} ตตฺถ กตโม ปริเทโว โย ๑- ญาติพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส
โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส สีลพฺยสเนน
วา ผุฏฺฐสฺส ทิฏฺฐิพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส อญฺญตรญฺญตเรน
พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺญตรญฺญตเรน ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺฐสฺส
อาเทโว ปริเทโว อาเทวนา ปริเทวนา อาเทวิตตฺตํ ปริเทวิตตฺตํ
วาจา ปลาโป วิปฺปลาโป ลาลปฺโป ลาลปฺปนา ลาลปฺปิตตฺตํ
อยํ วุจฺจติ ปริเทโว ฯ
{๘๑.๒} ตตฺถ กตมํ ทุกฺขํ ยํ กายิกํ อสาตํ กายิกํ ทุกฺขํ
กายสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ กายสมฺผสฺสชา อสาตา
ทุกฺขา เวทนา อิทํ วุจฺจติ ทุกฺขํ ฯ
{๘๑.๓} ตตฺถ กตมํ โทมนสฺสํ ยํ เจตสิกํ อสาตํ เจตสิกํ ทุกฺขํ
เจโตสมฺผสฺสชํ อสาตํ ทุกฺขํ เวทยิตํ เจโตสมฺผสฺสชา อสาตา
ทุกฺขา เวทนา อิทํ วุจฺจติ โทมนสฺสํ ฯ
{๘๑.๔} ตตฺถ กตโม อุปายาโส โย ๒- ญาติพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส
โภคพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส โรคพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส สีลพฺยสเนน
วา ผุฏฺฐสฺส ทิฏฺฐิพฺยสเนน วา ผุฏฺฐสฺส อญฺญตรญฺญตเรน
พฺยสเนน สมนฺนาคตสฺส อญฺญตรญฺญตเรน ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺฐสฺส
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
อายาโส อุปายาโส อายาสิตตฺตํ อุปายาสิตตฺตํ อยํ วุจฺจติ
อุปายาโส ฯ
[๘๒] ตตฺถ กตโม อปฺปิเยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข อิธ ยสฺส
เต โหนฺติ อนิฏฺฐา อกนฺตา อมนาปา รูปา สทฺทา คนฺธา รสา
โผฏฺฐพฺพา เย วา ปนสฺส เต โหนฺติ อนตฺถกามา อหิตกามา
อผาสุกามา อโยคกฺเขมกามา ยา เตหิ ๑- สงฺคติ สมาคโม
สโมธานํ มิสฺสีภาโว อยํ วุจฺจติ อปฺปิเยหิ สมฺปโยโค ทุกฺโข ฯ
{๘๒.๑} ตตฺถ กตโม ปิเยหิ วิปฺปโยโค ทุกฺโข อิธ ยสฺส เต โหนฺติ
อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา รูปา สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺฐพฺพา
เย วา ปนสฺส เต โหนฺติ อตฺถกามา หิตกามา ผาสุกามา
โยคกฺเขมกามา มาตา วา ปิตา วา ภาตา วา ภคินี วา มิตฺตา
วา อมจฺจา วา ญาตี วา สาโลหิตา วา ยา เตหิ [๒]- อสงฺคติ
อสมาคโม อสโมธานํ อมิสฺสีภาโว อยํ วุจฺจติ ปิเยหิ วิปฺปโยโค
ทุกฺโข ฯ
{๘๒.๒} ตตฺถ กตมํ ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ ชาติธมฺมานํ
สตฺตานํ เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺชติ อโห วต มยํ น ชาติธมฺมา
อสฺสาม น จ วต โน ชาติ อาคจฺเฉยฺยาติ น โข ปเนตํ อิจฺฉาย
ปตฺตพฺพํ อิทมฺปิ ยมฺปิจฺฉํ น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ ชราธมฺมานํ
สตฺตานํ ฯเปฯ พฺยาธิธมฺมานํ สตฺตานํ มรณธมฺมานํ สตฺตานํ
โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสธมฺมานํ สตฺตานํ เอวํ อิจฺฉา
@เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. สทฺธึ ฯ
อุปฺปชฺชติ อโห วต มยํ น โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสธมฺมา
อสฺสาม น จ วต โน โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา
อาคจฺเฉยฺยุนฺติ น โข ปเนตํ อิจฺฉาย ปตฺตพฺพํ อิทมฺปิ ยมฺปิจฺฉํ
น ลภติ ตมฺปิ ทุกฺขํ ฯ
{๘๒.๓} ตตฺถ กตเม สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา
เสยฺยถีทํ รูปูปาทานกฺขนฺโธ เวทนูปาทานกฺขนฺโธ สญฺญูปาทานกฺขนฺโธ
สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ วิญฺญาณูปาทานกฺขนฺโธ อิเม วุจฺจนฺติ
สงฺขิตฺเตน ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา ทุกฺขา อิทํ วุจฺจติ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ ฯ
[๘๓] ตตฺถ กตมํ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ ยายํ ตณฺหา
โปโนพฺภวิกา นนฺทิราคสหคตา ตตฺรตตฺราภินนฺทินี เสยฺยถีทํ
กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา สา โข ปเนสา ตณฺหา
กตฺถ อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ กตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ ยํ
โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา
อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ กิญฺจ โลเก ปิยรูปํ
สาตรูปํ จกฺขุํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา
อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ โสตํ โลเก
ฆานํ โลเก ชิวฺหา โลเก กาโย โลเก มโน โลเก ปิยรูปํ
สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ
นิวิสมานา นิวิสติ รูปา โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา
ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ
สทฺทา โลเก ฯเปฯ ธมฺมา โลเก จกฺขุวิญฺญาณํ โลเก ฯเปฯ
มโนวิญฺญาณํ โลเก จกฺขุสมฺผสฺโส โลเก ฯเปฯ มโนสมฺผสฺโส
โลเก จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา โลเก ฯเปฯ มโนสมฺผสฺสชา
เวทนา โลเก รูปสญฺญา โลเก ฯเปฯ ธมฺมสญฺญา โลเก
รูปสญฺเจตนา โลเก ฯเปฯ ธมฺมสญฺเจตนา โลเก รูปตณฺหา
โลเก ฯเปฯ ธมฺมตณฺหา โลเก รูปวิตกฺโก โลเก ฯเปฯ
ธมฺมวิตกฺโก โลเก รูปวิจาโร โลเก ฯเปฯ ธมฺมวิจาโร โลเก
ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ
เอตฺถ นิวิสมานา นิวิสติ อิทํ วุจฺจติ ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ ฯ
[๘๔] ตตฺถ กตมํ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ โย ตสฺสา เยว
ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรโธ จาโค ปฏินิสฺสคฺโค มุตฺติ อนาลโย
สา โข ปเนสา ตณฺหา กตฺถ ปหิยฺยมานา ปหียติ กตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ ยํ โลเก ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา
ปหิยฺยมานา ปหียติ เอตฺถ นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ จกฺขุํ โลเก
ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหียติ เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ โสตํ โลเก ฯเปฯ ธมฺมวิจาโร โลเก
ปิยรูปํ สาตรูปํ เอตฺเถสา ตณฺหา ปหิยฺยมานา ปหียติ เอตฺถ
นิรุชฺฌมานา นิรุชฺฌติ อิทํ วุจฺจติ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ ฯ
[๘๕] ตตฺถ กตมํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ อยเมว
อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺฐิ สมฺมาสงฺกปฺโป
สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม
สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ ฯ
{๘๕.๑} ตตฺถ กตมา สมฺมาทิฏฺฐิ ทุกฺเข ญาณํ ทุกฺขสมุทเย ญาณํ
ทุกฺขนิโรเธ ญาณํ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ญาณํ อยํ วุจฺจติ
สมฺมาทิฏฺฐิ ฯ
{๘๕.๒} ตตฺถ กตโม สมฺมาสงฺกปฺโป เนกฺขมฺมสงฺกปฺโป
อพฺยาปาทสงฺกปฺโป อวิหึสาสงฺกปฺโป อยํ วุจฺจติ สมฺมาสงฺกปฺโป ฯ
{๘๕.๓} ตตฺถ กตมา สมฺมาวาจา มุสาวาทา เวรมณี ปิสุณาย
วาจาย เวรมณี ผรุสาย วาจาย เวรมณี สมฺผปฺปลาปา เวรมณี อยํ
วุจฺจติ สมฺมาวาจา ฯ
{๘๕.๔} ตตฺถ กตโม สมฺมากมฺมนฺโต ปาณาติปาตา เวรมณี
อทินฺนาทานา เวรมณี กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณี อยํ วุจฺจติ
สมฺมากมฺมนฺโต ฯ
{๘๕.๕} ตตฺถ กตโม สมฺมาอาชีโว อิธ อริยสาวโก มิจฺฉาอาชีวํ
ปหาย สมฺมาอาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปติ อยํ วุจฺจติ สมฺมาอาชีโว ฯ
{๘๕.๖} ตตฺถ กตโม สมฺมาวายาโม อิธ ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ
ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ
วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ
อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฯเปฯ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ
อุปฺปาทาย ฯเปฯ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ฐิติยา
อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ
ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อยํ วุจฺจติ
สมฺมาวายาโม ฯ
{๘๕.๗} ตตฺถ กตมา สมฺมาสติ อิธ ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี
วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ
เวทนาสุ ฯเปฯ จิตฺเต ฯเปฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี
สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ อยํ วุจฺจติ
สมฺมาสติ ฯ
{๘๕.๘} ตตฺถ กตโม สมฺมาสมาธิ อิธ ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ
อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชมฺปีติสุขํ ปฐมชฺฌานํ ๑-
อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ
เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชมฺปีติสุขํ ทุติยชฺฌานํ ๒-
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ
สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา
อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยชฺฌานํ ๓- อุปสมฺปชฺช
วิหรติ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺส-
โทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ
จตุตฺถชฺฌานํ ๔- อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ วุจฺจติ สมฺมาสมาธิ อิทํ
วุจฺจติ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจํ ฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ปฐมํ ฌานํ ฯ ๒ ม. ทุติยํ ฌานํ ฯ ๓ ม. ตติยํ ฌานํ ฯ ๔ ม. จตุตฺถํ ฌานํ ฯ
ปชานนฏฺเฐน ปญฺญา เตน วุจฺจติ อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ อิทํ
ทุกฺขสมุทโย อริยสจฺจํ อิทํ ทุกฺขนิโรโธ อริยสจฺจํ อิทํ
ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทา อริยสจฺจนฺติ โสตาวธานํ ตํปชานนา
ปญฺญา สุตมเย ญาณํ เอวํ โสตาวธาเน ปญฺญา สุตมเย ญาณํ ฯ
--------
[๘๖] กถํ สุตฺวาน สํวเร ปญฺญา สีลมเย ญาณํ ปญฺจ
สีลานิ ปริยนฺตปาริสุทฺธิสีลํ อปริยนฺตปาริสุทฺธิสีลํ ปริปุณฺณปาริสุทฺธิสีลํ
อปรามฏฺฐปาริสุทฺธิสีลํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิปาริสุทฺธิสีลนฺติ ฯ
{๘๖.๑} ตตฺถ กตมํ ปริยนฺตปาริสุทฺธิสีลํ อนุปสมฺปนฺนานํ
ปริยนฺตสิกฺขาปทานํ อิทํ ปริยนฺตปาริสุทฺธิสีลํ ฯ
{๘๖.๒} กตมํ อปริยนฺตปาริสุทฺธิสีลํ อุปสมฺปนฺนานํ
อปริยนฺตสิกฺขาปทานํ อิทํ อปริยนฺตปาริสุทฺธิสีลํ ฯ
{๘๖.๓} กตมํ ปริปุณฺณปาริสุทฺธิสีลํ ปุถุชฺชนกลฺยาณกานํ กุสลธมฺเม
{๘๖.๔} ยุตฺตานํ อเสกฺขปริยนฺเต ปริปูริการีนํ ๑- กาเย จ ชีวิเต จ
อนเปกฺขานํ ปริจฺจตฺตชีวิตานํ อิทํ ปริปุณฺณปาริสุทฺธิสีลํ ฯ
{๘๖.๕} กตมํ อปรามฏฺฐปาริสุทฺธิสีลํ สตฺตนฺนํ เสกฺขานํ อิทํ
อปรามฏฺฐปาริสุทฺธิสีลํ ฯ
{๘๖.๖} กตมํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิปาริสุทฺธิสีลํ ตถาคตสาวกานํ
ขีณาสวานํ ปจฺเจกพุทฺธานํ ตถาคตานํ อรหนฺตานํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ
อิทํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิปาริสุทฺธิสีลํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ปริปูรการีนํ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๓๑ หน้าที่ ๕๐-๖๑.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=31&item=77&items=10
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=31&item=77&items=10&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=31&item=77&items=10
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=31&item=77&items=10
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=31&i=77
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๓๑
https://84000.org/tipitaka/read/?index_31
https://84000.org/tipitaka/english/?index_31
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
