[๒๙๖] อถโข ทฺวีหตีหสฺส อจฺจเยน จิตฺโต จ หตฺถิสาริปุตฺโต
โปฏฺฐปาโท จ ปริพฺพาชโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา
จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
โปฏฺฐปาโท ปน ปริพฺพาชโก ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ตทา มํ ภนฺเต
เต ปริพฺพาชกา อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต สมนฺตโต วาจาย
สนฺนิปโตทเกน สญฺชมฺภริมกํสุ เอวเมว ปนายํ ภวํ โปฏฺฐปาโท
ปริพฺพาชโก ยญฺญเทว สมโณ โคตโม ภาสติ ตนฺตเทวสฺส
อพฺภนุโมทติ เอวเมตํ ภควา เอวเมตํ สุคตาติ น โข ปน มยํ
กิญฺจิ สมณสฺส โคตมสฺส เอกํสิกํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาม สสฺสโต
โลโกติ วา อสสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ เนว โหติ น น
โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วาติ เอวํ วุตฺตาหํ ภนฺเต เต
ปริพฺพาชเก เอตทโวจํ อหํปิ โข โภ น กิญฺจิ สมณสฺส โคตมสฺส
เอกํสิกํ ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามิ สสฺสโต โลโกติ วา ฯเปฯ
เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา อปิจ สมโณ
โคตโม ภูตํ ตจฺฉํ ตถํ ปฏิปทํ ปญฺญเปติ ธมฺมฏฺฐิตตํ ธมฺมนิยามตํ
ภูตํ โข ปน ตจฺฉํ ตถํ ปฏิปทํ ปญฺญเปนฺตสฺส ธมฺมฏฺฐิตตํ
ธมฺมนิยามตํ กถํ หิ นาม มาทิโส วิญฺญู ปุริโส สมณสฺส
โคตมสฺส สุภาสิตํ สุภาสิตโต น อนุโมเทยฺยาติ ฯ
[๒๙๗] สพฺเพเหว โข เอเต โปฏฺฐปาท ปริพฺพาชกา อนฺธา
อจกฺขุกา ตฺวญฺเญว เนสํ เอโก จกฺขุมา ฯ เอกํสิกาปิ หิ โข
โปฏฺฐปาท มยา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ อเนกํสิกาปิ หิ
โข โปฏฺฐปาท มยา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ
{๒๙๗.๑} กตเม จ โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา ฯ สสฺสโต โลโกติ โข โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก ธมฺโม
เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อสสฺสโต โลโกติ โข โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก
ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อนฺตวา โลโกติ โข โปฏฺฐปาท มยา
อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อนนฺตวา โลโกติ โข โปฏฺฐปาท
มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ โข
โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อญฺญํ
ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ โข โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต
ปญฺญตฺโต ฯ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข โปฏฺฐปาท มยา
ฯเปฯ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข โปฏฺฐปาท มยา ฯเปฯ
โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข โปฏฺฐปาท มยา
ฯเปฯ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ โข
โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ
{๒๙๗.๒} กสฺมา เจเต โปฏฺฐปาท มยา อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา ฯ น เหเต โปฏฺฐปาท อตฺถสญฺหิตา น ธมฺมสญฺหิตา น
อาทิพฺรหฺมจริยกา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย
น อภิญฺญาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ตสฺมา เอเต มยา
อเนกํสิกา ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ
[๒๙๘] กตเม จ โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา ฯ อิทํ ทุกฺขนฺติ โข โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิโก ธมฺโม
เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ โข โปฏฺฐปาท มยา
เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ โข
โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิโก ธมฺโม เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ อยํ
ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ โข โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิโก ธมฺโม
เทสิโต ปญฺญตฺโต ฯ
{๒๙๘.๑} กสฺมา เจเต โปฏฺฐปาท มยา เอกํสิกา ธมฺมา เทสิตา
ปญฺญตฺตา ฯ เอเต โปฏฺฐปาท มยา อตฺถสญฺหิตา เอเต ธมฺมสญฺหิตา
เอเต อาทิพฺรหฺมจริยกา เอเต นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย
อภิญฺญาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ตสฺมา เอเต มยา เอกํสิกา
ธมฺมา เทสิตา ปญฺญตฺตา ฯ
[๒๙๙] สนฺติ โข โปฏฺฐปาท เอเต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรมฺมรณาติ ตฺยาหํ
อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรมฺมรณาติ ฯ เต
เจ เม เอวํ ปุฏฺฐา อามาติ ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ
อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ
วิหรถาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน
ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอกํ วา รตฺตึ เอกํ วา ทิวสํ อุปฑฺฒํ วา
รตฺตึ อุปฑฺฒํ วา ทิวสํ เอกนฺตสุขึ อตฺตานํ สมฺปชานถาติ ฯ
อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห
อายสฺมนฺโต ชานาถ อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส
สจฺฉิกิริยายาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ
ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ยา ตา เทวตา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา
ตาสํ ภาสมานานํ สทฺทํ สุณาถ สุปฏิปนฺนตฺถ มาริสา อุชุปฏิปนฺนตฺถ
มาริสา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยาย มยํปิ หิ มาริสา เอวํปฏิปนฺนา
เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ
โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ
อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
[๓๐๐] เสยฺยถาปิ โปฏฺฐปาท ปุริโส เอวํ วเทยฺย อหํ ยา
อิมสฺมึ ชนปเท ชนปทกลฺยาณี ตํ อิจฺฉามิ ตํ กาเมมีติ ตเมนํ
เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ ชนปทกลฺยาณึ อิจฺฉสิ กาเมสิ
ชานาสิ ตํ ชนปทกลฺยาณึ ขตฺติยึ วา พฺราหฺมณึ วา เวสฺสึ วา
สุทฺทึ วาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ โนติ วเทยฺย ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ
อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ ชนปทกลฺยาณึ อิจฺฉสิ กาเมสิ ชานาสิ ตํ
ชนปทกลฺยาณึ เอวํนามา วา เอวํโคตฺตา วา ทีฆา วา รสฺสา
วา มชฺฌิมา วา กณฺหา วา สามา วา มงฺคุรจฺฉวิ วาติ อสุกสฺมึ
คาเม วา นิคเม วา นคเร วาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ โนติ วเทยฺย
ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ น ชานาสิ น ปสฺสสิ
ตํ ตฺวํ อิจฺฉสิ กาเมสีติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ อามาติ วเทยฺย ฯ ตํ กึ
มญฺญสิ โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส
อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ เอวเมว โข โปฏฺฐปาท เย
เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน เอกนฺตสุขี อตฺตา
โหติ อโรโค ปรมฺมรณาติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ
สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน เอกนฺตสุขี
อตฺตา โหติ อโรโค ปรมฺมรณาติ ฯ เต เจ เม เอวํ ปุฏฺฐา อามาติ
ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต
เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรถาติ ฯ
{๓๐๐.๑} อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน
ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอกํ วา รตฺตึ เอกํ วา ทิวสํ อุปฑฺฒํ วา รตฺตึ
อุปฑฺฒํ วา ทิวสํ เอกนฺตสุขึ อตฺตานํ สมฺปชานถาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา
โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต
ชานาถ อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยายาติ ฯ
อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต
ยา ตา เทวตา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา ตาสํ ภาสมานานํ สทฺทํ
สุณาถ สุปฏิปนฺนตฺถ มาริสา อุชุปฏิปนฺนตฺถ มาริสา เอกนฺตสุขสฺส
โลกสฺส สจฺฉิกิริยาย มยํปิ หิ มาริสา เอวํปฏิปนฺนา เอกนฺตสุขํ
โลกํ อุปปนฺนาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ
โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต เตสํ
สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
[๓๐๑] เสยฺยถาปิ โปฏฺฐปาท ปุริโส จาตุมฺมหาปเถ นิสฺเสณึ
กเรยฺย ปาสาทสฺส อาโรหนาย ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส
ยสฺส ตฺวํ ปาสาทสฺส อาโรหนาย นิสฺเสณึ กโรสิ ชานาสิ ตํ
ปาสาทํ ปุรตฺถิมาย วา ทิสาย ทกฺขิณาย วา ทิสาย ปจฺฉิมาย
วา ทิสาย อุตฺตราย วา ทิสาย อุจฺโจ วา นีโจ วา มชฺโฌ
วาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ โนติ วเทยฺย ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส
ยํ ตฺวํ น ชานาสิ น ปสฺสสิ ตสฺส ตฺวํ ปาสาทสฺส อาโรหนาย
นิสฺเสณึ กโรสีติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ อามาติ วเทยฺย ฯ
{๓๐๑.๑} ตํ กึ มญฺญสิ โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต ตสฺส
ปุริสสฺส อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต
เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
เอวเมว โข โปฏฺฐปาท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณาติ ตฺยาหํ
อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต เอวํวาทิโน
เอวํทิฏฺฐิโน เอกนฺตสุขี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณาติ ฯ เต เจ
เม เอวํ ปุฏฺฐา อามาติ ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห
อายสฺมนฺโต เอกนฺตสุขํ โลกํ ชานํ ปสฺสํ วิหรถาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ
โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต
เอกํ วา รตฺตึ เอกํ วา ทิวสํ อุปฑฺฒํ วา รตฺตึ อุปฑฺฒํ วา
ทิวสํ เอกนฺตสุขึ อตฺตานํ สมฺปชานถาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา โนติ
วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ชานาถ
อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยายาติ ฯ
อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ อปิจ ปน ตุเมฺห
อายสฺมนฺโต ยา ตา เทวตา เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนา ตาสํ
ภาสมานานํ สทฺทํ สุณาถ สุปฏิปนฺนตฺถ มาริสา อุชุปฏิปนฺนตฺถ
มาริสา เอกนฺตสุขสฺส โลกสฺส สจฺฉิกิริยาย มยํปิ หิ มาริสา เอวํปฏิปนฺนา
เอกนฺตสุขํ โลกํ อุปปนฺนาติ ฯ อิติ ปุฏฺฐา โนติ วทนฺติ ฯ
ตํ กึ มญฺญสิ โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ
อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต
เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
[๓๐๒] ตโย โขเม โปฏฺฐปาท อตฺตปฏิลาภา โอฬาริโก
อตฺตปฏิลาโภ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ อรูโป อตฺตปฏิลาโภ ฯ กตโม
จ โปฏฺฐปาท โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ ฯ รูปี จาตุมฺมหาภูติโก
กวลีการภกฺโข อยํ โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ ฯ กตโม มโนมโย
อตฺตปฏิลาโภ ฯ รูปี มโนมโย สพฺพงฺคปจฺจงฺคี อหีนินฺทฺริโย อยํ
มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ ฯ กตโม อรูโป อตฺตปฏิลาโภ ฯ อรูปี
สญฺญามโย อยํ อรูโป อตฺตปฏิลาโภ ฯ
[๓๐๓] โอฬาริกสฺสปิ โข อหํ โปฏฺฐปาท อตฺตปฏิลาภสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสมิ ยถาปฏิปนฺนานํ โว สํกิเลสิกา ธมฺมา
ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ
เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหริสฺสถาติ ฯ สิยา โข ปน เต โปฏฺฐปาท เอวมสฺส สํกิเลสิกา
ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ
เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหริสฺสติ ทุกฺโข จ วิหาโรติ ฯ น โข ปเนตํ โปฏฺฐปาท เอวํ
ทฏฺฐพฺพํ สํกิเลสิกา เจว ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา จ ธมฺมา
อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ
อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ ปาโมชฺชญฺเจว ภวิสฺสติ
ปีติ จ ปสฺสทฺธิ จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ สุโข จ วิหาโร ฯ
[๓๐๔] มโนมยสฺสปิ โข อหํ โปฏฺฐปาท อตฺตปฏิลาภสฺส
ปหานาย ธมฺมํ เทเสมิ ยถาปฏิปนฺนานํ โว สํกิเลสิกา ธมฺมา
ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ
เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหริสฺสถาติ ฯ สิยา โข ปน เต โปฏฺฐปาท เอวมสฺส สํกิเลสิกา
ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ
เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหริสฺสติ ทุกฺโข จ วิหาโรติ ฯ น โข ปเนตํ โปฏฺฐปาท เอวํ
ทฏฺฐพฺพํ สํกิเลสิกา เจว ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา จ ธมฺมา
อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ (เปยฺยาโล) ปาโมชฺชญฺเจว ภวิสฺสติ ปีติ จ
ปสฺสทฺธิ จ สติ จ สมฺปชญฺญญฺจ สุโข จ วิหาโร ฯ
[๓๐๕] อรูปสฺสปิ โข อหํ โปฏฺฐปาท อตฺตปฏิลาภสฺส ปหานาย
ธมฺมํ เทเสมิ ยถาปฏิปนฺนานํ โว สํกิเลสิกา ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ
โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ เวปุลฺลตฺตญฺจ
ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
(เปยฺยาโล) ปามุชฺชญฺเจว ภวิสฺสติ ปีติ จ ปสฺสทฺธิ จ สติ จ
สมฺปชญฺญญฺจ สุโข จ วิหาโร ฯ
[๓๐๖] ปเร เจ โปฏฺฐปาท อเมฺห เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ กตโม ปน
โส อาวุโส ๑- โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ ยสฺส ตุเมฺห ปหานาย
ธมฺมํ เทเสถ ยถาปฏิปนฺนานํ โว สํกิเลสิกา ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ
โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ เวปุลฺลตฺตญฺจ
ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
เตสํ มยํ เอวํ ปุฏฺฐา เอวํ พฺยากเรยฺยาม อยํ วา โส อาวุโส โอฬาริโก
อตฺตปฏิลาโภ ยสฺส มยํ ปหานาย ธมฺมํ เทเสม ยถาปฏิปนฺนานํ
โว สํกิเลสิกา ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ
ปญฺญาปาริปูรึ เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ
[๓๐๗] ปเร เจ โปฏฺฐปาท อเมฺห เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ กตโม ปน โส
@เชิงอรรถ: ๑ สี. กตมา ปนาวุโส ฯ
อาวุโส มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ ฯ (โสเยว เปยฺยาโล) กตโม ปน
โส อรูโป อตฺตปฏิลาโภ ยสฺส ตุเมฺห ปหานาย ธมฺมํ เทเสถ
ยถาปฏิปนฺนานํ โว สํกิเลสิกา ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา
อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ฯเปฯ อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ
โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต สปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต สปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
[๓๐๘] เสยฺยถาปิ โข โปฏฺฐปาท ปุริโส นิสฺเสณึ กเรยฺย
ปาสาทสฺส อาโรหนาย ตสฺเสว ปาสาทสฺส เหฏฺฐา ตเมนํ เอวํ
วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส ยสฺส ตฺวํ ปาสาทสฺส อาโรหนาย นิสฺเสณึ
กโรสิ ชานาสิ ตํ ปาสาทํ ปุรตฺถิมาย วา ทิสาย ทกฺขิณาย วา
ทิสาย ปจฺฉิมาย วา ทิสาย อุตฺตราย วา ทิสาย อุจฺโจ วา
นีโจ วา มชฺโฌ วาติ ฯ โส เจ เอวํ วเทยฺย อยํ วา โส
อาวุโส ปาสาโท ยสฺสาหํ อาโรหนาย นิสฺเสณึ กโรมิ ตสฺเสว
ปาสาทสฺส เหฏฺฐาติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ
สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส สปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา
โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส สปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ
สมฺปชฺชตีติ ฯ เอวเมว โข โปฏฺฐปาท ปเร เจ อเมฺห เอวํ
ปุจฺเฉยฺยุํ กตโม ปน โส อาวุโส โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ ฯเปฯ
กตโม ปน โส อาวุโส มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ ฯ กตโม ปน
โส อาวุโส อรูโป อตฺตปฏิลาโภ ยสฺส ตุเมฺห ปหานาย ธมฺมํ
เทเสถ ยถาปฏิปนฺนานํ โว สํกิเลสิกา ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา
ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺญาปาริปูรึ เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ เตสํ มยํ
เอวํ ปุฏฺฐา เอวํ พฺยากเรยฺยาม อยํ วา โส อาวุโส อรูโป
อตฺตปฏิลาโภ ยสฺส มยํ ปหานาย ฯเปฯ ตํ กึ มญฺญสิ
โปฏฺฐปาท นนุ เอวํ สนฺเต สปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต สปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
[๓๐๙] เอวํ วุตฺเต จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
ยสฺมึ ภนฺเต สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ โหติ โมฆสฺส ตสฺมึ
สมเย มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ โหติ โมโฆ อรูโป อตฺตปฏิลาโภ
โหติ โอฬาริโกปสฺส อตฺตปฏิลาโภ ตสฺมึ สมเย สจฺโจ โหติ
ยสฺมึ ภนฺเต สมเย มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ โหติ โมฆสฺส ตสฺมึ
สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ โหติ โมโฆ อรูโป อตฺตปฏิลาโภ
โหติ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ ตสฺมึ สมเย สจฺโจ โหติ ยสฺมึ
ภนฺเต สมเย อรูโป อตฺตปฏิลาโภ โหติ โมฆสฺส ตสฺมึ สมเย
โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ โหติ โมโฆ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ โหติ
อรูโป อตฺตปฏิลาโภ ตสฺมึ สมเย สจฺโจ โหตีติ ฯ
{๓๐๙.๑} ยสฺมึ จิตฺต สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ
โหติ เนว ตสฺมึ สมเย มโนมโย อตฺตปฏิลาโภติ
สํขฺยํ ๑- คจฺฉติ น จ อรูโป อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. สงฺขํ ฯ
คจฺฉติ โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภเตฺวว ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ
ยสฺมึ จิตฺต สมเย มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ โหติ เนว ตสฺมึ
สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ น จ อรูโป
อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภเตฺวว ตสฺมึ
สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ ยสฺมึ จิตฺต สมเย อรูโป อตฺตปฏิลาโภ โหติ
เนว ตสฺมึ สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ น จ
มโนมโย อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ อรูโป อตฺตปฏิลาโภเตฺวว
ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ
[๓๑๐] สเจ ตํ จิตฺต เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ อโหสิ ตฺวํ อตีตมทฺธานํ
น ตฺวํ น อโหสิ ภวิสฺสสิ ตฺวํ อนาคตมทฺธานํ น ตฺวํ น ภวิสฺสสิ
อตฺถิ ตฺวํ เอตรหิ น ตฺวํ นตฺถีติ ฯ เอวํ ปุฏฺโฐ ตฺวํ จิตฺต
กินฺติ พฺยากเรยฺยาสีติ ฯ สเจ มํ ภนฺเต เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ อโหสิ
ตฺวํ อตีตมทฺธานํ น ตฺวํ น อโหสิ ภวิสฺสสิ ตฺวํ อนาคตมทฺธานํ
น ตฺวํ น ภวิสฺสสิ อตฺถิ ตฺวํ เอตรหิ น ตฺวํ นตฺถีติ ฯ เอวํ
ปุฏฺโฐ อหํ ภนฺเต เอวํ พฺยากเรยฺยํ อโหสาหํ อตีตมทฺธานํ นาหํ
น อโหสึ ภวิสฺสามหํ อนาคตมทฺธานํ นาหํ น ภวิสฺสามิ อตฺถาหํ
เอตรหิ นาหํ นตฺถีติ ฯ เอวํ ปุฏฺโฐ อหํ ภนฺเต เอวํ พฺยากเรยฺยนฺติ ฯ
[๓๑๑] สเจ ปน ตํ จิตฺต เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ โย เต อโหสิ อตีโต
อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เต อตฺตปฏิลาโภ สจฺโจ โมโฆ อนาคโต
โมโฆ ปจฺจุปฺปนฺโน โย เต ภวิสฺสติ อนาคโต อตฺตปฏิลาโภ
โสเยว เต อตฺตปฏิลาโภ สจฺโจ โมโฆ อตีโต โมโฆ ปจฺจุปฺปนฺโน
โย เต เอตรหิ ปจฺจุปฺปนฺโน อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เต อตฺตปฏิลาโภ
สจฺโจ โมโฆ อตีโต โมโฆ อนาคโตติ ฯ เอวํ ปุฏฺโฐ ตฺวํ จิตฺต กินฺติ
พฺยากเรยฺยาสีติ ฯ
{๓๑๑.๑} สเจ ปน มํ ภนฺเต เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ โย เต อโหสิ
อตีโต อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เต อตฺตปฏิลาโภ สจฺโจ โมโฆ
อนาคโต โมโฆ ปจฺจุปฺปนฺโน โย เต ภวิสฺสติ อนาคโต
อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เต อตฺตปฏิลาโภ สจฺโจ โมโฆ อตีโต
โมโฆ ปจฺจุปฺปนฺโน โย เต เอตรหิ ปจฺจุปฺปนฺโน อตฺตปฏิลาโภ
โสเยว เต อตฺตปฏิลาโภ สจฺโจ โมโฆ อตีโต โมโฆ อนาคโตติ ฯ
เอวํ ปุฏฺโฐ อหํ ภนฺเต เอวํ พฺยากเรยฺยํ โย จ เม อโหสิ อตีโต
อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เม อตฺตปฏิลาโภ ตสฺมึ สมเย สจฺโจ อโหสิ
โมโฆ อนาคโต โมโฆ ปจฺจุปฺปนฺโน โย จ เม ภวิสฺสติ อนาคโต
อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เม อตฺตปฏิลาโภ ตสฺมึ สมเย สจฺโจ ภวิสฺสติ
โมโฆ อตีโต โมโฆ ปจฺจุปฺปนฺโน โย จ เม เอตรหิ ปจฺจุปฺปนฺโน
อตฺตปฏิลาโภ โสเยว เม อตฺตปฏิลาโภ สจฺโจ โมโฆ อตีโต โมโฆ
อนาคโตติ ฯ เอวํ ปุฏฺโฐ อหํ ภนฺเต เอวํ พฺยากเรยฺยนฺติ ฯ
[๓๑๒] เอวเมว โข จิตฺต ยสฺมึ สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ
โหติ เนว ตสฺมึ สมเย มโนมโย อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ น
อรูโป อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภเตฺวว
ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ ยสฺมึ จิตฺต สมเย มโนมโย
อตฺตปฏิลาโภ โหติ ฯเปฯ ยสฺมึ จิตฺต สมเย อรูโป อตฺตปฏิลาโภ
โหติ เนว ตสฺมึ สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ น
มโนมโย อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ อรูโป อตฺตปฏิลาโภเตฺวว
ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ
{๓๑๒.๑} เสยฺยถาปิ จิตฺต ควา ขีรํ ขีรมฺหา ทธิ ทธิมฺหา
นวนีตํ นวนีตมฺหา สปฺปิ สปฺปิมฺหา สปฺปิมณฺโฑ ฯ ยสฺมึ สมเย
ขีรํ โหติ เนว ตสฺมึ สมเย ทธีติ สํขฺยํ คจฺฉติ น จ นวนีตนฺติ สํขฺยํ
คจฺฉติ น จ สปฺปีติ สํขฺยํ คจฺฉติ น จ สปฺปิมณฺโฑติ สํขฺยํ คจฺฉติ
ขีรํเตฺวว ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ ยสฺมึ สมเย ทธิ โหติ ฯ
นวนีตํ โหติ ฯ สปฺปิ โหติ ฯ
{๓๑๒.๒} สปฺปิมณฺโฑ โหติ เนว ตสฺมึ สมเย ขีรนฺติ สํขฺยํ
คจฺฉติ น ทธีติ สํขฺยํ คจฺฉติ น นวนีตนฺติ สํขฺยํ คจฺฉติ น สปฺปีติ
สํขฺยํ คจฺฉติ สปฺปิมณฺโฑเตฺวว ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ
เอวเมว โข จิตฺต ยสฺมึ สมเย โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภ โหติ เนว
ตสฺมึ สมเย มโนมโย อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ น อรูโป
อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ โอฬาริโก อตฺตปฏิลาโภเตฺวว ตสฺมึ
สมเย สํขฺยํ คจฺฉติ ฯ ยสฺมึ สมเย จิตฺต มโนมโย อตฺตปฏิลาโภ
โหติ ฯเปฯ อรูโป อตฺตปฏิลาโภ โหติ เนว ตสฺมึ สมเย โอฬาริโก
อตฺตปฏิลาโภติ สํขฺยํ คจฺฉติ น จ มโนมโย อตฺตปฏิลาโภติ
สํขฺยํ คจฺฉติ อรูโป อตฺตปฏิลาโภเตฺวว ตสฺมึ สมเย สํขฺยํ
คจฺฉติ ฯ อิมา โข จิตฺต โลกสมญฺญา โลกนิรุตฺติโย โลกโวหารา
โลกปญฺญตฺติโย ยาหิ ตถาคโต โวหรติ อปรามสนฺโตติ ฯ
[๓๑๓] เอวํ วุตฺเต โปฏฺฐปาโท ปริพฺพาชโก ภควนฺตเมตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต ฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภควา
ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
{๓๑๓.๑} จิตฺโต ปน หตฺถิสาริปุตฺโต ภควนฺตเมตทโวจ อภิกฺกนฺตํ
ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต เสยฺยถาปิ ภนฺเต ปฏิจฺฉนฺนํ ฯเปฯ จกฺขุมนฺโต
รูปานิ ทกฺขนฺตีติ เอวเมว ภควตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต
เอสาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ ลเภยฺยาหํ
ภนฺเต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ ลเภยฺยํ อุปสมฺปทนฺติ ฯ อลตฺถ โข
จิตฺโต หตฺถิสาริปุตฺโต ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชํ อลตฺถ อุปสมฺปทํ ฯ
อจิรูปสมฺปนฺโน โข อายสฺมา หตฺถิสาริปุตฺโต เอโก วูปกฏฺโฐ
อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย
กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ
พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเฐ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหาสิ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ
นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺญาสิ ฯ อญฺญตโร โข อายสฺมา
หตฺถิสาริปุตฺโต อรหตํ อโหสีติ ฯ
โปฏฺฐปาทสุตฺตํ นวมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
---------------
สุภสุตฺตํ ทสมํ
[๓๑๔] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ อายสฺมา อานนฺโท สาวตฺถิยํ
วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม อจิรปรินิพฺพุเต ภควติ ฯ
[๓๑๕] เตน โข ปน สมเยน สุโภ มาณโว โตเทยฺยปุตฺโต
สาวตฺถิยํ ปฏิวสติ เกนจิเทว กรณีเยน ฯ อถโข สุโภ มาณโว
โตเทยฺยปุตฺโต อญฺญตรํ มาณวกํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ มาณวก
เยน สมโณ อานนฺโท เตนุปสงฺกม อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน
สมณํ อานนฺทํ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉ สุโภ มาณโว โตเทยฺยปุตฺโต ภวนฺตํ อานนฺทํ อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉตีติ เอวญฺจ วเทหิ
สาธุ กิร ภวํ อานนฺโท เยน สุภสฺส มาณวสฺส โตเทยฺยปุตฺตสฺส
นิเวสนํ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ
{๓๑๕.๑} เอวํ โภติ โข โส มาณวโก สุภสฺส มาณวสฺส โตเทยฺยปุตฺตสฺส
ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา
อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา
เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส มาณวโก อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ
เอตทโวจ สุโภ โข มาณโว โตเทยฺยปุตฺโต ภวนฺตํ อานนฺทํ อปฺปาพาธํ
อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉติ เอวญฺจ วเทติ สาธุ
กิร ภวํ อานนฺโท เยน สุภสฺส มาณวสฺส โตเทยฺยปุตฺตสฺส
นิเวสนํ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ
[๓๑๖] เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท ตํ มาณวกํ เอตทโวจ
อกาโล โข มาณวก อตฺถิ เม อชฺช เภสชฺชมตฺตา ปีตา อปฺเปวนาม
เสฺวปิ อุปสงฺกเมยฺยาม กาลญฺจ สมยญฺจ อุปาทายาติ ฯ
เอวํ โภติ โข โส มาณวโก อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปฏิสฺสุตฺวา
อุฏฺฐายาสนา เยน สุโภ มาณโว โตเทยฺยปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา สุภํ มาณวํ โตเทยฺยปุตฺตํ เอตทโวจ อโวจุมฺหา
โข มยํ โภโต วจเนน ตํ ภวนฺตํ อานนฺทํ สุโภ มาณโว
โตเทยฺยปุตฺโต ภวนฺตํ อานนฺทํ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ
พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉติ เอวญฺจ วเทติ สาธุ กิร ภวํ อานนฺโท
เยน สุภสฺส มาณวสฺส โตเทยฺยปุตฺตสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมตุ
อนุกมฺปํ อุปาทายาติ เอวํ วุตฺเต โภ สมโณ อานนฺโท มํ
เอตทโวจ อกาโล โข มาณวก อตฺถิ เม อชฺช เภสชฺชมตฺตา
ปีตา อปฺเปวนาม เสฺวปิ อุปสงฺกเมยฺยาม กาลญฺจ สมยญฺจ
อุปาทายาติ เอตฺตาวตาปิ โข โภ กตเมว เอตํ ยโต โข โส
ภวํ อานนฺโท โอกาสมกาสิ สฺวาตนายปิ อุปสงฺกมนายาติ ฯ
[๓๑๗] อถโข อายสฺมา อานนฺโท ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน
ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เจตเกน ภิกฺขุนา
ปจฺฉาสมเณน เยน สุภสฺส มาณวสฺส โตเทยฺยปุตฺตสฺส นิเวสนํ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข
สุโภ มาณโว โตเทยฺยปุตฺโต เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข สุโภ มาณโว โตเทยฺยปุตฺโต อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ
ภวญฺหิ อานนฺโท ตสฺส โภโต โคตมสฺส ทีฆรตฺตํ อุปฏฺฐาโก
สนฺติกาวจโร สมีปจารี ภวเมตํ อานนฺโท ชาเนยฺย เยสํ โส ภวํ
โคตโม ธมฺมานํ วณฺณวาที อโหสิ ยตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ
นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสิ กตเมสานํ โข โภ อานนฺท ธมฺมานํ โส
ภวํ โคตโม วณฺณวาที อโหสิ กตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ
นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสีติ ฯ
{๓๑๗.๑} ติณฺณํ โข มาณวก ขนฺธานํ โส ภควา วณฺณวาที
อโหสิ เอตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสิ กตเมสํ
ติณฺณํ อริยสฺส สีลกฺขนฺธสฺส อริยสฺส สมาธิกฺขนฺธสฺส อริยสฺส
ปญฺญากฺขนฺธสฺส อิเมสํ โข มาณวก ติณฺณํ ขนฺธานํ โส ภควา
วณฺณวาที อโหสิ เอตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสีติ ฯ
[๓๑๘] กตโม ปน โส โก อานนฺท อริโย สีลกฺขนฺโธ ยสฺส
โส ภวํ โคตโม วณฺณวาที อโหสิ ยตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ
นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสีติ ฯ
{๓๑๘.๑} อิธ มาณว ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน ฯเปฯ โส อิมํ โลกํ
สเทวกํ สมารกํ ฯเปฯ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ ฯ ตํ
ธมฺมํ สุณาติ คหปติ วา คหปติปุตฺโต วา อญฺญตรสฺมึ วา
กุเล ปจฺฉาชาโต โส ตํ ธมฺมํ สุตฺวา ตถาคเต สทฺธํ ปฏิลภติ
โส เตน สทฺธาปฏิลาเภน สมนฺนาคโต อิติปิ ปฏิสญฺจิกฺขติ สมฺพาโธ
ฆราวาโส รชาปโถ อพฺโภกาโส ปพฺพชฺชา นยิทํ สุกรํ อคารํ
อชฺฌาวสตา เอกนฺตปริปุณฺณํ เอกนฺตปริสุทฺธํ สํขลิขิตํ พฺรหฺมจริยํ
จริตุํ ยนฺนูนาหํ เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพเชยฺยนฺติ ฯ โส อปเรน สมเยน อปฺปํ
วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย มหนฺตํ วา โภคกฺขนฺธํ ปหาย อปฺปํ วา
ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย มหนฺตํ วา ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย เกสมสฺสุํ
โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ
ปพฺพชติ ฯ โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ
อาจารโคจรสมฺปนฺโน อนุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ
สิกฺขาปเทสุ กายกมฺมวจีกมฺเมน สมนฺนาคโต กุสเลน ปริสุทฺธาชีโว
สีลสมฺปนฺโน อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร สติสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต
สนฺตุฏฺโฐ ฯ
[๓๑๙] กถญฺจ มาณว ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ อิธ มาณว ภิกฺขุ
ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ
นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหรติ ฯ ยํปิ
มาณว ภิกฺขุ ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ
นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี
วิหรติ อิทํปิสฺส โหติ สีลสฺมึ (ตโต ปรํ สพฺพํ วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯเปฯ
[๓๒๐] ยถา วา ปเนเก โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา สทฺธาเทยฺยานิ
โภชนานิ ภุญฺชิตฺวา เต เอวรูปาย ติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ
กปฺเปนฺติ ฯ เสยฺยถีทํ ฯ สนฺติกมฺมํ ปณิธิกมฺมํ ภูมิกมฺมํ ภูริกมฺมํ
วสฺสกมฺมํ โวสฺสกมฺมํ วตฺถุกมฺมํ วตฺถุปริกรณํ อาจมนํ นฺหาปนํ
ชุหนํ วมนํ วิเรจนํ อุทฺธวิเรจนํ อโธวิเรจนํ สีสวิเรจนํ กณฺณเตลํ
เนตฺตปฺปานํ นตฺถุกมฺมํ อญฺชนํ ปจฺจญฺชนํ สาลากิยํ สลฺลกตฺติยํ
ทารกติกิจฺฉํ มูลเภสชฺชานํ อนุปฺปทานํ โอสธีนํ ปฏิโมกฺโข อิติ
วา ฯ อิติ เอวรูปาย ติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีวา ปฏิวิรโต โหติ ฯ
ยํปิ มาณว ภิกฺขุ ยถา วา ปเนเก โภนฺโต สมณพฺราหฺมณา
สทฺธาเทยฺยานิ โภชนานิ ภุญฺชิตฺวา เต เอวรูปาย ติรจฺฉานวิชฺชาย
มิจฺฉาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปนฺติ ฯ เสยฺยถีทํ ฯ สนฺติกมฺมํ ปณิธิกมฺมํ ฯเปฯ
โอสธีนํ ปฏิโมกฺโข อิติ วา ฯ อิติ เอวรูปาย ติรจฺฉานวิชฺชาย มิจฺฉาชีวา
ปฏิวิรโต โหติ อิทมฺปิสฺส โหติ สีลสฺมึ ฯ
{๓๒๐.๑} ส โข โส มาณว ภิกฺขุ เอวํ สีลสมฺปนฺโน น กุโตจิ ภยํ
สมนุปสฺสติ ยทิทํ สีลสํวรโต ฯ เสยฺยถาปิ มาณว ราชา ขตฺติโย
มุทฺธาวสิตฺโต นิหตปจฺจามิตฺโต น กุโตปิ ภยํ สมนุปสฺสติ ยทิทํ ปจฺจตฺถิกโต
เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ เอวํ สีลสมฺปนฺโน น กุโตปิ ภยํ สมนุปสฺสติ ยทิทํ
สีลสํวรโต ฯ โส อิมินา อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ
อนวชฺชสุขํ ปฏิสํเวเทติ ฯ เอวํ โข มาณว ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน
โหติ ฯ อยํ โข โส มาณว อริโย สีลกฺขนฺโธ ยสฺส โส ภควา
วณฺณวาที อโหสิ เอตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ นิเวเสสิ
ปติฏฺฐาเปสิ อตฺถิ เจเวตฺถ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ
{๓๒๐.๒} อจฺฉริยํ โภ อานนฺท อพฺภูตํ โภ อานนฺท โส จายํ
โภ อานนฺท อริโย สีลกฺขนฺโธ ปริปุณฺโณ โน อปริปุณฺโณ เอวํ
ปริปุณฺณญฺจาหํ โภ อานนฺท อริยํ สีลกฺขนฺธํ อิโต พหิทฺธา อญฺเญสุ
สมณพฺราหฺมเณสุ น สมนุปสฺสามิ ฯ เอวํ ปริปุณฺณญฺจ โภ อานนฺท
อริยํ สีลกฺขนฺธํ อิโต พหิทฺธา อญฺเญ สมณพฺราหฺมณา อตฺตนิ
สมนุปสฺเสยฺยุํ เต ตาวตเกเนว อตฺตมนา อสฺสุ อลเมตฺตาวตา
กตเมตฺตาวตา อนุปฺปตฺโต โน สามญฺญตฺโถ นตฺถิ โน กิญฺจิ
อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ อถ จ ปน ภวํ อานนฺโท เอวมาห อตฺถิ
เจเวตฺถ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ
[๓๒๑] กตโม ปน โส โภ อานนฺท อริโย สมาธิกฺขนฺโธ ยสฺส
โส ภวํ โคตโม วณฺณวาที อโหสิ ยตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ
นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสีติ ฯ กถญฺจ ปน มาณว ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร
โหติ ฯ อิธ มาณว ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี
โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ
อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส
สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ ฯ
โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯเปฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย
รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺฐพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ
วิญฺญาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ
มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา
ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ มนินฺทฺริยํ
มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ ฯ โส อิมินา อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน
สมนฺนาคโต อชฺฌตฺตํ อพฺยาเสกสุขํ ปฏิสํเวเทติ ฯ เอวํ โข มาณว
ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ ฯ
[๓๒๒] กถญฺจ มาณว ภิกฺขุ สติสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต
โหติ ฯ อิธ มาณว ภิกฺขุ อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชานการี
โหติ อาโลกิเต วิโลกิเต สมฺปชานการี โหติ สมฺมิญฺชิเต ปสาริเต
สมฺปชานการี โหติ สํฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี โหติ
อสิเต ปีเต ขายิเต สายิเต สมฺปชานการี โหติ อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม
สมฺปชานการี โหติ คเต ฐิเต นิสินฺเน สุตฺเต ชาคริเต
ภาสิเต ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติ เอวํ โข มาณว ภิกฺขุ
สติสมฺปชญฺเญน สมนฺนาคโต โหติ ฯ
[๓๒๓] กถญฺจ มาณว ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ ฯ อิธ มาณว
ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ กายปริหาริเกน จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน
ปิณฺฑปาเตน โส เยน เยเนว ปกฺกมติ สมาทาเยว ปกฺกมติ
เสยฺยถาปิ มาณว ปกฺขี สกุโณ เยน เยเนว เฑติ สปตฺตภาโรเยว
เฑติ เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ กายปริหาริเกน
จีวเรน กุจฺฉิปริหาริเกน ปิณฺฑปาเตน โส เยน เยเนว ปกฺกมติ
สมาทาเยว ปกฺกมติ ฯ เอวํ โข มาณว ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโฐ โหติ ฯ
[๓๒๔] โส อิมินา จ อริเยน สีลกฺขนฺเธน สมนฺนาคโต อิมินา
จ อริเยน อินฺทฺริยสํวเรน สมนฺนาคโต อิมินา จ อริเยน สติสมฺปชญฺเญน
สมนฺนาคโต อิมาย จ อริยาย สนฺตุฏฺฐิยา สมนฺนาคโต วิวิตฺตํ
เสนาสนํ ภชติ อรญฺญํ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺถํ
อพฺโภกาสํ ปลาลปุญฺชํ ฯ โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต
นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา ฯ
โส อภิชฺฌํ โลภํ ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ อภิชฺฌาย
จิตฺตํ ปริโสเธติ พฺยาปาทปโทสํ ปหาย อพฺยาปนฺนจิตฺโต วิหรติ
สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี พฺยาปาทปโทสา จิตฺตํ ปริโสเธติ ถีนมิทฺธํ
ปหาย วิคตถีนมิทฺโธ วิหรติ อาโลกสญฺญี สโต สมฺปชาโน ถีนมิทฺธา
จิตฺตํ ปริโสเธติ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหาย อนุทฺธโต วิหรติ อชฺฌตฺตํ
วูปสนฺตจิตฺโต อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา จิตฺตํ ปริโสเธติ วิจิกิจฺฉํ ปหาย
ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิหรติ อกถงฺกถี กุสเลสุ ธมฺเมสุ วิจิกิจฺฉาย จิตฺตํ
ปรีโสเธติ ฯ
[๓๒๕] เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส อิณํ อาทาย กมฺมนฺเต
ปโยเชยฺย ตสฺส เต กมฺมนฺตา สมิชฺเฌยฺยุํ ฯ โส ยานิ จ
โปราณานิ อิณมูลานิ ตานิ จ พฺยนฺตีกเรยฺย สิยา จสฺส อุตฺตรึ
อวสิฏฺฐํ ทารภรณาย ฯ ตสฺส เอวมสฺส อหํ โข ปุพฺเพ อิณํ
อาทาย กมฺมนฺเต ปโยเชสึ ตสฺส เต เม กมฺมนฺตา สมิชฺฌึสุ
โสหํ ยานิ โปราณานิ อิณมูลานิ ตานิ จ พฺยนฺตีอกาสึ อตฺถิ จ
เม อุตฺตรึ อวสิฏฺฐํ ทารภรณายาติ ฯ โส ตโตนิทานํ ลเภถ
ปาโมชฺชํ อธิคจฺเฉ โสมนสฺสํ ฯ
{๓๒๕.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส อาพาธิโก อสฺส ทุกฺขิโต
พาฬฺหคิลาโน ภตฺตญฺจสฺส นจฺฉาเทยฺย น จสฺส กาเย พลมตฺตา ฯ
โส อปเรน สมเยน ตมฺหา อาพาธา มุจฺเจยฺย ภตฺตญฺจสฺส ฉาเทยฺย
สิยา จสฺส กาเย พลมตฺตา ฯ ตสฺส เอวมสฺส อหํ โข ปุพฺเพ อาพาธิโก
อโหสึ ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน ภตฺตญฺจ เม นจฺฉาเทสิ น จ เม อาสิ
กาเย พลมตฺตา โสมฺหิ เอตรหิ ตมฺหา อาพาธา มุตฺโต ภตฺตญฺจ เม
ฉาเทสิ อตฺถิ จ เม กาเย พลมตฺตาติ ฯ โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ
อธิคจฺเฉ โสมนสฺสํ ฯ
{๓๒๕.๒} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส พนฺธนาคาเร พนฺโธ อสฺส
โส อปเรน สมเยน ตมฺหา พนฺธนาคารา มุจฺเจยฺย โสตฺถินา
อภเยน น จสฺส กิญฺจิ โภคานํ วโย ฯ ตสฺส เอวมสฺส อหํ
โข ปุพฺเพ พนฺธนาคาเร พนฺโธ อโหสึ โสมฺหิ เอตรหิ ตมฺหา
พนฺธนาคารา มุตฺโต โสตฺถินา อภเยน นตฺถิ จ เม กิญฺจิ โภคานํ
วโยติ ฯ โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ อธิคจฺเฉ โสมนสฺสํ ฯ
เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส ทาโส อนตฺตาธีโน ปราธีโน น
เยนกามํคโม ฯ โส อปเรน สมเยน ตมฺหา ทาสพฺยา มุจฺเจยฺย
อตฺตาธีโน อปราธีโน ภุชิสฺโส เยนกามํคโม ฯ ตสฺส เอวมสฺส อหํ
โข ปุพฺเพ ทาโส อโหสึ น อตฺตาธีโน ปราธีโน น เยนกามํคโม
โสมฺหิ เอตรหิ ตมฺหา ทาสพฺยา มุตฺโต อตฺตาธีโน อปราธีโน
ภุชิสฺโส เยนกามํคโมติ ฯ โส ตโตนิทานํ ลเภถ ปาโมชฺชํ อธิคจฺเฉ
โสมนสฺสํ ฯ
{๓๒๕.๓} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส สธโน สโภโค กนฺตารทฺธานมคฺคํ
ปฏิปชฺเชยฺย ทุพฺภิกฺขํ สปฺปฏิภยํ ฯ โส อปเรน สมเยน ตํ กนฺตารํ
นิตฺถเรยฺย โสตฺถินา คามนฺตํ อนุปาปุเณยฺย เขมํ อปฺปฏิภยํ ฯ ตสฺส
เอวมสฺส อหํ โข ปุพฺเพ สธโน สโภโค กนฺตารทฺธานมคฺคํ ปฏิปชฺชึ
ทุพฺภิกฺขํ สปฺปฏิภยํ โสมฺหิ เอตรหิ ตํ กนฺตารํ นิตฺถิณฺโณ โสตฺถินา
คามนฺตํ อนุปฺปตฺโต เขมํ อปฺปฏิภยนฺติ ฯ โส ตโตนิทานํ ลเภถ
ปาโมชฺชํ อธิคจฺเฉ โสมนสฺสํ ฯ เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ยถาอิณํ
ยถาโรคํ ยถาพนฺธนาคารํ ยถาทาสพฺยํ ยถากนฺตารทฺธานมคฺคํ อิเม
ปญฺจ นีวรเณ อปฺปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสติ ฯ
{๓๒๕.๔} เสยฺยถาปิ มาณว ยถาอานณฺยํ ยถาอาโรคฺยํ
ยถาพนฺธนาโมกฺขํ ยถาภุชิสฺสํ ยถาเขมนฺตภูมึ เอวเมว ภิกฺขุ อิเม
ปญฺจ นีวรเณ ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสติ ตสฺสิเม ปญฺจ นีวรเณ
ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสโต ปาโมชฺชํ ชายติ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ
ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ ปเวเทติ สุขิโน
จิตฺตํ สมาธิยติ ฯ โส วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ
สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
โส อิมเมว กายํ วิเวกเชน ปีติสุเขน อภิสนฺเทติ ปริสนฺเทติ
ปริปูเรติ ปริปฺผรติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส วิเวกเชน
ปีติสุเขน อปฺผุตํ โหติ ฯ
{๓๒๕.๕} เสยฺยถาปิ มาณว ทกฺโข นฺหาปโก วา
นฺหาปกนฺเตวาสี วา กํสถาเล นฺหานียจุณฺณานิ อากิริตฺวา
อุทเกน ปริปฺโผสกํ สนฺเทยฺย ปริสนฺเทยฺย สายํ นฺหานียปิณฺฑิ
เสฺนหานุคตา เสฺนหปเรตา สนฺตรพาหิรา ผุตา เสฺนเหน น จ
ปคฺฆรติ เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํ หิ มาณว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว
กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ โส อิมเมว กายํ วิเวกเชน ปีติสุเขน
อภิสนฺเทติ ปริสนฺเทติ ปริปูเรติ ปริปฺผรติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต
กายสฺส วิเวกเชน ปีติสุเขน อปฺผุตํ โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สมาธิมฺหิ ฯ
[๓๒๖] ปุน จปรํ มาณว ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ
สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ
ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ โส อิมเมว กายํ สมาธิเชน ปีติสุเขน
อภิสนฺเทติ ปริสนฺเทติ ปริปูเรติ ปริปฺผรติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต
กายสฺส สมาธิเชน ปีติสุเขน น อปฺผุตํ โหติ ฯ
{๓๒๖.๑} เสยฺยถาปิ มาณว อุทกรหโท คมฺภีโร อุพฺภิโตทโก
ตสฺส เนวสฺส ปุรตฺถิมาย ทิสาย อุทกสฺส อายมุขํ น ทกฺขิณาย
ทิสาย อุทกสฺส อายมุขํ น ปจฺฉิมาย ทิสาย น อุตฺตราย ทิสาย
อุทกสฺส อายมุขํ เทโว ปน กาเลน กาลํ สมฺมาธารํ อนุปฺปเวจฺเฉยฺย
อถโข ตมฺหา จ อุทกรหทา สีตา วาริธารา อุพฺภิชฺชิตฺวา ตเทว
อุทกรหทํ สีเตน วารินา อภิสนฺเทยฺย ปริสนฺเทยฺย ปริปูเรยฺย
ปริปฺผเรยฺย นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต อุทกรหทสฺส สีเตน วารินา
อปฺผุตํ อสฺส เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว
ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ อิมเมว กายํ สมาธิเชน ปีติสุเขน อภิสนฺเทติ ปริสนฺเทติ
ปริปูเรติ ปริปฺผรติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส สมาธิเชน
ปีติสุเขน อปฺผุตํ โหติ ฯ อิทมฺปิสฺส โหติ สมาธิสฺมึ ฯ
[๓๒๗] ปุน จปรํ มาณว ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก
จ วิหรติ สโต สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ
อริยา อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ โส อิมเมว กายํ นิปฺปีติเกน สุเขน อภิสนฺเทติ
ปริสนฺเทติ ปริปูเรติ ปริปฺผรติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส
นิปฺปีติเกน สุเขน อปฺผุตํ โหติ ฯ
{๓๒๗.๑} เสยฺยถาปิ มาณว อุปฺปลินิยํ วา ปทุมินิยํ วา
ปุณฺฑรีกินิยํ วา อปฺเปกจฺจานิ อุปฺปลานิ วา ปทุมานิ วา
ปุณฺฑรีกานิ วา อุทเก ชาตานิ อุทเก สํวฑฺฒานิ อุทกานุคตานิ
อนฺโต นิมุคฺคโปสีนิ ตานิ ยาว จ อคฺคานิ ยาว จ มูลานิ สีเตน
วารินา อภิสนฺนานิ ปริสนฺนานิ ปริปูรานิ ปริปฺผุตานิ นาสฺส
กิญฺจิ สพฺพาวตํ อุปฺปลานํ วา ปทุมานํ วา ปุณฺฑรีกานํ
วา สีเตน วารินา อปฺผุตํ อสฺส เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ
ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ ตติยํ
ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิมเมว กายํ นิปฺปีติเกน สุเขน อภิสนฺเทติ
ปริสนฺเทติ ปริปูเรติ ปริปฺผรติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส
นิปฺปีติเกน สุเขน อปฺผุตํ โหติ ฯ อิทมฺปิสฺส โหติ สมาธิสฺมึ ฯ
[๓๒๘] ปุน จปรํ มาณว ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส
จ ปหานา ปุพฺเพ ว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ โส อิมเมว
กายํ ปริสุทฺเธน เจตสา ปริโยทาเตน ผริตฺวา นิสินฺโน โหติ นาสฺส
กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส ปริสุทฺเธน เจตสา ปริโยทาเตน อปฺผุตํ โหติ ฯ
{๓๒๘.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส โอทาเตน วตฺเถน สสีสํ
ปารุปิตฺวา นิสินฺโน อสฺส นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส
โอทาเตน วตฺเถน อปฺผุตํ โหติ เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ
ยํปิ มาณว ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิมเมว กายํ ปริสุทฺเธน เจตสา ปริโยทาเตน
ผริตฺวา นิสินฺโน โหติ นาสฺส กิญฺจิ สพฺพาวโต กายสฺส ปริสุทฺเธน
เจตสา ปริโยทาเตน อปฺผุตํ โหติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ สมาธิสฺมึ ฯ อยํ
โข โส มาณว อริโย สมาธิกฺขนฺโธ ยสฺส โส ภควา วณฺณวาที
อโหสิ เอตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสิ
อตฺถิ เจเวตฺถ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ อจฺฉริยํ โภ อานนฺท อพฺภูตํ
โภ อานนฺท โส จายํ โภ อานนฺท อริโย สมาธิกฺขนฺโธ ปริปุณฺโณ
โน อปริปุณฺโณ เอวํ ปริปุณฺณญฺจาหํ โภโต อานนฺทสฺส อริยํ
สมาธิกฺขนฺธํ อิโต พหิทฺธา อญฺเญสุ สมณพฺราหฺมเณสุ น สมนุปสฺสามิ
เอวํ ปริปุณฺณญฺจ โภ อานนฺท อริยํ สมาธิกฺขนฺธํ อิโต พหิทฺธา
อญฺเญ สมณพฺราหฺมณา อตฺตนิ สมนุปสฺเสยฺยุํ เต ตาวตเกเนว
อตฺตมนา อสฺสุ อลเมตฺตาวตา กตเมตฺตาวตา อนุปฺปตฺโต โน
สามญฺญตฺโถ นตฺถิ โน กิญฺจิ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ อถ จ ปน ภวํ
อานนฺโท เอวมาห อตฺถิ เจเวตฺถ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ
[๓๒๙] กตโม ปน โส โภ อานนฺท อริโย ปญฺญากฺขนฺโธ ยสฺส
โส ภวํ โคตโม วณฺณวาที อโหสิ ยตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ
นิเวเสสิ ปติฏฺฐาเปสิ ฯ โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต
อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต
ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส เอวํ ปชานาติ
อยํ โข เม กาโย รูปี จาตุมฺมหาภูติโก มาตาเปตฺติกสมฺภโว
โอทนกุมฺมาสุปจโย นิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโม
อิทญฺจ ปน เม วิญฺญาณํ เอตฺถ สิตํ เอตฺถ ปฏิพทฺธนฺติ ฯ
{๓๒๙.๑} เสยฺยถาปิ มาณว มณิเวฬุริโย สุโภ ชาติมา อฏฺฐํโส
สุปริกมฺมกโต อจฺโฉ วิปฺปสนฺโน สพฺพาการสมฺปนฺโน ตตฺรสฺส สุตฺตํ
อาวุตํ นีลํ วา ปีตํ วา โลหิตํ วา โอทาตํ วา ปณฺฑุสุตฺตํ วา ตเมนํ จกฺขุมา
ปุริโส หตฺเถ กริตฺวา ปจฺจเวกฺเขยฺย อยํ โข มณิเวฬุริโย สุโภ ชาติมา
อฏฺฐํโส สุปริกมฺมกโต อจฺโฉ วิปฺปสนฺโน สพฺพาการสมฺปนฺโน ตตฺริทํ
สุตฺตํ อาวุตํ นีลํ วา ปีตํ วา โลหิตํ วา โอทาตํ วา ปณฺฑุสุตฺตํ
วาติ เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ เอวํ
สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส
มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ
อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ โส เอวํ ปชานาติ อยํ โข เม กาโย รูปี
จาตุมฺมหาภูติโก มาตาเปตฺติกสมฺภโว โอทนกุมฺมาสุปจโย
นิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺโม อิทญฺจ ปน เม วิญฺญาณํ
เอตฺถ สิตํ เอตฺถ ปฏิพทฺธนฺติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๐] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต มโนมยํ
อภินิมฺมินาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส อิมมฺหา กายา
อญฺญํ กายํ อภินินฺนาเมติ รูปึ มโนมยํ สพฺพงฺคปจฺจงฺคํ อหีนินฺทฺริยํ ฯ
{๓๓๐.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส มุญฺชมฺหา อิสิกํ ปวาเหยฺย
ตสฺส เอวมสฺส อยํ มุญฺโช อยํ อิสิกา อญฺโญ มุญฺโช อญฺญา
อิสิกา มุญฺชมฺหา เตฺวว อิสิกา ปวาลฺหาติ ฯ เสยฺยถาปิ มาณว
ปุริโส อสึ โกสิยา ปวาเหยฺย ตสฺส เอวมสฺส อยํ อสิ อยํ โกสิ
อญฺญา อสิ อญฺญา โกสิ โกสิยา เตฺวว อสิ ปวาลฺหาติ ฯ เสยฺยถาปิ
มาณว ปุริโส อหึ กรณฺฑา อุทฺธเรยฺย ตสฺส เอวมสฺส อยํ อหิ
อยํ กรณฺโฑ อญฺโญ อหิ อญฺโญ กรณฺโฑ กรณฺฑา เตฺวว อหิ
อุทฺธริโตติ ๑- เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ
เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต มโนมยํ อภินิมฺมินาย
จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯเปฯ อิทํปิสฺส โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๑] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อิทฺธิวิธาย
จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ
เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ อาวิภาวํ
ติโรภาวํ ติโรกุฑฺฑํ ติโรปาการํ ติโรปพฺพตํ อสชฺชมาโน คจฺฉติ
เสยฺยถาปิ อากาเส ฯ โส ปฐวิยาปิ อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ กโรติ เสยฺยถาปิ
อุทเก อุทเกปิ อภิชฺชมาเน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ ปฐวิยํ อากาเสปิ
ปลฺลงฺเกน กมติ เสยฺยถาปิ ปกฺขี สกุโณ อิเมปิ จนฺทิมสุริเย
เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว ปาณินา ปริมสติ ปริมชฺชติ ยาว
พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติ ฯ
{๓๓๑.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ทกฺโข กุมฺภกาโร วา กุมฺภการนฺเตวาสี
วา สุปริกมฺมกตาย มตฺติกาย ยํ ยเทว ภาชนวิกตึ อากงฺเขยฺย ตนฺตเทว
กเรยฺย อภินิปฺผาเทยฺย เสยฺยถาปิ วา ปน มาณว ทกฺโข ทนฺตกาโร วา
ทนฺตการนฺเตวาสี วา สุปริกมฺมกตสฺมึ ทนฺตสฺมึ ยํ ยเทว ทนฺตวิกตึ
อากงฺเขยฺย ตนฺตเทว กเรยฺย อภินิปฺผาเทยฺย เสยฺยถาปิ วา ปน มาณว
ทกฺโข สุวณฺณกาโร วา สุวณฺณการนฺเตวาสี วา สุปริกมฺมกตสฺมึ
@เชิงอรรถ: ๑ สีหลโปตฺถเก อุพฺภโต ฯ
สุวณฺณสฺมึ ยํ ยเทว สุวณฺณวิกตึ อากงฺเขยฺย ตนฺตเทว กเรยฺย
อภินิปฺผาเทยฺย เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต
ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย
ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อิทฺธิวิธาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ
โส อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ
ฯเปฯ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติ ฯ อิทมฺปิสฺส
โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๒] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต
ทิพฺพาย โสตธาตุยา จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส ทิพฺพาย
โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺตมานุสิกาย อุโภ สทฺเท สุณาติ
ทิพฺเพ จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จ ฯ
{๓๓๒.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส อทฺธานมคฺคปฏิปนฺโน โส
สุเณยฺย เภริสทฺทํปิ มุทิงฺคสทฺทํปิ ๑- สํขสทฺทํปิ ปณวสทฺทํปิ
เทณฺฑิมสทฺทํปิ ตสฺส เอวมสฺส เภริสทฺโท อิติปิ มุทิงฺคสทฺโท อิติปิ
สํขสทฺโท อิติปิ ปณวสทฺโท อิติปิ เทณฺฑิมสทฺโท อิติปิ เอวเมว โข มาณว
ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต
ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺตมานุสิกาย อุโภปิ สทฺเท
@เชิงอรรถ: ๑ อิโต ปรํ สีหลโปตฺถเก สํขปณวเทณฺฑิมสทฺทมฺปิ ตสฺส เอวมสฺส
@เภริสทฺโท อิติปิ มุทิงฺคสทฺโท อิติปิ สํขปณวเทณฺฑิมสทฺโท อิติปีติ
@อีทิโส ปาโฐ ทิสฺสติ ฯ
สุณาติ ทิพฺเพ จ มานุเส จ เย ทูเร สนฺติเก จ ฯ อิทมฺปิสฺส
โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๓] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต
เจโตปริยญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส ปรสตฺตานํ
ปรปุคฺคลานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ สราคํ วา จิตฺตํ
สราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ วีตราคํ วา จิตฺตํ วีตราคํ จิตฺตนฺติ
ปชานาติ สโทสํ วา จิตฺตํ ลโทสํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ วีตโทสํ
วา จิตฺตํ วีตโทสํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ สโมหํ วา จิตฺตํ สโมหํ
จิตฺตนฺติ ปชานาติ วีตโมหํ วา จิตฺตํ วีตโมหํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ
สํขิตฺตํ วา จิตฺตํ สํขิตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ วิกฺขิตฺตํ วา จิตฺตํ
วิกฺขิตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ มหคฺคตํ วา จิตฺตํ มหคฺคตํ จิตฺตนฺติ
ปชานาติ อมหคฺคตํ วา จิตฺตํ อมหคฺคตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ สอุตฺตรํ
วา จิตฺตํ สอุตฺตรํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ อนุตฺตรํ วา จิตฺตํ อนุตฺตรํ
จตฺตนฺติ ปชานาติ สมาหิตํ วา จิตฺตํ สมาหิตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ
อสมาหิตํ วา จิตฺตํ อสมาหิตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ วิมุตฺตํ วา
จิตฺตํ วิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ อวิมุตฺตํ
จตฺตนฺติ ปชานาติ ฯ
{๓๓๓.๑} เสยฺยถาปิ มาณว อิตฺถี วา ปุริโส วา ทหโร ยุวา
มณฺฑนชาติโก อาทาเส วา ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อจฺเฉ วา
อุทกปตฺเต สกมุขนิมิตฺตํ ปจฺจเวกฺขมาโน สกณิกํ วา
สกณิกนฺติ ปชาเนยฺย อกณิกํ วา อกณิกนฺติ ปชาเนยฺย เอวเมว
โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต
จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต เจโตปริยญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ
อภินินฺนาเมติ ฯ โส ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ เจตสา เจโต ปริจฺจ
ชานาติ สราคํ วา จิตฺตํ สราคํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ ฯเปฯ อวิมุตฺตํ
วา จิตฺตํ อวิมุตฺตํ จิตฺตนฺติ ปชานาติ ฯ อิทมฺปิสฺส โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๔] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต
ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส
อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกํปิ ชาตึ เทฺวปิ
ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ทสปิ
ชาติโย วีสํปิ ชาติโย ตึสํปิ ชาติโย จตฺตาฬีสํปิ ชาติโย ปญฺญาสํปิ
ชาติโย ชาติสตํปิ ชาติสหสฺสํปิ ชาติสตสหสฺสํปิ อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป
อเนเกปิ วิวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป อมุตฺราสึ เอวํนาโม
เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ เอวํนาโม
เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที
เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อิธูปปนฺโนติ ฯ อิติ สาการํ
สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ
{๓๓๔.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ปุริโส สกมฺหาปิ คามา
อญฺญํ คามํ คจฺเฉยฺย ตมฺหาปิ คามา อญฺญํปิ คามํ
คจฺเฉยฺย โส ตมฺหา คามา สกํเยว คามํ ปจฺจาคจฺเฉยฺย
ตสฺส เอวมสฺส อหํ โข สกมฺหา คามา อมุํ คามํ อคจฺฉึ ๑-
ตตฺถาปิ เอวํ ๒- อฏฺฐาสึ เอวํ นิสีทึ เอวํ อภาสึ เอวํ
ตุณฺหี อโหสึ โส ตมฺหา คามา อมุํ คามํ อคจฺฉึ ตตฺราปิ
เอวํ อฏฺฐาสึ เอวํ นิสีทึ เอวํ อภาสึ เอวํ ตุณฺหี อโหสึ
โสมฺหิ ตมฺหา คามา สกํเยว คามํ ปจฺจาคโตติ เอวเมว โข
มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ
อาเนญฺชปฺปตฺเต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ
อภินินฺนาเมติ โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ
เอกํปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ
ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ อิทํปิสฺส โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๕] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต
สตฺตานํ จุตูปปาตญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส
ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน
อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต
ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ อิเม วต โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน
สมนฺนาคตา วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา
อริยานํ อุปวาทกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกา มิจฺฉาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา
เต กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ
อุปปนฺนา อิเม วา ปน โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน
@เชิงอรรถ: ๑ อคญฺฉินฺติ วา ปาโฐ ฯ ๒ สี. ตตฺร เอวํ ฯ
สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา
อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺฐิกา สมฺมาทิฏฺฐิกมฺมสมาทานา เต
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนาติ อิติ ทิพฺเพน
จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน
อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต
ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ
{๓๓๕.๑} เสยฺยถาปิ มาณว มชฺเฌ สึฆาฏเก ปาสาโท ตตฺถ
จกฺขุมา ปุริโส ฐิโต ปสฺเสยฺย มนุสฺเส เคหํ ปวิสนฺเตปิ นิกฺขมนฺเตปิ
รถิยาย วิถึ สญฺจรนฺเตปิ มชฺเฌ สึฆาฏเก นิสินฺเนปิ ตสฺส เอวมสฺส
เอเต มนุสฺสา เคหํ ปวิสนฺติ เอเต นิกฺขมนฺติ เอเต รถิยายปิ วิถึ
สญฺจรนฺติ เอเต มชฺเฌ สึฆาฏเก นิสินฺนาติ เอวเมว โข มาณว
ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ฯเปฯ
อาเนญฺชปฺปตฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ
อภินินฺนาเมติ ฯ โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน
สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ
ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ
อิทมฺปิสฺส โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๖] โส เอวํ สมาหิเต จิตฺเต ปริสุทฺเธ ปริโยทาเต อนงฺคเณ
วิคตูปกฺกิเลเส มุทุภูเต กมฺมนิเย ฐิเต อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ
ขยญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ โส อิทํ ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ ปชานาติ อิเม อาสวาติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ
อาสวสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ อาสวนิโรโธติ ยถาภูตํ
ปชานาติ อยํ อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ
ตสฺส เอวํ ชานโต เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ ภวาสวาปิ
จิตฺตํ วิมุจฺจติ อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ
ญาณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ
อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ
{๓๓๖.๑} เสยฺยถาปิ มาณว ปพฺพตสํเขปอุทกรหโท อจฺโฉ
วิปฺปสนฺโน อนาวิโล ตตฺถ จกฺขุมา ปุริโส ตีเร ฐิโต ปสฺเสยฺย
สิปฺปิกสมฺพุกํปิ สกฺขรกฐลํปิ มจฺฉคุมฺพํปิ จรนฺตํปิ ติฏฺฐนฺตํปิ ตสฺส
เอวมสฺส อยํ โข อุทกรหโท อจฺโฉ วิปฺปสนฺโน อนาวิโล ตตฺริเม
สิปฺปิกสมฺพุกาปิ สกฺขรกฐลาปิ มจฺฉคุมฺพาปิ จรนฺตาปิ ติฏฺฐนฺตาปิ ๑-
เอวเมว โข มาณว ภิกฺขุ ฯเปฯ ยํปิ มาณว ภิกฺขุ เอวํ สมาหิเต
จิตฺเต ฯเปฯ อาเนญฺชปฺปตฺเต อาสวานํ ขยญาณาย จิตฺตํ อภินีหรติ
อภินินฺนาเมติ ฯ โส อิทํ ทุกฺขนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯเปฯ อยํ
อาสวนิโรธคามินี ปฏิปทาติ ยถาภูตํ ปชานาติ ตสฺส เอวํ ชานโต
เอวํ ปสฺสโต กามาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ ภวาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ
อวิชฺชาสวาปิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ ญาณํ โหติ ฯ
ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. จรนฺติปิ ติฏฺฐนฺติปิ ฯ
ปชานาติ ฯ อิทมฺปิสฺส โหติ ปญฺญาย ฯ
[๓๓๗] อยํ โข โส มาณว อริโย ปญฺญากฺขนฺโธ ยสฺส โส
ภควา วณฺณวาที อโหสิ เอตฺถ จ อิมํ ชนตํ สมาทเปสิ นิเวเสสิ
ปติฏฺฐาเปสิ นตฺถิ เจเวตฺถ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ อจฺฉริยํ โภ อานนฺท
อพฺภูตํ โภ อานนฺท โสวายํ โภ อานนฺท อริโย ปญฺญากฺขนฺโธ
ปริปุณฺโณ โน อปริปุณฺโณ เอวํ ปริปุณฺณญฺจาหํ โภ อานนฺท
อริยํ ปญฺญากฺขนฺธํ อิโต พหิทฺธา อญฺเญสุ สมณพฺราหฺมเณสุ น
สมนุปสฺสามิ นตฺถิ โน กิญฺจิ อุตฺตรึ กรณียนฺติ ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ
อานนฺท อภิกฺกนฺตํ โภ อานนฺท เสยฺยถาปิ โภ อานนฺท นิกฺกุชฺชิตํ
วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ
อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ
ทกฺขนฺตีติ เอวเมว โข โภตา อานนฺเทน อเนกปริยาเยน ธมฺโม
ปกาสิโต เอสาหํ โภ อานนฺท ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉามิ
ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ อุปาสกํ มํ ภวํ อานนฺท ธาเรตุ อชฺชตคฺเค
ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
สุภสุตฺตํ ทสมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
----------
เกวฏฺฏสุตฺตํ เอกาทสมํ
[๓๓๘] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา นาลนฺทายํ วิหรติ
ปาวาริกมฺพวเน ฯ อถโข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต เยน ภควา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
อยํ ภนฺเต นาลนฺทา อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา
ภควติ อภิปฺปสนฺนา สาธุ ภนฺเต ภควา เอกํ ภิกฺขุํ สมาทิสตุ
โย อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ เอวายํ นาลนฺทา
ภิยฺโยโส มตฺตาย ภควติ อภิปฺปสีทิสฺสตีติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภควา
เกวฏฺฏํ คหปติปุตฺตํ เอตทโวจ น โข อหํ เกวฏฺฏ ภิกฺขูนํ เอวํ ธมฺมํ
เทเสมิ เอถ ตุเมฺห ภิกฺขเว คิหีนํ โอทาตวสนานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา
อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรถาติ ฯ
{๓๓๘.๑} ทุติยมฺปิ โข เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
นาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ ฐเปสึ อปิจ เอวํ วทามิ อยํ ภนฺเต นาลนฺทา
อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา อากิณฺณมนุสฺสา ภควติ อภิปฺปสนฺนา
สาธุ ภนฺเต ภควา เอกํ ภิกฺขุํ สมาทิสตุ โย อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา
อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ เอวายํ นาลนฺทา ภิยฺโยโส มตฺตาย ภควติ
อภิปฺปสีทิสฺสตีติ ฯ ตติยมฺปิ ฯเปฯ
[๓๓๙] ตีณิ โข อิมานิ เกวฏฺฏ ปาฏิหาริยานิ มยา สยํ
อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวทิตานิ กตมานิ ตีณิ อิทฺธิปาฏิหาริยํ
อาเทสนาปาฏิหาริยํ อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯ
{๓๓๙.๑} กตมญฺจ เกวฏฺฏ อิทฺธิปาฏิหาริยํ อิธ เกวฏฺฏ ภิกฺขุ
อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ พหุธาปิ
หุตฺวา เอโก โหติ อาวิภาวํ ติโรภาวํ ติโรกุฑฺฑํ ติโรปาการํ ติโรปพฺพตํ
อสชฺชมาโน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ อากาเส ปฐวิยา อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ
กโรติ เสยฺยถาปิ อุทเก อุทเกปิ อภิชฺชมาเน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ
ปฐวิยา อากาเสปิ ปลฺลงฺเกน กมติ เสยฺยถาปิ ปกฺขี สกุโณ อิเมปิ
จนฺทิมสุริเย เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว ปาณินา ปริมสติ ปริมชฺชติ
ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติ ฯ
{๓๓๙.๒} ตเมนํ อญฺญตโร สทฺโธ ปสนฺโน ปสฺสติ ตํ ภิกฺขุํ
อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภนฺตํ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหนฺตํ พหุธาปิ
หุตฺวา เอโก โหนฺตํ อาวิภาวํ ติโรภาวํ ติโรกุฑฺฑํ ติโรปาการํ ติโรปพฺพตํ
อสชฺชมานํ คจฺฉนฺตํ เสยฺยถาปิ อากาเส ปฐวิยา อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ กโรนฺตํ
เสยฺยถาปิ อุทเก อุทเกปิ อภิชฺชมาเน คจฺฉนฺตํ เสยฺยถาปิ ปฐวิยา
อากาเสปิ ปลฺลงฺเกน กมนฺตํ เสยฺยถาปิ ปกฺขี สกุโณ อิเมปิ จนฺทิมสุริเย
เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว ปาณินา ปริมสนฺตํ ปริมชฺชนฺตํ ยาว
พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตนฺตํ ฯ
{๓๓๙.๓} ตเมนํ โส สทฺโธ ปสนฺโน อญฺญตรสฺส อสฺสทฺธสฺส
อปฺปสนฺนสฺส อาโรเจติ อจฺฉริยํ วต โภ อพฺภูตํ วต โภ สมณสฺส
มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา อมาหํ ภิกฺขุํ อทฺทสํ อเนกวิหิตํ
อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภนฺตํ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหนฺตํ
พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหนฺตํ ฯเปฯ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ
วตฺเตนฺตนฺติ ฯ ตเมนํ โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ
เอวํ วเทยฺย อตฺถิ โข โภ คนฺธาริ นาม วิชฺชา ตาย โส ภิกฺขุ
อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ ฯเปฯ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ
กาเยน วสํ วตฺเตตีติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ เกวฏฺฏ อปิ นุ โส อสฺสทฺโธ
อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺยาติ ฯ วเทยฺย ภนฺเตติ ฯ
อิมํ โข อหํ เกวฏฺฏ อิทฺธิปาฏิหาริเย อาทีนวํ สมฺปสฺสมาโน
อิทฺธิปาฏิหาริเยน อฏฺฏิยามิ หรายามิ ชิคุจฺฉามิ ฯ
[๓๔๐] กตมญฺจ เกวฏฺฏ อาเทสนาปาฏิหาริยํ ฯ อิธ เกวฏฺฏ
ภิกฺขุ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสติ เจตสิกมฺปิ อาทิสติ
วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสติ วิจาริตมฺปิ อาทิสติ เอวมฺปิ เต มโน อิตฺถมฺปิ
เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ
{๓๔๐.๑} ตเมนํ อญฺญตโร สทฺโธ ปสนฺโน ปสฺสติ ตํ ภิกฺขุํ
ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสนฺตํ เจตสิกมฺปิ
อาทิสนฺตํ วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสนฺตํ วิจาริตมฺปิ อาทิสนฺตํ เอวมฺปิ
เต มโน อิตฺถมฺปิ เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ ตเมนํ โส สทฺโธ
ปสนฺโน อญฺญตรสฺส อสฺสทฺธสฺส อปฺปสนฺนสฺส อาโรเจติ
อจฺฉริยํ วต โภ อพฺภูตํ วต โภ สมณสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา
อมาหํ ภิกฺขุํ อทฺทสํ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ จิตฺตมฺปิ อาทิสนฺตํ
เจตสิกมฺปิ อาทิสนฺตํ วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสนฺตํ วิจาริตมฺปิ อาทิสนฺตํ
เอวํปิ เต มโน อิตฺถมฺปิ เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ ตเมนํ
โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺย อตฺถิ
โข โภ มณิกา นาม วิชฺชา ตาย โส ภิกฺขุ ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ
จิตฺตมฺปิ อาทิสติ เจตสิกมฺปิ อาทิสติ วิตกฺกิตมฺปิ อาทิสติ วิจาริตมฺปิ
อาทิสติ เอวมฺปิ เต มโน อิตฺถมฺปิ เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ
ตํ กึ มญฺญสิ เกวฏฺฏ อปิ นุ โส อสฺสทฺโธ อปฺปสนฺโน ตํ
สทฺธํ ปสนฺนํ เอวํ วเทยฺยาติ ฯ วเทยฺย ภนฺเตติ ฯ อิมํ โข
อหํ เกวฏฺฏ อาเทสนาปาฏิหาริเย อาทีนวํ สมฺปสฺสมาโน
อาเทสนาปาฏิหาริเยน อฏฺฏิยามิ หรายามิ ชิคุจฺฉามิ ฯ
[๓๔๑] กตมญฺจ เกวฏฺฏ อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯ อิธ เกวฏฺฏ
ภิกฺขุ เอวมนุสาสติ เอวํ วิตกฺเกถ มา เอวํ วิตกฺกยิตฺถ เอวํ
มนสิกโรถ มา เอวํ มนสิกโรถ อิทํ ปชหถ อิทํ อุปสมฺปชฺช
วิหรถาติ ฯ อิทํ วุจฺจติ เกวฏฺฏ อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯ
[๓๔๒] ปุน จปรํ เกวฏฺฏ อิธ ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯเปฯ (ยถา สามญฺญผเล เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ)
ฯเปฯ อิทํปิ วุจฺจติ เกวฏฺฏ อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯ ทุติยํ ฌานํ ฯ
ตติยํ ฌานํ ฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ วุจฺจติ เกวฏฺฏ
อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯเปฯ ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ อภินีหรติ
อภินินฺนาเมติ ฯ อิทํ วุจฺจติ เกวฏฺฏ อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯ ฯเปฯ
นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ อิทํ วุจฺจติ อนุสาสนิปาฏิหาริยํ ฯ
อิมานิ โข เกวฏฺฏ ตีณิ ปาฏิหาริยานิ มยา สยํ
อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวทิตานิ ฯ
[๓๔๓] ภูตปุพฺพํ เกวฏฺฏ อิมสฺมึเยว ภิกฺขุสํเฆ อญฺญตรสฺส
ภิกฺขุโน เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ กตฺถ นุ โข ๑- อิเม
จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ
เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ อถโข เกวฏฺฏ ภิกฺขุ ตถารูปํ สมาธึ
สมาปชฺชิ ยถา สมาหิเต จิตฺเต เทวยานิโย มคฺโค ปาตุรโหสิ ฯ
{๓๔๓.๑} อถโข โส เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน จาตุมฺมหาราชิกา เทวา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา จาตุมฺมหาราชิเก เทเว เอตทโวจ กตฺถ
นุ โข อาวุโส อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ เอวํ วุตฺเต เกวฏฺฏ
จาตุมฺมหาราชิกา เทวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ มยํปิ โข ภิกฺขุ น
ชานาม ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ อตฺถิ โข ภิกฺขุ
จตฺตาโร มหาราชาโน อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตรา จ ปณีตตรา จ
เต โข เอวํ ชาเนยฺยุํ ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา
นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ
{๓๔๓.๒} อถโข เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน จตฺตาโร มหาราชาโน
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา จตฺตาโร มหาราชาโน เอตทโวจ กตฺถ
นุ โข อาวุโส อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี. กถนฺนุ โข ฯ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ เอวํ วุตฺเต เกวฏฺฏ
จตฺตาโร มหาราชาโน ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ มยํปิ โข ภิกฺขุ น
ชานาม ยตฺถิ ฯเปฯ วาโยธาตูติ อตฺถิ โข ภิกฺขุ ตาวตึสา นาม
เทวา อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตรา จ ปณีตตรา จ เต โข เอวํ ชาเนยฺยุํ
ยตฺถิเม จตฺตาโร ฯเปฯ วาโยธาตูติ ฯ อถโข เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน
ตาวตึสา เทวา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตาวตึเส เทเว
เอตทโวจ กตฺถ นุ โข อาวุโส อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา
นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ
เอวํ วุตฺเต เกวฏฺฏ ตาวตึสา เทวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ มยํปิ โข
ภิกฺขุ น ชานาม ยตฺถิเม ฯเปฯ วาโยธาตูติ อตฺถิ โข ภิกฺขุ สกฺโก
เทวานมินฺโท อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จ โส โข เอวํ
ชาเนยฺย ยตฺถิเม จตฺตาโร ฯเปฯ วาโยธาตูติ ฯ
{๓๔๓.๓} อถโข โส เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน สกฺโก เทวานมินฺโท
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สกฺกํ เทวานมินฺทํ เอตทโวจ กตฺถ นุ
โข อาวุโส จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ เอวํ วุตฺเต เกวฏฺฏ
สกฺโก เทวานมินฺโท ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภิกฺขุ น
ชานามิ ยตฺถิเม จตฺตาโร ฯเปฯ วาโยธาตูติ อตฺถิ โข ภิกฺขุ
ยามา นาม เทวา ฯเปฯ สุยาโม นาม เทวปุตฺโต ฯเปฯ
ตุสิตา นาม เทวา ฯเปฯ สนฺตุสิโต นาม เทวปุตฺโต ฯเปฯ
นิมฺมานรตี นาม เทวา ฯเปฯ สุนิมฺมิโต นาม เทวปุตฺโต ฯเปฯ
ปรนิมฺมิตวสวตฺตี นาม เทวา ฯเปฯ ปรนิมฺมิตวสวตฺติ นาม
เทวปุตฺโต อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จ โส โข เอวํ
ชาเนยฺย ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ
[๓๔๔] อถโข โส เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน วสวตฺติ เทวปุตฺโต
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา วสวตฺตึ เทวปุตฺตํ เอตทโวจ กตฺถ นุ โข
อาวุโส อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ เอวํ วุตฺเต เกวฏฺฏ
วสวตฺติ เทวปุตฺโต ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อหํปิ โข ภิกฺขุ น ชานามิ
ยตฺถิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ
อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ อตฺถิ โข ภิกฺขุ พฺรหฺมกายิกา
นาม เทวา อเมฺหหิ อภิกฺกนฺตตรา จ ปณีตตรา จ เต โข เอวํ
ชาเนยฺยุํ ยตฺถิเม จตฺตาโร ฯเปฯ วาโยธาตูติ ฯ อถโข เกวฏฺฏ
ภิกฺขุ ตถารูปํ สมาธึ สมาปชฺชิ ยถา สมาหิเต จิตฺเต พฺรหฺมยานิโย
มคฺโค ปาตุรโหสิ ฯ
[๓๔๕] อถโข โส เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน พฺรหฺมกายิกา เทวา
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา พฺรหฺมกายิเก เทเว เอตทโวจ กตฺถ นุ
โข อาวุโส อิเม จตฺตาโร ฯเปฯ วาโยธาตูติ ฯ เอวํ วุตฺเต
เกวฏฺฏ พฺรหฺมกายิกา เทวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจุํ มยํปิ โข ภิกฺขุ
น ชานาม ยตฺถิเม ฯเปฯ วาโยธาตูติ อตฺถิ โข ภิกฺขุ พฺรหฺมา
มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺติ อิสฺสโร
กตฺตา นิมฺมิตา เสฏฺโฐ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานํ อเมฺหหิ
อภิกฺกนฺตตโร จ ปณีตตโร จ โส โข เอวํ ชาเนยฺย ยตฺถิเม
จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ
อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ กหํ ปนาวุโส เอตรหิ โส
มหาพฺรหฺมาติ ฯ มยํปิ โข ภิกฺขุ น ชานาม ยตฺถ วา พฺรหฺมา
เยน วา พฺรหฺมา อปิจ ภิกฺขุ ยถา นิมิตฺตา ทิสฺสนฺติ อาโลโก
สญฺชายติ โอภาโส ปาตุภวติ พฺรหฺมา ปาตุภวิสฺสติ พฺรหฺมุโน
เหตํ ปุพฺพนิมิตฺตํ ปาตุภาวาย ยทิทํ อาโลโก สญฺชายติ โอภาโส
ปาตุภวตีติ ฯ อถโข โส เกวฏฺฏ มหาพฺรหฺมา นจิรสฺเสว ปาตุรโหสิ ฯ
[๓๔๖] อถโข โส เกวฏฺฏ ภิกฺขุ เยน มหาพฺรหฺมา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ตํ มหาพฺรหฺมานํ เอตทโวจ กตฺถ นุ โข อาวุโส
อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ
อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ เอวํ วุตฺเต เกวฏฺฏ โส
มหาพฺรหฺมา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อหมสฺมิ ภิกฺขุ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา
อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา
เสฏฺโฐ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺติ ฯ ทุติยมฺปิ โข เกวฏฺฏ โส
ภิกฺขุ ตํ มหาพฺรหฺมานํ เอตทโวจ น โข อหํ ตํ อาวุโส เอวํ ปุจฺฉามิ
ตฺวมสิ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส
วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานํ
เอวญฺจ โข อหนฺตํ อาวุโส เอวํ ปุจฺฉามิ กตฺถ นุ โข อาวุโส
อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ
อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ ทุติยมฺปิ โข เกวฏฺฏ โส
มหาพฺรหฺมา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อหมสฺมิ ภิกฺขุ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา
อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา
เสฏฺโฐ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺติ ฯ ตติยมฺปิ โข เกวฏฺฏ
โส ภิกฺขุ ตํ มหาพฺรหฺมานํ เอตทโวจ น โข อหนฺตํ อาวุโส เอวํ
ปุจฺฉามิ ตฺวมสิ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺญทตฺถุทโส
วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา เสฏฺโฐ สชฺชิตา วสี ปิตา
ภูตภพฺยานํ เอวญฺจ โข อหนฺตํ อาวุโส เอวํ ปุจฺฉามิ กตฺถ
นุ โข อาวุโส อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ
เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ
[๓๔๗] อถโข เกวฏฺฏ โส มหาพฺรหฺมา ตํ ภิกฺขุํ พาหายํ
คเหตฺวา เอกมนฺตํ อปเนตฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อิเม โข มํ
ภิกฺขุ พฺรหฺมกายิกา เทวา เอวํ ชานนฺติ นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน
อญฺญาตํ นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน อทิฏฺฐํ นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน
อวิทิตํ นตฺถิ กิญฺจิ พฺรหฺมุโน อสจฺฉิกตนฺติ ตสฺมา อหเมเตสํ
สมฺมุขา น พฺยากาสึ อหํปิ โข ภิกฺขุ น ชานามิ ยตฺถิเม จตฺตาโร
มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ
เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ตสฺมา ติห ภิกฺขุ ตุเมฺหเวตํ ทุกฺกฏํ ตุเมฺหเวตํ
อปรทฺธํ ยํ ตฺวํ ภควนฺตํ อภิมุญฺจิตฺวา ๑- พหิทฺธา ปริเยฏฺฐึ อาปชฺชสิ
อิมสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณาย คจฺฉ ตฺวํ ภิกฺขุ ตเมว ภควนฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา อิมํ ปญฺหํ ปุจฺฉ ยถา เต ภควา พฺยากโรติ ตถา
นํ ธาเรยฺยาสีติ ฯ
[๓๔๘] อถโข เกวฏฺฏ โส ภิกฺขุ เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส
สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย
เอวเมว พฺรหฺมโลเก อนฺตรหิโต มม ปุรโต ปาตุรโหสิ ฯ อถโข
โส เกวฏฺฏ โส ภิกฺขุ มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นสินฺโน โข เกวฏฺฏ โส ภิกฺขุ มํ เอตทโวจ กตฺถ นุ โข ภนฺเต
อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ ปฐวีธาตุ
อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ
{๓๔๘.๑} เอวํ วุตฺเต อหํ เกวฏฺฏ ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจํ ภูตปุพฺพํ
ภิกฺขุ สามุทฺทิกา พาณิชา ตีรทสฺสึ สกุณํ คเหตฺวา นาวาย
อชฺโฌคาหนฺติ เต อตีรทสฺสินิยา นาวาย ตีรทสฺสึ สกุณํ
มุญฺจนฺติ โส คจฺฉติ ปุรตฺถิมํ ทิสํ คจฺฉติ ทกฺขิณํ ทิสํ คจฺฉติ
ปจฺฉิมํ ทิสํ คจฺฉติ อุตฺตรํ ทิสํ คจฺฉติ อุทฺธํ ทิสํ คจฺฉติ อนุทิสํ
สเจ โส สมนฺตา ตีรํ ปสฺสติ ตถาปกฺกนฺโต ว โหติ สเจ ปน โส
สมนฺตา ตีรํ น ปสฺสติ ตเมว นาวํ ปจฺจาคจฺฉติ อยเมว โข ตฺวํ
ภิกฺขุ ยโต ยาว พฺรหฺมโลกา ปริเยสมาโน อิมสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อติสิตฺวา ฯ
ปญฺหสฺส เวยฺยากรเณน อชฺฌคมา อถโข มยฺหเมว สนฺติเก
ปจฺจาคโต น โข เอโส ภิกฺขุ ปโญฺห เอวํ ปุจฺฉิตพฺโพ กตฺถ นุ
โข ภนฺเต อิเม จตฺตาโร มหาภูตา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ เสยฺยถีทํ
ปฐวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตูติ ฯ เอวญฺจ โข โส
ภิกฺขุ ปโญฺห ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ
[๓๔๙] กตฺถ อาโป จ ปฐวี จ เตโช วาโย น คาธติ
กตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ อนุํ ถูลํ สุภาสุภํ
กตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌตีติ ฯ
ตตฺร เวยฺยากรณํ ภวติ ฯ
[๓๕๐] วิญฺญาณํ อนิทสฺสนํ อนนฺตํ สพฺพโต ปภํ
เอตฺถ อาโป จ ปฐวี จ เตโช วาโย น คาธติ
เอตฺถ ทีฆญฺจ รสฺสญฺจ อนุํ ถูลํ สุภาสุภํ
เอตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌติ
วิญฺญาณสฺส นิโรเธน เอตฺเถตํ อุปรุชฺฌตีติ ฯ
อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมโน เกวฏฺโฏ คหปติปุตฺโต ภควโต
ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ
เกวฏฺฏสุตฺตํ เอกาทสมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
------------------
โลหิจฺจสุตฺตํ ทฺวาทสมํ
[๓๕๑] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกํ
จรมาโน มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ เยน
สาลวติกา ตทวสริ ฯ เตน โข ปน สมเยน โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ
สาลวติกํ อชฺฌาวสติ สตฺตุสฺสทํ สติณกฏฺโฐทกํ สธญฺญํ ราชโภคฺคํ
รญฺญา ปเสนทิโกสเลน ทินฺนํ ราชทายํ พฺรหฺมเทยฺยํ ฯ
[๓๕๒] เตน โข ปน สมเยน โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส เอวรูปํ
ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ อิธ สมโณ วา พฺราหฺมโณ
วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺย กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตฺวา น ปรสฺส
อาโรเจยฺย กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสติ เสยฺยถาปิ นาม ปุราณํ
พนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา อญฺญํ นวํ พนฺธนํ กเรยฺย เอวํ สมฺปทมิทํ
ปาปกํ โลภธมฺมํ วทามิ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ อสฺโสสิ
โข โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ สมโณ ขลุ โภ โคตโม สกฺยปุตฺโต
สกฺยกุลา ปพฺพชิโต โกสเลสุ จาริกญฺจรมาโน มหตา ภิกฺขุสํเฆน
สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สาลวติกํ อนุปฺปตฺโต ตํ โข ปน
ภวนฺตํ โคตมํ เอวํกลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต อิติปิ โส
ภควา ฯเปฯ พุทฺโธ ภควาติ โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ
สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา ปเวเทติ โส ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ
ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ
พฺรหฺมจริยํ ปกาเสติ สาธุ โข ปน ตถารูปานํ อรหตํ ทสฺสนํ โหตีติ ฯ
[๓๕๓] อถโข โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ โรสิกํ นฺหาปิตํ อามนฺเตสิ
เอหิ ตฺวํ สมฺม โรสิเก เยน สมโณ โคตโม เตนุปสงฺกม
อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน สมณํ โคตมํ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉ โลหิจฺโจ โภ โคตม พฺราหฺมโณ
ภวนฺตํ โคตมํ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉตีติ เอวญฺจ วเทหิ อธิวาเสตุ กิร ภวํ โคตโม โลหิจฺจสฺส
พฺราหฺมณสฺส สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆนาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ
โข โรสิโก นฺหาปิโก โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โรสิโก นฺหาปิโก ภควนฺตํ เอตทโวจ
โลหิจฺโจ ภนฺเต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ
ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ ปุจฺฉติ เอวญฺจ วเทติ อธิวาเสตุ กิร
ภนฺเต ภควา โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ
ภิกฺขุสํเฆนาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ
[๓๕๔] อถโข โรสิโก นฺหาปิโต ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา
อุฏฺฐายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน โลหิจฺโจ
พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา โลหิจฺจํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจ
อโวจุมฺหา โข มยํ โภโต วจเนน ตํ ภควนฺตํ โลหิจฺโจ ภนฺเต
พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ อปฺปาพาธํ อปฺปาตงฺกํ ลหุฏฺฐานํ พลํ ผาสุวิหารํ
ปุจฺฉติ เอวญฺจ วเทติ อธิวาเสตุ กิร ภนฺเต ภควา โลหิจฺจสฺส
พฺราหฺมณสฺส สฺวาตนาย ภตฺตํ สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆนาติ อธิวุฏฺฐญฺจ
ปน เตน ภควตาติ ฯ อถโข โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ ตสฺสา รตฺติยา
อจฺจเยน สเก นิเวสเน ปณีตํ ขาทนียํ โภชนียํ ปฏิยาเทตฺวา
โรสิกํ นฺหาปิตํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ สมฺม โรสิเก เยน สมโณ
โคตโม เตนุปสงฺกม อุปสงฺกมิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส กาลํ
อาโรเจหิ กาโล โภ โคตม นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ เอวํ โภติ โข
โรสิโก นฺหาปิโต โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส ปฏิสฺสุตฺวา เยน
ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
อฏฺฐาสิ ฯ เอกมนฺตํ ฐิโต โข โรสิโก นฺหาปิโต ภควโต กาลํ
อาโรเจสิ กาโล ภนฺเต นิฏฺฐิตํ ภตฺตนฺติ ฯ
[๓๕๕] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย
สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆน เยน สาลวติกา เตนุปสงฺกมิ ฯ
{๓๕๕.๑} เตน โข ปน สมเยน โรสิโก นฺหาปิโต ภควนฺตํ ปิฏฺฐิโต
ปิฏฺฐิโต อนุพนฺโธ โหติ ฯ อถโข โรสิโก นฺหาปิโต ภควนฺตํ เอตทโวจ
โลหิจฺจสฺส ภนฺเต พฺราหฺมณสฺส เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ โหติ
อิธ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺย กุสลํ ธมฺมํ
อธิคนฺตฺวา น ปรสฺส อาโรเจยฺย กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสติ เสยฺยถาปิ
นาม ปุราณํ พนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา อญฺญํ นวํ พนฺธนํ กเรยฺย เอวํ
สมฺปทมิทํ ปาปกํ โลภธมฺมํ วทามิ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ
สาธุ ภนฺเต ภควา โลหิจฺจํ พฺราหฺมณํ เอตสฺมา ปาปกา ทิฏฺฐิคตา
วิเวเจตูติ ฯ อปฺเปวนาม สิยา โรสิเก อปฺเปวนาม สิยา โรสิเกติ ฯ
อถโข ภควา เยน โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถโข โลหิจฺโจ
พฺราหฺมโณ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ ปณีเตน ขาทนีเยน
โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ ฯ
[๓๕๖] อถโข โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ
โอนีตปตฺตปาณึ อญฺญตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข โลหิจฺจํ พฺราหฺมณํ ภควา เอตทโวจ สจฺจํ
กิร โลหิจฺจ เต เอวรูปํ ปาปกํ ทิฏฺฐิคตํ อุปฺปนฺนํ อิธ สมโณ
วา พฺราหฺมโณ วา กุสลํ ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺย กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตฺวา
น ปรสฺส อาโรเจยฺย กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสติ เสยฺยถาปิ
นาม ปุราณํ พนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา อญฺญํ นวํ พนฺธนํ กเรยฺย เอวํ
สมฺปทมิทํ ปาปกํ โลภธมฺมํ วทามิ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ
เอวํ โภ โคตม ฯ ตํ กึ มญฺญสิ โลหิจฺจ นนุ ตฺวํ สาลวติกํ
อชฺฌาวสสีติ ฯ เอวํ โภ โคตม ฯ โย นุ โข โลหิจฺจ เอวํ วเทยฺย
โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ สาลวติกํ อชฺฌาวสติ ยา สาลวติกาย
สมุทยํ สญฺชาติ โลหิจฺโจ ว ตํ พฺราหฺมโณ เอกโก ปริภุญฺเชยฺย
น อญฺเญสํ ทเทยฺยาติ เอวํวาที โส เย ตํ อุปชีวนฺติ เตสํ
อนฺตรายกโร วา โหติ โน วาติ ฯ
{๓๕๖.๑} อนฺตรายกโร โภ โคตม ฯ อนฺตรายกโร สมาโน
หิตานุกมฺปี วา เตสํ โหติ อหิตานุกมฺปี วาติ ฯ อหิตานุกมฺปี โภ
โคตม ฯ อหิตานุกมฺปิสฺส เมตฺตํ วา เตสุ จิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ
สปตฺติกํ วาติ ฯ สปตฺติกํ โภ โคตม ฯ สปตฺติเก จิตฺเต ปจฺจุปฏฺฐิเต
มิจฺฉาทิฏฺฐิ วา โหติ สมฺมาทิฏฺฐิ วาติ ฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ โภ โคตม ฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิสฺส โข อหํ โลหิจฺจ ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ
นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนึ วา ฯ
[๓๕๗] ตํ กึ มญฺญสิ โลหิจฺจ นนุ ราชา ปเสนทิโกสโล
กาสิโกสลํ อชฺฌาวสตีติ ฯ เอวํ โภ โคตม ฯ โย นุ โข โลหิจฺจ
เอวํ วเทยฺย ราชา ปเสนทิโกสโล กาสิโกสลํ อชฺฌาวสติ
ยา กาสิโกสเล สมุทยํ สญฺชาติ ราชา ว ตํ ปเสนทิโกสโล
เอกโก ปริภุญฺเชยฺย น อญฺเญสํ ทเทยฺยาติ เอวํวาที โส เย
ราชานํ ปเสนทิโกสลํ อุปชีวนฺติ ตุเมฺห เจว อญฺเญ จ เตสํ
อนฺตรายกโร วา โหติ โน วาติ ฯ
{๓๕๗.๑} อนฺตรายกโร โภ โคตม ฯ อนฺตรายกโร สมาโน
หิตานุกมฺปี วา เตสํ โหติ อหิตานุกมฺปี วาติ ฯ อหิตานุกมฺปี โภ
โคตม ฯ อหิตานุกมฺปิสฺส เมตฺตํ วา เตสุ จิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ
สปตฺติกํ วาติ ฯ สปตฺติกํ โภ โคตม ฯ สปตฺติเก จิตฺเต ปจฺจุปฏฺฐิเต
มิจฺฉาทิฏฺฐิ วา โหติ สมฺมาทิฏฺฐิ วาติ ฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิ โภ โคตม ฯ
มิจฺฉาทิฏฺฐิสฺส โข อหํ โลหิจฺจ ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ
นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนึ วา ฯ
[๓๕๘] อิติ กิร โลหิจฺจ โย เอวํ วเทยฺย โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ
สาลวติกํ อชฺฌาวสติ ยา สาลวติกาย สมุทยํ สญฺชาติ โลหิจฺโจ
ว ตํ พฺราหฺมโณ เอกโก ปริภุญฺเชยฺย น อญฺเญสํ ทเทยฺยาติ
เอวํวาที โส เย ตํ อุปชีวนฺติ เตสํ อนฺตรายกโร โหติ อนฺตรายกโร
สมาโน อหิตานุกมฺปี โหติ อหิตานุกมฺปิสฺส สปตฺติกํ จิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ
โหติ สปตฺติเก จิตฺเต ปจฺจุปฏฺฐิเต มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ ฯ เอวเมว
โข โลหิจฺจ โย เอวํ วเทยฺย อิธ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา กุสลํ
ธมฺมํ อธิคจฺเฉยฺย กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตฺวา น ปรสฺส อาโรเจยฺย
กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ
{๓๕๘.๑} เสยฺยถาปิ นาม ปุราณํ พนฺธนํ ฯเปฯ กริสฺสตีติ ฯ
เอวํวาที โส เย เต กุลปุตฺตา ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม
เอวรูปํ อุฬารํ วิเสสํ อธิคจฺฉนฺติ โสตาปตฺติผลํปิ สจฺฉิกโรนฺติ
สกทาคามิผลํปิ สจฺฉิกโรนฺติ อนาคามิผลํปิ สจฺฉิกโรนฺติ อรหตฺตํปิ
สจฺฉิกโรนฺติ เย จิเม ทิพฺพา คพฺภา ปริปาเจนฺติ ทิพฺพานํ ภวานํ
อภินิพฺพตฺติยา เตสํ อนฺตรายกโร โหติ อนฺตรายกโร สมาโน
อหิตานุกมฺปี โหติ อหิตานุกมฺปิสฺส สปตฺติกํ จิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ
สปตฺติเก จิตฺเต ปจฺจุปฏฺฐิเต มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ ฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิสฺส โข อหํ
โลหิจฺจ ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนึ วา ฯ
[๓๕๙] อิติ กิร โลหิจฺจ โย เอวํ วเทยฺย ราชา ปเสนทิโกสโล
กาสิโกสลํ อชฺฌาวสติ ยา กาสิโกสเล สมุทยํ สญฺชาติ ราชา ว
ตํ ปเสนทิโกสโล เอกโก ปริภุญฺเชยฺย น อญฺเญสํ ทเทยฺยาติ
เอวํวาที โส เย ราชานํ ปเสนทิโกสลํ อุปชีวนฺติ ตุเมฺห เจว
อญฺเญ จ เตสํ อนฺตรายกโร โหติ อนฺตรายกโร สมาโน อหิตานุกมฺปี
โหติ อหิตานุกมฺปิสฺส สปตฺติกํ จิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สปตฺติเก
จิตฺเต ปจฺจุปฏฺฐิเต มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ ฯ เอวเมว โข โลหิจฺจ
โย เอวํ วเทยฺย อิธ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา กุสลํ ธมฺมํ
อธิคจฺเฉยฺย กุสลํ ธมฺมํ อธิคนฺตฺวา น ปรสฺส อาโรเจยฺย กิญฺหิ
ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ
{๓๕๙.๑} เสยฺยถาปิ นาม ปุราณํ พนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา อญฺญํ
นวํ พนฺธนํ กเรยฺย เอวํ สมฺปทมิทํ ปาปกมฺมํ โลภธมฺมํ วทามิ
กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ เอวํวาที โส เย เต กุลปุตฺตา
ตถาคตปฺปเวทิตํ ธมฺมวินยํ อาคมฺม เอวรูปํ อุฬารํ วิเสสํ อธิคจฺฉนฺติ
โสตาปตฺติผลํปิ สจฺฉิกโรนฺติ สกทาคามิผลํปิ สจฺฉิกโรนฺติ
อนาคามิผลํปิ สจฺฉิกโรนฺติ อรหตฺตํปิ สจฺฉิกโรนฺติ เย จิเม
ทิพฺพา คพฺภา ปริปาเจนฺติ ทิพฺพานํ ภวานํ อภินิพฺพตฺติยา เตสํ
อนฺตรายกโร โหติ อนฺตรายกโร สมาโน อหิตานุกมฺปี โหติ
อหิตานุกมฺปิสฺส สปตฺติกํ จิตฺตํ ปจฺจุปฏฺฐิตํ โหติ สปตฺติเก จิตฺเต
ปจฺจุปฏฺฐิเต มิจฺฉาทิฏฺฐิ โหติ ฯ มิจฺฉาทิฏฺฐิสฺส โข อหํ โลหิจฺจ
ทฺวินฺนํ คตีนํ อญฺญตรํ คตึ วทามิ นิรยํ วา ติรจฺฉานโยนึ วา ฯ
[๓๖๐] ตโย โขเม โลหิจฺจ สตฺถาโร เย โลเก โจทนารหา โย
จ ปเนวรูเป สตฺถาโร โจเทติ สา โจทนา ภูตา ตจฺฉา ธมฺมิกา
อนวชฺชา กตเม ตโย อิธ โลหิจฺจ เอกจฺโจ สตฺถา ยสฺสตฺถาย
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ สฺวาสฺส สามญฺญตฺโถ
อนนุปฺปตฺโต โหติ ฯ โส ตํ สามญฺญตฺถํ อนนุปาปุณิตฺวา สาวกานํ
ธมฺมํ เทเสติ อิทํ โว หิตาย อิทํ โว สุขายาติ ฯ ตสฺส สาวกา น
สุสฺสนฺติ น โสตํ โอทหนฺติ น อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปนฺติ โวกฺกมฺม
จ สตฺถุ สาสนา วตฺตนฺติ ฯ โส เอวมสฺส โจเทตพฺโพ อายสฺมา
โข ยสฺสตฺถาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โส เต สามญฺญตฺโถ
อนนุปฺปตฺโต ตํ ตฺวํ สามญฺญตฺถํ อนนุปาปุณิตฺวา สาวกานํ ธมฺมํ
เทเสสิ อิทํ โว หิตาย อิทํ โว สุขายาติ ฯ ตสฺส เต สาวกา น
สุสฺสนฺติ น โสตํ โอทหนฺติ น อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปนฺติ โวกฺกมฺม
จ สตฺถุ สาสนา วตฺตนฺติ เสยฺยถาปิ นาม โอสกฺกนฺติยา วา
อุสกฺเกยฺย ปรมฺมุขึ วา อาลิงฺเคยฺย เอวํ สมฺปทมิทํ ปาปกํ
โลภธมฺมํ วทามิ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ อยํ โข โลหิจฺจ
ปฐโม สตฺถา โย โลเก โจทนารโห โย จ ปเนวรูปํ สตฺถารํ
โจเทติ สา โจทนา ภูตา ตจฺฉา ธมฺมิกา อนวชฺชา ฯ
[๓๖๑] ปุน จปรํ โลหิจฺจ อิเธกจฺโจ สตฺถา ยสฺสตฺถาย อคารสฺมา
อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ สฺวาสฺส สามญฺญตฺโถ อนนุปฺปตฺโต
โหติ ฯ โส ตํ สามญฺญตฺถํ อนนุปาปุณิตฺวา สาวกานํ ธมฺมํ
เทเสติ อิทํ โว หิตาย อิทํ โว สุขายาติ ฯ ตสฺส เต สาวกา
สุสฺสนฺติ โสตํ โอทหนฺติ อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปนฺติ น จ โวกฺกมฺม
สตฺถุ สาสนา วตฺตนฺติ ฯ โส เอวมสฺส โจเทตพฺโพ อายสฺมา
โข ยสฺสตฺถาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ โส เต
สามญฺญตฺโถ อนนุปฺปตฺโต ตํ ตฺวํ สามญฺญตฺถํ อนนุปาปุณิตฺวา
สาวกานํ ธมฺมํ เทเสสิ อิทํ โว หิตาย อิทํ โว สุขายาติ ฯ ตสฺส
เต สาวกา สุสฺสนฺติ โสตํ โอทหนฺติ อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปนฺติ
น จ โวกฺกมฺม สตฺถุ สาสนา วตฺตนฺติ เสยฺยถาปิ นาม สกํ เขตฺตํ
โอหาย ปรกฺเขตฺตํ นิทฺทายิตพฺพํ มญฺเญยฺย เอวํ สมฺปทมิทํ
ปาปกํ โลภธมฺมํ วทามิ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ อยํ
โข โลหิจฺจ ทุติโย สตฺถา โย โลเก โจทนารโห โย จ ปเนวรูปํ
สตฺถารํ โจเทติ สา โจทนา ภูตา ตจฺฉา ธมฺมิกา อนวชฺชา ฯ
[๓๖๒] ปุน จปรํ โลหิจฺจ อิเธกจฺโจ สตฺถา ยสฺสตฺถาย
อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ สฺวาสฺส สามญฺญตฺโถ
อนุปฺปตฺโต โหติ ฯ โส ตํ สามญฺญตฺถํ อนุปาปุณิตฺวา สาวกานํ
ธมฺมํ เทเสติ อิทํ โว หิตาย อิทํ โว สุขายาติ ฯ ตสฺส สาวกา
น สุสฺสนฺติ น โสตํ โอทหนฺติ น อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปนฺติ
โวกฺกมฺม จ สตฺถุ สาสนา วตฺตนฺติ ฯ โส เอวมสฺส โจเทตพฺโพ
อายสฺมา โข ยสฺสตฺถาย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต โส
เต สามญฺญตฺโถ อนุปฺปตฺโต ตํ ตฺวํ สามญฺญตฺถํ อนุปาปุณิตฺวา
สาวกานํ ธมฺมํ เทเสสิ อิทํ โว หิตาย อิทํ โว สุขายาติ ฯ ตสฺส
เต สาวกา น สุสฺสนฺติ น โสตํ โอทหนฺติ น อญฺญาจิตฺตํ
อุปฏฺฐเปนฺติ โวกฺกมฺม จ สตฺถุ สาสนา วตฺตนฺติ เสยฺยถาปิ
นาม ปุราณํ พนฺธนํ ฉินฺทิตฺวา อญฺญํ นวํ พนฺธนํ กเรยฺย เอวํ
สมฺปทมิทํ ปาปกํ โลภธมฺมํ วทามิ กิญฺหิ ปโร ปรสฺส กริสฺสตีติ ฯ
อยํ โข โลหิจฺจ ตติโย สตฺถา โย โลเก โจทนารโห โย จ ปเนวรูปํ
สตฺถารํ โจเทติ สา โจทนา ภูตา ตจฺฉา ธมฺมิกา อนวชฺชา ฯ
อิเม โข โลหิจฺจ ตโย สตฺถาโร เย โลเก โจทนารหา โย จ ปเนวรูเป
สตฺถาโร โจเทติ สา โจทนา ภูตา ตจฺฉา ธมฺมิกา อนวชฺชาติ ฯ
[๓๖๓] เอวํ วุตฺเต โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ
อตฺถิ ปน โภ โคตม โกจิ สตฺถา โย โลเก น โจทนารโหติ ฯ
อตฺถิ โข โลหิจฺจ สตฺถา โย โลเก น โจทนารโหติ ฯ กตโม
ปน โภ โคตม สตฺถา โย โลเก น โจทนารโหติ ฯ
{๓๖๓.๑} อิธ โลหิจฺจ ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯเปฯ (ยถา สามญฺญผเล เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ)
ฯเปฯ เอวํ โข โลหิจฺจ ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯเปฯ ปฐมํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ ยสฺมึ โข โลหิจฺจ สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ อุฬารํ
วิเสสํ อธิคจฺฉติ ฯ อยํ โข โลหิจฺจ สตฺถา โย โลเก น โจทนารโห
โย ปเนวรูปํ สตฺถารํ โจเทติ สา โจทนา อภูตา อตจฺฉา อธมฺมิกา
สาวชฺชา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ ฯ ตติยํ ฌานํ ฯ จตุตฺถํ ฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ ยสฺมึ โข โลหิจฺจ สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ
อุฬารํ วิเสสํ อธิคจฺฉติ ฯ อยํปิ โข โลหิจฺจ สตฺถา โย โลเก
น โจทนารโห โย จ ปเนวรูปํ สตฺถารํ โจเทติ สา โจทนา
อภูตา อตจฺฉา อธมฺมิกา สาวชฺชา ฯเปฯ ญาณทสฺสนาย จิตฺตํ
อภินีหรติ อภินินฺนาเมติ ฯ ยสฺมึ โข โลหิจฺจ สตฺถริ สาวโก
เอวรูปํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ ยสฺมึ โข
โลหิจฺจ สตฺถริ สาวโก เอวรูปํ อุฬารํ วิเสสํ อธิคจฺฉติ ฯ อยํ
โข โลหิจฺจ สตฺถา โย โลเก น โจทนารโห โย จ ปเนวรูปํ
สตฺถารํ โจเทติ สา โจทนา อภูตา อตจฺฉา อธมฺมิกา สาวชฺชาติ ฯ
[๓๖๔] เอวํ วุตฺเต โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ
เสยฺยถาปิ โภ โคตม ปุริโส ปุริสํ นรกปปาตํ ปปตนฺตํ เกเสสุ
คเหตฺวา อุทฺธริตฺวา ถเล ปติฏฺฐาเปยฺย เอวเมวาหํ โภตา โคตเมน
นรกปปาตํ ปปตนฺโต อุทฺธริตฺวา ถเล ปติฏฺฐาปิโต อภิกฺกนฺตํ
โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม เสยฺยถาปิ โภ โคตม นิกฺกุชฺชิตํ
วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ
อาจิกฺเขยฺย ฯเปฯ อุปาสกํ มํ ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค
ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯเปฯ
โลหิจฺจสุตฺตํ ทฺวาทสมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
------------
เตวิชฺชสุตฺตํ เตรสมํ
[๓๖๕] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา โกสเลสุ จาริกญฺจรมาโน
มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ เยน มนสากตนฺนาม
โกสลานํ พฺราหฺมณคาโม ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา มนสากเต วิหรติ
อุตฺตเรน มนสากตสฺส อจิรวติยา นทิยา ตีเร อมฺพวเน ฯ
[๓๖๖] เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา
พฺราหฺมณมหาสาลา มนสากเต ปฏิวสนฺติ เสยฺยถีทํ วงฺกี พฺราหฺมโณ
ตารุกฺโข พฺราหฺมโณ โปกฺขรสาติ พฺราหฺมโณ ชาณุสฺโสนิ *- พฺราหฺมโณ
โตเทยฺยพฺราหฺมโณ อญฺเญ จ อภิญฺญาตา อภิญฺญาตา
พฺราหฺมณมหาสาลา ฯ อถโข วาเสฏฺฐภารทฺวาชานํ มาณวานํ
ชงฺฆวิหารํ อนุจงฺกมนฺตานํ อนุวิจรนฺตานํ มคฺคามคฺเค กถา อุทปาทิ
วาเสฏฺโฐ มาณโว เอวมาห อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน
นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส พฺรหฺมสหพฺยตาย ยฺวายํ อกฺขาโต
พฺราหฺมเณน โปกฺขรสาตินาติ ฯ ภารทฺวาโชปิ มาณโว เอวมาห
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตาย ยฺวายํ อกฺขาโต พฺราหฺมเณน ตารุกฺเขนาติ ฯ
เนว โข อสกฺขิ วาเสฏฺโฐ มาณโว ภารทฺวาชํ มาณวํ สญฺญาเปตุํ น
ปน อสกฺขิ ภารทฺวาโช มาณโว วาเสฏฺฐํ มาณวํ สญฺญาเปตุํ ฯ
@เชิงอรรถ: * มีการแก้ไขคำ ชาณุโสนิ เป็น ชาณุสฺโสนิ
[๓๖๗] อถโข วาเสฏฺโฐ มาณโว ภารทฺวาชํ มาณวํ อามนฺเตสิ
อยํ โข ปน ภารทฺวาช สมโณ โคตโม สกฺยปุตฺโต สกฺยกุลา
ปพฺพชิโต มนสากเต วิหรติ อุตฺตเรน มนสากตสฺส อจิรวติยา
นทิยา ตีเร อมฺพวเน ตํ โข ปน ภวนฺตํ โคตมํ เอวํกลฺยาโณ
กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคโต อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯเปฯ
ภควาติ อายาม ภารทฺวาช เยน สมโณ โคตโม เตนุปสงฺกมิสฺสาม
อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ สมณํ โคตมํ ปุจฺฉิสฺสาม ยถา โน สมโณ
โคตโม พฺยากริสฺสติ ตถา นํ ธาเรสฺสามาติ ฯ เอวํ โภติ โข
ภารทฺวาโช มาณโว วาเสฏฺฐสฺส มาณวสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ
[๓๖๘] อถโข วาเสฏฺฐภารทฺวาชา มาณวา เยน ภควา
เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ
กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน
โข วาเสฏฺโฐ มาณโว ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธ โภ โคตม อมฺหากํ
ชงฺฆวิหารํ อนุจงฺกมนฺตานํ อนุวิจรนฺตานํ มคฺคามคฺเค กถา
อุทปาทิ อหํ เอวํ วทามิ อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน
นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส พฺรหฺมสหพฺยตาย ยฺวายํ อกฺขาโต
พฺราหฺมเณน โปกฺขรสาตินาติ ภารทฺวาโช มาณโว เอวมาห
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตาย ยฺวายํ อกฺขาโต พฺราหฺมเณน ตารุกฺเขนาติ เอตฺถ
โภ โคตม อตฺเถว วิคฺคโห อตฺถิ วิวาโท อตฺถิ นานาวาโทติ ฯ อิติ
กิร วาเสฏฺฐ ตฺวํ เอวํ วเทสิ อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน
นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส พฺรหฺมสหพฺยตาย ยฺวายํ อกฺขาโต
พฺราหฺมเณน โปกฺขรสาตินาติ ภารทฺวาโช มาณโว เอวมาห
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตาย ยฺวายํ อกฺขาโต อกฺขาโต พฺราหฺมเณน ตารุกฺเขนาติ
อถ กิสฺมึ ปน โว วาเสฏฺฐ วิคฺคโห กิสฺมึ วิวาโท กิสฺมึ นานาวาโทติ ฯ
{๓๖๘.๑} มคฺคามคฺเค โภ โคตม กิญฺจาปิ โภ โคตม พฺราหฺมณา
นานามคฺเค ปญฺญเปนฺติ อทฺธริยา พฺราหฺมณา ติตฺติริยา พฺราหฺมณา
ฉนฺโทกา พฺราหฺมณา พวฺหริธา พฺราหฺมณา อถโข สพฺพานิ ตานิ
นิยฺยานิกานิ นิยฺยนฺติ ตกฺกรสฺส พฺรหฺมสหพฺยตาย เสยฺยถาปิ โภ
โคตม คามสฺส วา นิคมสฺส วา อวิทูเร พหูนิ เจปิ นานามคฺคานิ ภวนฺติ
อถโข สพฺพานิ ตานิ คามสโมสรณานิ ภวนฺติ เอวเมว โข โภ โคตม
กิญฺจาปิ พฺราหฺมณา นานามคฺเค ปญฺญเปนฺติ อทฺธริยา พฺราหฺมณา
ติตฺติริยา พฺราหฺมณา ฉนฺโทกา พฺราหฺมณา พวฺหริธา พฺราหฺมณา อถโข
สพฺพานิ ตานิ นิยฺยานิกานิ นิยฺยนฺติ ตกฺกรสฺส พฺรหฺมสหพฺยตายาติ ฯ
นิยฺยนฺตีติ วาเสฏฺฐ วเทสิ ฯ
{๓๖๘.๒} นิยฺยนฺตีติ โภ โคตม วทามิ ฯ นิยฺยนฺตีติ วาเสฏฺฐ
วเทสิ ฯ นิยฺยนฺตีติ โภ โคตม วทามิ ฯ นิยฺยนฺตีติ วาเสฏฺฐ วเทสิ ฯ
นิยฺยนฺตีติ โภ โคตม วทามีติ ฯ
[๓๖๙] กึ ปน วาเสฏฺฐ อตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
เอกพฺราหฺมโณปิ เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ
โคตม ฯ กึ ปน วาเสฏฺฐ อตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
เอกาจริโยปิ เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ
โคตม ฯ กึ ปน วาเสฏฺฐ อตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
อาจริยปาจริโยปิ เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ
โคตม ฯ กึ ปน วาเสฏฺฐ อตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
ยาว สตฺตมาจริยมหยุคา เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน
หิทํ โภ โคตม ฯ กึ ปน วาเสฏฺฐ อตฺถิ เย เต เตวิชฺชานํ
พฺราหฺมณานํ ปุพฺพกา อิสโย มนฺตานํ กตฺตาโร มนฺตานํ ปวตฺตาโร
เยสมิทํ เอตรหิ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา ปุราณํ มนฺตปทํ คีตํ ปวุตฺตํ
สมีหิตํ ตทนุคายนฺติ ตทนุภาสนฺติ ภาสิตมนุภาสนฺติ วาจิตมนุวาเจนฺติ
เสยฺยถีทํ อฏฺฐโก วามโก วามเทโว เวสฺสามิตฺโต ยมตคฺคี
องฺคิรโส ภารทฺวาโช วาเสฏฺโฐ กสฺสโป ภคุ เตปิ นํ เอวมาหํสุ
มยเมตํ ชานาม มยเมตํ ปสฺสาม ยตฺถ วา พฺรหฺมา เยน วา
พฺรหฺมา ยหึ วา พฺรหฺมาติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
[๓๗๐] อิติ กิร วาเสฏฺฐ นตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
เอกพฺราหฺมโณปิ เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ
โคตม ฯ กึ ปน วาเสฏฺฐ นตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
เอกาจริโยปิ เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
กึ ปน วาเสฏฺฐ นตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ อาจริยปาจริโยปิ
เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
กึ ปน วาเสฏฺฐ นตฺถิ โกจิ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ ยาว
สตฺตมาจริยมหยุคา เยน พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐติ ฯ โน หิทํ โภ
โคตม ฯ กึ ปน วาเสฏฺฐ เยปิ เต กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
ปุพฺพกา อิสโย มนฺตานํ กตฺตาโร มนฺตานํ ปวตฺตาโร เยสมิทํ
เอตรหิ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา โปราณํ มนฺตปทํ คีตํ ปวุตฺตํ สมีหิตํ
ตทนุคายนฺติ ตทนุภาสนฺติ ภาสิตมนุภาสนฺติ วาจิตมนุวาเจนฺติ
เสยฺยถีทํ อฏฺฐโก วามโก วามเทโว เวสฺสามิตฺโต ยมตคฺคี องฺคิรโส
ภารทฺวาโช วาเสฏฺโฐ กสฺสโป ภคุ เตปิ นํ เอวมาหํสุ มยเมตํ
ชานาม มยเมตํ ปสฺสาม ยตฺถ วา พฺรหฺมา เยน วา พฺรหฺมา
ยหึ วา พฺรหฺมาติ ฯ เต ว เตวิชฺชา พฺราหฺมณา เอวมาหํสุ
มยํ น ชานาม มยํ น ปสฺสาม ตสฺส สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสม
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตายาติ ฯ
[๓๗๑] ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ นนุ เอวํ สนฺเต เตวิชฺชานํ
พฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข
โภ โคตม เอวํ สนฺเต เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ
ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ สาธุ วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา ยํ น
ชานนฺติ ยํ น ปสฺสนฺติ ตสฺส สหพฺยตาย มคฺคํ เทสิสฺสนฺติ
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตายาติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ
อนฺธเวณีปรํปรสํสตฺตา ปุริโมปิ น ปสฺสติ มชฺฌิโมปิ น ปสฺสติ
ปจฺฉิโมปิ น ปสฺสติ เอวเมว โข วาเสฏฺฐ อนฺธเวณูปมํ มญฺเญ
เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ ภาสิตํ ปุริโมปิ น ปสฺสติ มชฺฌิโมปิ น
ปสฺสติ ปจฺฉิโมปิ น ปสฺสติ เตสมิทํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
ภาสิตํ หสฺสกํเยว สมฺปชฺชติ นามกํเยว สมฺปชฺชติ ริตฺตกํเยว
สมฺปชฺชติ ตุจฺฉกํเยว สมฺปชฺชติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ ปสฺสนฺติ
เตวิชฺชา พฺราหฺมณา จนฺทิมสุริเย อญฺเญ วาปิ พหู ชนา ยโต จ
จนฺทิมสุริยา อุคฺคจฺฉนฺติ ยตฺถ จ โอคจฺฉนฺติ อายาจนฺติ โถมยนฺติ
ปญฺชลิกา นมสฺสมานา อนุปริวตฺตนฺตีติ ฯ เอวํ โภ โคตม ปสฺสนฺติ
เตวิชฺชา พฺราหฺมณา จนฺทิมสุริเย อญฺเญ วาปิ พหู ชนา ยโต จ
จนฺทิมสุริยา อุคฺคจฺฉนฺติ ยตฺถ จ โอคจฺฉนฺติ อายาจนฺติ โถมยนฺติ
ปญฺชลิกา นมสฺสมานา อนุปริวตฺตนฺตีติ ฯ
[๓๗๒] ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ ยํ ปสฺสนฺติ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
จนฺทิมสุริเย อญฺเญ วาปิ พหู ชนา ยโต จ จนฺทิมสุริยา อุคฺคจฺฉนฺติ
ยตฺถ จ โอคจฺฉนฺติ อายาจนฺติ โถมยนฺติ ปญฺชลิกา นมสฺสมานา
อนุปริวตฺตนฺตีติ เตสมฺปิ ปโหนฺติ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา จนฺทิมสุริยานํ
สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสตุํ อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก
นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส จนฺทิมสุริยานํ สหพฺยตายาติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
อิติ กิร วาเสฏฺฐ ยํ ปสฺสนฺติ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา จนฺทิมสุริเย
อญฺเญ วาปิ พหู ชนา ยโต จ จนฺทิมสุริยา อุคฺคจฺฉนฺติ
ยตฺถ จ โอคจฺฉนฺติ อายาจนฺติ โถมยนฺติ ปญฺชลิกา นมสฺสมานา
อนุปริวตฺตนฺติ เตสํปิ น ปโหนฺติ จนฺทิมสุริยานํ สหพฺยตาย มคฺคํ
เทเสตุํ อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ
ตกฺกรสฺส จนฺทิมสุริยานํ สหพฺยตายาติ กึ ปน น กิร เตวิชฺเชหิ
พฺราหฺมเณหิ พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ นปิ กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
อาจริเยหิ พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ นปิ กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
อาจริยปาจริเยหิ พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ นปิ กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
ยาว สตฺตมาจริยมหยุคา พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ เยปิ กิร เตวิชฺชานํ
พฺราหฺมณานํ ปุพฺพกา อิสโย มนฺตานํ กตฺตาโร มนฺตานํ ปวตฺตาโร
เยสมิทํ เอตรหิ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา โปราณํ มนฺตปทํ คีตํ ปวุตฺตํ
สมีหิตํ ตทนุคายนฺติ ตทนุภาสนฺติ ภาสิตมนุภาสนฺติ วาจิตมนุวาเจนฺติ
เสยฺยถีทํ อฏฺฐโก วามโก วามเทโว เวสฺสามิตฺโต ยมตคฺคี องฺคิรโส
ภารทฺวาโช วาเสฏฺโฐ กสฺสโป ภคุ เตปิ นํ เอวมาหํสุ มยเมตํ
ชานาม มยเมตํ ปสฺสาม ยตฺถ วา พฺรหฺมา เยน วา พฺรหฺมา
ยหึ วา พฺรหฺมาติ ฯ เต ว เตวิชฺชา พฺราหฺมณา เอวมาหํสุ
ยํ น ชานาม ยํ น ปสฺสาม ตสฺส สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสม
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตายาติ ฯ
[๓๗๓] ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ นนุ เอวํ สนฺเต เตวิชฺชานํ
พฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข โภ
โคตม เอวํ สนฺเต เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ
สมฺปชฺชตีติ ฯ สาธุ วาเสฏฺฐ เต จ วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
ยํ น ชานนฺติ ยํ น ปสฺสนฺติ ตสฺส สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสสฺสนฺติ
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตายาติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
[๓๗๔] เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ ปุริโส เอวํ วเทยฺย อหํ ยา
อิมสฺมึ ชนปเท ชนปทกลฺยาณี ตํ อิจฺฉามิ ตํ กาเมมีติ ฯ ตเมนํ
เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ ชนปทกลฺยาณึ อิจฺฉสิ กาเมสิ
ชานาสิ ตํ ชนปทกลฺยาณึ ขตฺติยึ วา พฺราหฺมณึ วา เวสฺสึ วา
สุทฺทึ วาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ โนติ วเทยฺย ฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ
อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ ชนปทกลฺยาณึ อิจฺฉสิ กาเมสิ ชานาสิ ตํ
ชนปทกลฺยาณึ เอวํนามา วา เอวํโคตฺตา วา ทีฆา วา รสฺสา
วา มชฺฌิมา วา กาฬิกา วา สามา วา มงฺคุรจฺฉวิ วาติ อมุกสฺมึ
คาเม วา นิคเม วา นคเร วาติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ โนติ วเทยฺย ฯ
ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ น ชานาสิ น ปสฺสสิ
ตํ ตฺวํ อิจฺฉสิ กาเมสีติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ อามาติ วเทยฺย ฯ
{๓๗๔.๑} ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ นนุ เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส
อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข โภ โคตม เอวํ สนฺเต
ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ เอวเมว โข
วาเสฏฺฐ น กิร เตวิชฺเชหิ พฺราหฺมเณหิ พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ ฯเปฯ
[๓๗๕] เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ ปุริโส จาตุมฺมหาปเถ นิสฺเสณึ
กเรยฺย ปาสาทสฺส อาโรหนาย ฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส
ยํ ตฺวํ ปาสาทสฺส อาโรหนาย นิสฺเสณึ กโรสิ ชานาสิ ตํ ปาสาทํ
ปุรตฺถิมาย วา ทิสาย ทกฺขิณาย วา ทิสาย ปจฺฉิมาย วา ทิสาย
อุตฺตราย วา ทิสาย อุจฺโจ วา นีโจ วา มชฺโฌ วาติ ฯ อิติ
ปุฏฺโฐ โนติ วเทยฺย ฯ ตเมนํ เอวํ วเทยฺยุํ อมฺโภ ปุริส ยํ ตฺวํ
น ชานาสิ น ปสฺสสิ ตสฺส ตฺวํ ปาสาทสฺส อาโรหนาย นิสฺเสณึ
กโรสีติ ฯ อิติ ปุฏฺโฐ อามาติ วเทยฺย ฯ ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ
นนุ เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ
อทฺธา โภ โคตม เอวํ สนฺเต ตสฺส ปุริสสฺส อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ
สมฺปชฺชตีติ ฯ
{๓๗๕.๑} เอวเมว โข วาเสฏฺฐ น กิร เตวิชฺเชหิ พฺราหฺมเณหิ
พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ นปิ กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ อาจริเยหิ
พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ นปิ กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ อาจริยปาจริเยหิ
พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ นปิ กิร เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ ยาว
สตฺตมาจริยมหยุคา พฺรหฺมา สกฺขิ ทิฏฺโฐ เยปิ กิร เตวิชฺชานํ
พฺราหฺมณานํ ปุพฺพกา อิสโย มนฺตานํ กตฺตาโร มนฺตานํ ปวตฺตาโร
เยสมิทํ เอตรหิ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา โปราณํ มนฺตปทํ คีตํ ปวุตฺตํ
สมีหิตํ ตทนุคายนฺติ ตมนุภาสนฺติ ภาสิตมนุภาสนฺติ วาจิตมนุวาเจนฺติ
เสยฺยถีทํ อฏฺฐโก วามโก วามเทโว เวสฺสามิตฺโต ยมตคฺคี องฺคิรโส
ภารทฺวาโช วาเสฏฺโฐ กสฺสโป ภคุ เตปิ น เอวมาหํสุ มยเมตํ
ชานาม มยเมตํ ปสฺสาม ยตฺถ วา พฺรหฺมา เยน วา พฺรหฺมา
ยหึ วา พฺรหฺมาติ ฯ เต ว เตวิชฺชา พฺราหฺมณา เอวมาหํสุ ยํ น
ชานาม ยํ น ปสฺสาม ตสฺส สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสม อยเมว
อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตายาติ ฯ
{๓๗๕.๒} ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ นนุ เอวํ สนฺเต เตวิชฺชานํ
พฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ สมฺปชฺชตีติ ฯ อทฺธา โข โภ
โคตม เอวํ สนฺเต เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ อปฺปาฏิหิริกตํ ภาสิตํ
สมฺปชฺชตีติ ฯ สาธุ วาเสฏฺฐ เต จ วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
ยํ น ชานนฺติ ยํ น ปสฺสนฺติ ตสฺส สหพฺยตาย มคฺคํ เทเสสฺสนฺติ
อยเมว อุชุมคฺโค อยมญฺชสายโน นิยฺยานิโก นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส
พฺรหฺมสหพฺยตายาติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
[๓๗๖] เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ อยํ อจิรวตี นที ปูรา อุทกสฺส
สมติตฺติกา กากเปยฺยา อถโข ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ปารตฺถิโก
ปารคเวสี ปารคามี ปารํ ตริตุกาโม โส โอริเม ตีเร ฐิโต
ปาริมนฺตีรํ อเวฺหยฺย เอหิ ปารา ปารํ เอหิ ปารา ปารนฺติ ฯ ตํ
กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ อปิ นุ ตสฺส ปุริสสฺส อวฺหายนเหตุ วา
อายาจนเหตุ วา ปตฺถนเหตุ วา อภินนฺทนเหตุ วา อจิรวติยา
นทิยา ปาริมนฺตีรํ โอริมนฺตีรํ อาคจฺเฉยฺยาติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ
เอวเมว โข วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา เย ธมฺมา พฺราหฺมณกรณา
เต ธมฺเม ปหาย วตฺตมานา เย ธมฺมา อพฺราหฺมณกรณา
เต ธมฺเม สมาทาย วตฺตมานา เอวมาหํสุ อินฺทํ อวฺหยาม โสมํ
อวฺหยาม วรุณํ อวฺหยาม อิสานํ อวฺหยาม ปชาปตึ อวฺหยาม
พฺรหฺมานํ อวฺหยาม มหินฺทํ อวฺหยามาติ ฯ เต จ วาเสฏฺฐ
เตวิชฺชา พฺราหฺมณา เย ธมฺมา พฺราหฺมณกรณา เต ธมฺเม ปหาย
ปวตฺตมานา เย ธมฺมา อพฺราหฺมณกรณา เต ธมฺเม สมาทาย
วตฺตมานา อวฺหายนเหตุ วา อายาจนเหตุ วา ปตฺถนเหตุ วา
อภินนฺทนเหตุ วา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา พฺรหฺมานํ สหพฺยูปคา
ภวิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
[๓๗๗] เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ อยํ อจิรวตี นที ปูรา อุทกสฺส
สมติตฺติกา กากเปยฺยา อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ปารตฺถิโก ปารคเวสี
ปารคามี ปารํ ตริตุกาโม โส โอริเม ตีเร ทฬฺหาย รชฺชุยา
ปจฺฉาพาหํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺโธ ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ นนุ โส
ปุริโส อจิรวติยา นทิยา โอริมา ตีรา ปาริมนฺตีรํ คจฺเฉยฺยาติ ฯ
โน หิทํ โภ โคตม ฯ
{๓๗๗.๑} เอวเมว โข วาเสฏฺฐ ปญฺจิเม กามคุณา อริยสฺส
วินเย อทฺทุนฺติปิ วุจฺจนฺติ พนฺธนนฺติปิ วุจฺจนฺติ กตเม ปญฺจ
จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา
รชนิยา โสตวิญฺเญยฺยา สทฺทา ฯเปฯ ฆานวิญฺเญยฺยา คนฺธา ฯ
ชิวฺหาวิญฺเญยฺยา รสา ฯ กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา
กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยาติ ฯ อิเม โข
วาเสฏฺฐ ปญฺจ กามคุณา อริยสฺส วินเย อทฺทุนฺติปิ
วุจฺจนฺติ พนฺธนนฺติปิ วุจฺจนฺติ อิเม โข วาเสฏฺฐ ปญฺจ กามคุเณ
เตวิชฺชา พฺราหฺมณา คธิตา มุจฺฉิตา อชฺโฌสนฺนา อนาทีนวทสฺสาวิโน
อนิสฺสรณปญฺญา ปริภุญฺชนฺติ ฯ เต จ วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
เย ธมฺมา พฺราหฺมณกรณา เต ธมฺเม ปหาย วตฺตมานา เย ธมฺมา
อพฺราหฺมณกรณา เต ธมฺเม สมาทาย วตฺตมานา ปญฺจ กามคุเณ
คธิตา มุจฺฉิตา อชฺโฌสนฺนา อนาทีนวทสฺสาวิโน อนิสฺสรณปญฺญา
ปริภุญฺชนฺติ กามฉนฺทพนฺธา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา พฺรหฺมานํ
สหพฺยูปคา ภวิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
[๓๗๘] เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ อยํ อจิรวตี นที ปูรา อุทกสฺส
สมติตฺติกา กากเปยฺยา อถโข ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ปารตฺถิโก
ปารคเวสี ปารคามี ปารํ ตริตุกาโม โส โอริเม ตีเร สสีสํ
ปารุปิตฺวา นิปชฺเชยฺย ฯ ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ อปิ นุ โข โส
ปุริโส อจิรวติยา นทิยา โอริมา ตีรา ปาริมนฺตีรํ คจฺเฉยฺยาติ ฯ โน
หิทํ โภ โคตม ฯ เอวเมว โข วาเสฏฺฐ ปญฺจิเม นีวรณา อริยสฺส
วินเย อาวรณาติปิ วุจฺจนฺติ นีวรณาติปิ วุจฺจนฺติ โอนาหนาติปิ
วุจฺจนฺติ ปริโยหนาติปิ วุจฺจนฺติ กตเม ปญฺจ กามฉนฺทนีวรณํ
พฺยาปาทนีวรณํ ถีนมิทฺธนีวรณํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ
วิจิกิจฺฉานีวรณํ อิเม โข วาเสฏฺฐ ปญฺจ นีวรณา อริยสฺส วินเย
อาวรณาติปิ วุจฺจนฺติ นีวรณาติปิ วุจฺจนฺติ โอนาหนาติปิ วุจฺจนฺติ
ปริโยหนาติปิ วุจฺจนฺติ ฯ
[๓๗๙] อิเมหิ โข วาเสฏฺฐ ปญฺจหิ นีวรเณหิ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อาวุฏา นิวุฏา โอผุตา ปริโยนทฺธา ฯ เต จ วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา
พฺราหฺมณา เย ธมฺมา พฺราหฺมณกรณา เต ธมฺเม ปหาย วตฺตมานา
เย ธมฺมา อพฺราหฺมณกรณา เต ธมฺเม สมาทาย วตฺตมานา ปญฺจหิ
นีวรเณหิ อาวุฏา นิวุฏา โอผุตา ปริโยนทฺธา เต กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา พฺรหฺมสหพฺยูปคา ภวิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
[๓๘๐] ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ กินฺติ เต สุตํ พฺราหฺมณานํ
วุฑฺฒานํ มหลฺลกานํ อาจริยปาจริยานํ ภาสมานานํ สปริคฺคโห วา
พฺรหฺมา อปริคฺคโห วาติ ฯ อปริคฺคโห โภ โคตม ฯ สเวรจิตฺโต วา
อเวรจิตฺโต วาติ ฯ อเวรจิตฺโต โภ โคตม ฯ สพฺยาปชฺฌจิตฺโต
วา อพฺยาปชฺฌจิตฺโต วาติ ฯ อพฺยาปชฺฌจิตฺโต โภ โคตม ฯ
สํกิลิฏฺฐจิตฺโต วา อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต วาติ ฯ อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต โภ
โคตม ฯ วสวตฺติ วา อวสวตฺติ วาติ ฯ วสวตฺติ โภ โคตม ฯ
{๓๘๐.๑} ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ สปริคฺคหา วา เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อปริคฺคหา วาติ ฯ สปริคฺคหา โภ โคตม ฯ สเวรจิตฺตา วา อเวรจิตฺตา
วาติ ฯ สเวรจิตฺตา โภ โคตม ฯ สพฺยาปชฺฌจิตฺตา วา อพฺยาปชฺฌจิตฺตา
วาติ ฯ สพฺยาปชฺฌจิตฺตา โภ โคตม ฯ สํกิลิฏฺฐจิตฺตา วา อสํกิลิฏฺฐจิตฺตา
วาติ ฯ สํกิลิฏฺฐจิตฺตา โภ โคตม ฯ วสวตฺตี วา อวสวตฺตี วาติ ฯ
อวสวตฺตี โภ โคตม ฯ
[๓๘๑] อิติ กิร เต วาเสฏฺฐ สปริคฺคหา เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อปริคฺคโห พฺรหฺมา อปิ นุ โข สปริคฺคหานํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
อปริคฺคเหน พฺรหฺมุนา สทฺธึ สํสนฺทติ สเมตีติ ฯ โน เหตํ โภ โคตม ฯ
สาธุ วาเสฏฺฐ เต จ วาเสฏฺฐ สปริคฺคหา เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา อปริคฺคหสฺส พฺรหฺมุโน สหพฺยูปคา
ภวิสฺสนฺตีติ เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ
{๓๘๑.๑} อิติ กิร เต วาเสฏฺฐ สเวรจิตฺตา เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อเวรจิตฺโต พฺรหฺมา อปิ นุ โข สเวรจิตฺตานํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ
อเวรจิตฺเตน พฺรหฺมุนา สทฺธึ สํสนฺทติ สเมตีติ ฯ โน เหตํ โภ โคตม ฯ
อิติ กิร เต วาเสฏฺฐ สพฺยาปชฺฌจิตฺตา เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อพฺยาปชฺฌจิตฺโต พฺรหฺมา สํกิลิฏฺฐจิตฺตา เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต พฺรหฺมา อวสวตฺตี เตวิชฺชา พฺราหฺมณา วสวตฺติ
พฺรหฺมา อปิ นุ โข อวสวตฺตีนํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ วสวตฺตินา
พฺรหฺมุนา สทฺธึ สํสนฺทติ สเมตีติ ฯ โน เหตํ โภ โคตม ฯ สาธุ
วาเสฏฺฐ เต จ วาเสฏฺฐ อวสวตฺตี เตวิชฺชา พฺราหฺมณา กายสฺส
เภทา ปรมฺมรณา วสวตฺติสฺส พฺรหฺมุโน สหพฺยูปคา ภวิสฺสนฺตีติ
เนตํ ฐานํ วิชฺชติ ฯ อิธ โข ปน เต วาเสฏฺฐ เตวิชฺชา พฺราหฺมณา
อาสีทิตฺวา สํสีทนฺติ สํสีทิตฺวา วิสตฺตํ ปาปุณนฺติ สุขตรํ มญฺเญ
ตรนฺติ ตสฺมา อิทํ เตวิชฺชานํ พฺราหฺมณานํ เตวิชฺชาอิริณนฺติปิ
วุจฺจติ เตวิชฺชาวิวนนฺติปิ วุจฺจติ เตวิชฺชาพฺยสนนฺติปิ วุจฺจตีติ ฯ
[๓๘๒] เอวํ วุตฺเต วาเสฏฺโฐ มาณโว ภควนฺตํ เอตทโวจ
สุตํ เมตํ โภ โคตม สมโณ โคตโม พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย มคฺคํ
ชานาตีติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ อาสนฺเน อิโต มนสากตํ
น อิโต ทูเร มนสากตนฺติ ฯ เอวํ โภ โคตม อาสนฺเน อิโต
มนสากตํ น อิโต ทูเร มนสากตนฺติ ฯ ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ อิธ
ปุริโส มนสากเต ชาตสํวฑฺโฒ ตเมนํ มนสากตา ตาวเทว อวสตํ
มนสากตสฺส มคฺคํ ปุจฺเฉยฺยํ สิยา นุ โข วาเสฏฺฐ ตสฺส ปุริสสฺส
มนสากเต ชาตสํวฑฺฒสฺส มนสากตสฺส มคฺคํ ปุฏฺฐสฺส ทนฺธายิตตฺตํ
วา วิตฺถายิตตฺตํ วาติ ฯ โน หิทํ โภ โคตม ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อสุโก
หิ โภ โคตม ปุริโส มนสากเต ชาตสํวฑฺโฒ ตสฺส สพฺพาเนว
มนสากตสฺส มคฺคานิ สุวิทิตานีติ ฯ สิยา โข วาเสฏฺฐ ตสฺส ปุริสสฺส
มนสากเต ชาตสํวฑฺฒสฺส มนสากตสฺส มคฺคํ ปุฏฺฐสฺส ทนฺธายิตตฺตํ
วา วิตฺถายิตตฺตํ วา น เตฺวว ตถาคตสฺส พฺรหฺมโลเก วา พฺรหฺมโลกคามินิยา
วา ปฏิปทาย ปุฏฺฐสฺส ทนฺธายิตตฺตํ วา วิตฺถายิตตฺตํ วา พฺรหฺมานญฺจาหํ
วาเสฏฺฐ ปชานามิ พฺรหฺมโลกญฺจ พฺรหฺมโลกคามินิญฺจ ปฏิปทํ
ยถาปฏิปนฺโน จ พฺรหฺมา พฺรหฺมโลกํ อุปปนฺโน ตญฺจ ปชานามีติ ฯ
[๓๘๓] เอวํ วุตฺเต วาเสฏฺโฐ มาณโว ภควนฺตํ เอตทโวจ สุตํ
เมตํ โภ โคตม สมโณ โคตโม พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย มคฺคํ
เทเสตีติ สาธุ โน ภวํ โภ โคตโม พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย มคฺคํ
เทเสตุ อุลฺลุมฺปตุ ภวํ โภ โคตโม พฺราหฺมณึ ปชนฺติ ฯ เตนหิ
วาเสฏฺฐ สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ โภติ โข
วาเสฏฺโฐ มาณโว ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
{๓๘๓.๑} ภควา เอตทโวจ อิธ วาเสฏฺฐ ตถาคโต โลเก อุปฺปชฺชติ
อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ฯเปฯ (ยถา สามญฺญผลํ เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯเปฯ
เอวํ โข วาเสฏฺฐ ภิกฺขุ สีลสมฺปนฺโน โหติ ฯเปฯ ตสฺสิเม ปญฺจ นีวรเณ
ปหีเน อตฺตนิ สมนุปสฺสโต ปามุชฺชํ ชายติ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ
ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวเทติ สุขิโน จิตฺตํ
สมาธิยติ ฯ โส เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ
ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ
สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน
มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ
เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ พลวา สํขธโม อปฺปกสิเรเนว จตุทฺทิสา
วิญฺญาเปยฺย เอวเมว โข วาเสฏฺฐ เอวํ ภาวิตาย เมตฺตาย
เจโตวิมุตฺติยา ยํ ปมาณกตํ กมฺมํ น ตํ ตตฺราวสิสฺสติ น ตํ
ตตฺราวติฏฺฐติ ฯ อยํปิ โข วาเสฏฺฐ พฺรหฺมานํ สหพฺยตาย มคฺโค ฯ
[๓๘๔] ปุน จปรํ วาเสฏฺฐ ภิกฺขุ กรุณาสหคเตน เจตสา ฯเปฯ
มุทิตาสหคเตน เจตสา ฯเปฯ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ
ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ
สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน
เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน
ผริตฺวา วิหรติ ฯ เสยฺยถาปิ วาเสฏฺฐ พลวา สํขธโม
อปฺปกสิเรเนว จตุทฺทิสา วิญฺญาเปยฺย เอวเมว โข วาเสฏฺฐ เอวํ
ภาวิตาย อุเปกฺขาย เจโตวิมุตฺติยา ยํ ปมาณกตํ กมฺมํ น ตํ
ตตฺราวสิสฺสติ น ตํ ตตฺราวติฏฺฐติ ฯ อยํ โข วาเสฏฺฐ พฺรหฺมานํ
สหพฺยตาย มคฺโค ฯ
{๓๘๔.๑} ตํ กึ มญฺญสิ วาเสฏฺฐ เอวํวิหารี ภิกฺขุ สปริคฺคโห
วา อปริคฺคโห วาติ ฯ อปริคฺคโห โภ โคตม ฯ สเวรจิตฺโต วา
อเวรจิตฺโต วาติ ฯ อเวรจิตฺโต โภ โคตม ฯ สพฺยาปชฺฌจิตฺโต วา
อพฺยาปชฺฌจิตฺโต วาติ ฯ อพฺยาปชฺฌจิตฺโต โภ โคตม ฯ สํกิลิฏฺฐจิตฺโต
วา อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต วาติ ฯ อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต โภ โคตม ฯ วสวตฺติ วา
อวสวตฺติ วาติ ฯ วสวตฺติ โภ โคตม ฯ อิติ กิร วาเสฏฺฐ อปริคฺคโห
ภิกฺขุ อปริคฺคโห พฺรหฺมา อปิ นุ โข อปริคฺคหสฺส ภิกฺขุโน
อปริคฺคเหน พฺรหฺมุนา สทฺธึ สํสนฺทติ สเมตีติ ฯ เอวํ โภ โคตม ฯ
สาธุ วาเสฏฺฐ โส จ วาเสฏฺฐ อปริคฺคโห ภิกฺขุ กายสฺส เภทา
ปรมฺมรณา อปริคฺคหสฺส พฺรหฺมุโน สหพฺยูปโค ภวิสฺสตีติ ฐานเมตํ
วิชฺชติ ฯ อิติ กิร วาเสฏฺฐ อเวรจิตฺโต ภิกฺขุ อเวรจิตฺโต พฺรหฺมา ฯเปฯ
อพฺยาปชฺฌจิตฺโต ภิกฺขุ อพฺยาปชฺฌจิตฺโต พฺรหฺมา ฯ อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต
ภิกฺขุ อสํกิลิฏฺฐจิตฺโต พฺรหฺมา ฯ วสวตฺติ ภิกฺขุ วสวตฺติ พฺรหฺมา
อปิ นุ โข วสวตฺติสฺส ภิกฺขุโน วสวตฺตินา พฺรหฺมุนา สทฺธึ สํสนฺทติ
สเมตีติ ฯ เอวํ โภ โคตม ฯ สาธุ วาเสฏฺฐ โส จ วาเสฏฺฐ วสวตฺติ
ภิกฺขุ กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา วสวตฺติสฺส พฺรหฺมุโน สหพฺยูปโค
ภวิสฺสตีติ ฯ ฐานเมตํ วิชฺชตีติ ฯ
[๓๘๕] เอวํ วุตฺเต วาเสฏฺฐภารทฺวาชา มาณวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ
อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม เสยฺยถาปิ โภ โคตม
นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ
อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ
ทกฺขนฺตีติ เอวเมว โข โภตา โคตเมน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต
เอเต มยํ ภวนฺตํ โคตมํ สรณํ คจฺฉาม ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสํฆญฺจ อุปาสเก
โน ภวํ โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคเตติ ฯ
เตวิชฺชสุตฺตํ เตรสมํ นิฏฺฐิตํ ฯ
--------------
ตสฺสุทฺทานํ
พฺรหฺมา สามญฺญ อมฺพฏฺฐ โสณกูฏ มหาลิ ชาลินี
สีหโปฏฺฐปาทสุโภ เกวฏฺโฏ โลหิจฺจ เตวิชฺชา เตรสาติ ฯ
สีลกฺขนฺธวคฺโค นิฏฺฐิโต ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๙ หน้าที่ ๒๓๔-๓๑๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=9&item=296&items=90
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=9&item=296&items=90&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=9&item=296&items=90
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=9&item=296&items=90
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=9&i=296
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๙
https://84000.org/tipitaka/read/?index_9
https://84000.org/tipitaka/english/?index_9
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
