ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
ไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๓ สุตฺต. ที. ปาฏิกวคฺโค

หน้าที่ ๑.

สุตฺตนฺตปิฏเก ทีฆนิกายสฺส ตติโย ภาโค --------- ปาฏิกวคฺโค นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ ปาฏิกสุตฺตํ [๑] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา มลฺเลสุ วิหรติ อนุปฺปิยํ นาม มลฺลานํ นิคโม ฯ อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย อนุปฺปิยํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ อถโข ภควโต เอตทโหสิ อติปฺปโค โข ตาว อนุปฺปิยายํ ปิณฺฑาย จริตุํ ยนฺนูนาหํ เยน ภคฺควโคตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส อาราโม เยน ภคฺควโคตฺโต ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ ฯ {๑.๑} อถโข ภควา เยน ภคฺควโคตฺตสฺส ปริพฺพาชกสฺส อาราโม เยน ภคฺควโคตฺโต ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมิ ฯ อถโข ภคฺควโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ เอตุ โข ภนฺเต ภควา สฺวาคตํ ภนฺเต ภควโต จิรสฺสํ โข ภนฺเต ภควา อิมํ ปริยายมกาสิ ยทิทํ อิธาคมนาย นิสีทตุ ภนฺเต ภควา อิทมาสนํ ปญฺตฺตนฺติ ฯ นิสีทิ ภควา ปญฺตฺเต อาสเน ฯ ภคฺควโคตฺโตปิ โข ปริพฺพาชโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒.

อญฺตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภคฺควโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ ปุริมานิ ภนฺเต ทิวสานิ ปุริมตรานิ สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ เอตทโวจ ปจฺจกฺขาโตทานิ มยา ภคฺคว ภควา นทานาหํ ภคฺคว ๑- ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหรามีติ กจฺเจตํ ภนฺเต ตเถว ยถา สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต อวจาติ ฯ ตเถว โข เอตํ ภคฺคว ยถา สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต อวจ ปุริมานิ ภคฺคว ทิวสานิ ปุริมตรานิ สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ {๑.๒} เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต มํ เอตทโวจ ปจฺจกฺขามิทานาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ นทานาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามีติ ฯ เอวํ วุตฺเต อหํ ภคฺคว สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ อปิ นุ ตาหํ สุนกฺขตฺต เอวมโวจํ เอหิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต มมํ อุทฺทิสฺส วิหราหีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตฺวํ วา ปน มํ เอวํ อวจ อหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อิติ กิร สุนกฺขตฺต เนวาหนฺตํ วทามิ เอหิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต มมํ อุทฺทิสฺส วิหราหีติ นปิ กิร มํ ตฺวํ วเทสิ อหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามีติ เอวํ สนฺเต โมฆปุริส โก สนฺโต กํ ปจฺจาจิกฺขติ ๒- ปสฺส โมฆปุริส @เชิงอรรถ: โป. ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ปจฺจกฺขาสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓.

ยาวญฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ ฯ [๒] น หิ ปน เม ภนฺเต ภควา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรตีติ ฯ อปิ นุ ตาหํ สุนกฺขตฺต เอวํ อวจํ เอหิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต มมํ อุทฺทิสฺส วิหราหิ อหนฺเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสามีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตฺวํ วา ๑- ปน มํ เอวํ อวจ อหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามิ ภควา เม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสตีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อิติ กิร สุนกฺขตฺต เนวาหนฺตํ วทามิ เอหิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต มมํ อุทฺทิสฺส วิหราหิ อหนฺเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสามีติ นปิ กิร มํ ตฺวํ วเทสิ อหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามิ ภควา เม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสตีติ เอวํ สนฺเต โมฆปุริส โก สนฺโต กํ ปจฺจาจิกฺขสิ ฯ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต กเต วา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริเย อกเต วา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริเย ยสฺสตฺถาย มยา ธมฺโม เทสิโต โส นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยายาติ ฯ กเต วา ภนฺเต อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริเย อกเต วา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริเย ยสฺสตฺถาย ภควตา ธมฺโม เทสิโต โส นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยายาติ ฯ อิติ กิร สุนกฺขตฺต กเต วา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริเย อกเต วา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริเย ยสฺสตฺถาย มยา ธมฺโม เทสิโต โส นิยฺยาติ @เชิงอรรถ: โป. ม. ตวญฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔.

ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยายาติ ฯ ตตฺร สุนกฺขตฺต กึ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กตํ กริสฺสติ ปสฺส โมฆปุริส ยาวญฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ ฯ [๓] น หิ ปน เม ภนฺเต ภควา อคฺคญฺ ปญฺเปตีติ ๑- อปิ นุ ตาหํ สุนกฺขตฺต เอวํ อวจํ เอหิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต มมํ อุทฺทิสฺส วิหราหิ อหนฺเต อคฺคญฺ ปญฺเปสฺสามีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตฺวํ วา ปน มํ เอวํ อวจ อหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามิ ภควา เม อคฺคญฺ ปญฺเปสฺสตีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ อิติ กิร สุนกฺขตฺต เนวาหนฺตํ วทามิ เอหิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต มมํ อุทฺทิสฺส วิหราหิ อหนฺเต อคฺคญฺ ปญฺเปสฺสามีติ นปิ กิร มํ ตฺวํ วเทสิ อหํ ภนฺเต ภควนฺตํ อุทฺทิสฺส วิหริสฺสามิ ภควา เม อคฺคญฺ ปญฺเปสฺสตีติ เอวํ สนฺเต โมฆปุริส โก สนฺโต กํ ปจฺจาจิกฺขสิ ฯ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ปญฺตฺเต วา อคฺคญฺเ อปญฺตฺเต วา อคฺคญฺเ ยสฺสตฺถาย มยา ธมฺโม เทสิโต โส นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยายาติ ฯ ปญฺตฺเต วา ภนฺเต อคฺคญฺเ อปญฺตฺเต วา อคฺคญฺเ ยสฺสตฺถาย ภควตา ธมฺโม เทสิโต โส นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยายาติ ฯ อิติ กิร สุนกฺขตฺต ปญฺตฺเต วา อคฺคญฺเ อปญฺตฺเต วา อคฺคญฺเ ยสฺสตฺถาย มยา ธมฺโม เทสิโต โส นิยฺยาติ ตกฺกรสฺส สมฺมาทุกฺขกฺขยายาติ ฯ ตตฺร สุนกฺขตฺต กึ อคฺคญฺ ปญฺตฺตํ @เชิงอรรถ: โป. ยุ. ปญฺาเปตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕.

กริสฺสติ ปสฺส โมฆปุริส ยาวญฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ ๑- ฯ {๓.๑} อเนกปริยาเยน โข เต สุนกฺขตฺต มม วณฺโณ ภาสิโต วชฺชิคาเม อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ อิติ โข เต สุนกฺขตฺต อเนกปริยาเยน มม วณฺโณ ภาสิโต วชฺชิคาเม ฯ อเนกปริยาเยน โข เต สุนกฺขตฺต ธมฺมสฺส วณฺโณ ภาสิโต วชฺชิคาเม สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ อิติ โข เต สุนกฺขตฺต อเนกปริยาเยน ธมฺมสฺส วณฺโณ ภาสิโต วชฺชิคาเม ฯ {๓.๒} อเนกปริยาเยน โข เต สุนกฺขตฺต สงฺฆสฺส วณฺโณ ภาสิโต วชฺชิคาเม สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ายปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ อิติ โข เต สุนกฺขตฺต อเนกปริยาเยน สงฺฆสฺส วณฺโณ ภาสิโต วชฺชิคาเม ฯ อาโรจยามิ โข เต สุนกฺขตฺต ปฏิเวทยามิ โข เต สุนกฺขตฺต ภวิสฺสนฺติ โข เต สุนกฺขตฺต วตฺตาโร โน วิสหิ สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ จริตุํ โส @เชิงอรรถ: สี. ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖.

อวิสหนฺโต สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺโตติ อิติ โข เต สุนกฺขตฺต ภวิสฺสนฺติ วตฺตาโรติ ฯ เอวํปิ โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต มยา วุจฺจมาโน อปกฺกเมว อิมสฺมา ธมฺมวินยา ยถา ตํ อาปายิโก เนรยิโก ฯ [๔] เอกมิทาหํ ภคฺคว สมยํ ถูลูสุ ๑- วิหรามิ อุตฺตรกา นาม ถูลูนํ นิคโม ฯ อถขฺวาหํ ภคฺคว ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สุนกฺขตฺเตน ลิจฺฉวิปุตฺเตน ปจฺฉาสมเณน อุตฺตรกํ ปิณฺฑาย ปาวิสึ ฯ เตน โข ปน สมเยน อเจโล โกรกฺขตฺติโย กุกฺกุรวตฺติโก จตุกฺโกณฺฑิโก ๒- ฉมานิกิณฺณํ ภกฺขสํ มุเขเนว ขาทติ มุเขเนว ภุญฺชติ ฯ อทฺทสา โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ กุกฺกุรวตฺติกํ จตุกฺโกณฺฑิกํ ฉมานิกิณฺณํ ภกฺขสํ มุเขเนว ขาทนฺตํ มุเขเนว ภุญฺชนฺตํ ฯ ทิสฺวานสฺส เอตทโหสิ สาธุรูโป วต โภ อรหํ ๓- สมโณ จตุกฺโกณฺฑิโก ๒- ฉมานิกิณฺณํ ภกฺขสํ มุเขเนว ขาทติ มุเขเนว ภุญฺชตีติ ฯ {๔.๑} อถขฺวาหํ ภคฺคว สุนกฺขตฺตสฺส ลิจฺฉวิปุตฺตสฺส เจตสา เจโตปริวิตกฺกมญฺาย สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ ตฺวํปิ นาม โมฆปุริส [๔]- สกฺยปุตฺติโย ปฏิชานิสฺสสีติ ฯ กึ ปน มํ ภนฺเต ภควา เอวมาห ตฺวํปิ นาม โมฆปุริส สกฺยปุตฺติโย ปฏิชานิสฺสสีติ ฯ นนุ เต สุนกฺขตฺต อิมํ อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ กุกฺกุรวตฺติกํ จตุกฺโกณฺฑิกํ ฉมานิกิณฺณํ ภกฺขสํ มุเขเนว ขาทนฺตํ @เชิงอรรถ: สี. ยุ. พูมูสุ ฯ ยุ. จตุกฺกุณฺฑิโก ฯ ม. อยํ ฯ โป. ม. สมโณ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗.

มุเขเนว ภุญฺชนฺตํ ทิสฺวานสฺส ๑- เอตทโหสิ สาธุรูโป วต โภ อรหํ สมโณ จตุกฺโกณฺฑิโก ฉมานิกิณฺณํ ภกฺขสํ มุเขเนว ขาทติ มุเขเนว ภุญฺชตีติ ฯ เอวํ สนฺเต กึ ปน ภนฺเต ภควา อรหตฺตสฺส มจฺฉรายตีติ ฯ น โข อหํ โมฆปุริส อรหตฺตสฺส มจฺฉรายามิ อปิจ ตุเยฺหเวตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ ตํ ปชห มา เต อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย ยํ โข ปเนตํ สุนกฺขตฺต มญฺสิ อเจโล ๒- โกรกฺขตฺติโย สาธุรูโป อรหํ สมโณติ โส สตฺตมํ ทิวสํ อลสเกน กาลํ กริสฺสติ กาลกโต จ กาลกญฺชิกา ๓- นาม อสุรา สพฺพนิหีโน อสุรกาโย ตตฺร อุปฺปชฺชิสฺสติ กาลกตญฺจ นํ วีรณตฺถมฺภเก สุสาเน ฉฑฺเฑสฺสนฺติ ฯ อากงฺขมาโน จ ตฺวํ สุนกฺขตฺต อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยาสิ ชานาสิ อาวุโส โกรกฺขตฺติย อตฺตโน คตินฺติ านํ โข ปเนตํ สุนกฺขตฺต วิชฺชติ ยนฺเต อเจโล โกรกฺขตฺติโย พฺยากริสฺสติ ชานามิ อาวุโส สุนกฺขตฺต อตฺตโน คตึ กาลกญฺชิกา นาม อสุรา สพฺพนิหีโน อสุรกาโย ตตฺรมฺหิ อุปฺปนฺโนติ ฯ {๔.๒} อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยน อเจโล โกรกฺขตฺติโย เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ เอตทโวจ พฺยากโต โขสิ อาวุโส โกรกฺขตฺติย สมเณน โคตเมน อเจโล โกรกฺขตฺติโย สตฺตมํ ทิวสํ อลสเกน กาลํ กริสฺสติ กาลกโต จ กาลกญฺชิกา นาม อสุรา สพฺพนิหีโน @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ทิสฺวาน ฯ โป. ม. ยุ. อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ ฯ สี. ยุ. กาลกญฺชา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘.

อสุรกาโย ตตฺร อุปฺปชฺชิสฺสติ กาลกตญฺจ นํ วีรณตฺถมฺภเก สุสาเน ฉฑฺเฑสฺสนฺตีติ เยน ตฺวํ อาวุโส โกรกฺขตฺติย มตฺตํ มตฺตํ จ ภตฺตํ ภุญฺเชยฺยาสิ มตฺตํ มตฺตํ จ ปานียํ ปิเวยฺยาสิ ยถา สมณสฺส โคตมสฺส มิจฺฉา อสฺส วจนนฺติ ฯ {๔.๓} อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เอกทฺวีหิกาย สตฺต รตฺตินฺทิวานิ คเณสิ ยถา ตํ ตถาคตสฺส อสทฺทหมาโน ฯ อถโข ภคฺคว อเจโล โกรกฺขตฺติโย สตฺตมํ ทิวสํ อลสเกน กาลมกาสิ กาลกโต จ กาลกญฺชิกา นาม อสุรา สพฺพนิหีโน อสุรกาโย ตตฺร อุปฺปชฺชิ กาลกตญฺจ นํ วีรณตฺถมฺภเก สุสาเน ฉฑฺเฑสุํ ฯ {๔.๔} อสฺโสสิ โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต อเจโล กิร ๑- โกรกฺขตฺติโย อลสเกน กาลกโต วีรณตฺถมฺภเก สุสาเน ฉฑฺฑิโตติ ฯ อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เตน วีรณตฺถมฺภกํ สุสานํ เยน อเจโล โกรกฺขตฺติโย เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ ติกฺขตฺตุํ ปาณินา อาโกเฏสิ ชานาสิ อาวุโส โกรกฺขตฺติย อตฺตโน คตินฺติ ฯ อถโข ภคฺคว อเจโล โกรกฺขตฺติโย ปาณินา ปิฏฺึ ปริปุญฺฉนฺโต วุฏฺาสิ ชานามิ อาวุโส สุนกฺขตฺต อตฺตโน คตึ กาลกญฺชิกา นาม อสุรา สพฺพนิหีโน อสุรกาโย ตตฺรมฺหิ อุปฺปนฺโนติ วตฺวา ตตฺเถว อุตฺตาโน ปริปติ ๒- ฯ {๔.๕} อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อหํ @เชิงอรรถ: ยุ. กิรสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. ปปติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙.

ภคฺคว สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ยเถว เต อหํ อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ อารพฺภ พฺยากาสึ ตเถว ตํ วิปากํ โน ๑- อญฺถา วาติ ฯ ยเถว เม ภนฺเต ภควา อเจลํ โกรกฺขตฺติยํ อารพฺภ พฺยากาสิ ตเถว ตํ วิปากํ โน อญฺถาติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ยทิ เอวํ สนฺเต กตํ วา โหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ อกตํ วาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต กตํ โหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ โน อกตนฺติ ฯ เอวํปิ โข มํ ตฺวํ โมฆปุริส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรนฺตํ เอวํ วเทสิ น หิ ปน เม ภนฺเต ภควา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรตีติ ปสฺส โมฆปุริส ยาวญฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ ฯ เอวํปิ โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต มยา วุจฺจมาโน อปกฺกเมว อิมสฺมา ธมฺมวินยา ยถา ตํ อาปายิโก เนรยิโก ฯ [๕] เอกมิทาหํ ภคฺคว สมยํ เวสาลิยํ วิหรามิ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ เตน โข ปน สมเยน อเจโล กฬารมชฺชโก ๒- เวสาลิยํ ปฏิวสติ ลาภคฺคปฺปตฺโต เจว ยสคฺคปฺปตฺโต จ วชฺชิคาเม ฯ ตสฺส สตฺต วตฺตปทานิ สมตฺตานิ สมาทินฺนานิ โหนฺติ ยาวชีวํ อเจโล อสฺสํ น วตฺถํ ปริทเหยฺยํ ยาวชีวํ พฺรหฺมจารี อสฺสํ น เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสเวยฺยํ ยาวชีวํ สุรามํเสเนว ยาเปยฺยํ น @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โนสทฺโท นตฺถิ ฯ สี. ม. กฬารมฏฺฏโก ฯ สี. ยุ. กนฺทรมสุโก ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐.

โอทนกุมฺมาสํ ภุญฺเชยฺยํ ปุรตฺถิเมน เวสาลึ ๑- อุเทนํ นาม เจติยํ ตํ นาติกฺกเมยฺยํ ทกฺขิเณน เวสาลึ โคตมกํ นาม เจติยํ ตํ นาติกฺกเมยฺยํ ปจฺฉิเมน เวสาลึ สตฺตมฺพํ นาม เจติยํ ตํ นาติกฺกเมยฺยํ อุตฺตเรน เวสาลึ พหุปุตฺตกนฺนาม เจติยํ ตํ นาติกฺกเมยฺยนฺติ โส อิเมสํ สตฺตนฺนํ วตฺตปทานํ สมาทานเหตุ ลาภคฺคปฺปตฺโต เจว ยสคฺคปฺปตฺโต จ วชฺชิคาเม ฯ {๕.๑} อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยน อเจโล กฬารมชฺชโก เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ กฬารมชฺชกํ ปญฺหํ อปุจฺฉิ ฯ ตสฺส อเจโล กฬารมชฺชโก ปญฺหํ ปุฏฺโ น สํปายาสิ อสํปายนฺโต โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตฺวากาสิ ฯ อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺตสฺส ลิจฺฉวิปุตฺตสฺส เอตทโหสิ สาธุรูปํ วต โภ อรหนฺตํ สมณํ อาสาทิยิมฺหเส ๒- มา วต โน โภ อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ {๕.๒} อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อหํ ภคฺคว สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ ตฺวํปิ นาม โมฆปุริส สกฺยปุตฺติโย ปฏิชานิสฺสสีติ ฯ กึ ปน มํ ภนฺเต ภควา เอวมาห ตฺวํปิ นาม โมฆปุริส สกฺยปุตฺติโย ปฏิชานิสฺสสีติ ฯ นนุ ตฺวํ สุนกฺขตฺต อเจลํ กฬารมชฺชกํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ อปุจฺฉิ ตสฺส เต อเจโล กฬารมชฺชโก ปญฺหํ ปุฏฺโ น สํปายาสิ อสํปายนฺโต โกปญฺจ @เชิงอรรถ: สี. ยุ. เวสาลิยํ ฯ ม. ยุ. อาสาทิมฺหเส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑.

โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตฺวากาสิ ตสฺส เต เอตทโหสิ สาธุรูปํ วต โภ อรหนฺตํ สมณํ อาสาทิยิมฺหเส มา วต โน โภ อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ เอวํ ภนฺเต กึ ปน ภนฺเต ภควา อรหตฺตสฺส มจฺฉรายตีติ ฯ น โข อหํ โมฆปุริส อรหตฺตสฺส มจฺฉรายามิ อปิจ ตุเยฺหเวตํ ปาปกํ ทิฏฺิคตํ อุปฺปนฺนํ ตํ ปชห มา เต อโหสิ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขายาติ ฯ ยํ โข ปเนตํ สุนกฺขตฺต มญฺสิ อเจลํ กฬารมชฺชกํ สาธุรูโป อรหํ สมโณติ โส นจิรสฺเสว ปริหิโต สานุจริโก วิจรนฺโต โอทนกุมฺมาสํ ภุญฺชมาโน สพฺพาเนว เวสาลิยานิ เจติยานิ สมติกฺกมิตฺวา ยสา นิหีโน กาลํ กริสฺสตีติ ฯ อถโข ภคฺคว อเจโล กฬารมชฺชโก นจิรสฺเสว ปริหิโต สานุจริโก วิจรนฺโต โอทนกุมฺมาสํ ภุญฺชมาโน สพฺพาเนว เวสาลิยานิ เจติยานิ สมติกฺกมิตฺวา ยสา นิหีโน ๑- กาลมกาสิ ฯ {๕.๓} อสฺโสสิ โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต อเจโล กิร กฬารมชฺชโก ปริหิโต สานุจริโก วิจรนฺโต โอทนกุมฺมาสํ ภุญฺชมาโน สพฺพาเนว เวสาลิยานิ เจติยานิ สมติกฺกมิตฺวา ยสา นิหีโน กาลํ กโรติ ๒- ฯ อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อหํ ภคฺคว สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ยเถว เต อหํ อเจลํ กฬารมชฺชกํ อารพฺภ พฺยากาสึ ตเถว ตํ วิปากํ โน อญฺถา วาติ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. ยสา นิกฺกินฺโน ฯ ม. กโตติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒.

ยเถว เม ภนฺเต ภควา อเจลํ กฬารมชฺชกํ อารพฺภ พฺยากาสิ ตเถว ตํ วิปากํ โน อญฺถาติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ยทิ เอวํ สนฺเต กตํ วา โหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ อกตํ วาติ ฯ อถโข ภนฺเต เอวํ สนฺเต กตํ โหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ โน อกตนฺติ ฯ เอวํปิ โข มํ ตฺวํ โมฆปุริส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรนฺตํ เอวํ วเทสิ น หิ ปน เม ภนฺเต ภควา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรตีติ ปสฺส โมฆปุริส ยาวญฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ ฯ เอวํปิ โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต มยา วุจฺจมาโน อปกฺกเมว อิมสฺมา ธมฺมวินยา ยถา ตํ อาปายิโก เนรยิโก ฯ [๖] เอกมิทาหํ ภคฺคว สมยํ ตตฺเถว ๑- เวสาลิยํ วิหรามิ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ เตน โข ปน สมเยน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต เวสาลิยํ ปฏิวสติ ลาภคฺคปฺปตฺโต เจว ยสคฺคปฺปตฺโต จ วชฺชิคาเม ฯ โส เวสาลิยํ ปริสติ เอวํ วาจํ ภาสติ สมโณปิ โคตโม าณวาโท อหํปิ าณวาโท าณวาโท โข ปน าณวาเทน อรหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตุํ สมโณ โคตโม อุปฑฺฒปถํ อาคจฺเฉยฺย อหํปิ อุปฑฺฒปถํ คจฺเฉยฺย เต ตตฺถ อุโภปิ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กเรยฺยาม เอกญฺเจ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ ทฺวาหํ กริสฺสามิ เทฺว เจ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยานิ @เชิงอรรถ: โป. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓.

กริสฺสติ จตฺตาราหํ กริสฺสามิ จตฺตาริ เจ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยานิ กริสฺสติ อฏฺาหํ กริสฺสามิ ฯ อิติ ยาวตกํ ยาวตกํ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ ตทฺทิคุณํ ตทฺทิคุณาหํ กริสฺสามีติ ฯ {๖.๑} อิติ ๑- โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต มํ เอตทโวจ อเจโล ภนฺเต ปาฏิกปุตฺโต เวสาลิยํ ปฏิวสติ ลาภคฺคปฺปตฺโต เจว ยสคฺคปฺปตฺโต จ วชฺชิคาเม โส เวสาลิยํ ปริสติ เอวํ วาจํ ภาสติ สมโณปิ โคตโม าณวาโท อหํปิ าณวาโท าณวาโท โข ปน าณวาเทน อรหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตุํ สมโณ โคตโม อุปฑฺฒปถํ อาคจฺเฉยฺย อหํปิ อุปฑฺฒปถํ คจฺเฉยฺยํ เต ตตฺถ อุโภปิ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กเรยฺยาม เอกญฺเจ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ ทฺวาหํ กริสฺสามิ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ ตทฺทิคุณํ ตทฺทิคุณาหํ กริสฺสามีติ ฯ {๖.๒} เอวํ วุตฺเต อหํ ภคฺคว สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ อภพฺโพ โข สุนกฺขตฺต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหํ ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ @เชิงอรรถ: โป. ม. ยุ. อถ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔.

มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ {๖.๓} รกฺขเตตํ ภนฺเต ภควา วาจํ รกฺขเตตํ สุคโต วาจนฺติ ฯ กึ ปน มํ ตฺวํ สุนกฺขตฺต เอวํ วเทสิ รกฺขเตตํ ภนฺเต ภควา วาจํ รกฺขเตตํ สุคโต วาจนฺติ ฯ ภควตาปสฺส ภนฺเต เอสา วา เอกํเสน โอธาริตา ๑- อภพฺโพ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหํ ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ อเจโล จ ภนฺเต ปาฏิกปุตฺโต วิรูปรูเปน ภควโต สมฺมุขีภาวํ อาคจฺเฉยฺย ตทสฺส ภควโต มุสาติ ฯ {๖.๔} อปิ นุ สุนกฺขตฺต ตถาคโต ตํ วาจํ ภาเสยฺย ยา สา วาจา ทฺวยคามินีติ ฯ กึ ปน ภนฺเต ภควตา อเจโล ปาฏิกปุตฺโต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต อภพฺโพ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ อุทาหุ เทวตา ภควโต เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ อภพฺโพ ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต เจว เม @เชิงอรรถ: ยุ. โอวาทิตา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕.

สุนกฺขตฺต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อภพฺโพ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ฯเปฯ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ เทวตาปิ มม เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ อภพฺโพ ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ {๖.๕} อชิโตปิ นาม ลิจฺฉวีนํ เสนาปติ อธุนา กาลกโต ตาวตึสกายํ อุปปนฺโน โสปิ มํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาโรเจสิ อลชฺชี ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต มุสาวาที ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต มํปิ ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต พฺยากาสิ วชฺชิคาเม อชิโต ลิจฺฉวีนํ เสนาปติ มหานิรยํ อุปปนฺโนติ น โข ปนาหํ ภนฺเต มหานิรยํ อุปปนฺโน ตาวตึสกายํ ๑- อุปปนฺโน อลชฺชี ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต มูสาวาที ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อภพฺโพ จ ๒- ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ {๖.๖} อิติ โข สุนกฺขตฺต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต เจว เม อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อภพฺโพ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ เทวตาปิ เม เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ อภพฺโพ @เชิงอรรถ: ยุ. ตาวตึสมฺหิ ฯ สี. ยุ. จกาโร น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖.

ภนฺเต อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา ภควโต สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ เอโส โข ปนาหํ สุนกฺขตฺต เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน อเจลสฺส ปาฏิกปุตฺตสฺส อาราโม เตนุปสงฺกมึ ๑- ทิวา วิหาราย ยสฺสทานิ ตฺวํ สุนกฺขตฺต อิจฺฉสิ ตสฺส อาโรเจหีติ ฯ [๗] อถโข สฺวาหํ ภคฺคว ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เวสาลิยํ ๒- ปิณฺฑาย ปาวิสึ เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน อเจลสฺส ปาฏิกปุตฺตสฺส อาราโม เตนุปสงฺกมึ ทิวา วิหาราย ฯ อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต ตรมานรูโป เวสาลึ ปวิสิตฺวา เยน อภิญฺาตา อภิญฺาตา ลิจฺฉวี เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อภิญฺาเต อภิญฺาเต ลิจฺฉวี เอตทโวจ เอสาวุโส ภควา เวสาลิยํ ปิณฺฑาย วิจริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน อเจลสฺส ปาฏิกปุตฺตสฺส อาราโม เตนุปสงฺกมิ ทิวา วิหาราย อภิกฺกมถายสฺมนฺโต อภิกฺกมถายสฺมนฺโต สาธุรูปานํ สมณานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ภวิสฺสตีติ ฯ อถโข ภคฺคว อภิญฺาตานํ อภิญฺาตานํ ลิจฺฉวีนํ เอตทโหสิ สาธุรูปานํ กิร โภ สมณานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา @เชิงอรรถ: โป. ม. เตนุปสงฺกมิสฺสามิ ฯ ม. เวสาลึ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗.

อิทฺธิปาฏิหาริยํ ภวิสฺสติ หนฺท วต โภ คจฺฉามาติ ฯ เยน จ อภิญฺาตา อภิญฺาตา พฺราหฺมณมหาสาลา คหปติเนจยิกา นานาติตฺถิยสมณพฺราหฺมณา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อภิญฺาเต อภิญฺาเต นานาติตฺถิยสมณพฺราหฺมเณ เอตทโวจ เอสาวุโส ภควา เวสาลิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต เยน อเจลสฺส ปาฏิกปุตฺตสฺส อาราโม เตนุปสงฺกมิ ทิวาวิหาราย อภิกฺกมถายสฺมนฺโต อภิกฺกมถายสฺมนฺโต สาธุรูปานํ สมณานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ภวิสฺสตีติ ฯ {๗.๑} อถโข ภคฺคว อภิญฺาตานํ อภิญฺาตานํ นานาติตฺถิย- สมณพฺราหฺมณานํ เอตทโหสิ สาธุรูปานํ กิร โภ สมณานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ภวิสฺสติ หนฺท วต โภ คจฺฉามาติ ฯ อถโข ภคฺคว อภิญฺาตา อภิญฺาตา ลิจฺฉวี อภิญฺาตา อภิญฺาตา จ พฺราหฺมณมหาสาลา คหปติเนจยิกา นานาติตฺถิยสมณพฺราหฺมณา เยน อเจลสฺส ปาฏิกปุตฺตสฺส อาราโม เตนุปสงฺกมึสุ ฯ สา เอสา ภคฺคว ปริสา โหติ อเนกสตา อเนกสหสฺสา ฯ {๗.๒} อสฺโสสิ โข ภคฺคว อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อภิกฺกนฺตา กิร อภิญฺาตา อภิญฺาตา ลิจฺฉวี อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา อภิญฺาตา จ พฺราหฺมณมหาสาลา คหปติเนจยิกา นานาติตฺถิยสมณพฺราหฺมณา สมโณปิ โคตโม มยฺหํ อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโนติ ฯ สุตฺวานสฺส ภยํ ฉมฺภิตตฺตํ โลมหํโส อุทปาทิ ฯ อถโข ภคฺคว อเจโล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.

ปาฏิกปุตฺโต ภีโต สํวิคฺโค โลมหฏฺชาโต ๑- เยน ติณฺฑุกขานุ- ปริพฺพาชการาโม เตนุปสงฺกมิ ฯ อสฺโสสิ โข ภคฺคว สา ปริสา อเจโล กิร ปาฏิกปุตฺโต ภีโต สํวิคฺโค โลมหฏฺชาโต เยน ติณฺฑุกขานุปริพฺพาชการาโม เตนุปสงฺกนฺโตติ ๒- ฯ {๗.๓} อถโข ภคฺคว สา ปริสา อญฺตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ โภ ปุริส เยน ติณฺฑุกขานุปริพฺพาชการาโม เยน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอวํ วเทหิ อภิกฺกมาวุโส ปาฏิกปุตฺต อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา อภิญฺาตา ลิจฺฉวี อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา อภิญฺาตา จ พฺราหฺมณมหาสาลา คหปติเนจยิกา นานาติตฺถิยสมณพฺราหฺมณา สมโณปิ โคตโม อายสฺมโต อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโน ภาสิตา โข ปน เต เอสาวุโส ปาฏิกปุตฺต เวสาลิยํ ปริสติ วาจา สมโณปิ โคตโม าณวาโท อหํปิ าณวาโท าณวาโท โข ปน าณวาเทน อรหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ ทสฺเสตุํ สมโณ [๓]- โคตโม อุปฑฺฒปถํ อาคจฺเฉยฺย อหํปิ อุปฑฺฒปถํ คจฺเฉยฺยํ เต ตตฺถ อุโภปิ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กเรยฺยาม เอกญฺเจ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กริสฺสติ ทฺวาหํ กริสฺสามิ เทฺว เจ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยานิ กริสฺสติ จตฺตาราหํ กริสฺสามิ จตฺตาริ เจ สมโณ @เชิงอรรถ: โป. โลมหํสชาโต ฯ สี. ยุ. เตนุปสงฺกมนฺโต ฯ ม. เจสทฺโท อตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙.

โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยานิ กริสฺสติ อฏฺาหํ กริสฺสามิ อิติ ยาวตกํ ยาวตกํ สมโณ โคตโม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยานิ กริสฺสติ ตทฺทิคุณํ ตทฺทิคุณาหํ กริสฺสามีติ อภิกฺกมเยว ๑- โข อาวุโส ปาฏิกปุตฺต อุปฑฺฒปถํ สพฺพปมํเยว อาคนฺตฺวา สมโณ โคตโม อายสฺมโต อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโนติ ฯ {๗.๔} เอวํ โภติ โข ภคฺคว โส ปุริโส ตสฺสา ปริสาย ปฏิสฺสุตฺวา เยน ติณฺฑุกขานุปริพฺพาชการาโม เยน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอตทโวจ อภิกฺกมาวุโส ปาฏิกปุตฺต อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา อภิญฺาตา ลิจฺฉวี อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา อภิญฺาตา จ พฺราหฺมณมหาสาลา ฯเปฯ อภิกฺกมเยว อาวุโส ปาฏิกปุตฺต อุปฑฺฒปถํ สพฺพปมํเยว อาคนฺตฺวา สมโณ โคตโม อายสฺมโต อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโนติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภคฺคว อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุํ ฯ {๗.๕} อถโข โส ภคฺคว ปุริโส อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอตทโวจ กึสุ นาม เต อาวุโส ปาฏิกปุตฺต ปาวฬาสุ นาม เต ปีกสฺมึ อลฺลีนา ปีกํสุ นาม เต ปาวฬาสุ อลฺลีนํ อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปสิ น สกฺโกสิ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ ฯ เอวํปิ โข ภคฺคว วุจฺจมาโน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว @เชิงอรรถ: ม. อภิกฺกมสฺเสว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐.

สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุํ ฯ {๗.๖} ยทา โข โส ภคฺคว ปุริโส อญฺาสิ ปราภูตรูโป อยํ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ อถ ตํ ปริสํ อาคนฺตฺวา เอวมาโรเจสิ ปราภูตรูโป โภ อยํ ๑- อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต อหํ ภคฺคว ตํ ปุริสํ เอตทโวจํ อภพฺโพ โข อาวุโส อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ ปมภาณวารํ นิฏฺิตํ ฯ [๘] อถโข ภคฺคว อญฺตโร ลิจฺฉวิมหามตฺโต อุฏฺายาสนา ตํ ปริสํ เอตทโวจ เตนหิ โภ มุหุตฺตํ ตาว อาคเมถ ยาวาหํ คจฺฉามิ อปฺเปวนาม อหํปิ สกฺกุเณยฺยํ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ อิมํ ปริสํ อาเนตุนฺติ ฯ {๘.๑} อถโข โส ภคฺคว ลิจฺฉวิมหามตฺโต เยน ติณฺฑุกขานุ- ปริพฺพาชการาโม เยน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอตทโวจ อภิกฺกมาวุโส ปาฏิกปุตฺต อภิกฺกนฺตํ เต เสยฺโย อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา @เชิงอรรถ: ม. อยนฺติ ปาโ นตฺถิ ฯ สี. ยุ. โภ อยนฺติ เทฺว ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑.

อภิญฺาตา จ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สมโณปิ โคตโม อายสฺมโต อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโนติ ภาสิตา โข ปน เต เอสาวุโส ปาฏิกปุตฺต เวสาลิยํ ปริสติ วาจา สมโณปิ โคตโม าณวาโท อหํปิ าณวาโท ฯเปฯ ตทฺทิคุณํ ตทฺทิคุณาหํ กริสฺสามีติ อภิกฺกมเยว โข อาวุโส ปาฏิกปุตฺต อุปฑฺฒปถํ สพฺพปมํเยว อาคนฺตฺวา สมโณปิ โคตโม อายสฺมโต อาราเน ทิวาวิหารํ นิสินฺโน ภาสิตา โข ปเนสา อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สมเณม โคตเมน ปริสติ วาจา อภพฺโพ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ อภิกฺกมาวุโส ปาฏิกปุตฺต อภิกฺกมเนเนว เต ชยํ กริสฺสาม สมณสฺส โคตมสฺส ปราชยนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภคฺคว อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุํ ฯ {๘.๒} อถโข โส ภคฺคว ลิจฺฉวิมหามตฺโต อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอตทโวจ กึสุ นาม เต อาวุโส ปาฏิกปุตฺต ปาวฬาสุ นาม เต ปีกสฺมึ อลฺลีนา ปีกํสุ นาม เต ปาวฬาสุ อลฺลีนํ อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปสิ น สกฺโกสิ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ ฯ เอวํปิ โข ภคฺคว วุจฺจมาโน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุํ ฯ {๘.๓} ยทา โข [๑]- ภคฺคว ลิจฺฉวิมหามตฺโต อญฺาสิ ปราภูตรูโป อยํ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส @เชิงอรรถ: โป. ม. ยุ. โส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒.

อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ อถ ตํ ปริสํ อาคนฺตฺวา เอวํ อาโรเจสิ ปราภูตรูโป อยํ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต อหํ ภคฺคว ตํ ปริสํ เอตทโวจ อภพฺโพ โข อาวุโส อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ฯเปฯ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ สเจปายสฺมนฺตานํ ลิจฺฉวีนํ เอวมสฺส มยํ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ยาหิ ๑- วรตฺตาหิ พนฺธิตฺวา โคยุตฺเตหิ ๒- อาวิญฺเชยฺยามาติ ๓- ตา วรตฺตา ฉิชฺเชรุํ ๔- ปาฏิกปุตฺโต วา อภพฺโพ ปน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ สมณสฺส โคตสสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ [๙] อถโข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อุฏฺายาสนา ตํ ปริสํ เอตทโวจ เตนหิ โภ มุหุตฺตํ ตาว อาคเมถ ยาวาหํ คจฺฉามิ อปฺเปวนามาหํ ๕- สกฺกุเณยฺยํ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ [๖]- อาเนตุนฺติ ฯ อถโข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี เยน ติณฺฑุกขานุปริพฺพาชการาโม เยน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อเจลํ @เชิงอรรถ: สี. ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ สี. ม. ยุ. โคยุเคหีติ ปาเน ภวิตพฺพํ ฯ @ ม. อาวิญฺเฉยฺยามาติ ฯ ยุ. อาวิชฺเฌยฺยามาติ ฯ ม. ฉิชฺเชยฺยุํ ฯ ม. ยุ. @อปฺเปวนาม อหมฺปิ ฯ ม. ยุ. อิมํ ปริสํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓.

อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอตทโวจ อภิกฺกมาวุโส ปาฏิกปุตฺต อภิกฺกนฺตํ เต เสยฺโย อภิกฺกนฺตา อภิญฺาตา อภิญฺาตา จ ลิจฺฉวี ฯเปฯ สมโณปิ โคตโม อายสฺมโต อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโน ภาสิตา โข ปน เต เอสาวุโส ปาฏิกปุตฺต เวสาลิยํ ปริสติ วาจา สมโณปิ โคตโม าณวาโท ฯเปฯ ตทฺทิคุณํ ตทฺทิคุณาหํ กริสฺสามีติ อภิกฺกมเยว อาวุโส ปาฏิกปุตฺต อุปฑฺฒปถํ สพฺพปมํเยว อาคนฺตฺวา สมโณ โคตโม อายสฺมโต อาราเม ทิวาวิหารํ นิสินฺโน ภาสิตา โข ปน เต เอสาวุโส ปาฏิกปุตฺต สมเณน โคตเมน ปริสติ วาจา อภพฺโพ โข อาวุโส อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ {๙.๑} สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ วิปเตยฺยาติ สเจปายสฺมนฺตานํ ลิจฺฉวีนํ เอวมสฺส มยํ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ยาหิ วรตฺตาหิ พนฺธิตฺวา โคยุตฺเตหิ อาวิญฺเชยฺยามาติ ตา วรตฺตา ฉิชฺเชรุํ ปาฏิกปุตฺโต วา อภพฺโพ ปน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ อภิกฺกมาวุโส ปาฏิกปุตฺต อภิกฺกมเนเนว เต ชยํ กริสฺสาม สมณสฺส โคตมสฺส ปราชยนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภคฺคว อเจโล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔.

ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุํ ฯ อถโข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ เอตทโวจ กึสุ นาม เต อาวุโส ปาฏิกปุตฺต ปาวฬาสุ นาม เต ปีกสฺมึ อลฺลีนา ปีกํสุ นาม เต ปาวฬาสุ อลฺลีนํ อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปสิ น สกฺโกสิ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ ฯ {๙.๒} เอวํปิ โข ภคฺคว วุจฺจมาโน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุํ ฯ ยทา โข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อญฺาสิ ปราภูตรูโป อยํ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ อถ นํ เอตทโวจ ภูตปุพฺพํ อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สีหสฺส มิครญฺโ เอตทโหสิ ยนฺนูนาหํ อญฺตรํ วนสณฺฑํ นิสฺสาย อาสยํ กปฺเปยฺยํ ตตฺราสยํ กปฺเปตฺวา สายณฺหสมยํ อาสยา นิกฺขเมยฺยํ อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺเภยฺยํ วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกยฺยํ สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นเทยฺยํ ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกเมยฺยํ โส วรํ วรํ มิคสงฺฆํ ๑- วธิตฺวา มุทุมํสานิ มุทุมํสานิ ภกฺขยิตฺวา ตเมว อาสยํ อชฺฌุเปยฺยนฺติ ฯ อถโข [๒]- โส สีโห มิคราชา อญฺตรํ วนสณฺฑํ นิสฺสาย อาสยํ กปฺเปสิ ตตฺราสยํ กปฺเปตฺวา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. มิคสงฺเฆน ฯ ม ยุ. อาวุโส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕.

สายณฺหสมยํ อาสยา นิกฺขมิ อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺภิ วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกสิ สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิ ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมิ โส วรํ วรํ มิคสงฺฆํ วธิตฺวา มุทุมํสานิ มุทุมํสานิ ภกฺขยิตฺวา ตเมว อาสยํ อชฺฌุเปสิ ฯ ตสฺเสว โข อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สีหสฺส มิครญฺโ วิฆาสสํวทฺโธ ชรสิคาโล ทิตฺโต เจว พลวา จ ฯ {๙.๓} อถโข อาวุโส ตสฺส ชรสิคาลสฺส เอตทโหสิ โก จาหํ โก สีโห มิคราชา ยนฺนูนาหํปิ อญฺตรํ วนสณฺฑํ นิสฺสาย อาสยํ กปฺเปยฺยํ ตตฺราสยํ กปฺเปตฺวา สายณฺหสมยํ อาสยา นิกฺขเมยฺยํ อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺเภยฺยํ วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกยฺยํ สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นเทยฺยํ ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกเมยฺยํ โส วรํ วรํ มิคสงฺฆํ วธิตฺวา มุทุมํสานิ มุทุมํสานิ ภกฺขยิตฺวา ตเมว อาสยํ อชฺฌุเปยฺยนฺติ ฯ {๙.๔} อถโข โส อาวุโส ชรสิคาโล อญฺตรํ วนสณฺฑํ นิสฺสาย อาสยํ กปฺเปสิ ตตฺราสยํ กปฺเปตฺวา สายณฺหสมยํ อาสยา นิกฺขมิ อาสยา นิกฺขมิตฺวา วิชมฺภิ วิชมฺภิตฺวา สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกสิ สมนฺตา จตุทฺทิสา อนุวิโลเกตฺวา ติกฺขตฺตุํ สีหนาทํ นทิสฺสามีติ สิคาลกํ ๑- อนทิ เภรณฺฑกํเยว อนทิ เก จ ฉเว สิคาเล เก ปน สีหนาเทติ ฯ เอวเมว โข ตฺวํ อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สุคตาปทาเนสุ ชิวมาโน สุคตาติริตฺตานิ ภุญฺชมาโน @เชิงอรรถ: โป. ม. สิงฺคาลกํเยว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖.

ตถาคเต อรหนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺเธ อาสาเทตพฺพํ มญฺสิ เก จ ฉเว ปาฏิกปุตฺเต กา จ ตถาคตานํ อรหนฺตานํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ อาสาทนาติ ฯ ยโต โข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อิมินาปิ โอปมฺเมน เนว อสกฺขิ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ตมฺหา อาสนา จาเวตุํ ฯ อถ นํ เอตทโวจ สีโหติ อตฺตาน สเมกฺขิยาน อมญฺิ โกตฺถุ มิคราชาหมสฺมิ ตเมว ๑- โส สิคาลกํ อนทิ เก จ ฉเว สิคาเล เก ปน สีหนาเทติ ฯ [๑๐] เอวเมว โข ตฺวํ อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สุคตาปทาเนสุ ชีวมาโน สุคตาติริตฺตานิ ภุญฺชมาโน ตถาคเต อรหนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺเธ อาสาเทตพฺพํ มญฺสิ เก จ ฉเว ปาฏิกปุตฺเต กา จ ตถาคตานํ อรหนฺตานํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ อาสาทนาติ ฯ ยโต โข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อิมินาปิ โอปมฺเมน เนว อสกฺขิ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ตมฺหา อาสนา จาเวตุํ ฯ อถ นํ เอตทโวจ สุญฺ อนุปกมินํ ๒- อตฺตานํ วิฆาเส สเมกฺขิย ยาวตฺตานํ น ปสฺสติ โกตฺถุ ตาว พฺยคฺโฆติ มญฺติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตเถว ฯ ม. ยุ. อญฺ อนุจงฺกมนํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗.

ตเมว โส สิคาลกํ อนทิ เก จ ฉเว สิคาเล เก ปน สีหนาเทติ ฯ [๑๑] เอวเมว โข ตฺวํ อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สุคตาปทาเนสุ ชีวมาโน สุคตาติริตฺตานิ ภุญฺชมาโน ตถาคเต อรหนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺเธ อาสาเทตพฺพํ มญฺสิ เก จ ฉเว ปาฏิกปุตฺเต กา จ ตถาคตานํ อรหนฺตานํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ อาสาทนาติ ฯ ยโต โข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อิมินาปิ โอปมฺเมน เนว อสกฺขิ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ตมฺหา อาสนา จาเวตุํ ฯ อถ นํ เอตทโวจ ภุตฺวาน เภเก ๑- ขลมูสิกาโย กฏสีสุ ขิตฺตานิ จ กูณปานิ มหาวเน สุญฺวเน วิวฑฺโฒ อมญฺิ โกตฺถุ มิคราชาหมสฺมิ ตเถว โส สิคาลกํ อนทิ เก จ ฉเว สิคาเล เก ปน สีหนาเทติ ฯ [๑๒] เอวเมว โข ตฺวํ อาวุโส ปาฏิกปุตฺต สุคตาปทาเนสุ ชีวมาโน สุคตาติริตฺตานิ ภุญฺชมาโน ตถาคเต อรหนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺเธ อาสาเทตพฺพํ มญฺสิ เก จ ฉเว ปาฏิกปุตฺเต กา จ ตถาคตานํ อรหนฺตานํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ อาสาทนาติ ฯ ยโต โข ภคฺคว ชาลิโย ทารุปตฺติกนฺเตวาสี อิมินาปิ โอปมฺเมน เนว @เชิงอรรถ: โป. ภิงฺเค ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘.

อสกฺขิ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ตมฺหา อาสนา จาเวตุํ ฯ อถ ตํ ปริสํ อาคนฺตฺวา เอวมาโรเจสิ ปราภูตรูโป โภ อเจโล ปาฏิกปุตฺโต อายามิ อาวุโส อายามิ อาวุโสติ วตฺวา ตตฺเถว สํสปฺปติ น สกฺโกติ อาสนาปิ วุฏฺาตุนฺติ ฯ {๑๒.๑} เอวํ วุตฺเต อหํ ภคฺคว ตํ ปริสํ เอตทโวจํ อภพฺโพ โข อาวุโส อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ตํ จิตฺตํ อปฺปหาย ตํ ทิฏฺึ อปฺปฏินิสฺสชฺชิตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ สเจปายสฺมนฺตานํ ลิจฺฉวีนํ เอวมสฺส มยํ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ ยาหิ ๑- วรตฺตาหิ พนฺธิตฺวา โคยุตฺเตหิ อาวิญฺเชยฺยามาติ ตา วรตฺตา ฉิชฺเชรุํ ปาฏิกปุตฺโต วา อภพฺโพ ปน อเจโล ปาฏิกปุตฺโต ตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ มม สมฺมุขีภาวํ อาคนฺตุํ สเจปิสฺส เอวมสฺส อหนฺตํ วาจํ อปฺปหาย ฯเปฯ สมณสฺส โคตมสฺส สมฺมุขีภาวํ คจฺเฉยฺยนฺติ มุทฺธาปิ ตสฺส วิปเตยฺยาติ ฯ {๑๒.๒} อถขฺวาหํ ภคฺคว ตํ ปริสํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสึ สมาทเปสึ สมุตฺเตเชสึ สมฺปหํเสสึ ตํ ปริสํ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา มหาพนฺธนา โมกฺขํ กริตฺวา จตุราสีติปาณสหสฺสานิ มหาวิทุคฺคา อุทฺธริตฺวา เตโชธาตุํ สมาปชฺชิตฺวา สตฺตตาลํ เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อญฺ สตฺตตาลํปิ อคฺคึ ๒- อภินิมฺมินิตฺวา ชลิตฺวา @เชิงอรรถ: ม. ย. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. อจฺจึ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๙.

ธูมายิตฺวา ๑- มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ปจฺจุฏฺาสึ ฯ {๑๒.๓} อถโข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อหํ ภคฺคว สุนกฺขตฺตํ ลิจฺฉวิปุตฺตํ เอตทโวจํ ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ยเถว เต อหํ อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ อารพฺภ พฺยากาสึ ตเถว ตํ วิปากํ โน ๒- อญฺถาติ ฯ ยเถว เม ภนฺเต ภควา อเจลํ ปาฏิกปุตฺตํ อารพฺภ พฺยากาสิ ตเถว ตํ วิปากํ โน อญฺถาติ ฯ {๑๒.๔} ตํ กึ มญฺสิ สุนกฺขตฺต ยทิ เอวํ สนฺเต กตํ วา โหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ อกตํ วาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต กตํ โหติ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ โน อกตนฺติ ฯ เอวํปิ โข มํ ตฺวํ โมฆปุริส อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรนฺตํ เอวํ วเทสิ น หิ ปน เม ภนฺเต ภควา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมา อิทฺธิปาฏิหาริยํ กโรตีติ ฯ ปสฺส โมฆปุริส ยาวญฺจ เต อิทํ อปรทฺธนฺติ ฯ เอวํปิ โข ภคฺคว สุนกฺขตฺโต ลิจฺฉวิปุตฺโต มยา วุจฺจมาโน อปกฺกเมว อิมสฺมา ธมฺมวินยา ยถา ตํ อาปายิโก เนรยิโก ฯ [๑๓] อคฺคญฺญฺจาหํ ภคฺคว ปชานามิ [๓]- ตโต อุตฺตริตรํ ปชานามิ ตญฺจ ปชานนํ น ปรามสามิ อปรามสโต ว ๔- เม ปจฺจตฺตํเยว นิพฺพุติ วิทิตา ยทภิชานํ ตถาคโต โน อนยํ @เชิงอรรถ: สี. ธูปายิตฺวา ฯ โป. ม. โนสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. ตญฺจ ปชานามิ ฯ @ ม. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐.

อาปชฺชติ ฯ {๑๓.๑} สนฺติ ภคฺคว เอเก สมณพฺราหฺมณา อิสฺสรกุตฺตํ พฺรหฺมกุตฺตํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต อิสฺสรกุตฺตํ พฺรหฺมกุตฺตํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต จ เม เอวํ ปุฏฺา อามาติ ๑- ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ กถํวิหิตกํ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต อิสฺสรกุตฺตํ พฺรหฺมกุตฺตํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต มยา ปุฏฺา น สํปายนฺติ อสํปายนฺตา มมญฺเว ปฏิปุจฺฉนฺติ เตสาหํ ปุฏฺโ พฺยากโรมิ โหติ โข โส อาวุโส สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก สํวฏฺฏติ สํวฏฺฏมาเน โลเก เยภุยฺเยน สตฺตา อาภสฺสรสํวตฺตนิกา โหนฺติ เต ตตฺถ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺนฺติ ฯ {๑๓.๒} โหติ โข โส อาวุโส สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก วิวฏฺฏติ วิวฏฺฏมาเน โลเก สุญฺ พฺรหฺมวิมานํ ปาตุภวติ อถ ๒- อญฺตโร สตฺโต อายุกฺขยา วา ปุญฺกฺขยา วา อาภสฺสรกายา จวิตฺวา สุญฺ พฺรหฺมวิมานํ อุปปชฺชติ โส ตตฺถ โหติ มโนมโย ปีติภกฺโข สยํปโภ อนฺตลิกฺขจโร สุภฏฺายี จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺติ ตสฺส ตตฺถ เอกกสฺส ทีฆรตฺตํ นิวุสิตตฺตา อนภิรติ ปริตสฺสนา อุปฺปชฺชติ อโห วต อญฺเปิ สตฺตา อิตฺถตฺตํ อาคจฺเฉยฺยุนฺติ ฯ อถโข อญฺเปิ สตฺตา อายุกฺขยา วา ปุญฺกฺขยา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อาโมติ ฯ ม. ยุ. อถ โย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑.

วา อาภสฺสรกายา จวิตฺวา สุญฺ พฺรหฺมวิมานํ อุปปชฺชนฺติ ตสฺส สตฺตสฺส สหพฺยตํ เตปิ ตตฺถ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺนฺติ ฯ {๑๓.๓} ตตฺราวุโส โย โส สตฺโต ปมํ อุปปนฺโน ตสฺส เอวํ โหติ อหมสฺมิ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺทตฺถุทโส วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา เสฏฺโ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานํ มยา อิเม สตฺตา นิมฺมิตา ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ มมญฺหิ ปุพฺเพ เอตทโหสิ อโห วต อญฺเปิ สตฺตา อิตฺถตฺตํ อาคจฺเฉยฺยุนฺติ อิติ มมญฺจ มโนปณิธิ อิเม จ สตฺตา อิตฺถตฺตํ อาคตาติ ฯ เยปิ เต สตฺตา ปจฺฉา อุปปนฺนา เตสํปิ เอวํ โหติ อยํ โข ภวํ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺทตฺถุทโส วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา เสฏฺโ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานํ อิมินา มยํ โภตา พฺรหฺมุนา นิมฺมิตา ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อิมญฺหิ มยํ อทฺทสาม [๑]-มํ อุปปนฺนํ มยํ ปนมฺหา ปจฺฉา อุปปนฺนาติ ฯ {๑๓.๔} ตตฺราวุโส โย โส สตฺโต ปมํ อุปปนฺโน โส ทีฆายุกตโร จ โหติ วณฺณวนฺตตโร จ มเหสกฺขตโร จ ฯ เย ปน เต สตฺตา ปจฺฉา อุปปนฺนา เต อปฺปายุกตรา จ โหนฺติ ทุพฺพณฺณตรา จ อปฺเปสกฺขตรา จ ฯ านํ โข ปเนตํ อาวุโส วิชฺชติ ยํ อญฺตโร สตฺโต ตมฺหา กายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉติ อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อิธ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒.

ปธานมนฺวาย อนุโยคมนฺวาย อปฺปมาทมนฺวาย สมฺมามนสิการมนฺวาย ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต ตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ตโต ปรํ นานุสฺสรติ ฯ {๑๓.๕} โส เอวมาห โย โข โส ภวํ พฺรหฺมา มหาพฺรหฺมา อภิภู อนภิภูโต อญฺทตฺถุทโส วสวตฺติ อิสฺสโร กตฺตา นิมฺมิตา เสฏฺโ สชฺชิตา วสี ปิตา ภูตภพฺยานํ ฯ เยน มยํ โภตา พฺรหฺมุนา นิมฺมิตา โส นิจฺโจ ธุโว สสฺสโต ทีฆายุโก ๑- อวิปริณามธมฺโม สสฺสติสมํ ตเถว สฺสติ ฯ เย ปน มยํ อหุมฺหา เตน โภตา พฺรหฺมุนา นิมฺมิตา เต มยํ อนิจฺจา อธุวา อสสฺสตา ๒- อปฺปายุกา จวนธมฺมา อิตฺถตฺตํ อาคตาติ ฯ เอวํวิหิตกํ โภ ๓- ตุเมฺห อายสฺมนฺโต อิสฺสรกุตฺตํ พฺรหฺมกุตฺตํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต เอวมาหํสุ เอวํ โข โน อาวุโส โคตม สุตํ ยเถวายสฺมา โคตโม อาหาติ ฯ อคฺคญฺญฺจาหํ ภคฺคว ปชานามิ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ ยทภิชานํ ตถาคโต โน อนยํ อาปชฺชติ ฯ [๑๔] สนฺติ ภคฺคว เอเก สมณพฺราหฺมณา ขิฑฺฑาปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ขิฑฺฑาปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต จ เม เอวํ ปุฏฺา อามาติ ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ กถํวิหิตกํ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ขิฑฺฑาปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต มยา ปุฏฺา น สํปายนฺติ อสํปายนฺตา มมํเยว ปฏิปุจฺฉนฺติ เตสาหํ ปุฏฺโ @เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. โน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓.

พฺยากโรมิ สนฺตาวุโส ขิฑฺฑาปโทสิกา นาม เทวา เต อติเวลํ หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนา วิหรนฺติ เตสํ อติเวลํ หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนานํ วิหรตํ สติ สมฺมุสฺสติ สติยา สมฺโมสาย เต เทวา ตมฺหา กายา จวนฺติ ฯ {๑๔.๑} านํ โข ปเนตํ อาวุโส วิชฺชติ ยํ อญฺตโร สตฺโต ตมฺหา กายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉติ อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย ปธานมนฺวาย อนุโยคมนฺวาย อปฺปมาทมนฺวาย สมฺมามนสิการมนฺวาย ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต ตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ตโต ปรํ นานุสฺสรติ ฯ {๑๔.๒} โส เอวมาห เย โข เต โภนฺโต เทวา น ขิฑฺฑาปโทสิกา เต น อติเวลํ หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนา วิหรนฺติ เตสํ นาติเวลํ หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนานํ วิหรตํ สติ น สมฺมุสฺสติ สติยา อสมฺโมสาย ๑- เต เทวา ตมฺหา กายา น จวนฺติ นิจฺจา ธุวา สสฺสตา ทีฆายุกา อวิปริณามธมฺมา สสฺสติสมํ ตเถว สฺสนฺติ ฯ เย ปน มยํ อหุมฺหา ขิฑฺฑาปโทสิกา เต มยํ อติเวลํ หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนา วิหริมฺหา เตสนฺโน อติเวลํ หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนานํ วิหรตํ สติ สมฺมุสฺสติ สติยา สมฺโมสาย เต ๒- มยํ ตมฺหา กายา จุตา อนิจฺจา อธุวา อสสฺสตา อปฺปายุกา จวนธมฺมา อิตฺถตฺตํ อาคตาติ ฯ เอวํวิหิตกํ ปน ๓- ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ขิฑฺฑาปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อสมฺโมสา ฯ สี. ยุ. เอว ฯ ม. โน ฯ ยุ. โภ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๔.

เต เอวมาหํสุ เอวํ โข โน อาวุโส โคตม สุตํ ยเถวายสฺมา โคตโม อาหาติ ฯ อคฺคญฺญฺจาหํ ภคฺคว ปชานามิ ฯเปฯ ยทภิชานํ ตถาคโต โน อนยํ อาปชฺชติ ฯ [๑๕] สนฺติ ภคฺคว เอเก สมณพฺราหฺมณา มโนปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต มโนปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต จ เม เอวํ ปุฏฺา อามาติ ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ กถํวิหิตกํ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต มโนปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต มยา ปุฏฺา น สํปายนฺติ อสํปายนฺตา มมํเยว ปฏิปุจฺฉนฺติ เตสาหํ ปุฏฺโ พฺยากโรมิ สนฺตาวุโส มโนปโทสิกา นาม เทวา เต อติเวลํ อญฺมญฺ อุปนิชฺฌายนฺติ เต อติเวลํ อญฺมญฺ อุปนิชฺฌายนฺตา อญฺมญฺมฺหิ จิตฺตานิ ปโทเสนฺติ เต อญฺมญฺ ปทุฏฺจิตฺตา กิลนฺตกายา กิลนฺตจิตฺตา เต เทวา ตมฺหา กายา จวนฺติ ฯ {๑๕.๑} านํ โข ปเนตํ อาวุโส วิชฺชติ ยํ อญฺตโร สตฺโต ตมฺหา กายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉติ อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต ตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ตโต ปรํ นานุสฺสรติ ฯ {๑๕.๒} โส เอวมาห เย โข เต โภนฺโต เทวา น มโนปโทสิกา เต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕.

อติเวลํ อญฺมญฺ น อุปนิชฺฌายนฺติ เต อติเวลํ อญฺมญฺ น อุปนิชฺฌายนฺตา อญฺมญฺมฺหิ จิตฺตานิ น ปโทเสนฺติ เต อญฺมญฺ อปทุฏฺจิตฺตา อกิลนฺตกายา อกิลนฺตจิตฺตา เต เทวา ๑- ตมฺหา กายา น จวนฺติ นิจฺจา ธุวา สสฺสตา ทีฆายุกา อวิปริณามธมฺมา สสฺสติสมํ ตเถว สฺสนฺติ ฯ เย ปน มยํ อหุมฺหา มโนปโทสิกา เต มยํ อติเวลํ อญฺมญฺ อุปนิชฺฌายิมฺหา เต มยํ อติเวลํ อญฺมญฺ อุปนิชฺฌายนฺตา อญฺมญฺมฺหิ จิตฺตานิ ปโทสิยิมฺหา ๒- เต มยํ อญฺมญฺ ปทุฏฺจิตฺตา กิลนฺตกายา กิลนฺตจิตฺตา เอวํ มยํ ๓- ตมฺหา กายา จุตา อนิจฺจา อธุวา อสสฺสตา อปฺปายุกา จวนธมฺมา อิตฺถตฺตํ อาคตาติ ฯ เอวํวิหิตกํ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต มโนปโทสิกํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต เอวมาหํสุ เอวํ โข โน อาวุโส โคตม สุตํ ยเถวายสฺมา โคตโม อาหาติ ฯ อคฺคญฺญฺจาหํ ภคฺคว ปชานามิ ฯเปฯ ยทภิชานํ ตถาคโต โน อนยํ อาปชฺชติ ฯ [๑๖] สนฺติ ภคฺคว เอเก สมณพฺราหฺมณา อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ สจฺจํ กิร ตุเมฺห อายสฺมนฺโต อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต จ เม เอวํ ปุฏฺา อามาติ ปฏิชานนฺติ ตฺยาหํ เอวํ วทามิ กถํวิหิตกํ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต จ มยา ปุฏฺ@เชิงอรรถ: ม. เต เทวาติ ปาทฺวยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ปทูสิมฺหา ฯ @ ม. เอวํ มยนฺติ ปาทฺวยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖.

น สํปายนฺติ อสํปายนฺตา มมํเยว ปฏิปุจฺฉนฺติ เตสาหํ ปุฏฺโ พฺยากโรมิ สนฺตาวุโส อสญฺิสตฺตา นาม เทวา สญฺุปฺปาทา จ ปน เต เทวา ตมฺหา กายา จวนฺติ ฯ {๑๖.๑} านํ โข ปเนตํ อาวุโส วิชฺชติ ยํ อญฺตโร สตฺโต ตมฺหา กายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉติ อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิโต สมาโน อาตปฺปมนฺวาย ปธานมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต ตํ สญฺุปฺปาทํ อนุสฺสรติ ตโต ปรํ นานุสฺสรติ ฯ {๑๖.๒} โส เอวมาห อธิจฺจสมุปฺปนฺโน อตฺตา จ โลโก จ ตํ กิสฺส เหตุ อหํ หิ ปุพฺเพ นาโหสึ โสมฺหิ เอตรหิ อหุตฺวา สนฺตตาย ปรินโตติ ฯ เอวํวิหิตกํ โน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ อาจริยกํ อคฺคญฺ ปญฺเปถาติ ฯ เต เอวมาหํสุ เอวํ โข ๑- อาวุโส โคตม สุตํ ยเถวายสฺมา โคตโม อาหาติ ฯ อคฺคญฺญฺจาหํ ภคฺคว ปชานามิ ตญฺจ ปชานามิ ตโต จ อุตฺตริตรํ ปชานามิ ตญฺจ ปชานนํ น ปรามสามิ ฯ อปรามสโต จ เม ปจฺจตฺตญฺเว นิพฺพุติ วิทิตา ยทภิชานํ ตถาคโต โน อนยํ อาปชฺชติ ฯ [๑๗] เอวํวาทึ โข มํ ภคฺคว เอวมกฺขายึ เอเก สมณพฺราหฺมณา อสตา ตุจฺฉา มุสา อภูเตน อพฺภาจิกฺขนฺติ วิปริโต สมโณ โคตโม ภิกฺขโว จ สมโณ โคตโม เอวมาห ยสฺมึ สมเย สุภํ วิโมกฺขํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพํ ตสฺมึ สมเย อสุภนฺเตว สมฺปชานาตีติ ๒-@เชิงอรรถ: ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. อสุภนฺเตฺวว ปชานาตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗.

น โข ปนาหํ ภคฺคว เอวํ วทามิ ยสฺมึ สมเย สุภํ วิโมกฺขํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพํ ตสฺมึ สมเย อสุภนฺเตว สมฺปชานาตีติ ฯ เอวํ จ โข ภคฺคว วทามิ ยสฺมึ สมเย สุภํ วิโมกฺขํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุภนฺเตว ตสฺมึ สมเย สมฺปชานาตีติ ฯ เต จ [๑]- วิปริตา เย ภควนฺตํ วิปริตตฺตา ๒- ทหนฺติ ภิกฺขโว จ เอวํปสนฺโน อหํ ภนฺเต ภควติ ปโหติ จ เม ภควา ตถา ธมฺมํ เทสิตุํ ยถา อหํ สุภํ วิโมกฺขํ อุปสมฺปชฺช วิหเรยฺยนฺติ ฯ {๑๗.๑} ทุกฺกรํ โข เอตํ ๓- ภคฺคว ตยา อญฺทิฏฺิเกน อญฺขนฺติเกน อญฺรุจิเกน อญฺตฺร อาโยเคน อญฺตฺร อาจริยเกน สุภํ วิโมกฺขํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ อิงฺฆ ตฺวํ ภคฺคว โย จ เต อยํ มยิ ปสาโท ตเมว ตฺวํ สาธุกํ อนุรกฺขาติ ฯ สเจตํ ภนฺเต มยา ทุกฺกรํ อญฺทิฏฺิเกน อญฺขนฺติเกน อญฺรุจิเกน อญฺตฺร อาโยเคน อญฺตฺร อาจริยเกน สุภํ วิโมกฺขํ อุปสมฺปชฺช วิหริตุํ โย จ เม อยํ ภนฺเต ภควติ ปสาโท ตเมวาหํ สาธุกมนุรกฺขิสฺสามีติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมโน ภคฺควโคตฺโต ปริพฺพาชโก ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ ปาฏิกสุตฺตํ นิฏฺิตํ ปมํ ฯ ---------- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ภนฺเต ฯ ม. ยุ. วิปริตโต ฯ โป. เอวํ ตํ ฯ ยุ. เอวํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘.

อุทุมฺพริกสุตฺตํ [๑๘] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ เตน โข ปน สมเยน นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก อุทุมฺพริกาย ปริพฺพาชการาเม ปฏิวสติ มหติยา ปริพฺพาชกปริสาย สทฺธึ ตึสมตฺเตหิ ปริพฺพาชกสเตหิ ฯ อถโข สนฺธาโน คหปติ ทิวาทิวสฺเสว ราชคหา นิกฺขมิ ภควนฺตํ ทสฺสนาย ฯ อถโข สนฺธานสฺส คหปติสฺส เอตทโหสิ อกาโล โข ตาว ๑- ภควนฺตํ ทสฺสนาย ปฏิสลฺลีโน ภควา มโนภาวนียานํปิ ภิกฺขูนํ อสมโย ทสฺสนาย ปฏิสลฺลีนา มโนภาวนียา ภิกฺขู ยนฺนูนาหํ เยน อุทุมฺพริกาย ปริพฺพาชการาโม เยน นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกเมยฺยนฺติ ฯ อถโข สนฺธาโน คหปติ เยน อุทุมฺพริกาย ปริพฺพาชการาโม เยน นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมิ ฯ [๑๙] เตน โข ปน สมเยน นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก มหติยา ปริพฺพาชกปริสาย สทฺธึ นิสินฺโน โหติ อุนฺนาทินิยา อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทาย อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ กเถนฺติยา เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ มหามตฺตกถํ เสนากถํ ภยกถํ ยุทฺธกถํ อนฺนกถํ ปานกถํ วตฺถกถํ สยนกถํ มาลากถํ คนฺธกถํ าติกถํ ยานกถํ คามกถํ นิคมกถํ ชนปทกถํ นครกถํ อิตฺถีกถํ ปุริสกถํ ๒- สุราปานกถํ ๓- วิสิขากถํ กุมฺภฏฺานกถํ ปุพฺพเปตกถํ นานตฺตกถํ โลกกฺขายิกํ กถํ สมุทฺทกฺขายิกํ @เชิงอรรถ: ม. ตาวสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. อยํ น ทิสฺสติ ฯ โป. ม. ยุ. สูรกถํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙.

กถํ อิติภวาภวกถํ อิติ วา ฯ {๑๙.๑} อทฺทสา โข นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก สนฺธานํ คหปตึ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา สกํ ปริสํ สณฺเปสิ ๑- อปฺปสทฺทา โภนฺโต โหนฺตุ มา โภนฺโต สทฺทมกตฺถ อยํ สมณสฺส โคตมสฺส สาวโก อาคจฺฉติ สนฺธาโน คหปติ ยาวตา โข ปน สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา คิหี โอทาตวสนา ราชคเห ปฏิวสนฺติ อยํ เตสํ อญฺตโร สนฺธาโน คหปติ อปฺปสทฺทกามา โข ปนายสฺมนฺโต ๒- อปฺปสทฺทสฺส วณฺณวาทิโน อปฺเปวนาม อปฺปสทฺทํ ปริสํ วิทิตฺวา อุปสงฺกมิตพฺพํ มญฺเยฺยาติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา ตุณฺหี อเหสุํ ฯ [๒๐] อถโข สนฺธาโน คหปติ เยน นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา นิโคฺรเธน ปริพฺพาชเกน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข สนฺธาโน คหปติ นิโคฺรธํ ปริพฺพาชกํ เอตทโวจ อญฺถา โข อิเม โภนฺโต อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา สงฺคมฺม สมาคมฺม อุนฺนาทิโน อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ ฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา อญฺถา โข ปน โส ภควา อรญฺเ วนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิโฆสานิ วีชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานีติ ฯ {๒๐.๑} เอวํ วุตฺเต นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก สนฺธานํ คหปตึ เอตทโวจ @เชิงอรรถ: โป. ม. ยุ. สณฺาเปสิ ฯ ม. ยุ. ปเนเต อายสฺมนฺโต อปฺปสทฺทวินีตา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐.

ยคฺเฆ คหปติ ชาเนยฺยาสิ เกน สมโณ โคตโม สทฺธึ สลฺลปติ เกน สากจฺฉํ สมาปชฺชติ เกน ปญฺาเวยฺยตฺติยํ สมาปชฺชติ สุญฺาคารหตา สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺา อปริสาวจโร สมโณ โคตโม นาลํ สลฺลาปาย โส อนฺตปนฺตาเนว ๑- เสวติ เสยฺยถาปิ นาม โคกาณา ปริยนฺตจารินี อนฺตปนฺตาเนว เสวติ เอวเมว สุญฺาคารหตา สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺา อปริสาวจโร สมโณ โคตโม นาลํ สลฺลาปาย โส อนฺตปนฺตาเนว เสวติ อิงฺฆ คหปติ สมโณ โคตโม อิทํ ปริสํ อาคจฺเฉยฺย เอกปเญฺหเนว นํ สํสาเทยฺยาม ตุจฺฉกุมฺภึว นํ มญฺเ โอโรเธยฺยามาติ ฯ [๒๑] อสฺโสสิ โข ภควา ทิพฺพาย โสตธาตุยา วิสุทฺธาย อติกฺกนฺตมานุสิกาย สนฺธานสฺส คหปติสฺส นิโคฺรเธน ปริพฺพาชเกน สทฺธึ อิมํ กถาสลฺลาปํ ฯ อถโข ภควา คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหิตฺวา เยน สุมาคธาย ตีเร โมรนิวาโป เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สุมาคธาย ตีเร โมรนิวาเป อพฺโภกาเส จงฺกมติ ๒- ฯ อทฺทสา โข นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ สุมาคธาย ตีเร โมรนิวาเป อพฺโภกาเส จงฺกมนฺตํ ทิสฺวา สกํ ปริสํ สณฺเปสิ อปฺปสทฺทา โภนฺโต โหนฺตุ มา โภนฺโต สทฺทมกตฺถ อยํ สมโณ โคตโม สุมาคธาย ตีเร โมรนิวาเป อพฺโภกาเส จงฺกมติ อปฺปสทฺทกาโม โข ปน โส อายสฺมา อปฺปสทฺทสฺส วณฺณวาที @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อนฺตมนฺตาเนว ฯ ม. ย. จงฺกมิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑.

อปฺเปวนาม อปฺปสทฺทํ ปริสํ วิทิตฺวา อุปสงฺกมิตพฺพํ มญฺเยฺย สเจ สมโณ โคตโม อิมํ ปริสํ อาคจฺเฉยฺย อิมนฺตํ ปญฺหํ ปุจฺเฉยฺยาม โก นาม โส ภนฺเต ภควโต ธมฺโม เยน ภควา สาวเก วิเนติ เยน ภควตา สาวกา วินีตา อสฺสาสปฺปตฺตา ปฏิชานนฺติ อชฺฌาสยํ อาทิพฺรหฺมจริยนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา ตุณฺหี อเหสุํ ฯ [๒๒] อถโข ภควา เยน นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก เตนุปสงฺกมิ ฯ อถโข นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ เอตุ โข ภนฺเต ภควา สฺวาคตํ ภนฺเต ภควโต จิรสฺสํ โข ภนฺเต ภควา อิมํ ปริยายมกาสิ ยทิทํ อิธาคมนาย นิสีทตุ ภนฺเต ภควา อิทมาสนํ ปญฺตฺตนฺติ ฯ นิสีทิ ภควา ปญฺตฺเต อาสเน ฯ นิโคฺรโธปิ โข ปริพฺพาชโก อญฺตรํ นีจํ อาสนํ คเหตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข นิโคฺรธํ ปริพฺพาชกํ ภควา เอตทโวจ กายโนตฺถ นิโคฺรธ เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา กา จ ปน โว อนฺตรากถา วิปฺปกตาติ ฯ {๒๒.๑} เอวํ วุตฺเต นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธ มยํ ภนฺเต อทฺทสาม ภควนฺตํ สุมาคธาย ตีเร โมรนิวาเป อพฺโภกาเส จงฺกมนฺตํ ทิสฺวา เอวํ อโวจุมฺหา สเจ สมโณ โคตโม อิมํ ปริสํ อาคจฺเฉยฺย อิมนฺตํ ปญฺหํ ปุจฺเฉยฺยาม โก นาม โส ภนฺเต ภควโต ธมฺโม เยน ภควา สาวเก วิเนติ เยน ภควตา สาวกา วินีตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒.

อสฺสาสปฺปตฺตา ปฏิชานนฺติ อชฺฌาสยํ อาทิพฺรหฺมจริยนฺติ อยํ โข โน ภนฺเต อนฺตรากถา วิปฺปกตา อถ ภควา อนุปฺปตฺโตติ ฯ {๒๒.๒} ทุชฺชานํ โข ปเนตํ นิโคฺรธ ตยา อญฺทิฏฺิเกน อญฺขนฺติเกน อญฺรุจิเกน อญฺตฺร อาโยเคน อญฺตฺร อาจริยเกน เยนาหํ สาวเก วิเนมิ เยน มยา สาวกา วินีตา อสฺสาสปฺปตฺตา ปฏิชานนฺติ อชฺฌาสยํ อาทิพฺรหฺมจริยนฺติ อิงฺฆ ตฺวํ มํ นิโคฺรธ สเก อาจริยเก อธิชิคุจฺเฉ ปญฺหํ ปุจฺฉ กถํสนฺตา นุ โข ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริปุณฺณา โหติ กถํ อปริปุณฺณาติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา อุนฺนาทิโน อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเหสุํ อจฺฉริยํ วต โภ อพฺภุตํ วต โภ สมณสฺส โคตมสฺส มหิทฺธิกตา มหานุภาวตา ยตฺร หิ นาม สกวาทํ เปสฺสติ ปรวาเทน ปวาเรสฺสตีติ ฯ [๒๓] อถโข นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก เต ปริพฺพาชเก อปฺปสทฺเท กตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ มยํ โข ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉวาทา ตโปชิคุจฺฉํ ๑- อลฺลีนา วิหราม กถํสนฺตา นุ โข ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริปุณฺณา โหติ กถํ อปริปุณฺณาติ ฯ {๒๓.๑} อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี อเจลโก โหติ มุตฺตาจาโร หตฺถาวเลขโน ๒- น เอหิภทฺทนฺติโก น ติฏฺภทฺทนฺติโก น อภิหตํ น อุทฺทิสฺส กตํ น นิมนฺตนํ สาทิยติ โส น กุมฺภิมุขา ปฏิคฺคณฺหาติ น กโลปิมุขา ปฏิคฺคณฺหาติ น เอฬกมนฺตรํ น อุทุกฺขลมนฺตรํ ๓- น มุสลมนฺตรํ น ทณฺฑมนฺตรํ น ทฺวินฺนํ ภุญฺชมานานํ น คพฺภินิยา น ปายมานาย @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตโปชิคุจฺฉาสารา ตโปชิคุจฺฉา ฯ ม. ยุ. หตฺถาปเลขโน ฯ @ ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓.

น ปริสนฺตรคตาย ๑- น สงฺกิตฺตีสุ น ยตฺถ สา อุปฏฺิตา โหติ น ยตฺถ มกฺขิกา สณฺฑสณฺฑจารินี น มจฺฉํ น มํสํ น สุรํ น เมรยํ น ถุโสทกํ ปิวติ ฯ {๒๓.๒} โส เอกาคาริโก วา โหติ เอกาโลปิโก ทฺวาคาริโก วา โหติ ทฺวาโลปิโก สตฺตาคาริโก วา โหติ สตฺตาโลปิโก เอกิสฺสาปิ ทตฺติยา ยาเปติ ทฺวีหิปิ ทตฺตีหิ ยาเปติ สตฺตหิปิ ทตฺตีหิ ยาเปติ เอกาหิกํปิ อาหารํ อาหาเรติ ทฺวีหิกํปิ อาหารํ อาหาเรติ สตฺตหิกํปิ อาหารํ อาหาเรติ อิติ เอวรูปํ อทฺธมาสิกํ ปริยายภตฺตโภชนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรติ ฯ {๒๓.๓} โส สากภกฺโข วา โหติ สามากภกฺโข วา โหติ นิวารภกฺโข วา โหติ ททฺทุลกภกฺโข วา โหติ สาตภกฺโข ๒- วา โหติ กณฺณภกฺโข วา โหติ อาจามภกฺโข วา โหติ ปิญฺากภกฺโข วา โหติ ติณภกฺโข วา โหติ โคมยภกฺโข วา โหติ วนมูลผลาหาโร ยาเปติ ปวตฺตผลโภชี ฯ {๒๓.๔} โส สาณานิปิ ธาเรติ มสาณานิปิ ธาเรติ ฉวทุสฺสานิปิ ธาเรติ ปํสุกูลานิปิ ธาเรติ ติริฏานิปิ ธาเรติ อชินานิปิ ธาเรติ อชินกฺขิปํปิ ธาเรติ กุสจีรํปิ ธาเรติ วากจีรํปิ ธาเรติ ผลกจีรํปิ ธาเรติ เกสกมฺพลํปิ ธาเรติ วาลกมฺพลํปิ ธาเรติ อุลุกปกฺขิกํปิ ธาเรติ เกสมสฺสุโลจโกปิ โหติ เกสมสฺสุโลจนานุโยคมนุยุตฺโต อุภฏฺโกปิ โหติ อาสนปฏิกฺขิตฺโต อุกฺกุฏิโกปิ โหติ อุกฺกุฏิกปฺปธานมนุยุตฺโต กณฺฏกปสฺสยิโกปิ โหติ กณฺฏกปสฺสเย เสยฺยํ กปฺเปติ ผลกเสยฺยํปิ กปฺเปติ ฏณฺฑิลเสยฺยํปิ ๓- กปฺเปติ เอกปสฺสยิโกปิ โหติ รโชชลฺลธโร @เชิงอรรถ: โป. ม. ยุ. ปุริสนฺตรคตาย ฯ ม. ยุ. หตภกฺโข ฯ @ โป. ม. ยุ. ถณฺฑิลเสยฺยํปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔.

อพฺโภกาสิโกปิ โหติ ยถาสนฺถติโก เวกฏิโกปิ โหติ วิกฏ- โภชนานุโยคมนุยุตฺโต อาปานโกปิ โหติ อาปานกตฺตมนุยุตฺโต สายํตติยกํปิ อุทโกโรหนานุโยคมนุยุตฺโต วิหรติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ ยทิ เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริปุณฺณา โหติ อปริปุณฺณาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริปุณฺณา โหติ โน อปริปุณฺณาติ ฯ เอวํ ปริปุณฺณายปิ โข อหํ นิโคฺรธ ตโปชิคุจฺฉาย อเนกวิหิเต อุปกฺกิเลเส วทามีติ ฯ [๒๔] ยถากถํ ปน ภนฺเต ภควา เอวํปริปุณฺณาย ตโปชิคุจฺฉาย อเนกวิหิเต อุปกฺกิเลเส วทตีติ ฯ อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา อตฺตมโน โหติ ปริปุณฺณสงฺกปฺโป ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา อตฺตมโน โหติ ปริปุณฺณสงฺกปฺโป อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๑} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา อตฺตานุกฺกํเสติ ปรํ วมฺเภติ ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา อตฺตานุกฺกํเสติ ปรํ วมฺเภติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๒} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา มชฺชติ มุจฺฉติ มทมาปชฺชติ ๑- ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา มชฺชติ มุจฺฉติ มทมาปชฺชติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๓} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปมาทมาปชฺชติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕.

ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน อตฺตมโน โหติ ปริปุณฺณสงฺกปฺโป ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน อตฺตมโน โหติ ปริปุณฺณสงฺกปฺโป อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน อตฺตานุกฺกํเสติ ปรํ วมฺเภติ ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน อตฺตานุกฺกํเสติ ปรํ วมฺเภติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน มชฺชติ มุจฺฉติ มทมาปชฺชติ ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน มชฺชติ มุจฺฉติ มทมาปชฺชติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๔} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โภชเนสุ โวทาสํ อาปชฺชติ อิทํ เม ขมติ อิทํ เม น ขมตีติ ฯ โส ยญฺจ ขฺวาสฺส น ขมติ ตํ สาเปกฺโข ปขหติ ยํ ปนสฺส ขมติ ตํ คธิโต มุจฺฉิโต อชฺฌาปนฺโน อนาทีนวทสฺสาวี อนิสฺสรณปญฺโ ปริภุญฺชติ อยํ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖.

ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ ลาภสกฺการสิโลกนิกนฺติเหตุ สกฺกริสฺสนฺติ มํ ราชาโน ราชมหามตฺตา ขตฺติยา พฺราหฺมณา คหปติกา ติตฺถิยาติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๕} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี อญฺตรํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา กุโต ๑- อปสาเทตา โหติ กึ ปนายํ สมฺพหุลาชีโว ๒- สพฺพสพฺพํ สํภกฺเขติ เสยฺยถีทํ มูลพีชํ ขนฺธพีชํ ผลุพีชํ อคฺคพีชํ พีชพีชเมว ปญฺจมํ อสนิวิจกฺกํ ทนฺตกูฏํ สมณปฺปวาเทนาติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ปสฺสติ อญฺตรํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา กุเลสุ สกฺกริยมานํ ครุกริยมานํ มานิยมานํ ปูชิยมานํ ฯ ตสฺส เอวํ โหติ อิมมฺหิ นาม สมฺพหุลาชีวํ กุเลสุ สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ มํ ปน ตปสฺสึ ลูขาชีวึ กุเลสุ น สกฺกโรนฺติ น ครุกโรนฺติ น มาเนนฺติ น ปูเชนฺตีติ ฯ อิติ โส อิสฺสามจฺฉริยํ กุเลสุ อุปฺปาเทตา โหติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๖} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี อาปาถกนิสาที โหติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี อตฺตานํ อทสฺสยมาโน กุเลสุ จรติ อิทํปิ เม ตปสฺมึ อิทํปิ เม ตปสฺมินฺติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี กิญฺจิเทว ปฏิจฺฉนฺนํ เสวติ โส ขมติ เต อิทนฺติ ปุฏฺโ สมาโน อกฺขมมานํ อาห ขมตีติ @เชิงอรรถ: โป. ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ สี. ยุ. พหุลาชีโว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗.

ขมมานํ อาห น ขมตีติ ฯ อิติ โส สมฺปชานมุสา ภาสิตา โหติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตถาคตสฺส วา ตถาคตสาวกสฺส วา ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส สนฺตํเยว ปริยายํ อนุญฺเยฺยํ นานุชานาติ อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๗} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี โกธโน โหติ อุปนาหี ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี โกธโน โหติ อุปนาหี อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี มกฺขี โหติ ปลาสี อสฺสุกี โหติ มจฺฉรี สโ โหติ มายาวี ถทฺโธ โหติ อติมานี ปาปิจฺโฉ โหติ ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสงฺคโต มิจฺฉาทิฏฺิโก โหติ อนฺตคาหิกาย ทิฏฺิยา สมนฺนาคโต สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ อาธานคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี ฯ ยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสี สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ อาธานคาหี ทุปฺปฏินิสฺสคฺคี อยํปิ โข นิโคฺรธ ตปสฺสิโน อุปกฺกิเลโส โหติ ฯ {๒๔.๘} ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ ยทิเม ตโปชิคุจฺฉา อุปกฺกิเลสา วา อนุปกฺกิเลสา วาติ ฯ อทฺธา โข อิเม ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉา อุปกฺกิเลสา โน อนุปกฺกิเลสา านํ โข ปเนตํ ภนฺเต วิชฺชติ ยํ อิเธกจฺโจ ตปสฺสี สพฺเพเหว อิเมหิ อุปกฺกิเลเสหิ สมนฺนาคโต อสฺส โก ปน วาโท อญฺตรญฺตเรนาติ ฯ [๒๕] อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา น อตฺตมโน โหติ น ปริปุณฺณสงฺกปฺโป ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘.

ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา น อตฺตมโน โหติ น ปริปุณฺณสงฺกปฺโป เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา น อตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติ ฯเปฯ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา น มชฺชติ น มุจฺฉติ น มทมาปชฺชติ ฯเปฯ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ {๒๕.๑} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน น อตฺตมโน โหติ น ปริปุณฺณสงฺกปฺโป ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ฯเปฯ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน น อตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติ ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ฯเปฯ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ โส เตน ตปสา ลาภสกฺการสิโลกํ อภินิพฺพตฺเตติ โส เตน ลาภสกฺการสิโลเกน น มชฺชติ น มุจฺฉติ น มทมาปชฺชติ ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี ฯเปฯ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ {๒๕.๒} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ ๑- โภชเนสุ น โวทาสํ อาปชฺชติ อิทํ เม ขมติ อิทํ เม น ขมตีติ ฯ โส ยญฺจ ขฺวาสฺส น ขมติ ตํ อนเปกฺโข ปชหติ ยํ ปนสฺส @เชิงอรรถ: ม. ตปํ สมาทิยตีติ ปาทฺวยํ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙.

ขมติ ตํ อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺฌาปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโ ปริภุญฺชติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตปํ สมาทิยติ น โส ลาภสกฺการสิโลก- นิกนฺติเหตุ สกฺกริสฺสนฺติ มํ ราชาโน ราชมหามตฺตา ขตฺติยา พฺราหฺมณา คหปติกา ติตฺถิยาติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ {๒๕.๓} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี อญฺตรํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา น อปสาเทตา โหติ กึ ปนายํ สมฺพหุลาชีโว สพฺพสพฺพํ สํภกฺเขติ เสยฺยถีทํ มูลพีชํ ขนฺธพีชํ ผลุพีชํ อคฺคพีชํ พีชพีชเมว ปญฺจมํ อสนิวิจกฺกํ ทนฺตกูฏํ สมณปฺปวาเทนาติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ปสฺสติ อญฺตรํ สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา กุเลสุ สกฺกริยมานํ ครุกริยมานํ มานิยมานํ ปูชิยมานํ ฯ ตสฺส น เอวํ โหติ อิมมฺหิ นาม สมฺพหุลาชีวํ กุเลสุ สกฺกโรนฺติ ครุกโรนฺติ มาเนนฺติ ปูเชนฺติ มํ ปน ตปสฺสึ ลูขาชีวึ กุเลสุ น สกฺกโรนฺติ น ครุกโรนฺติ น มาเนนฺติ น ปูเชนฺตีติ ฯ อิติ โส อิสฺสา- มจฺฉริยํ กุเลสุ นุปฺปาเทตา โหติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ {๒๕.๔} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี น อาปาถกนิสาที โหติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี น อตฺตานํ อทสฺสยมาโน กุเลสุ จรติ อิทํปิ เม ตปสฺมึ อิทํปิ เม ตปสฺมินฺติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐.

น กิญฺจิเทว ปฏิจฺฉนฺนํ เสวติ โส ขมติ เต อิทนฺติ ปุฏฺโ สมาโน อกฺขมมานํ อาห น ขมตีติ ขมมานํ อาห ขมตีติ ฯ อิติ โส สมฺปชานมุสา น ภาสิตา โหติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี ตถาคตสฺส วา ตถาคตสาวกสฺส วา ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส สนฺตํเยว ปริยายํ อนุญฺเยฺยํ อนุชานาติ เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ {๒๕.๕} ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี อกฺโกธโน โหติ อนุปนาหี ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี อกฺโกธโน โหติ อนุปนาหี เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ ปุน จปรํ นิโคฺรธ ตปสฺสี อมกฺขี โหติ อปลาสี อนิสฺสุกี โหติ อมจฺฉรี อสโ โหติ อมายาวี อถทฺโธ โหติ อนติมานี น ปาปิจฺโฉ โหติ น ปาปิกานํ อิจฺฉานํ วสงฺคโต น มิจฺฉาทิฏฺิโก โหติ น อนฺตคาหิกาย ทิฏฺิยา สมนฺนาคโต น สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ น อาธานคาหี สุปฏินิสฺสคฺคี ฯ ยํปิ นิโคฺรธ ตปสฺสี น สนฺทิฏฺิปรามาสี โหติ น อาธานคาหี สุปฏินิสฺสคฺคี เอวํ โส ตสฺมึ าเน ปริสุทฺโธ โหติ ฯ {๒๕.๖} ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ ยทิ เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา วา โหติ อปริสุทฺธา วาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา โหติ โน อปริสุทฺธา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ ๑- สารปฺปตฺตา จาติ ฯ น โข นิโคฺรธ เอตฺตาวตา ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา สารปฺปตฺตา โหติ อปิจ โข ปปฺปฏิกปตฺตา จ โหตีติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๑.

[๒๖] กิตฺตาวตา ปน ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา สารปฺปตฺตา จ โหติ สาธุ ภนฺเต ภควา ตโปชิคุจฺฉาย อคฺคํเยว ปาเปตุ สารํเยว ปาเปตูติ ฯ อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ ฯ กถญฺจ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ ฯ อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี น ปาณํ อติปาเตติ ๑- น ปาณํ อติปาตยติ น ปาณํ อติปาตยโต สมนุญฺโ โหติ น อทินฺนํ อาทิยติ น อทินฺนํ อาทิยาเปติ น อทินฺนํ อาทิยโต สมนุญฺโ โหติ น มุสา ภณติ น มุสา ภณาเปติ น มุสา ภณโต สมนุญฺโ โหติ น ภาวิตมาสึสติ น ภาวิตมาสึสาเปติ น ภาวิตมาสึสโต สมนุญฺโ โหติ ฯ เอวํ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ ฯ {๒๖.๑} ยโต นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ อทุญฺจสฺส โหติ ตปสฺสิตาย ฯ โส อภิหรติ โน หีนายาวตฺตติ ฯ โส วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ อรญฺ รุกฺขมูลํ ปพฺพตํ กนฺทรํ คิริคุหํ สุสานํ วนปตฺถํ อพฺโภกาสํ ปลาสปุญฺชํ ๒- ฯ โส ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺเปตฺวา ฯ โส อภิชฺฌํ โลเก ปหาย วิคตาภิชฺเฌน เจตสา วิหรติ อภิชฺฌาย จิตฺตํ ปริโสเธติ พฺยาปาทปโทสํ ปหาย อพฺยาปนฺนจิตฺโต วิหรติ สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี พฺยาปาทปโทสา จิตฺตํ ปริโสเธติ ถีนมิทฺธํ ปหาย วิคตถีนมิทฺโธ วิหรติ อาโลกสญฺี สโต สมฺปชาโน ถีนมิทฺธา จิตฺตํ ปริโสเธติ @เชิงอรรถ: สี. ยุ. อติปาเปติ ฯ โป. ม. ยุ. ปลาลปุญฺชํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒.

อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ ปหาย อนุทฺธโต วิหรติ อชฺฌตฺตํ วูปสนฺตจิตฺโต อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจา จิตฺตํ ปริโสเธติ วิจิกิจฺฉํ ปหาย ติณฺณวิจิกิจฺโฉ วิหรติ อกถํกถี กุสเลสุ ธมฺเมสุ วิจิกิจฺฉาย จิตฺตํ ปริโสเธติ ฯ {๒๖.๒} โส อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ กรุณาสหคเตน เจตสา ฯ มุทิตาสหคเตน เจตสา ฯ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ {๒๖.๓} ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ ยทิ เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา วา โหติ อปริสุทฺธา วาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา โหติ โน อปริสุทฺธา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ สารปฺปตฺตา จาติ ฯ น โข นิโคฺรธ เอตฺตาวตา ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา วา โหติ สารปฺปตฺตา วา อปิจ โข ตจปตฺตา โหตีติ ฯ [๒๗] กิตฺตาวตา ปน ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ สารปฺปตฺตา จ สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตโปชิคุจฺฉาย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓.

อคฺคํเยว ปาเปตุ สารํเยว ปาเปตูติ ฯ อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ ฯ กถญฺจ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยาม- สํวรสํวุโต โหติ ฯเปฯ ยโต นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ อทุญฺจสฺส โหติ ตปสฺสิตาย ฯ โส อภิหรติ โน หีนายาวตฺตติ ฯ โส วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ ฯเปฯ โส อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ฯเปฯ โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกํปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ฯเปฯ ทสปิ ชาติโย วีสํปิ ชาติโย ตึสํปิ ชาติโย จตฺตาฬีสํปิ ชาติโย ปญฺาสํปิ ชาติโย สตํปิ ชาติโย สหสฺสํปิ ชาติโย สตสหสฺสํปิ ชาติโย ๑- อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ วิวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป อมุตฺราสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อิธุปปนฺโนติ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ {๒๗.๑} ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ ยทิ เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา วา โหติ อปริสุทฺธา วาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ชาติสตํปิ ชาติสหสฺสํปิ ชาติสตสหสฺสํปีติ ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔.

ปริสุทฺธา โหติ โน อปริสุทฺธา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ สารปฺปตฺตา จาติ ฯ น โข นิโคฺรธ เอตฺตาวตา ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา วา โหติ สารปฺปตฺตา วา อปิจ โข เผคฺคุปตฺตา โหตีติ ฯ [๒๘] กิตฺตาวตา ปน ภนฺเต ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ สารปฺปตฺตา จ สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตโปชิคุจฺฉาย อคฺคํเยว ปาเปตุ สารํเยว ปาเปตูติ ฯ อิธ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ ฯ กถญฺจ นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ ฯเปฯ ยโต จ โข นิโคฺรธ ตปสฺสี จาตุยามสํวรสํวุโต โหติ อทุญฺจสฺส โหติ ตปสฺสิตาย ฯ โส อภิหรติ โน หีนายาวตฺตติ ฯ โส วิวิตฺตํ เสนาสนํ ภชติ ฯเปฯ โส อิเม ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ เมตฺตาสหคเตน เจตสา ฯเปฯ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ {๒๘.๑} โส อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ โส ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ อิเม วต โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อุปวาทกา มิจฺฉาทิฏฺิกา มิจฺฉาทิฏฺิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕.

เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปนฺนา อิเม วา ปน โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺิกา สมฺมาทิฏฺิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนาติ อิติ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ ยทิ เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา วา โหติ อปริสุทฺธา วาติ ฯ อทฺธา โข ภนฺเต เอวํ สนฺเต ตโปชิคุจฺฉา ปริสุทฺธา โหติ โน อปริสุทฺธา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ สารปฺปตฺตา จาติ ฯ {๒๘.๒} เอตฺตาวตา นิโคฺรธ ตโปชิคุจฺฉา อคฺคปฺปตฺตา จ โหติ สารปฺปตฺตา จ ฯ อิติ นิโคฺรธ ยํ มํ ตฺวํ อวจาสิ โก นาม โส ภควโต ธมฺโม เยน ภควา สาวเก วิเนติ เยน ภควตา สาวกา วินีตา อสฺสาสปฺปตฺตา ปฏิชานนฺติ อชฺฌาสยํ อาทิพฺรหฺมจริยนฺติ ฯ อิติ โข [๑]- นิโคฺรธ านํ อุตฺตริตรญฺจ ปณีตตรญฺจ เยนาหํ สาวเก วิเนมิ เยน มยา สาวกา วินีตา อสฺสาสปฺปตฺตา ปฏิชานนฺติ อชฺฌาสยํ อาทิพฺรหฺมจริยนฺติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา อุนฺนาทิโน อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเหสุํ เอตฺถ มยํ น ปสฺสาม สาจริยกา เอตฺถ มยํ น ปสฺสาม สาจริยกา น มยํ อิโต ภิยฺโย อุตฺตริตรํ ปชานามาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖.

[๒๙] ยทา อญฺาสิ สนฺธาโน คหปติ อญฺทตฺถุ โขทานิเม อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ภควโต ภาสิตํ สุสฺสูสนฺติ โสตํ โอทหนฺติ อญฺาจิตฺตํ อุปฏฺเปนฺตีติ อถ นิโคฺรธํ ปริพฺพาชกํ เอตทโวจ อิติ โข ภนฺเต นิโคฺรธ ยํ มํ ตฺวํ อวจาสิ ยคฺเฆ คหปติ ชาเนยฺยาสิ เกน สมโณ โคตโม สทฺธึ สลฺลปติ เกน สากจฺฉํ สมาปชฺชติ เกน ปญฺาเวยฺยตฺติยํ สมาปชฺชติ สุญฺาคารหตา สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺา อปริสาวจโร สมโณ โคตโม นาลํ สลฺลาปาย โส อนฺตปนฺตาเนว เสวติ เสยฺยถาปิ นาม โคกาณา ปริยนฺตจารินี อนฺตปนฺตาเนว เสวติ เอวเมวํ สุญฺาคารหตา สมณสฺส โคตมสฺส ปญฺา อปริสาวจโร สมโณ โคตโม นาลํ สลฺลาปาย โส อนฺตปนฺตาเนว เสวติ อิงฺฆ คหปติ สมโณ โคตโม อิมํ ปริสํ อาคจฺเฉยฺย เอกปเญฺหเนว นํ สํสาเทยฺยาม ตุจฺฉกุมฺภีว นํ มญฺเ โอโรเธยฺยามาติ อถโข ๑- โส ภนฺเต ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ อิธานุปฺปตฺโต อปริสาวจรํ ปน นํ กโรถ โคกาณํ ปริยนฺตจารินึ กโรถ เอกปเญฺหเนว นํ สํสาเทถ ตุจฺฉกุมฺภีว นํ มญฺเ ๒- โอโรเธถาติ ฯ เอวํ วุตฺเต นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก ตุณฺหีภูโต มงฺกุภูโต ปตฺตกฺขนฺโธ อโธมุโข ปชฺฌายนฺโต อปฺปฏิภาโณ นิสีทิ ฯ [๓๐] อถโข ภควา นิโคฺรธํ ปริพฺพาชกํ ตุณฺหีภูตํ มงฺกุภูตํ ปตฺตกฺขนฺธํ อโธมุขํ ปชฺฌายนฺตํ อปฺปฏิภาณํ วิทิตฺวา นิโคฺรธํ @เชิงอรรถ: โป. ม. ยุ. อยํ โข ฯ ม. อยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๗.

ปริพฺพาชกํ เอตทโวจ สจฺจํ นิโคฺรธ ภาสิตา เต เอสา วาจาติ ฯ สจฺจํ ภนฺเต ภาสิตา เม เอสา วาจา ยถาพาเลน ยถามูเฬฺหน ยถาอกุสเลนาติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ นิโคฺรธ กินฺติ เต สุตํ ปริพฺพาชกานํ วุฑฺฒานํ มหลฺลกานํ อาจริยปาจริยานํ ภาสมานานํ เย เต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา เอวํสุเต ภควนฺโต สงฺคมฺม สมาคมฺม อุนฺนาทิโน อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ อนุยุตฺตา วิหรึสุ เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ ฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา เสยฺยถาปิ ตฺวํ เอตรหิ สาจริยโก อุทาหุ เอวํสุเต ภควนฺโต อรญฺวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ เสยฺยถาปาหเมตรหีติ ฯ {๓๐.๑} สุตเมตํ ภนฺเต ปริพฺพาชกานํ วุฑฺฒานํ มหลฺลกานํ อาจริยปาจริยานํ ภาสมานานํ เย เต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา น เอวํสุเต ภควนฺโต เอวํ สงฺคมฺม สมาคมฺม อุนฺนาทิโน อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเนกวิหิตํ ติรจฺฉานกถํ อนุยุตฺตา วิหรนฺติ เสยฺยถีทํ ราชกถํ โจรกถํ ฯเปฯ อิติภวาภวกถํ อิติ วา เสยฺยถาปาหเมตรหิ สาจริยโก เอวํสุเต ภควนฺโต อรญฺวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ เสยฺยถาปิ ภควา เอตรหีติ ฯ ตสฺส โข ๑- นิโคฺรธ วิญฺุสฺส สโต มหลฺลกสฺส น เอตทโหสิ พุทฺโธ โส ภควา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๘.

สมฺโพธาย ธมฺมํ เทเสติ ทนฺโต โส ภควา ทมถาย ธมฺมํ เทเสติ สนฺโต โส ภควา สมถาย ธมฺมํ เทเสติ ติณฺโณ โส ภควา ตรณาย ธมฺมํ เทเสติ ปรินิพฺพุโต โส ภควา ปรินิพฺพานาย ธมฺมํ เทเสตีติ ฯ [๓๑] เอวํ วุตฺเต นิโคฺรโธ ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺจโย มํ ภนฺเต อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ ยฺวาหํ ภควนฺตํ เอวํ อวจาสึ ตสฺส เม ภนฺเต ภควา อจฺจยํ อจฺจยโต ปฏิคฺคณฺหาตุ อายตึ สํวรายาติ ฯ ตคฺฆ ตํ ๑- นิโคฺรธ อจฺจโย อจฺจคมา ยถาพาลํ ยถามูฬฺหํ ยถาอกุสลํ ยํ ๒- มนฺตฺวํ เอวํ อวจาสิ ยโต จ โข นิโคฺรธ อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรสิ ตํ เต มยํ ปฏิคฺคณฺหาม วุฑฺฒิ เหสา นิโคฺรธ อริยสฺส วินเย โย อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ อายตึ สํวรมาปชฺชติ ฯ {๓๑.๑} อหํ ปน นิโคฺรธ เอวํ วทามิ เอตุ วิญฺู ปุริโส อสโ อมายาวี อุชุชาติโก อหมนุสาสามิ อหํ ธมฺมํ เทเสมิ ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ สตฺต วสฺสานิ ฯ ติฏฺนฺตุ นิโคฺรธ สตฺต วสฺสานิ ฯ เอตุ วิญฺู ปุริโส อสโ อมายาวี อุชุชาติโก อหมนุสาสามิ อหํ ธมฺมํ เทเสมิ ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา @เชิงอรรถ: โป. ม. ตวํ ฯ ม. โย. ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๙.

อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ ฉ วสฺสานิ ฯ ปญฺจ วสฺสานิ ฯ จตฺตาริ วสฺสานิ ฯ ตีณิ วสฺสานิ ฯ เทฺว วสฺสานิ ฯ เอกํ วสฺสํ ฯ ติฏฺตุ นิโคฺรธ เอกํ วสฺสํ ฯ เอตุ วิญฺู ปุริโส อสโ อมายาวี อุชุชาติโก อหมนุสาสามิ อหํ ธมฺมํ เทเสมิ ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ สตฺต มาสานิ ฯ {๓๑.๒} ติฏฺนฺตุ นิโคฺรธ สตฺต มาสานิ ฯ ฉ มาสานิ ฯ ปญฺจ มาสานิ ฯ จตฺตาริ มาสานิ ฯ ตีณิ มาสานิ ฯ เทฺว มาสานิ ฯ เอกํ มาสํ ฯ อฑฺฒมาสํ ฯ ติฏฺตุ นิโคฺรธ อฑฺฒมาโส ฯ เอตุ วิญฺู ปุริโส อสโ อมายาวี อุชุชาติโก อหมนุสาสามิ อหํ ธมฺมํ เทเสมิ ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ สตฺตาหํ ฯ {๓๑.๓} สิยา โข ปน เต นิโคฺรธ เอวมสฺส อนฺเตวาสิกมฺยตา สมโณ โคตโม เอวมาหาติ ฯ น โข ปเนตํ นิโคฺรธ เอวํ ทฏฺพฺพํ โย เอวํ โว อาจริโย โสเยว โว อาจริโย โหตุ ฯ สิยา โข ปน เต นิโคฺรธ เอวมสฺส อุทฺเทสา โน จาเวตุกาโม สมโณ โคตโม เอวมาหาติ ฯ น โข ปเนตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐.

นิโคฺรธ เอวํ ทฏฺพฺพํ โย เอวํ เต อุทฺเทโส โสเยว เต อุทฺเทโส โหตุ ฯ สิยา โข ปน เต นิโคฺรธ เอวมสฺส อาชีวา โน จาเวตุกาโม สมโณ โคตโม เอวมาหาติ ฯ น โข ปเนตํ นิโคฺรธ เอวํ ทฏฺพฺพํ โย จ เต อาชีโว โสเยว เต อาชีโว โหตุ ฯ สิยา โข ปน เต นิโคฺรธ เอวมสฺส เย เต ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา สาจริยกานํ เตสุ ปติฏฺาเปตุกาโม สมโณ โคตโม เอวมาหาติ ฯ น โข ปเนตํ นิโคฺรธ เอวํ ทฏฺพฺพํ อกุสลาเยว เต ธมฺมา ๑- โหนฺตุ อกุสลสงฺขาตา สาจริยกานํ ฯ {๓๑.๔} สิยา โข ปน เต นิโคฺรธ เอวมสฺส เย เต ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา สาจริยกานํ เตหิ วิเวเจตุกาโม สมโณ โคตโม เอวมาหาติ ฯ น โข ปเนตํ นิโคฺรธ เอวํ ทฏฺพฺพํ กุสลาเยว เต ธมฺมา โหนฺตุ กุสลสงฺขาตา สาจริยกานํ ฯ อิติ โขหํ นิโคฺรธ เนว อนฺเตวาสิกมฺยตา เอวํ วทามิ นาปิ อุทฺเทสา จาเวตุกาโม เอวํ วทามิ นาปิ อาชีวา จาเวตุกาโม เอวํ วทามิ นปิ เย เต ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา สาจริยกานํ เตสุ ปติฏฺาเปตุกาโม เอวํ วทามิ นปิ เย เต ธมฺมา กุสลสงฺขาตา สาจริยกานํ เตหิ วิเวเจตุกาโม เอวํ วทามิ ฯ สนฺติ จ โข นิโคฺรธ อกุสลา ธมฺมา อปฺปหีนา สงฺกิเลสิกา โปโนพฺภวิกา สทรถา ทุกฺขวิปากา อายตึ ชาติชรามรณิยา เยสาหํ ปหานาย ธมฺมํ เทเสมิ ฯ ยถาปฏิปนฺนานํ โว สงฺกิเลสิกา ธมฺมา ปหียิสฺสนฺติ โวทานิยา ธมฺมา อภิวฑฺฒิสฺสนฺติ ปญฺาปาริปูรึ เวปุลฺลตฺตญฺจ ทิฏฺเ@เชิงอรรถ: ม. ยุ. อกุสลา เจว โว ธมฺมา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑.

ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสถาติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต ปริพฺพาชกา ตุณฺหีภูตา มงฺกุภูตา ปตฺตกฺขนฺธา อโธมุขา ปชฺฌายนฺตา อปฺปฏิภาณา นิสีทึสุ ยถา ตํ มาเรน ปริยุฏฺิตจิตฺตา ฯ [๓๒] อถโข ภควโต เอตทโหสิ สพฺเพปีเม โมฆปุริสา ผุฏฺ มาเรน ปาปิมตา ยตฺร หิ นาม เอกสฺสปิ น เอวํ ภวิสฺสติ หนฺท มยํ อญฺาณตฺถํปิ สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ จราม กึ กริสฺสติ สตฺตาโหติ ฯ อถโข ภควา อุทุมฺพริกาย ปริพฺพาชการาเม สีหนาทํ นทิตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ปจฺจุฏฺาสิ ๑- ฯ สนฺธาโน คหปติ ตาวเทว ราชคหํ ปาวิสีติ ฯ อุทุมฺพริกสุตฺตํ นิฏฺิตํ ทุติยํ ฯ ---------------- @เชิงอรรถ: ม. ปจฺจุปฏฺาสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒.

จกฺกวตฺติสุตฺตํ [๓๓] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา มคเธสุ วิหรติ มาตุลายํ ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ อตฺตทีปา ภิกฺขเว วิหรถ อตฺตสรณา อนญฺสรณา ธมฺมทีปา ธมฺมสรณา อนญฺสรณา ฯ กถญฺจ ปน ภิกฺขเว ภิกฺขุ อตฺตทีโป วิหรติ อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ ธมฺมทีโป ธมฺมสรโณ อนญฺสรโณ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี ฯ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อตฺตทีโป วิหรติ อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ ธมฺมทีโป ธมฺมสรโณ อนญฺสรโณ ฯ โคจเร ภิกฺขเว จรถ สเก เปตฺติเก วิสเย ฯ โคจเร ภิกฺขเว จรตํ สเก เปตฺติเก วิสเย น ลจฺฉติ มาโร โอตารํ น ลจฺฉติ มาโร อารมฺมณํ ฯ กุสลานํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ สมาทานเหตุ เอวมิทํ ปุญฺ ปวฑฺฒติ ฯ [๓๔] ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว ราชา ทลฺหเนมิ นาม อโหสิ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ฯ ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ อเหสุํ เสยฺยถีทํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๓.

จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา อเหสุํ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปวึ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน สเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสิ ฯ {๓๔.๑} อถโข ภิกฺขเว ราชา ทลฺหเนมิ พหุนฺนํ วสฺสานํ พหุนฺนํ วสฺสสตานํ พหุนฺนํ วสฺสสหสฺสานํ อจฺจเยน อญฺตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ ยทา ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ปสฺเสยฺยาสิ ทิพฺพํ จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตํ อถ เม อาโรเจยฺยาสีติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว โส ปุริโส รญฺโ ทลฺหเนมิสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว โส ปุริโส พหุนฺนํ วสฺสานํ พหุนฺนํ วสฺสสตานํ พหุนฺนํ วสฺสสหสฺสานํ อจฺจเยน ทิพฺพํ จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตํ ทิสฺวาน ๑- เยน ราชา ทลฺหเนมิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ทลฺหเนมึ เอตทโวจ ยคฺเฆ เทว ชาเนยฺยาสิ ทิพฺพนฺเต จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตนฺติ ฯ {๓๔.๒} อถโข ภิกฺขเว ราชา ทลฺหเนมิ เชฏฺปุตฺตํ กุมารํ อามนฺเตตฺวา เอตทโวจ ทิพฺพํ กิร เม ตาต กุมาร จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตํ สุตํ โข ปเนตํ ๒- ยสฺส รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส ทิพฺพํ จกฺกรตนํ โอสกฺกติ านา จวติ นทานิ เตน รญฺา จิรํ ชีวิตพฺพํ โหตีติ ภุตฺตา โข ปน เม มานุสกา กามา สมโยทานิ เม ทิพฺเพ ๓- กาเม ปริเยสิตุํ เอหิ ตฺวํ ตาต กุมาร อิมํ สมุทฺทปริยนฺตํ ปวึ ปฏิปชฺช อหํ ปน เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ @เชิงอรรถ: ยุ. ทิสฺวา ฯ ม. ยุ. ปนเมตํ ฯ ยุ. สมโย ทิพฺเพ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๔.

อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ราชา ทลฺหเนมิ เชฏฺปุตฺตํ กุมารํ สาธุกํ รชฺเช สมนุสาเสตฺวา ๑- เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิ ฯ สตฺตาหํ ปพฺพชิเต โข ปน ภิกฺขเว ราชิสิมฺหิ ทิพฺพํ จกฺกรตนํ อนฺตรธายิ ฯ [๓๕] อถโข ภิกฺขเว อญฺตโร ปุริโส เยน ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ๒- เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ขตฺติยํ มุทฺธาวสิตฺตํ เอตทโวจ ยคฺเฆ เทว ชาเนยฺยาสิ ทิพฺพํ จกฺกรตนํ อนฺตรหิตนฺติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ทิพฺเพ จกฺกรตเน อนฺตรหิเต อนตฺตมโน อโหสิ อนตฺตมนตญฺจ ปฏิสํเวเทสิ ฯ โส เยน [๓]- ราชิสิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชิสึ เอตทโวจ ยคฺเฆ เทว ชาเนยฺยาสิ ทิพฺพํ จกฺกรตนํ อนฺตรหิตนฺติ ฯ {๓๕.๑} เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว ราชิสิ ราชานํ ขตฺติยํ มุทฺธาวสิตฺตํ เอตทโวจ มา โข ตฺวํ ตาต ทิพฺเพ จกฺกรตเน อนฺตรหิเต อนตฺตมโน อโหสิ [๔]- อนตฺตมนตญฺจ ปฏิสํเวเทสิ น หิ เต ตาต ทิพฺพํ จกฺกรตนํ เปตฺติกํ ทายชฺชํ อิงฺฆ ตฺวํ ตาต อริเย จกฺกวตฺติวตฺเต วตฺตาหิ านํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยนฺเต อริเย จกฺกวตฺติวตฺเต วตฺตมาเน ๕- ตทหุโปสเถ ปณฺณรเส สีสนฺหาตสฺส ๖- อุโปสถิกสฺส อุปริปาสาทวรคตสฺส ทิพฺพํ จกฺกรตนํ ปาตุภวิสฺสติ สหสฺสารํ สเนมิกํ สนาภิกํ สพฺพาการปริปูรนฺติ ฯ กตมํ ปเนตํ เทว อริยํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สมนุสาสิตฺวา ฯ ม. สพฺพวาเรสุ มุทฺธาภิสิตฺโต ฯ ยุ. จ ฯ @ ม. มา ฯ ม. ยุ. วตฺตมานสฺส ฯ ม. สีสํ นฺหาตสฺส ฯ ยุ. สีสํ นหาตสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๕.

จกฺกวตฺติวตฺตนฺติ ฯ เตนหิ ตฺวํ ตาต ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุกโรนฺโต ธมฺมํ มาเนนฺโต ธมฺมํ ปูเชนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ ธมฺมาธิปเตยฺโย ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหสฺสุ อนฺโตชนสฺมึ พลกายสฺมึ ขตฺติเยสุ อนุยนฺเตสุ ๑- พฺราหฺมณคหปติเกสุ เนคมชานปเทสุ สมณพฺราหฺมเณสุ มิคปกฺขีสุ มา ว ๒- เต ตาต วิชิเต อธมฺมกาโร ปวตฺติตฺถ เย จ เต ตาต วิชิเต อธนา [๓]- เตสญฺจ ธนํ อนุปฺปทชฺเชยฺยาสิ ๔- เย จ เต ตาต วิชิเต สมณพฺราหฺมณา มทปฺปมาทา ปฏิวิรตา ขนฺติโสรจฺเจ นิวิฏฺา เอกมตฺตานํ ทเมนฺติ เอกมตฺตานํ สเมนฺติ เอกมตฺตานํ ปรินิพฺพาเปนฺติ เต กาเลน กาลํ อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺเฉยฺยาสิ ปริปเญฺหยฺยาสิ ๕- กึ ภนฺเต กุสลํ กึ ภนฺเต ๖- อกุสลํ กึ สาวชฺชํ กึ อนวชฺชํ กึ เสวิตพฺพํ กึ น เสวิตพฺพํ กึ เม กริยมานํ ๗- ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย อสฺส กึ วา ปน เม กริยมานํ ๗- ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย อสฺสาติ เตสํ สุตฺวา ยํ อกุสลํ ตํ อภินิวชฺเชยฺยาสิ ยํ กุสลํ ตํ สมาทาย วตฺเตยฺยาสิ อิทํ โข ตาต ตํ อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตนฺติ ฯ {๓๕.๒} เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ราชิสิสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อริเย จกฺกวตฺติวตฺเต วตฺตติ ๘- ฯ ตสฺส อริเย จกฺกวตฺติวตฺเต วตฺตมานสฺส ตทหุโปสเถ ปณฺณรเส สีสนฺหาตสฺส อุโปสถิกสฺส อุปริปาสาทวรคตสฺส ทิพฺพํ จกฺกรตนํ ปาตุรโหสิ สหสฺสารํ สเนมิกํ สนาภิกํ สพฺพาการปริปูรํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. อนุยุตฺเตสุ ฯ ม. ยุ. จ ฯ ม. ยุ. อสฺสุ ฯ ม. ธนมนุปฺปเทยฺยาสิ ฯ @ ม. ปริคเณฺหยฺยาสิ ฯ ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ @ ม. กรียมานํ ฯ ยุ. กยิรมานํ ฯ ม. ยุ. วตฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๖.

ทิสฺวา ๑- รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส เอตทโหสิ สุตํ โข ปน เมตํ ยสฺส รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ตทหุโปสเถ ปณฺณรเส สีสนฺหาตสฺส อุโปสถิกสฺส อุปริปาสาทวรคตสฺส ทิพฺพํ จกฺกรตนํ ปาตุภวติ สหสฺสารํ สเนมิกํ สนาภิกํ สพฺพาการปริปูรํ โส โหติ ราชา จกฺกวตฺตีติ อสฺสํ นุ โข อหํ ราชา จกฺกวตฺตีติ ฯ [๓๖] อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต อุฏฺายาสนา เอกํสํ อุตฺตราสงฺคํ กริตฺวา วาเมน หตฺเถน ภิงฺคารํ คเหตฺวา ทกฺขิเณน หตฺเถน จกฺกรตนํ อพฺภุกฺกิริ ปวตฺตตุ ภวํ จกฺกรตนํ อภิวิชินาตุ ภวํ จกฺกรตนนฺติ ฯ {๓๖.๑} อถโข ตํ ภิกฺขเว จกฺกรตนํ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ปวตฺติ ๒- อนฺวเทว ราชา จกฺกวตฺติ สทฺธึ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฯ ยสฺมึ โข ปน ภิกฺขเว ปเทเส จกฺกรตนํ ปติฏฺาสิ ตตฺถ ราชา จกฺกวตฺติ วาสํ อุปคจฺฉิ ๓- สทฺธึ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฯ เย โข ปน ภิกฺขเว ปุรตฺถิมาย ทิสาย ปฏิราชาโน เต ราชานํ จกฺกวตฺตึ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหํสุ เอหิ โข มหาราช สฺวาคตํ ๔- มหาราช สกนฺเต มหาราช อนุสาส มหาราชาติ ฯ ราชา จกฺกวตฺติ เอวมาห ปาโณ น หนฺตพฺโพ อทินฺนํ นาทาตพฺพํ กาเมสุ มิจฺฉา น จริตพฺพา มุสา น ภาสิตพฺพา มชฺชํ น ปาตพฺพํ ยถาภุตฺตญฺจ ภุญฺชถาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ทิสฺวาน ฯ ปวตฺตตีติปิ ปาโ อุปคญฺฉีติ วา ปาโ ม. สฺวาคตํ @เต ฯ ยุ. สาคตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๗.

เย โข ปน ภิกฺขเว ปุรตฺถิมาย ทิสาย ปฏิราชาโน เต รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส อนุยนฺตา อเหสุํ ฯ {๓๖.๒} อถโข ตํ ภิกฺขเว จกฺกรตนํ ปุรตฺถิมํ สมุทฺทํ อชฺโฌคเหตฺวา ๑- ปจฺจุตฺตริตฺวา ทกฺขิณํ สมุทฺทํ อชฺโฌคเหตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา ปจฺฉิมํ ๒- ทิสํ ปวตฺติ ฯ อนฺวเทว ราชา จกฺกวตฺติ สทฺธึ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฯ ยสฺมึ โข ปน ภิกฺขเว ปเทเส [๓]- จกฺกรตนํ ปติฏฺาสิ ตตฺถ ราชา จกฺกวตฺติ วาสํ อุปคจฺฉิ สทฺธึ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฯ เย โข ปน ภิกฺขเว ปจฺฉิมาย ทิสาย ปฏิราชาโน เต ราชานํ จกฺกวตฺตึ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหํสุ เอหิ โข มหาราช สฺวาคตํ มหาราช สกนฺเต มหาราช อนุสาส มหาราชาติ ฯ ราชา จกฺกวตฺติ เอวมาห ปาโณ น หนฺตพฺโพ อทินฺนํ นาทาตพฺพํ กาเมสุ มิจฺฉา น จริตพฺพา มุสา น ภาสิตพฺพา มชฺชํ น ปาตพฺพํ ยถาภุตฺตญฺจ ภุญฺชถาติ ฯ เย โข ปน ภิกฺขเว ปจฺฉิมาย ทิสาย ปฏิราชาโน เต รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส อนุยนฺตา อเหสุํ ฯ {๓๖.๓} อถโข ตํ ภิกฺขเว จกฺกรตนํ ปจฺฉิมํ สมุทฺทํ อชฺโฌคเหตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา อุตฺตรํ ทิสํ ปวตฺติ ฯ อนฺวเทว ราชา จกฺกวตฺติ สทฺธึ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฯ ยสฺมึ โข ปน ภิกฺขเว ปเทเส [๓]- จกฺกรตนํ ปติฏฺาสิ ตตฺถ ราชา จกฺกวตฺติ วาสํ อุปคจฺฉิ สทฺธึ จตุรงฺคินิยา เสนาย ฯ เย โข ปน ภิกฺขเว อุตฺตราย ทิสาย ปฏิราชาโน เต ราชานํ จกฺกวตฺตึ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาหํสุ เอหิ โข มหาราช สฺวาคตํ @เชิงอรรถ: ม. อชฺโฌคาเหตฺวา ฯ ม. ยุ. สมุทฺทํ ... ปจฺฉิมนฺติ อิเม ปาา นตฺถิ ฯ @ ม. ทิพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๘.

มหาราช สกนฺเต มหาราช อนุสาส มหาราชาติ ฯ ราชา จกฺกวตฺติ เอวมาห ปาโณ น หนฺตพฺโพ อทินฺนํ นาทาตพฺพํ กาเมสุ มิจฺฉา น จริตพฺพา มุสา น ภาสิตพฺพา มชฺชํ น ปาตพฺพํ ยถาภุตฺตญฺจ ภุญฺชถาติ ฯ เย โข ปน ภิกฺขเว อุตฺตราย ทิสาย ปฏิราชาโน เต รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส อนุยนฺตา อเหสุํ ฯ {๓๖.๔} อถโข ตํ ภิกฺขเว จกฺกรตนํ สมุทฺทปริยนฺตํ ปวึ อภิวิชินิตฺวา ตเมว ราชธานึ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา ๑- รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส อนฺเตปุรทฺวาเร อตฺถกรณปมุเข อกฺขาหตํ มญฺเ อฏฺาสิ รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส อนฺเตปุรํ อุปโสภยมานํ ฯ [๓๗] ทุติโยปิ โข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ ฯ ตติโยปิ โข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ ฯ จตุตฺโถปิ โข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ ฯ ปญฺจโมปิ โข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ ฯ ฉฏฺโปิ โข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ ฯ สตฺตโมปิ โข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ พหุนฺนํ วสฺสานํ พหุนฺนํ วสฺสสตานํ พหุนฺนํ วสฺสสหสฺสานํ อจฺจเยน อญฺตรํ ปุริสํ อามนฺเตสิ ยทา โข ๒- ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ปสฺเสยฺยาสิ ทิพฺพํ จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตํ อถ เม อาโรเจยฺยาสีติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว โส ปุริโส รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขเว โส ปุริโส พหุนฺนํ วสฺสานํ พหุนฺนํ วสฺสสตานํ พหุนฺนํ วสฺสสหสฺสานํ อจฺจเยน ทิพฺพํ จกฺกรตนํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปจฺจาคนฺตฺวา ฯ ม. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๙.

โอสกฺกิตํ านา จุตํ ทิสฺวา ๑- เยน ราชา จกฺกวตฺติ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ จกฺกวตฺตึ เอตทโวจ ยคฺเฆ เทว ชาเนยฺยาสิ ทิพฺพนฺเต จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตนฺติ ฯ {๓๗.๑} อถโข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ เชฏฺปุตฺตํ กุมารํ อามนฺเตตฺวา ๒- เอตทโวจ ทิพฺพํ กิร เม ตาต กุมาร จกฺกรตนํ โอสกฺกิตํ านา จุตํ สุขํ โข ปน เมตํ ยสฺส รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส ทิพฺพํ จกฺกรตนํ โอสกฺกติ านา จวติ นทานิ เตน รญฺา จิรํ ชีวิตพฺพํ โหตีติ ภุตฺตา ปน เม มานุสกา กามา สมโยทานิ เม ทิพฺเพ ๓- กาเม ปริเยสิตุํ เอหิ ตฺวํ ตาต กุมาร อิมํ สมุทฺทปริยนฺตํ ปวึ ปฏิปชฺช อหํ ปน เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิสฺสามีติ ฯ {๓๗.๒} อถโข ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺติ เชฏฺปุตฺตํ กุมารํ สาธุกํ รชฺเช สมนุสาเสตฺวา เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิ ฯ สตฺตาหํ ปพฺพชิเต โข ปน ภิกฺขเว ราชิสิมฺหิ ทิพฺพํ จกฺกรตนํ อนฺตรธายิ ฯ [๓๘] อถโข ภิกฺขเว อญฺตโร ปุริโส ฯเปฯ อนฺตรหิตนฺติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ทิพฺเพ จกฺกรตเน อนฺตรหิเต อนตฺตมโน อโหสิ อนตฺตมนตญฺจ ปฏิสํเวเทสิ โน จ โข ราชิสึ อุปสงฺกมิตฺวา อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ปุจฺฉิ ฯ โส สมเตเนว สุทํ ชนปทํ ปสาสติ ตสฺส สมเตน ชนปทํ ปสาสโต @เชิงอรรถ: ม. ทิสฺวาน ฯ ม. ยุ. อามนฺตาเปตฺวา ฯ ยุ. สมโย ทิพฺเพ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๐.

น ปุพฺเพนาปรํ ชนปทา ปจฺจนฺติ ยถา ตํ ปุพฺพกานํ ราชูนํ อริเย จกฺกวตฺติวตฺเต วตฺตมานานํ ฯ {๓๘.๑} อถโข ภิกฺขเว อมจฺจา ปาริสชฺชา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา มนฺตสฺสาชีวิโน สนฺนิปติตฺวา ราชานํ ขตฺติยํ มุทฺธาวสิตฺตํ [๑]- เอตทโวจุํ น โข เต เทว สมเตน สุทํ ๒- ชนปทํ ปสาสโต ปุพฺเพนาปรํ ชนปทา ปจฺจนฺติ ยถา ตํ ปุพฺพกานํ ราชูนํ อริเย จกฺกวตฺติวตฺเต วตฺตมานานํ สํวิชฺชนฺติ โข เต เทว วิชิเต อมจฺจา ปาริสชฺชา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา มนฺตสฺสาชีวิโน มยญฺเจว อญฺเ จ เย มยํ อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ธาเรม อิงฺฆ ตฺวํ เทว อเมฺห อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ปุจฺฉ ตสฺส เต มยํ อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ปุฏฺา พฺยากริสฺสามาติ ฯ [๓๙] อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต อมจฺเจ ปาริสชฺเช คณกมหามตฺเต อนีกฏฺเ โทวาริเก มนฺตสฺสาชีวิโน สนฺนิปาเตตฺวา อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ปุจฺฉิ ฯ ตสฺส เต อริยํ จกฺกวตฺติวตฺตํ ปุฏฺา พฺยากรึสุ ฯ เตสํ สุตฺวา ธมฺมิกญฺหิ โข รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหิ โน จ โข อธนานํ ธนมนุปฺปทาสิ ฯ อธนานํ ธเน นานุปฺปทิยมาเน ๓- ทาฬิทฺทิยํ ๔- เวปุลฺลํ อคมาสิ ฯ ทาฬิทฺทิเย เวปุลฺลํ คเต อญฺตโร ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิ ฯ ตเมนํ อคฺคเหสุํ คเหตฺวา รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ทสฺเสสุํ อยํ เทว ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยีติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย @เชิงอรรถ: ยุ. อุปสงฺกมิตฺวา ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. อนนุปฺปาทิยมาเน ฯ @ ยุ. สพฺพวาเรสุ ทลิทฺทิยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๑.

มุทฺธาวสิตฺโต ตํ ปุริสํ เอตทโวจ สจฺจํ กิร ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยสีติ ๑- ฯ สจฺจํ เทวาติ ฯ กึการณาติ ฯ น หิ เทว ชีวามีติ ฯ อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ตสฺส ปุริสสฺส ธนมนุปฺปทาสิ อิมินา ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ธเนน อตฺตนา จ ชีวาหิ มาตาปิตโร จ โปเสหิ ปุตฺตทารญฺจ โปเสหิ กมฺมนฺเต [๒]- ปโยเชหิ สมเณสุ พฺราหฺมเณสุ ๓- อุทฺธคฺคิกํ ทกฺขิณํ ปติฏฺเปหิ โสวคฺคิกํ สุขวิปากํ สคฺคสํวตฺตนิกนฺติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว โส ปุริโส รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ {๓๙.๑} อญฺตโรปิ โข ภิกฺขเว ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิ ฯ ตเมนํ อคฺคเหสุํ คเหตฺวา รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ทสฺเสสุํ อยํ เทว ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยีติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ตํ ๔- ปุริสํ เอตทโวจ สจฺจํ กิร ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยสีติ ฯ สจฺจํ เทวาติ ฯ กึการณาติ ฯ น หิ เทว ชีวามีติ ฯ {๓๙.๒} อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ตสฺส ปุริสสฺส ธนมนุปฺปทาสิ อิมินา ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ธเนน อตฺตนา จ ชีวาหิ ๕- มาตาปิตโร จ โปเสหิ ปุตฺตทารญฺจ โปเสหิ กมฺมนฺเต [๒]- ปโยเชหิ สมเณสุ พฺราหฺมเณสุ ๓- อุทฺธคฺคิกํ ทกฺขิณํ ปติฏฺเปหิ โสวคฺคิกํ สุขวิปากํ สคฺคสํวตฺตนิกนฺติ ฯ เอวํ เทวาติ โข ภิกฺขเว โส ๖- ปุริโส รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อาทิยีติ ฯ ม. ยุ. จ ฯ ม. สมณพฺราหฺมเณสุ ฯ ยุ. อยํ @น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อุปชีวาหิ ฯ ยุ. โข โส ภิกฺขเว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๒.

ปจฺจสฺโสสิ ฯ อสฺโสสุํ โข ภิกฺขเว มนุสฺสา เย กิร โภ ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยนฺติ เตสํ ราชา อนุปฺปเทตีติ ๑- ฯ สุตฺวาน เตสํ เอตทโหสิ ยนฺนูน มยํปิ ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิเยยฺยามาติ ฯ [๔๐] อถโข ภิกฺขเว อญฺตโร ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิ ฯ ตเมนํ อคฺคเหสุํ คเหตฺวา รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ทสฺเสสุํ อยํ เทว ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยีติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ตํ ปุริสํ เอตทโวจ สจฺจํ กิร ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยสีติ ฯ สจฺจํ เทวาติ ฯ กึการณาติ ฯ น หิ เทว ชีวามีติ ฯ อถโข ภิกฺขเว รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส เอตทโหสิ สเจ โข อหํ โย โย ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิสฺสติ ตสฺส ตสฺส ธนมนุปฺปทสฺสามิ ๒- เอวมิทํ อทินฺนาทานํ ปวฑฺฒิสฺสติ ยนฺนูนาหํ อิมํ ปุริสํ สุนิเสธํ นิเสเธยฺยํ มูลฆจฺฉํ กเรยฺยํ สีสมสฺส ฉินฺเทยฺยนฺติ ฯ {๔๐.๑} อถโข ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ปุริเส อาณาเปสิ เตนหิ ภเณ อิมํ ปุริสํ ทฬฺหาย รชฺชุยา ปจฺฉาพาหุํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน ปณเวน รถิยาย รถิยํ ๓- สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนตฺวา ทกฺขิเณน ทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา ทกฺขิณโต นครสฺส สุนิเสธํ นิเสเธถ มูลฆจฺฉํ กโรถ สีสมสฺส ฉินฺทถาติ ฯ เอวํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ธนมนุปฺปเทสีติ ฯ ยุ. ธนมนุปฺปทามิ ฯ ม. รถิกาย รถิกํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๓.

เทวาติ โข ภิกฺขเว เต ปุริสา รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ปฏิสฺสุตฺวา ตํ ปุริสํ ทฬฺหาย รชฺชุยา ปจฺฉาพาหุํ คาฬฺหพนฺธนํ พนฺธิตฺวา ขุรมุณฺฑํ กริตฺวา ขรสฺสเรน ปณเวน รถิยาย รถิยํ สิงฺฆาฏเกน สิงฺฆาฏกํ ปริเนตฺวา ทกฺขิเณน ทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา ทกฺขิณโต นครสฺส สุนิเสธํ นิเสเธสุํ มูลฆจฺฉํ อกํสุ สีสมสฺส ฉินฺทึสุ ฯ [๔๑] อสฺโสสุํ โข ภิกฺขเว มนุสฺสา เย กิร โภ ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยนฺติ เต ราชา สุนิเสธํ นิเสเธติ มูลฆจฺฉํ กโรติ สีสานิ เตสํ ฉินฺทตีติ ฯ สุตฺวาน เตสํ เอตทโหสิ ยนฺนูน มยํปิ ติณฺหานิ สตฺถานิ การาเปยฺยาม ๑- ติณฺหานิ สตฺถานิ การาเปตฺวา เยสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิสฺสาม เต สุนิเสธํ นิเสเธสฺสาม มุลฆจฺฉํ กริสฺสาม สีสานิ เนสํ ฉินฺทิสฺสามาติ ฯ เต ติณฺหานิ สตฺถานิ การาเปสุํ ติณฺหานิ สตฺถานิ การาเปตฺวา คามฆาตํปิ อุปกฺกมึสุ กาตุํ นิคมฆาตํปิ อุปกฺกมึสุ กาตุํ นครฆาตํปิ อุปกฺกมึสุ กาตุํ ปนฺถทูหณมฺปิ อุปกฺกมึสุ กาตุํ ฯ เยสํ เต ๒- อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยนฺติ เต สุนิเสธํ นิเสเธนฺติ มูลฆจฺฉํ กโรนฺติ สีสานิ เนสํ ฉินฺทนฺติ ฯ [๔๒] อิติ โข ภิกฺขเว อธนานํ ธเน นานุปฺปทิยมาเน ๓- ทาฬิทฺทิยํ เวปุลฺลมคมาสิ ทาฬิทฺทิเย เวปุลฺลํ คเต ๔- อทินฺนาทานํ เวปุลฺลมคมาสิ อทินฺนาทาเน เวปุลฺลํ คเต สตฺถํ เวปุลฺลมคมาสิ @เชิงอรรถ: ม. การาเปสฺสาม ฯ ยุ. เต เยสํ ฯ ม. ยุ. อนนุปฺปทียมาเน ฯ @ ยุ. สพฺพวาเรสุ เวปุลฺลคเต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๔.

สตฺเถ เวปุลฺลํ คเต ปาณาติปาโต เวปุลฺลมคมาสิ ปาณาติปาเต เวปุลฺลํ คเต มุสาวาโท เวปุลฺลมคมาสิ มุสาวาเท เวปุลฺลํ คเต เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ อสีติวสฺสสหสฺสายุกานํ *- มนุสฺสานํ จตฺตารีสวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา อเหสุํ จตฺตารีสวสฺส- สหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อญฺตโร ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิ ฯ ตเมนํ อคฺคเหสุํ คเหตฺวา รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ทสฺเสสุํ อยํ เทว ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยีติ ฯ เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว ราชา ขตฺติโย มุทฺธาวสิตฺโต ตํ ปุริสํ เอตทโวจ สจฺจํ กิร ตฺวํ อมฺโภ ปุริส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยสีติ ฯ น หิ เทวาติ สมฺปชานมุสา ๑- ภาสิ ฯ [๔๓] อิติ โข ภิกฺขเว อธนานํ ธเน นานุปฺปทิยมาเน ทาฬิทฺทิยํ เวปุลฺลมคมาสิ ทาฬิทฺทิเย เวปุลฺลํ คเต อทินฺนาทานํ เวปุลฺลมคมาสิ อทินฺนาทาเน เวปุลฺลํ คเต สตฺถํ เวปุลฺลมคมาสิ สตฺเถ เวปุลฺลํ คเต ปาณาติปาโต เวปุลฺลมคมาสิ ปาณาติปาเต เวปุลฺลํ คเต มุสาวาโท เวปุลฺลมคมาสิ มุสาวาเท เวปุลฺลํ คเต เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ ๒- อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ จตฺตารีสวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ วีสติวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา อเหสุํ วีสติวสฺสสหสฺสายุเกสุ @เชิงอรรถ: ยุ. อวจ สมฺปชานมุสา ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ @* มีการแก้ไขคำ อสีติวสฺสสหสุสายุกานํ เป็น อสีติวสฺสสหสฺสายุกานํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๕.

ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อญฺตโร ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิ ฯ ตเมนํ อญฺตโร ปุริโส รญฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส อาโรเจสิ อิตฺถนฺนาโม เทว ปุริโส ปเรสํ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยตีติ เปสุญฺมกาสิ ฯ [๔๔] อิติ โข ภิกฺขเว อธนานํ ธเน นานุปฺปทิยมาเน ทาฬิทฺทิยํ เวปุลฺลมคมาสิ ทาฬิทฺทิเย เวปุลฺลํ คเต ฯเปฯ ปิสุณา วาจา เวปุลฺลมคมาสิ ปิสุณาย วาจาย เวปุลฺลํ คตาย เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ วีสติวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ ทสวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา อเหสุํ ทสวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ เอกิทํ สตฺตา วณฺณวนฺตา ๑- โหนฺติ เอกิทํ สตฺตา ทุพฺพณฺณา ตตฺถ เย เต สตฺตา ทุพฺพณฺณา เต วณฺณวนฺเต สตฺเต อภิชฺฌายนฺตา ปเรสํ ทาเรสุ จาริตฺตํ อาปชฺชึสุ ฯ [๔๕] อิติ โข ภิกฺขเว อธนานํ ธเน นานุปฺปทิยมาเน ทาฬิทฺทิยํ เวปุลฺลมคมาสิ ทาฬิทฺทิเย เวปุลฺลํ คเต อทินฺนาทานํ เวปุลฺลมคมาสิ อทินฺนาทาเน เวปุลฺลํ คเต ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ กาเมสุ มิจฺฉาจาโร เวปุลฺลมคมาสิ กาเมสุ มิจฺฉาจาเร เวปุลฺลํ คเต เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ ทสวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ ปญฺจวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา อเหสุํ ปญฺจวสฺสสหสฺสายุเกสุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วณฺณวนฺโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๖.

ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ เทฺว ธมฺมา เวปุลฺลมคมึสุ ๑- ผรุสา จ ๒- วาจา สมฺผปฺปลาโป จ ทฺวีสุ ธมฺเมสุ เวปุลฺลํ คเตสุ เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ ปญฺจวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ อปฺเปกจฺเจ อฑฺฒเตยฺยวสฺสสหสฺสายุกา อปฺเปกจฺเจ เทฺววสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา อเหสุํ อฑฺฒเตยฺยวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อภิชฺฌาพฺยาปาทา เวปุลฺลมคมึสุ อภิชฺฌาพฺยาปาเทสุ เวปุลฺลํ คเตสุ ๓- เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ อฑฺฒเตยฺย- วสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ วสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา อเหสุํ {๔๕.๑} วสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ มิจฺฉาทิฏฺ เวปุลฺลมคมาสิ มิจฺฉาทิฏฺิยา เวปุลฺลํ คตาย เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ วสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ ปญฺจวสฺสสตายุกา ปุตฺตา อเหสุํ ปญฺจวสฺสสตายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ ตโย ธมฺมา เวปุลฺลมคมํสุ อธมฺมราโค วิสมโลโภ มิจฺฉาธมฺโม ตีสุ ธมฺเมสุ เวปุลฺลํ คเตสุ เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ ปญฺจวสฺสสตายุกานํ มนุสฺสานํ อปฺเปกจฺเจ อฑฺฒเตยฺยวสฺสสตายุกา อปฺเปกจฺเจ เทฺววสฺสสตายุกา ปุตฺตา อเหสุํ อฑฺฒเตยฺยวสฺสสตายุเกสุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เวปุลฺลมคมํสุ ฯ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อภิชฺฌาวฺยาปาโท @เวปุลฺลมคมาสิ อภิชฺฌาวฺยาปาเท เวปุลฺลคเต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๗.

ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อิเม ธมฺมา เวปุลฺลมคมํสุ อมตฺเตยฺยตา อเปตฺเตยฺยตา อสามญฺตา อพฺรหฺมญฺตา นกุเลเชฏฺาปจายิตา ๑- ฯ {๔๕.๒} อิติ โข ภิกฺขเว อธนานํ ธเน นานุปฺปทิยมาเน ทาฬิทฺทิยํ เวปุลฺลมคมาสิ ทาฬิทฺทิเย เวปุลฺลํ คเต อทินฺนาทานํ เวปุลฺลมคมาสิ อทินฺนาทาเน เวปุลฺลํ คเต สตฺถํ เวปุลฺลมคมาสิ สตฺเถ เวปุลฺลํ คเต ปาณาติปาโต เวปุลฺลมคมาสิ ปาณาติปาเต เวปุลฺลํ คเต มุสาวาโท เวปุลฺลมคมาสิ มุสาวาเท เวปุลฺลํ คเต ปิสุณา วาจา เวปุลฺลมคมาสิ ปิสุณาย วาจาย เวปุลฺลํ คตาย กาเมสุ มิจฺฉาจาโร เวปุลฺลมคมาสิ กาเมสุ มิจฺฉาจาเร เวปุลฺลํ คเต เทฺว ธมฺมา เวปุลฺลมคมํสุ ผรุสา จ วาจา สมฺผปฺปลาโป จ ทฺวีสุ ธมฺเมสุ เวปุลฺลํ คเตสุ อภิชฺฌาพฺยาปาทา เวปุลฺลมคมํสุ อภิชฺฌาพฺยาปาเทสุ เวปุลฺลํ คเตสุ มิจฺฉาทิฏฺิ เวปุลฺลมคมาสิ มิจฺฉาทิฏฺิยา เวปุลฺลํ คตาย ตโย ธมฺมา เวปุลฺลมคมํสุ อธมฺมราโค วิสมโลโภ มิจฺฉาธมฺโม ตีสุ ธมฺเมสุ เวปุลฺลํ คเตสุ อิเม ธมฺมา เวปุลฺลมคมํสุ อมตฺเตยฺยตา อเปตฺเตยฺยตา อสามญฺตา อพฺรหฺมญฺตา นกุเลเชฏฺาปจายิตา อิเมสุ ธมฺเมสุ เวปุลฺลํ คเตสุ เตสํ สตฺตานํ อายุปิ ปริหายิ วณฺโณปิ ปริหายิ เตสํ อายุนาปิ ปริหายมานานํ วณฺเณนปิ ปริหายมานานํ อฑฺฒเตยฺยวสฺสสตายุกานํ มนุสฺสานํ วสฺสสตายุกา ปุตฺตา อเหสุํ ฯ @เชิงอรรถ: นกุเลเชฏฺาปจายิกาติ วา ปาโ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๘.

[๔๖] ภวิสฺสติ ภิกฺขเว โส สมโย ยํ อิเมสํ มนุสฺสานํ ทสวสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ ปญฺจวสฺสิกา กุมาริกา อลํปเตยฺยา ๑- ภวิสฺสนฺติ ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อิมานิ รสานิ อนฺตรธายิสฺสนฺติ เสยฺยถีทํ สปฺปิ นวนีตํ เตลํ มธุ ผาณิตํ โลณํ ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ กุทฺรุสโก ๒- อคฺคโภชนํ ๓- ภวิสฺสติ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เอตรหิ สาลิมํโสทโน อคฺคโภชนํ {๔๖.๑} เอวเมว โข ภิกฺขเว ทสวสฺสายุเกสุ มนุสฺเสสุ กุทฺรุสโก อคฺคโภชนํ ภวิสฺสติ ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ ทส กุสลกมฺมปถา สพฺเพน สพฺพํ อนฺตรธายิสฺสนฺติ ทส อกุสลกมฺมปถา อติวิย ทิปฺปิสฺสนฺติ ๔- ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ กุสลนฺติปิ น ภวิสฺสติ กุโต ปน กุสลสฺส การโก ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ เย เต ภวิสฺสนฺติ อมตฺเตยฺยา อเปตฺเตยฺยา อสามญฺา อพฺรหฺมญฺา นกุเลเชฏฺาปจายิโน เต ปูชา ๕- จ ภวิสฺสนฺติ ปาสํสา จ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เอตรหิ มตฺเตยฺยา ๖- เปตฺเตยฺยา สามญฺา พฺรหฺมญฺา กุเลเชฏฺาปจายิโน เต ๗- ปูชา จ ปาสํสา จ {๔๖.๒} เอวเมว โข ภิกฺขเว ทสวสฺสายุเกสุ มนุสฺเสสุ เย เต ภวิสฺสนฺติ อมตฺเตยฺยา อเปตฺเตยฺยา อสามญฺา อพฺรหฺมญฺา นกุเลเชฏฺาปจายิโน เต ปูชา จ ภวิสฺสนฺติ ปาสํสา จ ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ น ภวิสฺสติ @เชิงอรรถ: ยุ. อลมปเตยฺยา ฯ ม. กุทฺรูสโก ฯ ม. ยุ. อคฺคํ โภชนานํ ฯ @ ม. อติพฺยาทิปฺปิสฺสนฺติ ฯ ม. ยุ. ปุชฺชา ฯ ยุ. เมตฺเตยฺยา ฯ ม. อยํ @น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๙.

มาตาติ วา มาตุจฺฉาติ วา ปิตาติ วา ปิตุจฺฉาติ วา ๑- มาตุลานีติ วา อาจริยภริยาติ วา ครูนํ ทาราติ วา สมฺเภทํ โลโก คมิสฺสติ ยถา อเชฬกา กุกฺกุฏา สูกรา โสณา สิคาลา ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ เตสํ สตฺตานํ อญฺมญฺมฺหิ ติพฺโพ อาฆาโต ปจฺจุปฏฺิโต ภวิสฺสติ ติพฺโพ พฺยาปาโท ติพฺโพ มโนปโทโส ติพฺพํ วธกจิตฺตํ มาตุปิ ปุตฺตมฺหิ ฯ ปุตฺตสฺสปิ มาตริ ฯ ปิตุปิ ปุตฺตมฺหิ ฯ ปุตฺตสฺสปิ ปิตริ ฯ ภาตุปิ ๒- ภคินิยา ฯ ภคินิยา ภาตริ ติพฺโพ อาฆาโต ปจฺจุปฏฺิโต ภวิสฺสติ ติพฺโพ พฺยาปาโท ติพฺโพ มโนปโทโส ติพฺพํ วธกจิตฺตํ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว มาควิกสฺส มิคํ ทิสฺวา ติพฺโพ อาฆาโต ปจฺจุปฏฺิโต โหติ ติพฺโพ พฺยาปาโท ติพฺโพ มโนปโทโส ติพฺพํ วธกจิตฺตํ {๔๖.๓} เอวเมว โข ภิกฺขเว ทสวสฺสายุเกสุ มนุสฺเสสุ เตสํ สตฺตานํ อญฺมญฺมฺหิ ติพฺโพ อาฆาโต ปจฺจุปฏฺิโต ภวิสฺสติ ติพฺโพ พฺยาปาโท ติพฺโพ มโนปโทโส ติพฺพํ วธกจิตฺตํ มาตุปิ ปุตฺตมฺหิ ฯ ปุตฺตสฺสปิ มาตริ ฯ ปิตุปิ ปุตฺตมฺหิ ฯ ปุตฺตสฺสปิ ปิตริ ฯ ภาตุปิ ๒- ภคินิยา ฯ ภคินิยาปิ ภาตริ ติพฺโพ อาฆาโต ปจฺจุปฏฺิโต ภวิสฺสติ ติพฺโพ พฺยาปาโท ติพฺโพ มโนปโทโส ติพฺพํ วธกจิตฺตํ ฯ [๔๗] ทสวสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ สตฺตาหํ สตฺถนฺตรกปฺโป ภวิสฺสติ เต อญฺมญฺ ๓- มิคสญฺ ปฏิลภิสฺสนฺติ เตสํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปิตาติ วา ปิตุจฺฉาติ วาติ น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ภาตุปิ ภาตริ ฯ @ ม. อญฺมญฺสฺมิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๐.

ติณฺหานิ สตฺถานิ หตฺเถสุ ปาตุภวิสฺสนฺติ เต ติเณฺหน สตฺเถน เอส มิโคติ ๑- อญฺมญฺ ชีวิตา โวโรปิสฺสนฺติ ฯ {๔๗.๑} อถโข เตสํ ภิกฺขเว สตฺตานํ เอกจฺจานํ เอวํ ภวิสฺสติ มา จ มยํ กญฺจิ ๒- มา จ อเมฺห โกจิ ยนฺนูน มยํ ติณคหณํ วา วนคหณํ วา รุกฺขคหณํ วา นทีวิทุคฺคํ วา ปพฺพตวิสมํ วา ปวิสิตฺวา วนมูลผลาหารา ยาเปยฺยามาติ ฯ เต ติณคหณํ วา ๓- วนคหณํ วา รุกฺขคหณํ วา ๓- นทีวิทุคฺคํ วา ๓- ปพฺพตวิสมํ วา ๓- ปวิสิตฺวา สตฺตาหํ วนมูลผลาหารา ยาเปสฺสนฺติ ๔- ฯ เต ตสฺส สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ติณคหณา วนคหณา รุกฺขคหณา นทีวิทุคฺคา ปพฺพตวิสมา นิกฺขมิตฺวา อญฺมญฺ อาลิงฺคิตฺวา สภาสุ คายิสฺสนฺติ สมสฺสาสิสฺสนฺติ ทิฏฺา โภ สตฺตา ชีวสิ ตฺวํ ทิฏฺา โภ สตฺตา ชีวสีติ ฯ {๔๗.๒} อถโข เตสํ ภิกฺขเว สตฺตานํ เอวํ ภวิสฺสติ มยํ โข อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาทานเหตุ เอวรูปํ ๕- อายตํ าติกฺขยํ ปตฺตา ยนฺนูน มยํ กุสลํ กเรยฺยาม กึ กุสลํ กเรยฺยาม ยนฺนูน มยํ ปาณาติปาตา วิรเมยฺยาม อิทํ กุสลํ ธมฺมํ สมาทาย วตฺเตยฺยามาติ ฯ เต ปาณาติปาตา วิรมิสฺสนฺติ อิทํ กุสลํ ธมฺมํ สมาทาย วตฺติสฺสนฺติ เต กุสลานํ ธมฺมานํ สมาทานเหตุ อายุนาปิ วฑฺฒิสฺสนฺติ วณฺเณนปิ วฑฺฒิสฺสนฺติ เตสํ อายุนาปิ วฑฺฒมานานํ วณฺเณนปิ วฑฺฒมานานํ ทสวสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ วีสติวสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ {๔๗.๓} อถโข เตสํ ภิกฺขเว สตฺตานํ เอวํ ภวิสฺสติ มยํ โข กุสลานํ @เชิงอรรถ: ยุ. อาเมณฺฑิตํ ฯ ม. กิญฺจิ ฯ ยุ. วาสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ @ ยุ. ยาเปยฺยนฺติ ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๑.

ธมฺมานํ สมาทานเหตุ อายุนาปิ วฑฺฒาม วณฺเณนปิ วฑฺฒาม ยนฺนูน มยํ ภิยฺโยโส มตฺตาย กุสลํ กเรยฺยาม กึ กุสลํ กเรยฺยาม ๑- ยนฺนูน มยํ อทินฺนาทานา วิรเมยฺยาม กาเมสุ มิจฺฉาจารา วิรเมยฺยาม มุสาวาทา วิรเมยฺยาม ปิสุณาย วาจาย วิรเมยฺยาม ผรุสาย วาจาย วิรเมยฺยาม สมฺผปฺปลาปา วิรเมยฺยาม อภิชฺฌํ ปชเหยฺยาม พฺยาปาทํ ปชเหยฺยาม มิจฺฉาทิฏฺึ ปชเหยฺยาม ตโย ธมฺเม ปชเหยฺยาม อธมฺมราคํ วิสมโลภํ มิจฺฉาธมฺมํ ยนฺนูน มยํ มตฺเตยฺยา อสฺสาม เปตฺเตยฺยา สามญฺา พฺรหฺมญฺา กุเล เชฏฺาปจายิโน อิทํ กุสลํ ธมฺมํ สมาทาย วตฺเตยฺยามาติ ฯ {๔๗.๔} เต มตฺเตยฺยา ภวิสฺสนฺติ เปตฺเตยฺยา สามญฺ พฺรหฺมญฺา กุเล เชฏฺาปจายิโน อิทํ กุสลํ ธมฺมํ สมาทาย วตฺติสฺสนฺติ เตสํ ๒- กุสลานํ ธมฺมานํ สมาทานเหตุ อายุนาปิ วฑฺฒิสฺสนฺติ วณฺเณนปิ วฑฺฒิสฺสนฺติ เตสํ อายุนาปิ วฑฺฒมานานํ วณฺเณนปิ วฑฺฒมานานํ วีสติวสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ จตฺตาฬีสวสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ จตฺตาฬีสวสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ อสีติวสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ อสีติวสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ สฏฺิวสฺสสตายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ สฏฺิวสฺสสตายุกานํ มนุสฺสานํ วีสติติวสฺสสตายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ วีสติติวสฺสสตายุกานํ มนุสฺสานํ จตฺตาฬีสฉวสฺสสตายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ จตฺตาฬีส- ฉวสฺสสตายุกานํ มนุสฺสานํ เทฺววสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ เทฺววสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ จตฺตาริวสฺสสหสฺสายุกา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. กิ กุสลํ กเรยฺยามาติ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. เต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๒.

ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ จตฺตาริวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ อฏฺวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ อฏฺวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ วีสติวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ วีสติวสฺส- สหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ จตฺตาฬีสวสฺสสหสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ จตฺตาฬีสวสฺสสหสฺสายุกานํ มนุสฺสานํ อสีติวสฺส- สหสฺสายุกา ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ [๔๘] อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ ปญฺจวสฺสสติกา กุมาริกา อลํปเตยฺยา ภวิสฺสนฺติ ฯ อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ ตโย อาพาธา ภวิสฺสนฺติ อิจฺฉา อนสนํ ชรา ฯ อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อยํ ชมฺพุทีโป อิทฺโธ เจว ภวิสฺสติ ผีโต จ กุกฺกุฏสมฺปาติตา ๑- คามนิคมราชธานิโย ฯ อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อยํ ชมฺพุทีโป อวีจิ มญฺเ ผุโฏ ภวิสฺสติ มนุสฺเสหิ เสยฺยถาปิ นฬวนํ วา สารวนํ วา ๒- ฯ {๔๘.๑} อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อยํ พาราณสี เกตุมตี นาม ราชธานี ภวิสฺสติ อิทฺธา เจว ผีตา จ พหุชนา จ อากิณฺณมนุสฺสา จ สุภิกฺขา จ ฯ อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ อิมสฺมึ ชมฺพุทีเป จตุราสีตินครสหสฺสานิ ภวิสฺสนฺติ เกตุมติ- ราชธานีปมุขานิ ฯ อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ เกตุมตี- ราชธานิยา สงฺโข นาม ราชา อุปฺปชฺชิสฺสติ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. กุกฺกุฏสมฺปาทิกา ฯ ม. ยุ. สรวนํ วา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๓.

จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ฯ ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวิสฺสนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวิสฺสนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปวึ สาครปริยนฺตํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสิสฺสติ ฯ {๔๘.๒} อสีติวสฺสสหสฺสายุเกสุ ภิกฺขเว มนุสฺเสสุ เมตฺเตยฺโย นาม ภควา โลเก อุปฺปชฺชิสฺสติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา เสยฺยถาปาหเมตรหิ โลเก อุปฺปนฺโน อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา ฯ {๔๘.๓} โส อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทสฺสติ เสยฺยถาปาหเมตรหิ อิมํ โลกํ สเทวกํ สมารกํ สพฺรหฺมกํ สสฺสมณพฺราหฺมณึ ปชํ สเทวมนุสฺสํ สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทมิ ฯ โส ธมฺมํ เทเสสฺสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสสฺสติ เสยฺยถาปาหเมตรหิ ธมฺมํ เทเสมิ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสมิ ฯ โส อเนกสหสฺสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๔.

ภิกฺขุสงฺฆํ ปริหริสฺสติ เสยฺยถาปาหํ เอตรหิ อเนกสตํ ภิกฺขุสงฺฆํ ปริหรามิ ฯ {๔๘.๔} อถโข ภิกฺขเว สงฺโข นาม ราชา โย โส ๑- ยูโป รญฺ มหาปนาเทน การาปิโต ตํ ยูปํ อุสฺสาเปตฺวา อชฺฌาวสิตฺวา [๒]- วิสฺสชฺชิตฺวา สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวณิพฺพกยาจกานํ ทานํ ทตฺวา เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส สนฺติเก เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิสฺสติ ฯ โส เอวํ ปพฺพชิโต สมาโน เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต นจิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสติ ฯ [๔๙] อตฺตทีปา ภิกฺขเว วิหรถ อตฺตสรณา อนญฺสรณา ธมฺมทีปา ธมฺมสรณา อนญฺสรณา ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อตฺตทีโป วิหรติ อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ ธมฺมทีโป ธมฺมสรโณ อนญฺสรโณ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. เยนสฺส ฯ ม. ตํ ทตฺวา ฯ ยุ. ททิตฺวา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๕.

เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อตฺตทีโป วิหรติ อตฺตสรโณ อนญฺสรโณ ธมฺมทีโป ธมฺมสรโณ อนญฺสรโณ ฯ [๕๐] โคจเร ภิกฺขเว จรถ สเก เปตฺติเก วิสเย ฯ โคจเร ภิกฺขเว จรนฺตา สเก เปตฺติเก วิสเย อายุนาปิ วฑฺฒิสฺสถ วณฺเณนปิ วฑฺฒิสฺสถ สุเขนปิ วฑฺฒิสฺสถ โภเคนปิ วฑฺฒิสฺสถ พเลนปิ วฑฺฒิสฺสถ ฯ {๕๐.๑} กิญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อายุสฺมึ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ วิริยสมาธิปธาน ... จิตฺตสมาธิปธาน ... วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ โส อิเมสํ จตุนฺนํ อิทฺธิปาทานํ ภาวิตตฺตา พหุลีกตตฺตา อากงฺขมาโน กปฺปํ วา ติฏฺเยฺย กปฺปาวเสสํ วา ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อายุสฺมึ ฯ {๕๐.๒} กิญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วณฺณสฺมึ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สีลวา โหติ ปาติโมกฺขสํวรสํวุโต วิหรติ อาจารโคจรสมฺปนฺโน อนุมตฺเตสุ วชฺเชสุ ภยทสฺสาวี สมาทาย สิกฺขติ สิกฺขาปเทสุ ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน วณฺณสฺมึ ฯ {๕๐.๓} กิญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สุขสฺมึ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ ฯ ตติยํ ฌานํ ฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สุขสฺมึ ฯ {๕๐.๔} กิญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน โภคสฺมึ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๖.

ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ กรุณาสหคเตน เจตสา ฯ มุทิตาสหคเตน เจตสา ฯ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน โภคสฺมึ ฯ {๕๐.๕} กิญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน พลสฺมึ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน พลสฺมึ ฯ นาหํ ภิกฺขเว อญฺ เอกพลมฺปิ สมนุปสฺสามิ เอวํ ๑- ทุปฺปสหํ ยถายิทํ ภิกฺขเว มารพลํ กุสลานํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ สมาทานเหตุ เอวมิทํ ปุญฺ ปวฑฺฒตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ จกฺกวตฺติสุตฺตํ นิฏฺิตํ ตติยํ ๒- ฯ ------------------- @เชิงอรรถ: ม. ยํ เอวํ ฯ ยุ. จกฺกวตฺติสีหนาทสุตฺตนฺตํ ตติยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๗.

อคฺคญฺสุตฺตํ [๕๑] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ ปุพฺพาราเม มิคารมาตุปาสาเท ฯ เตน โข ปน สมเยน วาเสฏฺภารทฺวาชา ภิกฺขูสุ ปริวสนฺติ ภิกฺขุภาวํ อากงฺขมานา ฯ อถโข ภควา สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต ปาสาทา โอโรหิตฺวา ปาสาทปจฺฉายายํ อพฺโภกาเส จงฺกมติ ฯ {๕๑.๑} อทฺทสา โข วาเสฏฺโ ภควนฺตํ สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิตํ ปาสาทา โอโรหิตฺวา ปาสาทปจฺฉายายํ อพฺโภกาเส จงฺกมนฺตํ ทิสฺวาน ภารทฺวาชํ อามนฺเตสิ อยํ อาวุโส ภารทฺวาช ภควา สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต ปาสาทา โอโรหิตฺวา ปาสาทปจฺฉายายํ อพฺโภกาเส จงฺกมติ อายามาวุโส ภารทฺวาช เยน ภควา เตนุปสงฺกมิสฺสาม อปฺเปวนาม ลเภยฺยาม ภควโต สมฺมุขา ๑- ธมฺมึ กถํ สวนายาติ ฯ เอวมาวุโสติ โข ภารทฺวาโช วาเสฏฺสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ {๕๑.๒} อถโข วาเสฏฺภารทฺวาชา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ภควนฺตํ จงฺกมนฺตํ อนุจงฺกมึสุ ฯ อถโข ภควา วาเสฏฺ อามนฺเตสิ ตุเมฺห ขฺวตฺถ วาเสฏฺ๒- พฺราหฺมณชจฺจา พฺราหฺมณกุลีนา พฺราหฺมณกุลา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตา กจฺจิ โว วาเสฏฺ๓- พฺราหฺมณา น อกฺโกสนฺติ น ปริภาสนฺตีติ ฯ ตคฺฆ โน ภนฺเต พฺราหฺมณา อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ อตฺตรูปาย @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สนฺติกา ฯ ๒-๓ ม. ยุ. วาเสฏฺ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๘.

ปริภาสาย ปริปุณฺณาย โน อปริปุณฺณายาติ ฯ ยถากถํ ปน โว วาเสฏฺา พฺราหฺมณา อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ อตฺตรูปาย ปริภาสาย ปริปุณฺณาย โน อปริปุณฺณายาติ ฯ พฺราหฺมณา ภนฺเต เอวมาหํสุ พฺราหฺมโณ ว เสฏฺโ วณฺโณ หีนา อญฺเ วณฺณา พฺราหฺมโณ ว สุกฺโก วณฺโณ กณฺหา อญฺเ วณฺณา พฺราหฺมณา ว สุชฺฌนฺติ โน อพฺราหฺมณา พฺราหฺมณา ๑- พฺรหฺมุโน ปุตฺตา โอรสา มุขโต ชาตา พฺรหฺมชา พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทา เต ตุเมฺห เสฏฺ วณฺณํ หิตฺวา หีนมตฺถวณฺณํ อชฺฌุปคตา ยทิทํ มุณฺฑเก สมณเก อิพฺเภ กเณฺห พนฺธุปาทา ปจฺเจติ ๒- ตยิทํ น สาธุ ตยิทํ นปฺปฏิรูปํ ยํ ตุเมฺห เสฏฺ วณฺณํ หิตฺวา หีนมตฺถวณฺณํ อชฺฌุปคตา ยทิทํ มุณฺฑเก สมณเก อิพฺเภ กเณฺห พนฺธุปาทา ปจฺเจติ ฯ เอวํ โข โน ภนฺเต พฺราหฺมณา อกฺโกสนฺติ ปริภาสนฺติ อตฺตรูปาย ปริภาสาย ปริปุณฺณาย โน อปริปุณฺณายาติ ฯ {๕๑.๓} ตคฺฆ โว วาเสฏฺา พฺราหฺมณา โปราณํ อสรนฺตา เอวมาหํสุ พฺราหฺมโณ ว เสฏฺโ วณฺโณ หีนา อญฺเ วณฺณา พฺราหฺมโณ ว สุกฺโก วณฺโณ กณฺหา อญฺเ วณฺณา พฺราหฺมณา ว สุชฺฌนฺติ โน อพฺราหฺมณา พฺราหฺมณา ๑- พฺรหฺมุโน ปุตฺตา โอรสา มุขโต ชาตา พฺรหฺมชา พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทาติ ฯ ทิสฺสนฺติ โข ปน วาเสฏฺา พฺราหฺมณานํ พฺราหฺมณิโย อุตุนิโยปิ คพฺภินิโยปิ วิชายมานาปิ ปายมานาปิ เต จ พฺราหฺมณา โยนิชา ว สมานา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. พฺราหฺมณา ว ฯ เอวมุปริ ฯ ม. ยุ. พนฺธุปาทาปจฺเจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๙.

เอวมาหํสุ พฺราหฺมโณ ว เสฏฺโ วณฺโณ ฯเปฯ พฺรหฺมทายาทาติ ฯ เต จ ๑- พฺรหฺมานญฺเจว อพฺภาจิกฺขนฺติ มุสา จ ภาสนฺติ พหุญฺจ อปุญฺ ปสวนฺติ ฯ [๕๒] จตฺตาโรเม วาเสฏฺา วณฺณา ขตฺติยา พฺราหฺมณา เวสฺสา สุทฺทา ฯ ขตฺติโยปิ โข วาเสฏฺา อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี กาเมสุ มิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ๒- ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺี ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เยเม ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา สาวชฺชา สาวชฺชสงฺขาตา อเสวิตพฺพา อเสวิตพฺพสงฺขาตา นาลมริยา นาลมริยสงฺขาตา กณฺหา กณฺหวิปากา วิญฺุครหิตา ฯ ขตฺติเยปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ ฯ พฺราหฺมโณปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ เวสฺโสปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ สุทฺโทปิ โข วาเสฏฺา อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ อทินฺนาทายี ฯเปฯ มิจฺฉาทิฏฺี ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เยเม ธมฺมา อกุสลา อกุสลสงฺขาตา ฯเปฯ กณฺหา กณฺหวิปากา วิญฺุครหิตา สุทฺเทปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ ฯ [๕๓] ขตฺติโยปิ โข วาเสฏฺา อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต กาเมสุ มิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต มุสาวาทา ปฏิวิรโต ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต อนภิชฺฌาลุ อพฺยาปนฺนจิตฺโต สมฺมาทิฏฺี ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เยเม ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ปิสุณาวาโจ ผรุสาวาโจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๐.

อนวชฺชา อนวชฺชสงฺขาตา เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา อลมริยา อลมริยสงฺขาตา สุกฺกา สุกฺกวิปากา วิญฺุปสตฺถา ฯ ขตฺติเยปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ ฯ พฺราหฺมโณปิ โข วาเสฏฺา ฯ เวสฺโสปิ โข วาเสฏฺา ฯ สุทฺโทปิ โข วาเสฏฺา อิเธกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ ฯเปฯ อนภิชฺฌาลุ อพฺยาปนฺนจิตฺโต สมฺมาทิฏฺี ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เยเม ธมฺมา กุสลา กุสลสงฺขาตา อนวชฺชา อนวชฺชสงฺขาตา เสวิตพฺพา เสวิตพฺพสงฺขาตา อลมริยา อลมริยสงฺขาตา สุกฺกา สุกฺกวิปากา วิญฺุปสตฺถา ฯ สุทฺเทปิ เต อิเธกจฺเจ สนฺทิสฺสนฺติ ฯ {๕๓.๑} อิเมสุ โข วาเสฏฺา จตูสุ วณฺเณสุ เอวํ อุภยโพฺยกิณฺเณสุ ๑- วตฺตมาเนสุ กณฺหสุกฺเกสุ ธมฺเมสุ วิญฺุวิครหิเตสุ เจว วิญฺุปสตฺเถสุ จ ยเทตฺถ พฺราหฺมณา เอวมาหํสุ พฺราหฺมโณ ว เสฏฺโ วณฺโณ หีนา อญฺเ วณฺณา พฺราหฺมโณ ว สุกฺโก วณฺโณ กณฺหา อญฺเ วณฺณา พฺราหฺมณา ว สุชฺฌนฺติ โน อพฺราหฺมณา พฺราหฺมณา พฺรหฺมุโน ปุตฺตา โอรสา มุขโต ชาตา พฺรหฺมชา พฺรหฺมนิมฺมิตา พฺรหฺมทายาทาติ ฯ ตนฺเตสํ วิญฺู นานุชานนฺติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อิเมสํ หิ วาเสฏฺา จตุนฺนํ วณฺณานํ โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณกวสญฺโชโน สมฺมทญฺา- วิมุตฺโต โส เนสํ อคฺคมกฺขายติ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อุภยโอกิณฺเณสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๑.

ตทมินาเปตํ วาเสฏฺา ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ธมฺโม ๑- เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ [๕๔] ชานาติ โข วาเสฏฺา ราชา ปเสนทิ โกสโล สมโณ โคตโม อนุตฺตโร ๒- สกฺยกุลา ปพฺพชิโตติ ฯ สกฺยา โข ปน วาเสฏฺา รญฺโ ปเสนทิสฺส โกสลสฺส อนนฺตรา ๓- อนุยนฺตา ภวนฺติ ฯ กโรนฺติ โข วาเสฏฺา สกฺยา รญฺเ ปเสนทิมฺหิ โกสเล นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ ฯ อิติ โข วาเสฏฺา ยํ กโรนฺติ สกฺยา รญฺเ ปเสนทิมฺหิ โกสเล นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ กโรติ ตํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ตถาคเต นิปจฺจการํ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ นนุ สุชาโต สมโณ โคตโม ทุชฺชาโตหมสฺมิ พลวา สมโณ โคตโม ทุพฺพโลหมสฺมิ ปาสาทิโก สมโณ โคตโม ทุพฺพณฺโณหมสฺมิ มเหสกฺโข สมโณ โคตโม อปฺเปสกฺโขหมสฺมีติ อถโข นํ ธมฺมํเยว สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุกโรนฺโต ธมฺมํ มาเนนฺโต ธมฺมํ ปูเชนฺโต ธมฺมํ อปจยมาโน ฯ เอวํ ราชา ปเสนทิ โกสโล ตถาคเต นิปจฺจการํ กโรติ อภิวาทนํ ปจฺจุฏฺานํ อญฺชลิกมฺมํ สามีจิกมฺมํ ฯ อิมินา ๔- โข เอวํ ๕- วาเสฏฺา ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ยถา ธมฺโม เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ [๕๕] ตุเมฺห ขฺวตฺถ วาเสฏฺา นานาชจฺจา นานานามา นานาโคตฺตา นานากุลา อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชิตา เก ตุเมฺหติ @เชิงอรรถ: ม. ธมฺโม ว ฯ ม. อนนฺตรา ฯ ม. ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ @ ม. อิมินาปิ ฯ ม. ยุ. เอตํ วาเสฏฺ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๒.

ปุฏฺา สมานา สมณา สกฺยปุตฺติยามฺหาติ ปฏิชานาถาติ ๑- ฯ ยสฺส โข ปนสฺส วาเสฏฺา ตถาคเต สทฺธา นิวิฏฺา มูลชาตา ปติฏฺิตา ทฬฺหา อสํหาริยา ๒- สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมึ ตสฺเสตํ กลฺลํ วาจาย ภควโตมฺหิ ปุตฺโต โอรโส มุขโต ชาโต ธมฺมโช ธมฺมนิมฺมิโต ธมฺมทายาโทติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ตถาคตสฺส เหตํ วาเสฏฺา อธิวจนํ ธมฺมกาโย อิติปิ พฺรหฺมกาโย อิติปิ ธมฺมภูโต อิติปิ พฺรหฺมภูโต อิติปิ ฯ [๕๖] โหติ โข โส วาเสฏฺา สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก สํวฏฺฏติ สํวฏฺฏมาเน โลเก เยภุยฺเยน สตฺตา อาภสฺสรสํวตฺตนิกา โหนฺติ เต ตตฺถ [๒]- มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺนฺติ ฯ โหติ โข โส วาเสฏฺา สมโย ยํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน อยํ โลโก วิวฏฺฏติ วิวฏฺฏมาเน โลเก เยภุยฺเยน สตฺตา อาภสฺสรกายา จวิตฺวา อิตฺถตฺตํ อาคจฺฉนฺติ เต จ โหนฺติ มโนมยา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ ติฏฺนฺติ ฯ {๕๖.๑} เอโกทกีกูตํ โข ปน วาเสฏฺา เตน สมเยน โหติ อนฺธกาโร อนฺธการติมิสา น จนฺทิมสุริยา ปญฺายนฺติ น นกฺขตฺตานิ ตารกรูปานิ ปญฺายนฺติ น รตฺตินฺทิวา ปญฺายนฺติ น มาสทฺธมาสา ปญฺายนฺติ น อุตุสํวจฺฉรา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อสํหาริกา ฯ ม. ยุ. โหนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๓.

ปญฺายนฺติ น อิตฺถีปุริสา ๑- ปญฺายนฺติ ฯ สตฺตา สตฺตาเตฺวว สงฺขฺยํ คจฺฉนฺติ ฯ อถโข เตสํ วาเสฏฺา สตฺตานํ กทาจิ กรหจิ ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน รสปวี อุทกสฺมึ สมนฺตานิ ๒- เสยฺยถาปิ นาม ปยตตฺตสฺส นิพฺพายมานสฺส อุปริ สนฺตานกํ โหติ เอวเมวํ ๓- ปาตุรโหติ สา อโหสิ วณฺณสมฺปนฺนา คนฺธสมฺปนฺนา รสสมฺปนฺนา เสยฺยถาปิ นาม สมฺปนฺนา วา สปฺปิ สมฺปนฺนํ วา นวนีตํ เอวํวณฺณา อโหสิ เสยฺยถาปิ นาม ขุทฺทมธุํ อเนฬกํ เอวมสฺสาทา อโหสิ ฯ {๕๖.๒} อถโข วาเสฏฺา อญฺตโร สตฺโต โลลชาติโก อมฺโภ กิเมวิทํ ภวิสฺสตีติ รสปวึ องฺคุลิยา สายิ ตสฺส รสปวึ องฺคุลิยา สายโต อจฺฉาเทสิ ตณฺหาปสฺส ๔- โอกฺกมิ ฯ อญฺเปิ ๕- โข วาเสฏฺา สตฺตา ตสฺส สตฺตสฺส ทิฏฺานุคตึ อาปชฺชมานา รสปวึ องฺคุลิยา สายึสุ ฯ เตสํ รสปวึ องฺคุลิยา สายตํ อจฺฉาเทติ ตณฺหา จ เนสํ โอกฺกมิ ฯ {๕๖.๓} อถโข เต วาเสฏฺา สตฺตา รสปวึ หตฺเถหิ อาลุปฺปการกํ อุปกฺกมึสุ ปริภุญฺชิตุํ ฯ ยโต โข วาเสฏฺา สตฺตา รสปวึ หตฺเถหิ อาลุปฺปการกํ อุปกฺกมึสุ ปริภุญฺชิตุํ อถ เตสํ สตฺตานํ สยํปภา อนฺตรธายิ ฯ สยํปภาย อนฺตรหิตาย จนฺทิมสุริยา ปาตุรเหสุํ จนฺทิมสุริเยสุ ปาตุภูเตสุ นกฺขตฺตานิ ตารกรูปานิ ปาตุรเหสุํ นกฺขตฺเตสุ ตารกรูเปสุ ปาตุภูเตสุ รตฺตินฺทิวา ปญฺายึสุ รตฺตินฺทิเวสุ ปญฺายมาเนสุ มาสทฺธมาสา ปญฺายึสุ มาสทฺธมาเสสุ ปญฺายมาเนสุ อุตุสํวจฺฉรา ปญฺายึสุ เอตฺตาวตา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อิตฺถิปุมา ฯ ม. ยุ. สมตานิ ฯ ม. เอวเมว ฯ เอวมุปริ ฯ @ ม. ยุ. ตณฺหา จสฺส ฯ ยุ. อญฺตเรปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๔.

โข วาเสฏฺา อยํ โลโก ปุน วิวฏฺโฏ โหติ ฯ [๕๗] อถโข เต วาเสฏฺา สตฺตา รสปวึ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา ๑- จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ฯ ยถา ยถา โข เต วาเสฏฺา สตฺตา รสปวึ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ตถา ตถา เตสํ สตฺตานํ ขรตฺตญฺเจว กายสฺมึ โอกฺกมิ วณฺณเววณฺณตา จ ปญฺายิตฺถ ฯ เอกิทํ สตฺตา วณฺณวนฺโต โหนฺติ เอกิทํ สตฺตา ทุพฺพณฺณา ฯ ตตฺถ เย เต สตฺตา วณฺณวนฺโต เต ทุพฺพณฺเณ สตฺเต อติมญฺนฺติ มยเมเตหิ วณฺณวนฺตตรา อเมฺหเหเต ทุพฺพณฺณตราติ ฯ เตสํ วณฺณาติมานปจฺจยา มานาติมานชาติกานํ รสปวี อนฺตรธายิ ฯ รสปวิยา อนฺตรหิตาย สนฺนิปตึสุ สนฺนิปติตฺวา อนุตฺถุนึสุ อโห รสํ อโห รสนฺติ ฯ ตเทตรหิปิ มนุสฺสา กิญฺจิเทว สุรสํ ๒- ลภิตฺวา เอวมาหํสุ อโห รสํ อโห รสนฺติ ฯ ตเทว โปราณํ อคฺคญฺ อกฺขรํ อนุสฺสรนฺติ ๓- น เตฺววสฺส อตฺถํ อาชานนฺติ ฯ [๕๘] อถโข เตสํ วาเสฏฺา สตฺตานํ รสปวิยา อนฺตรหิตาย ภูมิปปฺปฏิโก ๔- ปาตุรโหสิ ฯ เสยฺยถาปิ นาม อหิจฺฉตฺตโก เอวเมวํ ปาตุรโหสิ ฯ โส อโหสิ วณฺณสมฺปนฺโน คนฺธสมฺปนฺโน รสสมฺปนฺโน เสยฺยถาปิ นาม สมฺปนฺนา วา สปฺปิ สมฺปนฺนํ วา นวนีตํ เอวํวณฺโณ อโหสิ เสยฺยถาปิ นาม ขุทฺทมธุํ อเนฬกํ @เชิงอรรถ: ยุ. ตทหารา ฯ ยุ. สาธุรสํ ฯ ยุ. อนุปตนฺติ ฯ เอวมุปริ ฯ @ ม. ยุ. ภูมิปปฺปฏโก ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๕.

เอวมสฺสาโท อโหสิ ฯ {๕๘.๑} อถโข เต วาเสฏฺา สตฺตา ภูมิปปฺปฏิกํ อุปกฺกมึสุ ปริภุญฺชิตุํ เต [๑]- ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ฯ ยถา ยถา โข เต วาเสฏฺา สตฺตา ภูมิปปฺปฏิกํ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ตถา ตถา เตสํ สตฺตานํ ภิยฺโยโส มตฺตาย ขรตฺตญฺเจว กายสฺมึ โอกฺกมิ วณฺณเววณฺณตา จ ปญฺายิตฺถ ฯ เอกิทํ สตฺตา วณฺณวนฺโต โหนฺติ เอกิทํ สตฺตา ทุพฺพณฺณา ฯ ตตฺถ เย เต สตฺตา วณฺณวนฺโต เต ทุพฺพณฺเณ สตฺเต อติมญฺนฺติ มยเมเตหิ วณฺณวนฺตตรา อเมฺหเหเต ทุพฺพณฺณตราติ ฯ เตสํ วณฺณาติมาน- ปจฺจยา มานาติมานชาติกานํ ภูมิปปฺปฏิโก อนฺตรธายิ ฯ {๕๘.๒} ภูมิปปฺปฏิเก อนฺตรหิเต ปทาลตา ปาตุรโหสิ ฯ เสยฺยถาปิ นาม กลมฺพกา ๒- เอวเมวํ ปาตุรโหสิ ฯ สา อโหสิ วณฺณสมฺปนฺนา คนฺธสมฺปนฺนา รสสมฺปนฺนา เสยฺยถาปิ นาม สมฺปนฺนา วา สปฺปิ สมฺปนฺนํ วา นวนีตํ เอวํวณฺณา อโหสิ เสยฺยถาปิ นาม ขุทฺทมธุํ อเนฬกํ เอวมสฺสาทา อโหสิ ฯ อถโข เต วาเสฏฺา สตฺตา ปทาลตํ อุปกฺกมึสุ ปริภุญฺชิตุํ เต ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ฯ ยถา ยถา โข เต วาเสฏฺา สตฺตา ปทาลตํ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ตถา ตถา เตสํ สตฺตานํ ภิยฺโยโส มตฺตาย ขรตฺตญฺเจว กายสฺมึ โอกฺกมิ วณฺณเววณฺณตา จ ปญฺายิตฺถ ฯ เอกิทํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตํ ฯ ม. ยุ. กลมฺพุกา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๖.

สตฺตา วณฺณวนฺโต โหนฺติ เอกิทํ สตฺตา ทุพฺพณฺณา ฯ ตตฺถ เย เต สตฺตา วณฺณวนฺโต เต ทุพฺพณฺเณ สตฺเต อติมญฺนฺติ มยเมเตหิ วณฺณวนฺตตรา อเมฺหเหเต ทุพฺพณฺณตราติ ฯ เตสํ วณฺณาติมานปจฺจยา มานาติมานชาติกานํ ปทาลตา อนฺตรธายิ ฯ {๕๘.๓} ปทาลตาย อนฺตรหิตาย สนฺนิปตึสุ สนฺนิปติตฺวา อนุตฺถุนึสุ อหุ วต โน อหายิ วต โน ปทาลตาติ ฯ ตเทตรหิ มนุสฺสา เกนจิเทว ทุกฺขธมฺเมน ผุฏฺา เอวมาหํสุ อหุ วต โน อหายิ วต โนติ ฯ ตเทว โปราณํ อคฺคญฺ อกฺขรํ อนุสฺสรนฺติ น เตฺววสฺส อตฺถํ อาชานนฺติ ฯ [๕๙] อถโข เตสํ วาเสฏฺา สตฺตานํ ปทาลตาย อนฺตรหิตาย อกฏฺปาโก สาลิ ปาตุรโหสิ อกโณ อถุโส สุทฺโธ ๑- สุคนฺโธ ตณฺฑุลปฺผโล ฯ ยนฺตํ สายํ สายมาสาย อาหรนฺติ ปาโต ตํ โหติ ปกฺกํ ปฏิวิรุฬฺหํ ยนฺตํ ปาโต ปาตราสาย อาหรนฺติ สายํ ตํ โหติ ปกฺกํ ปฏิวิรุฬฺหํ นาปทานํ ปญฺายติ ฯ อถโข [๒]- วาเสฏฺา สตฺตา อกฏฺปากํ สาลึ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ฯ {๕๙.๑} ยถา ยถา โข เต วาเสฏฺา สตฺตา อกฏฺปากํ สาลึ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺสุ ตถา ตถา เตสํ สตฺตานํ ภิยฺโยโส มตฺตาย ขรตฺตญฺเจว กายสฺมึ โอกฺกมิ วณฺณเววณฺณตา จ ปญฺายิตฺถ ฯ อิตฺถิยา จ อิตฺถีลิงฺคํ ปาตุรโหสิ ปุริสสฺส ปุริสลิงฺคํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ เต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๗.

อิตฺถี จ สุทํ ๑- อติเวลํ ปุริสํ ๒- อุปนิชฺฌายติ ปุริโส จ อิตฺถึ ฯ เตสํ อติเวลํ อญฺมญฺ อุปนิชฺฌายนฺตานํ สาราโค อุทปาทิ ปริฬาโห กายสฺมึ โอกฺกมิ ฯ เต ปริฬาหปจฺจยา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวึสุ ฯ {๕๙.๒} เย โข ปน เต วาเสฏฺา เตน สมเยน สตฺตา ปสฺสนฺติ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺเต อญฺเ ปํสุํ ขิปนฺติ อญฺเ เสฏฺึ ขิปนฺติ อญฺเ โคมยํ ขิปนฺติ นสฺส วสลิ ๓- นสฺส วสลีติ ๓- ฯ กถญฺหิ นาม สตฺโต สตฺตสฺส เอวรูปํ กริสฺสตีติ ฯ ตเทตรหิปิ มนุสฺสา เอกจฺเจสุ ชนปเทสุ วธนิยา ๔- นิพฺพุยฺหมานาย อญฺเ ปํสุํ ขิปนฺติ อญฺเ เสฏฺึ ขิปนฺติ อญฺเ โคมยํ ขิปนฺติ ฯ ตเทว โปราณํ อคฺคญฺ อกฺขรํ อนุสฺสรนฺติ น เตฺววสฺส อตฺถํ อาชานนฺติ ฯ [๖๐] อธมฺมสมฺมตํ ตํ ๕- โข ปน วาเสฏฺา เตน สมเยน โหติ ตเทตรหิ ธมฺมสมฺมตํ ฯ เย โข ปน เต ๖- วาเสฏฺา เตน สมเยน สตฺตา เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวนฺติ เตมาสํปิ เทฺวมาสํปิ น ลภนฺติ คามํ วา นิคมํ วา ปวิสิตุํ ฯ ยโต โข วาเสฏฺา เต สตฺตา ตสฺมึ อสทฺธมฺเม อติเวลํ ปาตพฺยตํ อาปชฺชึสุ อถ อคารานิ อุปกฺกมึสุ กาตุํ ตสฺเสว อสทฺธมฺมสฺส ปฏิจฺฉาทนตฺถํ ฯ อถโข วาเสฏฺา อญฺตรสฺส สตฺตสฺส อลสชาติกสฺส เอตทโหสิ อมฺโภ กิเมวาหํ วิหญฺามิ สาลึ อาหรนฺโต สายํ สายมาสาย ปาโต ปาตราสาย ยนฺนูนาหํ สาลึ อาหเรยฺยํ สกิเทว สายํ ปาตราสายาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ปุริสํ อติเวลํ ฯ ม. ยุ. อสุจิ ฯ @ ม. ยุ. วธุยา ฯ ๕-๖ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๘.

{๖๐.๑} อถโข โส วาเสฏฺา สตฺโต สาลึ อาหาสิ สกิเทว สายํ ปาตราสายาติ ๑- ฯ อถโข วาเสฏฺา อญฺตโร สตฺโต เยน โส สตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ สตฺตํ เอตทโวจ เอหิ โภ สตฺต สาลาหารํ คมิสฺสามาติ ฯ อลํ โภ สตฺต อาหโฏ เม สาลิ สกิเทว สายํ ปาตราสายาติ ฯ {๖๐.๒} อถโข โส วาเสฏฺา สตฺโต ตสฺส สตฺตสฺส ทิฏฺานุคตึ อาปชฺชมาโน สาลึ อาหาสิ สกิเทว ทฺวีหาย ๒- เอวํปิ กิร โภ สาธูติ ฯ {๖๐.๓} อถโข วาเสฏฺา อญฺตโร สตฺโต เยน โส สตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ สตฺตํ เอตทโวจ เอหิ โภ สตฺต สาลาหารํ คมิสฺสามาติ ฯ อลํ โภ สตฺต อาหโฏ เม สาลิ สกิเทว สายํ ปาตราสายาติ ๑- ฯ {๖๐.๔} อถโข โส วาเสฏฺา สตฺโต ตสฺส สตฺตสฺส ทิฏฺานุคตึ อาปชฺชมาโน สาลึ อาหาสิ สกิเทว จตูหาย เอวํ ๓- กิร โภ สาธูติ ฯ อถโข วาเสฏฺา อญฺตโร สตฺโต เยน โส สตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ตํ สตฺตํ เอตทโวจ เอหิ โภ สตฺต สาลาหารํ คมิสฺสามาติ ฯ อลํ โภ สตฺต อาหโฏ เม สาลิ สกิเทว จตูหายาติ ฯ {๖๐.๕} อถโข โส วาเสฏฺา สตฺโต ตสฺส สตฺตสฺส ทิฏฺานุคตึ อาปชฺชมาโน สาลึ อาหาสิ สกิเทว อฏฺาหาย เอวํ ๓- กิร โภ สาธูติ ฯ {๖๐.๖} ยโต โข เต วาเสฏฺา สตฺตา สนฺนิธิการกํ สาลึ อุปกฺกมึสุ ปริภุญฺชิตุํ ฯ อถโข วาเสฏฺ๔- กโณ ตณฺฑุลํ ปริโยนทฺธิ ๕- ถุโสปิ ตณฺฑุลํ ปริโยนทฺธิ ๕- ลุนํปิ @เชิงอรรถ: ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ทฺวีหายาติ ฯ ม. ยุ. เอวํปิ ฯ @ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ปริโยนนฺธิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.

นปฺปฏิวิรุฬฺหํ อปทานํ ปญฺายิตฺถ สณฺฑสณฺฑา สาลโย ๑- อฏฺสุ ฯ [๖๑] อถโข เต วาเสฏฺา สตฺตา สนฺนิปตึสุ สนฺนิปติตฺวา อนุตฺถนึสุ ปาปกา วต โภ ธมฺมา สตฺเตสุ ปาตุภูตา มยํ หิ ปุพฺเพ มโนมยา อหุมฺหา ปีติภกฺขา สยํปภา อนฺตลิกฺขจรา สุภฏฺายิโน จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺมฺหา เตสํ โน อมฺหากํ กทาจิ กรหจิ จิรํ ๒- ทีฆสฺส อทฺธุโน อจฺจเยน รสปวี อุทกสฺมึ สมนฺตานิ สา อโหสิ วณฺณสมฺปนฺนา คนฺธสมฺปนฺนา รสสมฺปนฺนา เต มยํ รสปวึ หตฺเถหิ อาลุปฺปการกํ อุปกฺกมิมฺหา ๓- ปริภุญฺชิตุํ เตสนฺโน รสปวึ หตฺเถหิ อาลุปฺปการกํ อุปกฺกมตํ ปริภุญฺชิตุํ สยํปภา อนฺตรธายิ สยํปภาย ๔- อนฺตรหิตาย จนฺทิมสุริยา ปาตุรเหสุํ ๕- จนฺทิมสุริเยสุ ปาตุภูเตสุ นกฺขตฺตานิ ตารกรูปานิ ปาตุรเหสุํ ๕- นกฺขตฺเตสุ ตารกรูเปสุ ปาตุภูเตสุ รตฺตินฺทิวา ปญฺายึสุ รตฺตินฺทิเวสุ ปญฺายมาเนสุ มาสทฺธมาสา ปญฺายึสุ มาสทฺธมาเสสุ ปญฺายมาเนสุ อุตุสํวจฺฉรา ปญฺายึสุ เต มยํ รสปวึ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺมฺหา เตสํ โน ปาปกานํเยว อกุสลานํ ธมฺมานํ ปาตุภาวา รสปวี อนฺตรธายิ รสปวิยา อนฺตรหิตาย ภูมิปปฺปฏิโก ปาตุรโหสิ โส อโหสิ วณฺณสมฺปนฺโน คนฺธสมฺปนฺโน รสสมฺปนฺโน เต มยํ ภูมิปปฺปฏิกํ อุปกฺกมิมฺหา ๓- ปริภุญฺชิตุํ เต มยํ ตํ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺมฺหา เตสํ โน ปาปกานํเยว อกุสลานํ ธมฺมานํ @เชิงอรรถ: ยุ. สาลิโย ฯ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. อุปกฺกมิมฺห ฯ @ ม. ตาย ฯ ยุ. ปาตุรหํสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๐.

ปาตุภาวา ภูมิปปฺปฏิโก อนฺตรธายิ ภูมิปปฺปฏิเก อนฺตรหิเต ปทาลตา ปาตุรโหสิ สา อโหสิ วณฺณสมฺปนฺนา คนฺธสมฺปนฺนา รสสมฺปนฺนา เต มยํ ปทาลตํ อุปกฺกมิมฺหา ปริภุญฺชิตุํ เต มยํ ตํ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺมฺหา เตสํ โน ปาปกานํเยว อกุสลานํ ธมฺมานํ ปาตุภาวา ปทาลตา อนฺตรธายิ ปทาลตาย อนฺตรหิตาย อกฏฺปาโก สาลิ ปาตุรโหสิ อกโณ อถุโส สุทฺโธ สุคนฺโธ ตณฺฑุลปฺผโล ยนฺตํ สายํ สายมาสาย อาหราม ปาโต ตํ โหติ ปกฺกํ ปฏิวิรุฬฺหํ ยนฺตํ ปาโต ปาตราสาย อาหราม สายนฺตํ โหติ ปกฺกํ ปฏิวิรุฬฺหํ นาปทานํ ปญฺายิตฺถ เต มยํ อกฏฺปากํ สาลึ ปริภุญฺชนฺตา ตพฺภกฺขา ตทาหารา จิรํ ทีฆมทฺธานํ อฏฺมฺหา เตสนฺโน ปาปกานํเยว อกุสลานํ ธมฺมานํ ปาตุภาวา กโณปิ ตณฺฑุลํ ปริโยนทฺธิ ถุโสปิ ตณฺฑุลํ ปริโยนทฺธิ ลูนํปิ นปฺปฏิวิรุฬฺหํ อปทานมฺปิ ปญฺายิตฺถ สณฺฑสณฺฑา สาลโย ิตา ยนฺนูน มยํ สาลึ วิภเชยฺยาม มริยาทํ เปยฺยามาติ ฯ อถโข [๑]- วาเสฏฺา สตฺตา สาลึ วิภชึสุ มริยาทํ เปสุํ ฯ [๖๒] อถโข วาเสฏฺา อญฺตโร สตฺโต โลลชาติโก สกํ ภาคํ ปริรกฺขนฺโต อญฺตรํ ภาคํ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา ปริภุญฺชิ ฯ ตเมนํ อคฺคเหสุํ คเหตฺวา เอตทโวจุํ ปาปกํ วต โภ สตฺต กโรสิ ยตฺร หิ นาม สกํ ภาคํ ปริรกฺขนฺโต อญฺตรํ ภาคํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๑.

อทินฺนํ อาทิยิตฺวา ปริภุญฺชสิ มา โภ ๑- สตฺต ปุน ๒- เอวรูปมกาสีติ ฯ เอวํ โภติ โข วาเสฏฺา โส สตฺโต เตสํ สตฺตานํ ปจฺจสฺโสสิ ฯ ทุติยมฺปิ โข วาเสฏฺา โส สตฺโต ฯเปฯ ตติยมฺปิ โข วาเสฏฺา โส สตฺโต สกํ ภาคํ ปริรกฺขนฺโต อญฺตรํ ภาคํ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา ปริภุญฺชิ ฯ ตเมนํ อคฺคเหสุํ คเหตฺวา ๓- เอตทโวจุํ ปาปกํ วต โภ สตฺต กโรสิ ยตฺร หิ นาม สกํ ภาคํ ปริรกฺขนฺโต อญฺตรํ ภาคํ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา ปริภุญฺชิ ๔- มา โภ ๑- สตฺต ปุนปิ เอวรูปํ อกาสีติ ฯ อญฺเ ปาณินา ปหรึสุ อญฺเ เลฑฺฑุนา ปหรึสุ อญฺเ ทณฺเฑน ปหรึสุ ฯ ตทคฺเค โข ปน วาเสฏฺา อทินฺนาทานํ ปญฺายติ ครหา ปญฺายติ มุสาวาโท ปญฺายติ ทณฺฑาทานํ ปญฺายติ ฯ {๖๒.๑} อถโข เสฏฺสตฺตา สนฺนิปตึสุ สนฺนิปติตฺวา อนุตฺถนึสุ ปาปกา วต โภ ธมฺมา สตฺเตสุ ปาตุภูตา ยตฺร หิ นาม อทินฺนาทานํ ปญฺายิสฺสติ ครหา ปญฺายิสฺสติ มุสาวาโท ปญฺายิสฺสติ ทณฺฑาทานํ ปญฺายิสฺสติ ยนฺนูน มยํ เอกํ สตฺตํ สมฺมนฺเนยฺยาม โย ๕- โน สมฺมาขียิตพฺพํ ขีเยยฺย สมฺมาครหิตพฺพํ ครเหยฺย สมฺมาปพฺพาเชตพฺพํ ปพฺพาเชยฺย มยํ ปนสฺส สาลีนํ ภาคํ อนุปทสฺสามาติ ฯ {๖๒.๒} อถโข เต วาเสฏฺา สตฺตา โย เนสํ สตฺโต อภิรูปตโร จ ทสฺสนียตโร จ ปาสาทิกตโร จ มเหสกฺขตโร จ ตํ สตฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ เอหิ โภ สตฺต สมฺมาขียิตพฺพํ ขียิ สมฺมาครหิตพฺพํ ครหิ สมฺมาปพฺพาเชตพฺพํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. มาสฺสุ โภ ฯ ม. ยุ. ปุนปิ ฯ ยุ. อคฺคเหตฺวา ฯ @ ม. ยุ. ปริภุญฺชสิ ฯ ๕. ยุ. โส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๒.

ปพฺพาเชหิ มยํ ปน โว สาลีนํ ภาคํ อนุปทสฺสามาติ ฯ เอวํ โภติ โข โส วาเสฏฺา สตฺโต เตสํ สตฺตานํ ปฏิสฺสุตฺวา สมฺมาขียิตพฺพํ ขียิ สมฺมาครหิตพฺพํ ครหิ สมฺมาปพฺพาเชตพฺพํ ปพฺพาเชสิ ฯ เต ปนสฺส สาลีนํ ภาคํ อนุปทํสุ ฯ [๖๓] มหาชนสมฺมโตติ โข วาเสฏฺา มหาสมฺมโตเตฺวว ปมํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ ฯ เขตฺตานํ อธิปตีติ โข วาเสฏฺา ขตฺติโย ขตฺติโยเตฺวว ทุติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ ฯ ธมฺเมน ปเรสํ ๑- รญฺเชตีติ โข วาเสฏฺา ราชา ราชาเตฺวว ตติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เอวเมวสฺส ๒- ขตฺติยมณฺฑลสฺส โปราเณน อคฺคญฺเน อกฺขเรน อภินิพฺพตฺติ อโหสิ ฯ เตสํเยว สตฺตานํ อญฺเสํ ๓- สทิสานํเยว โน อสทิสานํ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ [๖๔] อถโข เตสํ สตฺตานํเยว เอกจฺจานํ เอตทโหสิ ปาปกา วต โภ ธมฺมา สตฺเตสุ ปาตุภูตา ยตฺร หิ นาม อทินฺนาทานํ ปญฺายิสฺสติ ครหา ปญฺายิสฺสติ มุสาวาโท ปญฺายิสฺสติ ทณฺฑาทานํ ปญฺายิสฺสติ ปพฺพาชนํ ปญฺายิสฺสติ ยนฺนูน มยํ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วาเหยฺยามาติ ฯ เต ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วาเหสุํ ฯ ปาปเก อกุสเล ธมฺเม วาเหนฺตีติ โข วาเสฏฺา พฺราหฺมณาเตฺวว ปมํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ ฯ เต อรญฺายตเน ปณฺณกุฏิโย จ กริตฺวา ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ ฯ วีตงฺคารา วีตธูมา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปเร ฯ ม. ยุ. เอวเมตสฺส ฯ ม. ยุ. อนญฺเสํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.

ปณฺณมุสลา สายํ สายมาสาย ปาโต ปาตราสาย คามนิคม- ราชธานิโย โอสรนฺติ ฆาสเมสนา ฯ เต ฆาสํ ปฏิลภิตฺวา ปุนเทว อรญฺายตเน ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ ฯ ตเมนํ มนุสฺสา ทิสฺวา เอวมาหํสุ อิเม โข โภ สตฺตา อรญฺายตเน ปณฺณกุฏิโย กริตฺวา ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ วีตงฺคารา วีตธูมา ปณฺณมุสลา สายํ สายมาสาย ปาโต ปาตราสาย คามนิคมราชธานิโย โอสรนฺติ ฆาสเมสนา ฯ เต ฆาสมฺปฏิลภิตฺวา ปุนเทว อรญฺายตเน ปณฺณกุฏีสุ ฌายนฺติ ๑- ฯ เต โข ๒- วาเสฏฺา ฌายิกา ฌายิกาเตฺวว ทุติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ เตสํเยว โข วาเสฏฺา สตฺตานํ เอกจฺเจ สตฺตา อรญฺายตเน ปณฺณกุฏีสุ [๓]- ฌานํ อนภิสมฺภุนมานา คามสามนฺตํ นิคมสามนฺตํ โอสริตฺวา คณฺเ กโรนฺตา อาคจฺฉนฺติ ฯ {๖๔.๑} ตเมนํ มนุสฺสา ทิสฺวา เอวมาหํสุ อิเม โข ปน โภ สตฺตา อรญฺายตเน ปณฺณกุฏีสุ ฌานํ อนภิสมฺภุนมานา คามสามนฺตํ นิคมสามนฺตํ โอสริตฺวา คณฺเ กโรนฺตา คจฺฉนฺติ ๔- ฯ นทานิเม ฌายนฺติ นทานิเม ฌายนฺตีติ โข วาเสฏฺา อชฺฌายิกา อชฺฌายิกาเตฺวว ตติยํ อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ ฯ หีนสมฺมตํ โข ปน วาเสฏฺา เตน สมเยน โหติ ตเทตรหิ เสฏฺสมฺมตํ ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เอวเมตสฺส พฺราหฺมณมณฺฑลสฺส โปราเณน อคฺคญฺเน อกฺขเรน อภินิพฺพตฺติ อโหสิ เตสํเยว สตฺตานํ อญฺเสํ สทิสานํเยว โน อสทิสานํ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ฌายนฺตีติ ฯ ม. ฌายนฺตีติ โข ฯ ม. ยุ. ตํ ฯ ม. อจฺฉนฺติ ฯ @ยุ. อจฺเฉนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.

[๖๕] เตสํเยว โข วาเสฏฺา สตฺตานํ เอกจฺเจ สตฺตา เมถุนํ ธมฺมํ สมาทาย วิสุํ กมฺมนฺเต ๑- ปโยเชสุํ ฯ เมถุนํ ธมฺมํ สมาทาย วิสุํ กมฺมนฺเต ปโยเชนฺตีติ โข วาเสฏฺา เวสฺสา เวสฺสาเตฺวว อกฺขรํ นิพฺพตฺตํ ๒- ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เอวเมตสฺส ฯ สงฺขิตฺตํ ๓- ฯ อิติ โข วาเสฏฺา เอวเมตสฺส สุทฺทมณฺฑลสฺส โปราเณน อคฺคญฺเน อกฺขเรน อภินิพฺพตฺติ อโหสิ เตสํเยว สตฺตานํ อญฺเสํ สทิสานํเยว โน อสทิสานํ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ [๖๖] อหุ โข โส วาเสฏฺา สมโย ยํ ขตฺติโยปิ สกํ ธมฺมํ ครหมาโน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ สมโณ ภวิสฺสามีติ ฯ พฺราหฺมโณปิ ๔- วาเสฏฺา ฯเปฯ เวสฺโสปิ วาเสฏฺา ฯเปฯ สุทฺโทปิ โข [๕]- สกํ ธมฺมํ ครหมาโน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ สมโณ ภวิสฺสามีติ ฯ อิเมหิ โข วาเสฏฺา จตูหิ มณฺฑเลหิ สมณมณฺฑลสฺส อภินิพฺพตฺติ อโหสิ เตสํเยว สตฺตานํ อญฺเสํ สทิสานํเยว โน อสทิสานํ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ [๖๗] ขตฺติโยปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทุจฺจริตญฺจริตฺวา วาจาย @เชิงอรรถ: ม. วิสุกมฺมนฺเต ฯ ยุ. วิสฺสุตกมฺมนฺเต ฯ ม. ยุ. อุปนิพฺพตฺตํ ฯ @ อยํ วิตฺถาโร ฯ เวสฺสมณฺฑลสฺส โปราเณน อคฺคญฺเน อกฺขเรน อภินิพฺพตฺติ อโหสิ @เตสํเยว สตฺตานํ อญฺเสํ สทิสานํเยว โน อสทิสานํ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ @ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ เตสํเยว @โข วาเสฏฺา สตฺตานํ เย เต สตฺตา อวเสสา เต ลุทฺทาจารา ลุทฺทาจารา อเหสุํ ฯ @ลุทฺทาจารา ลุทฺทาจาราติ โข วาเสฏฺา สุทฺทา สุทฺทาเตฺวว อกฺขรํ อุปนิพฺพตฺตํ ฯ @ ม. พฺราหฺมโณปิ โข ฯ ยุ. พฺราหฺมโณปิ สกํ ธมฺมํ ฯเปฯ ม. วาเสฏฺา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.

ทุจฺจริตญฺจริตฺวา มนสา ทุจฺจริตญฺจริตฺวา มิจฺฉาทิฏฺิโก มิจฺฉาทิฏฺิ- กมฺมสมาทาโน ๑- มิจฺฉาทิฏฺิกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ ฯ พฺราหฺมโณปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ เวสฺโสปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ สุทฺโทปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ สมโณปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทุจฺจริตญฺจริตฺวา วาจาย ทุจฺจริตญฺจริตฺวา มนสา ทุจฺจริตญฺจริตฺวา มิจฺฉาทิฏฺิโก มิจฺฉาทิฏฺิกมฺมสมาทาโน มิจฺฉาทิฏฺิกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ ฯ [๖๘] ขตฺติโยปิ โข วาเสฏฺา กาเยน สุจริตญฺจริตฺวา วาจาย สุจริตญฺจริตฺวา มนสา สุจริตญฺจริตฺวา สมฺมาทิฏฺิโก สมฺมาทิฏฺิ- กมฺมสมาทาโน ๒- สมฺมาทิฏฺิกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ พฺราหฺมโณปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ เวสฺโสปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ สุทฺโทปิ โข วาเสฏฺา ฯเปฯ สมโณปิ โข วาเสฏฺา กาเยน สุจริตญฺจริตฺวา วาจาย สุจริตญฺจริตฺวา มนสา สุจริตญฺจริตฺวา สมฺมาทิฏฺิโก สมฺมาทิฏฺิกมฺมสมาทาโน สมฺมาทิฏฺิกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ [๖๙] ขตฺติโยปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทฺวยการี วาจาย ทฺวยการี มนสา ทฺวยการี วิมิสฺสทิฏฺิโก ๓- วิมิสฺสกมฺมสมาทาโน ๔- วิมิสฺสกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุขทุกฺขปฏิสํเวที โหติ ฯ พฺราหฺมโณปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทฺวยการี วาจาย @เชิงอรรถ: ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ๒-๔ ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ยุ. @วีติมิสฺสทิฏฺิโก ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

ทฺวยการี มนสา ทฺวยการี วิมิสฺสทิฏฺิโก วิมิสฺสกมฺมสมาทาโน วิมิสฺสกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุขทุกฺขปฏิสํเวที โหติ ฯ เวสฺโสปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทฺวยการี วาจาย ทฺวยการี มนสา ทฺวยการี วิมิสฺสทิฏฺิโก วิมิสฺสกมฺมสมาทาโน วิมิสฺสกมฺม- สมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุขทุกฺขปฏิสํเวที โหติ ฯ สุทฺโทปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทฺวยการี วาจาย ทฺวยการี มนสา ทฺวยการี วิมิสฺสทิฏฺิโก วิมิสฺสกมฺมสมาทาโน วิมิสฺสกมฺมสมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุขทุกฺขปฏิสํเวที โหติ ฯ สมโณปิ โข วาเสฏฺา กาเยน ทฺวยการี วาจาย ทฺวยการี มนสา ทฺวยการี วิมิสฺสทิฏฺิโก วิมิสฺสกมฺมสมาทาโน วิมิสฺสกมฺม- สมาทานเหตุ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุขทุกฺขปฏิสํเวที โหติ ฯ [๗๐] ขตฺติโยปิ โข วาเสฏฺา กาเยน สํวุโต วาจาย สํวุโต มนสา สํวุโต สตฺตนฺนํ โพธิปกฺขิยานํ ธมฺมานํ ภาวนมนฺวาย ทิฏฺเเยว ๑- ธมฺเม ปรินิพฺพายติ ฯ พฺราหฺมโณปิ โข วาเสฏฺา กาเยน สํวุโต วาจาย สํวุโต มนสา สํวุโต สตฺตนฺนํ โพธิปกฺขิยานํ ธมฺมานํ ภาวนมนฺวาย ทิฏฺเเยว ธมฺเม ปรินิพฺพายติ ฯ เวสฺโสปิ โข วาเสฏฺา กาเยน สํวุโต วาจาย สํวุโต มนสา สํวุโต สตฺตนฺนํ โพธิปกฺขิยานํ ธมฺมานํ ภาวนมนฺวาย ทิฏฺเเยว ธมฺเม ปรินิพฺพายติ ฯ สุทฺโทปิ โข วาเสฏฺา กาเยน สํวุโต วาจาย @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ทิฏฺเว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

สํวุโต มนสา สํวุโต สตฺตนฺนํ โพธิปกฺขิยานํ ธมฺมานํ ภาวนมนฺวาย ทิฏฺเเยว ธมฺเม ปรินิพฺพายติ ฯ [๗๑] อิเมสํ หิ วาเสฏฺา จตุนฺนํ วณฺณานํ โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโชโน สมฺมทญฺาวิมุตฺโต โส เนสํ อคฺคมกฺขายติ ธมฺเมเนว โน อธมฺเมน ฯ ธมฺโม หิ วาเสฏฺา เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อภิสมฺปรายญฺจ ฯ พฺรหฺมุนาปิ ๑- วาเสฏฺา สนงฺกุมาเรน คาถา ภาสิตา [๗๒] ขตฺติโย เสฏฺโ ชเนตสฺมึ ๒- เย โคตฺตปฏิสาริโน วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน โส เสฏฺโ เทวมานุเสติ ฯ สาปิ ๓- โข ปเนสา วาเสฏฺา พฺรหฺมุนา สนงฺกุมาเรน คาถา สุคีตา โน ทุคฺคีตา สุภาสิตา โน ทุพฺภาสิตา อตฺถสญฺหิตา โน อนตฺถสญฺหิตา อนุมตา มยา ฯ อหํปิ วาเสฏฺา เอวํ วทามิ ขตฺติโย เสฏฺโ ชเนตสฺมึ เย โคตฺตปฏิสาริโน วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน โส เสฏฺโ เทวมานุเสติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา วาเสฏฺภารทฺวาชา ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ อคฺคญฺสุตฺตํ นิฏฺิตํ จตุตฺถํ ฯ ------------- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. พฺรหฺมุนาเปสา ฯ ยุ. ชเน ตสฺมึ ฯ ม. ยุ. สา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๘.

สมฺปสาทนียสุตฺตํ [๗๓] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา นาฬนฺทายํ วิหรติ ปาวาริกมฺพวเน ฯ อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ เอวํ ปสนฺโน อหํ ภนฺเต ภควติ น จาหุ น จ ภวิสฺสติ น เจตรหิ วิชฺชติ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร ยทิทํ สมฺโพธิยนฺติ ฯ โอฬารา ๑- โข เต อยํ สารีปุตฺต อาสภิวาจา ภาสิตา เอกํโส คหิโต สีหนาโท นทิโต เอวํ ปสนฺโน อหํ ภนฺเต ภควติ น จาหุ น จ ภวิสฺสติ น เจตรหิ วิชฺชติ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร ยทิทํ สมฺโพธิยนฺติ ฯ [๗๔] กึ นุ โข เต สารีปุตฺต เย เต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตา เอวํสีลา เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปิ เอวํธมฺมา เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปิ เอวํปญฺา เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปิ เอวํวิหารี เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปิ เอวํวิมุตฺตา เต ภควนฺโต อเหสุํ อิติปีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ๒- ฯ กึ ปน เต ๓- สารีปุตฺต เย เต ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อุฬารา ฯ สพฺพวาเรสุ อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๙.

สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิตา เอวํสีลา เต ภควนฺโต ภวิสฺสนฺติ อิติปิ เอวํธมฺมา ฯ เอวํปญฺา ฯ เอวํวิหารี ฯ เอวํวิมุตฺตา เต ภควนฺโต ภวิสฺสนฺติ อิติปีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ฯ {๗๔.๑} กึ ปน เต สารีปุตฺต อหํ เอตรหิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ เจตสา เจโต ปริจฺจ วิทิโต เอวํสีโล ภควา อิติปิ เอวํธมฺโม ฯ เอวํปญฺโ ฯ เอวํวิหารี ฯ เอวํวิมุตฺโต ภควา อิติปีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเตติ ฯ เอตฺถ หิ ๑- เต สารีปุตฺต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ อรหนฺเตสุ สมฺมาสมฺพุทฺเธสุ เจโตปริยาณํ นตฺถิ อถ กิญฺจรหิ เต อยํ สารีปุตฺต โอฬารา อาสภิวาจา ภาสิตา เอกํโส คหิโต สีหนาโท นทิโต เอวํ ปสนฺโน อหํ ภนฺเต ภควติ น จาหุ น จ ภวิสฺสติ น เจตรหิ วิชฺชติ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร ยทิทํ สมฺโพธิยนฺติ ฯ {๗๔.๒} น โข ปเนตํ [๒]- ภนฺเต อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ อรหนฺเตสุ สมฺมาสมฺพุทฺเธสุ เจโตปริยาณํ อตฺถิ อปิจ เม [๓]- ธมฺมนฺวโย วิทิโต เสยฺยถาปิ ภนฺเต รญฺโ ปจฺจนฺติมํ นครํ ทฬฺหทฺธาลํ ๔- ทฬฺหปาการโตรณํ เอกทฺวารํ ตตฺรสฺส โทวาริโก ปณฺฑิโต วิยตฺโต เมธาวี อญฺาตานํ นิวาเรตา าตานํ ปเวเสตา โส ตสฺส นครสฺส สามนฺตา ๕- อนุปริยายปถํ อนุกฺกมมาโน ๖- น ปสฺเสยฺย ปาการสนฺธึ วา ปาการวิวรํ วา อนฺตมโส วิฬาร- นิกฺขมนมตฺตํปิ ตสฺส เอวมสฺส เย เกจิ โอฬาริกา ปาณา อิมํ @เชิงอรรถ: ม. จ หิ ฯ ยุ. จรหิ ฯ ม. ยุ. เม ฯ ยุ. ภนฺเต ฯ ม. ทฬฺหุทฺธาตํ @ยุ. ทฬฺหุทฺทาตํ ฯ ม. ยุ. สมนฺตา ฯ ยุ. อนุกฺกมนเต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๐.

นครํ ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วา สพฺเพ เต อิมินา ว ทฺวาเรน ปวิสนฺติ วา นิกฺขมนฺติ วาติ เอวเมว โข เม ภนฺเต ธมฺมนฺวโย วิทิโต เย เต [๑]- อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สุปติฏฺิตจิตฺตา สตฺต สมฺโพชฺฌงฺเค ๒- ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุชฺฌึสุ เยปิ เต ภนฺเต ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา สพฺเพ เต ภควนฺโต ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สุปติฏฺิตจิตฺตา สตฺต สมฺโพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุชฺฌิสฺสนฺติ ภควาปิ ภนฺเต เอตรหิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปญฺจ นีวรเณ ปหาย เจตโส อุปกฺกิเลเส ปญฺาย ทุพฺพลีกรเณ จตูสุ สติปฏฺาเนสุ สุปติฏฺิตจิตฺโต สตฺต สมฺโพชฺฌงฺเค ยถาภูตํ ภาเวตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ ฯ {๗๔.๓} อิธาหํ ภนฺเต เยน ภควา เตนุปสงฺกมึ ธมฺมสฺสวนาย ฯ ตสฺส [๓]- ภนฺเต ภควา ธมฺมํ เทเสสิ ๔- อุตฺตรุตฺตรํ ๕- ปณีตปณีตํ กณฺหสุกฺกํ สปฺปฏิภาคํ ฯ ยถา ยถา [๖]- ภนฺเต ภควา ธมฺมํ เทเสสิ อุตฺตรุตฺตรํ ๕- ปณีตปณีตํ กณฺหสุกฺกํ สปฺปฏิภาคํ ตถา ตถาหํ ตสฺมึ ธมฺเม อภิญฺา อิเธกจฺจํ ธมฺมํ ธมฺเมสุ นิฏฺมคมํ สตฺถริ ปสีทึ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ภควา สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สุปฏิปนฺโน สงฺโฆติ ๗-@เชิงอรรถ: ม. ภนฺเต ฯ ยุ. โพชฺฌงฺเค ฯ ม. ยุ. เม ฯ ม. เทเสติ ฯ @ ยุ. อุตฺตรุตฺตรึ ฯ ม. ยุ. เม ฯ ม. สาวกสงฺโฆติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๑.

[๗๕] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ กุสเลสุ ธมฺเมสุ ตตฺรีเม กุสลา ธมฺมา เสยฺยถีทํ จตฺตาโร สติปฏฺานา จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต โพชฺฌงฺคา อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค ฯ อิธ ภนฺเต ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต กุสเลสุ ธมฺเมสุ ตํ ภควา อเสสมภิชานาติ ตํ ภควโต อเสสมภิชานโต อุตฺตริ- อภิญฺเยฺยํ นตฺถิ ยทภิชานํ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร อสฺส ยทิทํ กุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ [๗๖] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ อายตนปฺปณฺณตฺตีสุ ๑- ฯ ฉยิมานิ ภนฺเต อชฺฌตฺติกพาหิรานิ อายตนานิ จกฺขุญฺเจว รูปา จ โสตญฺจ สทฺทา จ ฆานญฺจ คนฺธา จ ชิวฺหา จ รสา จ กาโย จ โผฏฺพฺพา จ มโน จ ธมฺมา จ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต อายตนปฺปณฺณตฺตีสุ ตํ ภควา อเสสมภิชานาติ ตํ ภควโต อเสสมภิชานโต อุตฺตริอภิญฺเยฺยํ นตฺถิ ยทภิชานํ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร อสฺส ยทิทํ อายตนปฺปณฺณตฺตีสุ ฯ [๗๗] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ คพฺภาวกฺกนฺตีสุ ฯ จตสฺโส อิมา ภนฺเต คพฺภาวกฺกนฺติโย ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. อายตนปญฺตฺตีสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๒.

อิธ ปน ๑- ภนฺเต เอกจฺโจ อสมฺปชาโน ๒- มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิมฺหา นิกฺขมติ อยํ ปมา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ {๗๗.๑} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมฺปชาโน หิ ๓- โข มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิมฺหา นิกฺขมติ อยํ ทุติยา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ {๗๗.๒} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิมฺหา นิกฺขมติ อยํ ตติยา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ {๗๗.๓} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิมฺหา นิกฺขมติ อยํ จตุตฺถา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต คพฺภาวกฺกนฺตีสุ ฯ [๗๘] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ อาเทสนวิธาสุ ฯ จตสฺโส อิมา ภนฺเต อาเทสนวิธา ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ นิมิตฺเตน อาทิสติ เอวํปิ เต มโน อิตฺถมฺปิ เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ โส พหุํ เจปิ อาทิสติ ตเถว ตํ โหติ โน อญฺถาติ ๔- ฯ อยํ ปมา อาเทสนฺวิธา ฯ {๗๘.๑} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ น เหว โข นิมิตฺเตน อาทิสติ อปิจ โข มนุสฺสานํ วา อมนุสฺสานํ วา เทวตานํ วา สทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ เอวํปิ เต มโน อิตฺถมฺปิ เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปนสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อสมฺปชาโน เจว ฯ ม. หิสทฺโท น @ทิสฺสติ ฯ ยุ. ปิ ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ เอวมุปริ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๓.

โส พหุญฺเจปิ อาทิสติ ตเถว ตํ โหติ โน อญฺถาติ ฯ อยํ ทุติยา อาเทสนวิธา ฯ {๗๘.๒} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ น เหว โข นิมิตฺเตน อาทิสติ นาปิ มนุสฺสานํ วา อมนุสฺสานํ วา เทวตานํ วา สทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ อปิจ โข วิตกฺกยโต วิจารยโต วิตกฺกวิปฺผารสทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ เอวํปิ เต มโน อิตฺถมฺปิ เต มโน อิติปิ เต จิตฺตนฺติ ฯ โส พหุญฺเจปิ อาทิสติ ตเถว ตํ โหติ โน อญฺถาติ ฯ อยํ ตติยา อาเทสนวิธา ฯ {๗๘.๓} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ น เหว โข นิมิตฺเตน อาทิสติ นาปิ มนุสฺสานํ วา อมนุสฺสานํ วา เทวตานํ วา สทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ นปิ วิตกฺกยโต วิจารยโต วิตกฺกวิปฺผารสทฺทํ สุตฺวา อาทิสติ อถโข ๑- วิตกฺกวิจารสมาธึ ๒- สมาปนฺนสฺส เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานาติ ยถา อิมสฺส โภโต มโนสงฺขารา ปณิหิตา ตถา อิมสฺส จิตฺตสฺส อนนฺตรา อิมํ ๓- นาม วิตกฺกํ วิตกฺเกสฺสตีติ ฯ โส พหุญฺเจปิ อาทิสติ ตเถว ตํ โหติ โน อญฺถาติ ฯ อยํ ภนฺเต ๔- จตุตฺถา อาเทสนวิธา ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต อาเทสนวิธาสุ ฯ [๗๙] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ทสฺสนสมาปตฺตีสุ ฯ จตสฺโส อิมา ภนฺเต ทสฺสนสมาปตฺติโย ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ปธานมนฺวาย อนุโยคมนฺวาย อปฺปมาทมนฺวาย สมฺมามนสิการมนฺวาย ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อิมเมว กายํ อุทฺธํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อปิจ โข ฯ ยุ. อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธึ ฯ ยุ. อมุํ ฯ @ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๔.

ปาทตลา อโธ เกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจิโน ปจฺจเวกฺขติ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา นขา ทนฺตา ตโจ มํสํ นหารู อฏฺี อฏฺิมิญฺชํ ๑- วกฺกํ หทยํ ยกนํ กิโลมกํ ปิหกํ ปปฺผาสํ อนฺตํ อนฺตคุณํ อุทริยํ กรีสํ ปิตฺตํ เสมฺหํ ปุพฺโพ โลหิตํ เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆานิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ อยํ ปมา ทสฺสนสมาปตฺติ ฯ {๗๙.๑} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อิมเมว กายํ อุทฺธํ ปาทตลา อโธ เกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจิโน ปจฺจเวกฺขติ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา ฯเปฯ ลสิกา มุตฺตํ ๒- อติกฺกมฺม จ ปุริสสฺส ฉวิมํสโลหิตํ อฏฺึ ปจฺจเวกฺขติ อยํ ทุติยา ทสฺสนสมาปตฺติ ฯ {๗๙.๒} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อิมเมว กายํ อุทฺธํ ปาทตลา อโธ เกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจิโน ปจฺจเวกฺขติ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา ฯเปฯ ลสิกา มุตฺตํ ๒- อติกฺกมฺม จ ปุริสสฺส ฉวิมํสโลหิตํ อฏฺึ ปจฺจเวกฺขติ ปุริสสฺส จ วิญฺาณโสตํ ปชานาติ อุภยโต อพฺโพจฺฉินฺนํ อิธโลเก ปติฏฺิตญฺจ ปรโลเก ปติฏฺิตญฺจ อยํ ตติยา ทสฺสนสมาปตฺติ ฯ {๗๙.๓} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ลสิกา มุตฺตํ ๒- อติกฺกมฺม จ @เชิงอรรถ: ยุ. อฏฺิมิญฺชา ฯ ม. มุตฺตนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๕.

ปุริสสฺส ฉวิมํสโลหิตํ อฏฺึ ปจฺจเวกฺขติ ปุริสสฺส จ วิญฺาณโสตํ ปชานาติ อุภยโต อพฺโพจฺฉินฺนํ อิธโลเก อปฺปติฏฺิตญฺจ ปรโลเก อปฺปติฏฺิตญฺจ อยํ จตุตฺถา ทสฺสนสมาปตฺติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ทสฺสนสมาปตฺตีสุ ฯ [๘๐] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ปุคฺคลปณฺณตฺตีสุ ฯ สตฺติเม ภนฺเต ปุคฺคลา อุภโตภาควิมุตฺโต ปญฺาวิมุตฺโต กายสกฺขิ ๑- ทิฏฺิปฺปตฺโต สทฺธาวิมุตฺโต ธมฺมานุสารี สทฺธานุสารี ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ปุคฺคลปณฺณตฺตีสุ ฯ [๘๑] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ปธาเนสุ ฯ สตฺติเม ภนฺเต โพชฺฌงฺคา ๒- สติสมฺโพชฺฌงฺโค ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค วิริยสมฺโพชฺฌงฺโค ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ปธาเนสุ ฯ [๘๒] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ปฏิปทาสุ ฯ จตสฺโส อิมา ภนฺเต ปฏิปทา ทุกฺขาปฏิปทา ทนฺธาภิญฺา ทุกฺขาปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺา สุขาปฏิปทา ทนฺธาภิญฺา สุขาปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺาติ ๓- ตตฺร ภนฺเต ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ทนฺธาภิญฺา อยํ ปน ภนฺเต ปฏิปทา อุภเยเนว หีนา อกฺขายติ ทุกฺขตฺตา จ ทนฺธตฺตา จ ฯ ตตฺร ภนฺเต ยายํ ปฏิปทา ทุกฺขา ขิปฺปาภิญฺา อยํ ปน ภนฺเต ปฏิปทา ทุกฺขตฺตา หีนา @เชิงอรรถ: ม. กายสกฺขี ฯ ม. สมฺโพชฺฌงฺคา ฯ ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๖.

อกฺขายติ ฯ ตตฺร ภนฺเต ยายํ ปฏิปทา สุขา ทนฺธาภิญฺา อยํ ปน ภนฺเต ปฏิปทา ทนฺธตฺตา หีนา อกฺขายติ ฯ ตตฺร ภนฺเต ยายํ ปฏิปทา สุขา ขิปฺปาภิญฺา อยํ ปน ภนฺเต ปฏิปทา อุภเยเนว ปณีตา อกฺขายติ สุขตฺตา จ ขิปฺปตฺตา จ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ปฏิปทาสุ ฯ [๘๓] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ภสฺสสมาจาเร ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ น เจว มุสาวาทุปสญฺหิตํ วาจํ ภาสติ น จ เวภูติยํ เปสุณิยํ น จ สารมฺภชํ ชยาเปกฺโข มนฺตามนฺตา จ วาจํ ภาสติ นิธานวตึ กาเลน ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ภสฺสสมาจาเร ฯ [๘๔] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ปุริสสีลสมาจาเร ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ สจฺโจ จสฺส สทฺโธ จ น จ กุหโก น จ ลปโก น จ เนมิตฺติโก น จ นิปฺเผสิโก ๑- น จ ลาเภน ลาภํ นิชิคึสนโก ๒- อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โภชเนสุ ๓- มตฺตญฺู สมการี ชาคริยานุโยคมนุยุตฺโต อตนฺทิโต อารทฺธวิริโย ฌายี สติมา กลฺยาณปฏิภาโณ คติมา ธิติมา มติมา ๔- น จ กาเมสุ คิทฺโธ สโต จ นิปโก จเร ๕- ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ปุริสสีลสมาจาเร ฯ [๘๕] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ อนุสาสนวิธาสุ จตสฺโส อิมา ภนฺเต อนุสาสนวิธา ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. นิปฺเปสิโก ฯ ม. นิชิคีสนโก ฯ ยุ. นิชิคึสิตา ฯ ม. ยุ. โภชเน ฯ @ ยุ. มุติมา ฯ ม. ยุ. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๗.

ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน ภวิสฺสติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี ภวิสฺสติ สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสตีติ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก ภวิสฺสติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาติ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ยถานุสิฏฺ ตถาปฏิปชฺชมาโน อาสวานํ ปริกฺขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสตีติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต อนุสาสนวิธาสุ ๑- ฯ [๘๖] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ปรปุคฺคลวิมุตฺติาเณ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน ภวิสฺสติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโนติ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ @เชิงอรรถ: ยุ. อนุสาสนิวิธาสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๘.

โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตํ กริสฺสตีติ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก [๑]- ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกาติ ฯ ชานาติ ภนฺเต ภควา ปรํ ปุคฺคลํ ปจฺจตฺตํ โยนิโสมนสิการา อยํ ปุคฺคโล อาสวานํ ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสตีติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ปรปุคฺคลวิมุตฺติาเณ ฯ [๘๗] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ สสฺสตวาเทสุ ฯ ตโยเม ภนฺเต สสฺสตวาทา ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปญฺเจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกมฺปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ทสปิ ชาติโย วีสํปิ ชาติโย ตึสํปิ ชาติโย จตฺตาฬีสํปิ ชาติโย ปญฺาสํปิ ชาติโย สตํปิ ชาตึ สหสฺสํปิ ชาตึ สตสหสฺสํปิ ชาตึ อเนกานิปิ ชาติสตานิ อเนกานิปิ ชาติสหสฺสานิ อเนกานิปิ ชาติสตสหสฺสานิ อมุตฺราสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร @เชิงอรรถ: ม. ภวิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๙.

เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ๑- ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อิธุปปนฺโนติ ฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ โส เอวมาห อตีตํ จาหํ ๒- อทฺธานํ ชานามิ สํวฏฺฏิ วา โลโก วิวฏฺฏิ วาติ ฯ อนาคตํ จาหํ ๒- อทฺธานํ ชานามิ สํวฏฺฏิสฺสติ วา โลโก วิวฏฺฏิสฺสติ วาติ ฯ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ จ ๓- กุฏฏฺโ เอสิกฏฺายี ิโต เต จ สตฺตา สนฺธาวนฺติ สํสรนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ อตฺถิเตฺวว สสฺสติสมนฺติ ฯ อยํ ปโม สสฺสตวาโท ฯ {๘๗.๑} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกํปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏํ เทฺวปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ ตีณิปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ จตฺตาริปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ ปญฺจปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ ทสปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ [๔]- อมุตฺราสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต ฯเปฯ เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อิธุปปนฺโนติ ฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ โส เอวมาห อตีตํ โข จาหํ ๕- อทฺธานํ ชานามิ สํวฏฺฏิ ๖- วา โลโก วิวฏฺฏิ @เชิงอรรถ: ยุ. อุปปาทึ ฯ ม. ยุ. ปาหํ ฯ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ @ วีสมฺปิ สํวฏฏฺวิวฏฺฏานิ ฯ ม. ปาหํ ฯ ยุ. อหํ ฯ ยุ. สํวฏฺฏิปิ ... @วิวฏฺฏิปิ ... ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

วาติ ฯ อนาคตญฺจ ขฺวาหํ อทฺธานํ ชานามิ สํวฏฺฏิสฺสติ วา โลโก วิวฏฺฏิสฺสติ วาติ ฯ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ กุฏฏฺโ เอสิกฏฺายี ิโต เต จ สตฺตา สนฺธาวนฺติ สํสรนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ อตฺถิเตฺวว สสฺสติสมนฺติ ฯ อยํ ทุติโย สสฺสตวาโท ฯ {๘๗.๒} ปุน จปรํ ภนฺเต อิเธกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ ทสปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ วีสํปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ ตึสํปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ จตฺตาฬีสํปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏานิ อมุตฺราสึ เอวํนาโม เอวํโคตฺโต เอวํวณฺโณ เอวมาหาโร เอวํสุขทุกฺขปฏิสํเวที เอวมายุปริยนฺโต โส ตโต จุโต อมุตฺร อุทปาทึ ตตฺราปาสึ เอวํนาโม ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ โส เอวมาห อตีตํ จาหํ อทฺธานํ ชานามิ สํวฏฺฏิปิ โลโก วิวฏฺฏิปีติ ฯ อนาคตํ จาหํ อทฺธานํ ชานามิ สํวฏฺฏิสฺสติปิ โลโก วิวฏฺฏิสฺสติปีติ ๑- ฯ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ วญฺโฌ กุฏฏฺโ เอสิกฏฺายี ิโต เต จ สตฺตา สนฺธาวนฺติ สํสรนฺติ จวนฺติ อุปปชฺชนฺติ อตฺถิเตฺวว สสฺสติสมนฺติ ฯ อยํ ภนฺเต ๒- ตติโย สสฺสตวาโท ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต สสฺสตวาเทสุ ฯ [๘๘] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาเณ ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ สมโณ @เชิงอรรถ: วิวฏฺฏิสฺสติปิ โลโกติ ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ เสยฺยถีทํ เอกํปิ ชาตึ เทฺวปิ ชาติโย ติสฺโสปิ ชาติโย จตสฺโสปิ ชาติโย ปญฺจปิ ชาติโย ทสปิ ชาติโย วีสํปิ ชาติโย ตึสํปิ ชาติโย จตฺตาฬีสํปิ ชาติโย ปญฺาสํปิ ชาติโย สตํปิ ชาตึ สหสฺสํปิ ชาตึ สตสหสฺสํปิ ชาตึ อเนเกปิ สํวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ วิวฏฺฏกปฺเป อเนเกปิ สํวฏฺฏวิวฏฺฏกปฺเป ฯเปฯ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ สนฺติ ภนฺเต สตฺตา ๑- เยสํ จ ๒- น สกฺกา คณนาย วา สงฺขาเนน วา อยํ ๓- สงฺขาตุํ อปิจ ยสฺมึ ๔- อตฺตภาเว อภินิวุตฺถปุพฺโพ ๕- โหติ ยทิ วา รูปีสุ ยทิ วา อรูปีสุ ยทิ วา สญฺีสุ ยทิ วา อสญฺีสุ ยทิ วา เนวสญฺินาสญฺีสุ อิติ สาการํ สอุทฺเทสํ อเนกวิหิตํ ๖- ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาเณ ฯ [๘๙] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ สตฺตานํ จุตูปปาตาเณ ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ฯเปฯ ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เทวา ฯ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. อายุ ฯ ยุ. อายุํ ฯ @ ม. ยุ. อาเมณฺฑิตํ ฯ ยุ. อภินิวุตฺถปุพฺพํ ฯ ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

อิเม วต โภนฺโต สตฺตา กายทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา วจีทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา มโนทุจฺจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อุปวาทกา มิจฺฉาทิฏฺิกา มิจฺฉาทิฏฺิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปนฺนา อิเม วา ปน โภนฺโต สตฺตา กายสุจริเตน สมนฺนาคตา วจีสุจริเตน สมนฺนาคตา มโนสุจริเตน สมนฺนาคตา อริยานํ อนุปวาทกา สมฺมาทิฏฺิกา สมฺมาทิฏฺิกมฺมสมาทานา เต กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปนฺนาติ ฯ อิติ ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ จวมาเน อุปปชฺชมาเน หีเน ปณีเต สุวณฺเณ ทุพฺพณฺเณ สุคเต ทุคฺคเต ยถากมฺมูปเค สตฺเต ปชานาติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต สตฺตานํ จุตูปปาตาเณ ฯ [๙๐] อปรํ ปน ภนฺเต เอตทานุตฺตริยํ ยถา ภควา ธมฺมํ เทเสติ อิทฺธิวิธาสุ ฯ เทฺวมา ภนฺเต อิทฺธิวิธาโย ๑- ฯ อตฺถิ ภนฺเต อิทฺธิ สาสวา ๒- สอุปธิกา โน อริยาติ วุจฺจติ ฯ อตฺถิ ภนฺเต อิทฺธิ อนาสวา ๓- อนุปธิกา อริยาติ วุจฺจติ ฯ กตมา จ ภนฺเต อิทฺธิ สาสวา ๒- สอุปธิกา โน อริยาติ วุจฺจติ ฯ อิธ ภนฺเต เอกจฺโจ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา อาตปฺปมนฺวาย ปธานมนฺวาย อนุโยคมนฺวาย อปฺปมาทมนฺวาย สมฺมามนสิการมนฺวาย ตถารูปํ เจโตสมาธึ ผุสติ ยถาสมาหิเต จิตฺเต อเนกวิหิตํ อิทฺธิวิธํ ปจฺจนุโภติ เอโกปิ หุตฺวา พหุธา โหติ พหุธาปิ หุตฺวา เอโก โหติ อาวิภาวํ @เชิงอรรถ: ยุ. อิทฺธิโย ฯ ยุ. อิทฺธิ ยา สาสวา ฯ ยุ. อิทฺธิ ยา อนาสวา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

ติโรภาวํ ติโรกุฑฺฑํ ติโรปาการํ ติโรปพฺพตํ อสชฺชมาโน คจฺฉติ เสยฺยถาปิ อากาเส ปวิยาปิ อุมฺมุชฺชนิมฺมุชฺชํ กโรติ เสยฺยถาปิ อุทเก อุทเกปิ อภิชฺชมาเน ๑- คจฺฉติ เสยฺยถาปิ ปวิยํ อากาเสปิ ปลฺลงฺเกน จงฺกมติ ๒- เสยฺยถาปิ ปกฺขี สกุโณ ฯ อิเมปิ จนฺทิมสุริเย เอวํมหิทฺธิเก เอวํมหานุภาเว ปาณินา ปรามสติ ๓- ปริมชฺชติ ยาว พฺรหฺมโลกาปิ กาเยน วสํ วตฺเตติ ฯ อยํ ภนฺเต อิทฺธิ สาสวา สอุปธิกา โน อริยาติ วุจฺจติ ฯ {๙๐.๑} กตมา จ ภนฺเต อิทฺธิ อนาสวา อนุปธิกา อริยาติ วุจฺจติ ฯ อิธ ภนฺเต ภิกฺขุ สเจ อากงฺขติ ปฏิกูเล อปฺปฏิกูลสญฺี วิหเรยฺยนฺติ อปฺปฏิกูลสญฺี ตตฺถ วิหรติ สเจ อากงฺขติ อปฺปฏิกูเล ปฏิกูลสญฺี วิหเรยฺยนฺติ ปฏิกูลสญฺี ตตฺถ วิหรติ สเจ อากงฺขติ ปฏิกูเล จ อปฺปฏิกูเล จ อปฺปฏิกูลสญฺี วิหเรยฺยนฺติ อปฺปฏิกูลสญฺี ตตฺถ วิหรติ สเจ อากงฺขติ ปฏิกูเล จ อปฺปฏิกูเล จ ปฏิกูลสญฺี วิหเรยฺยนฺติ ปฏิกูลสญฺี ตตฺถ วิหรติ สเจ อากงฺขติ ปฏิกูลญฺจ อปฺปฏิกูลญฺจ ตทุภยํ อภินิวชฺเชตฺวา อุเปกฺขโก วิหเรยฺยํ สโต สมฺปชาโนติ อุเปกฺขโก ตตฺถ วิหรติ สโต สมฺปชาโน ฯ อยํ ปน ๔- ภนฺเต อิทฺธิ อนาสวา อนุปธิกา อริยาติ วุจฺจติ ฯ เอตทานุตฺตริยํ ภนฺเต อิทฺธิวิธาสุ ฯ ตํ ภควา อเสสมภิชานาติ ตํ ภควโต อเสสมภิชานโต อุตฺตริอภิญฺเยฺยํ ๕- นตฺถิ ยทภิชานํ อญฺโ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร นตฺถิ ๖- ยทิทํ อิทฺธิวิธาสุ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. อภิชฺชมาโน ฯ ม. ยุ. กมติ ฯ ยุ. ปริมสติ ฯ ม. ยุ. @ปนสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อุตฺตรึ ฯ ม. ยุ. อสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

[๙๑] ยนฺตํ ภนฺเต สทฺเธน กุลปุตฺเตน ปตฺตพฺพํ อารทฺธวิริเยน ถามวตา ปุริสตฺถาเมน ปุริสวิริเยน ปุริสปรกฺกเมน ปุริสโธรเยฺหน อนุปฺปตฺตํ ตํ ภควตา ฯ น จ ภนฺเต ภควา กาเมสุ กามสุขลฺลิกานุโยคมนุยุตฺโต หีนํ คมฺมํ โปถุชฺชนิกํ อนริยํ อนตฺถสญฺหิตํ น จ อตฺตกิลมถานุโยคมนุยุตฺโต ทุกฺขํ อนริยํ อนตฺถสญฺหิตํ จตุนฺนญฺจ ๑- ภควา ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี ฯ {๙๑.๑} สเจ มํ ภนฺเต เอวํ ปุจฺเฉยฺย กินฺนุ โข อาวุโส สารีปุตฺต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อญฺเ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร ๒- สมฺโพธิยนฺติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต โนติ วเทยฺยํ ฯ กึ ปนาวุโส สารีปุตฺต ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อญฺเ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร ๒- สมฺโพธิยนฺติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต โนติ วเทยฺยํ ฯ กึ ปนาวุโส สารีปุตฺต อตฺเถตรหิ อญฺเ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ๓- ภควตา ภิยฺโยภิญฺตโร สมฺโพธิยนฺติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต โนติ วเทยฺยํ ฯ {๙๑.๒} สเจ ปน มํ ภนฺเต เอวํ ปุจฺเฉยฺย กึ นุ โข อาวุโส สารีปุตฺต อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อญฺเ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ภควตา สมสมา สมฺโพธิยนฺติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต เอวนฺติ วเทยฺยํ ฯ กึ ปนาวุโส สารีปุตฺต ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อญฺเ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ภควตา สมสมา สมฺโพธิยนฺติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต เอวนฺติ @เชิงอรรถ: ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ภิยฺโยภิญฺตรา ฯ ม. ยุ. อญฺโ @สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

วเทยฺยํ ฯ กึ ปนาวุโส สารีปุตฺต อตฺเถตรหิ อญฺเ สมณา วา พฺราหฺมณา วา ภควตา สมสมา สมฺโพธิยนฺติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต โนติ วเทยฺยํ ฯ {๙๑.๓} สเจ ปน มํ ภนฺเต เอวํ ปุจฺเฉยฺย กสฺมา ปนายสฺมา สารีปุตฺโต เอกจฺจํ อพฺภนุชานาติ เอกจฺจํ น อพฺภนุชานาตีติ ฯ เอวํ ปุฏฺโ อหํ ภนฺเต เอวํ พฺยากเรยฺยํ สมฺมุขา เมตํ อาวุโส ภควโต สุตํ สมฺมุขา ปฏิคฺคหิตํ อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา มยา สมสมา สมฺโพธิยนฺติ สมฺมุขา เมตํ อาวุโส ภควโต สุตํ สมฺมุขา ปฏิคฺคหิตํ ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา มยา สมสมา สมฺโพธิยนฺติ สมฺมุขา เมตํ อาวุโส ภควโต สุตํ สมฺมุขา ปฏิคฺคหิตํ อฏฺานเมตํ อนวกาโส ยํ เอกิสฺสา โลกธาตุยา เทฺว อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา อปุพฺพํ อจริมํ อุปฺปชฺเชยฺยุํ เนตํ านํ วิชฺชตีติ ฯ [๙๒] กิญฺจาหํ ๑- ภนฺเต เอวํ ปุฏฺโ เอวํ พฺยากรมาโน วุตฺตวาที เจว อหํ ภควโต โหมิ น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขามิ ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรมิ น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหฏฺานํ อาคจฺฉตีติ ฯ ตคฺฆ ตฺวํ สารีปุตฺต เอวํ ปุฏฺโ เอวํ พฺยากรมาโน วุตฺตวาที เจว เม โหสิ น จ มํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขสิ ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรสิ น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหฏฺานํ อาคจฺฉตีติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. กจฺจาหํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

[๙๓] เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อุทายิ ภควนฺตํ เอตทโวจ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ ภนฺเต ตถาคตสฺส อปฺปิจฺฉตา สนฺตุฏฺิตา สลฺเลขตา ยตฺร หิ นาม ตถาคโต เอวํมหิทฺธิโก เอวํมหานุภาโว อถ จ ปน เนว อตฺตานํ ปาตุกริสฺสติ เอกเมกญฺจปิ อิโต ภนฺเต ธมฺมํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อตฺตนิ สมนุปสฺเสยฺยุํ เต ตาวตเกเนว ปฏากํ ปริหเรยฺยุํ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ ภนฺเต ตถาคตสฺส อปฺปิจฺฉตา สนฺตุฏฺิตา สลฺเลขตา ยตฺร หิ นาม ตถาคโต เอวํมหิทฺธิโก เอวํมหานุภาโว อถ จ ปน เนว อตฺตานํ ปาตุกริสฺสตีติ ฯ {๙๓.๑} ปสฺส โข ตฺวํ อุทายิ ตถาคตสฺส อปฺปิจฺฉตา สนฺตุฏฺิตา สลฺเลขตา ยตฺร หิ นาม ตถาคโต เอวํมหิทฺธิโก เอวํมหานุภาโว อถ จ ปน เนว อตฺตานํ ปาตุกริสฺสตีติ เอกเมกญฺจปิ อิโต อุทายิ ธมฺมํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อตฺตนิ สมนุปสฺเสยฺยุํ เต ตาวตเกเนว ปฏากํ ปริหเรยฺยุํ ปสฺส โข ตฺวํ อุทายิ ตถาคตสฺส อปฺปิจฺฉตา สนฺตุฏฺิตา สลฺเลขตา ยตฺร หิ นาม ตถาคโต เอวํมหิทฺธิโก เอวํมหานุภาโว อถ จ ปน เนว อตฺตานํ ปาตุกริสฺสตีติ ฯ {๙๓.๒} อถโข ภควา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ ยสฺมาติห ๑- ตฺวํ สารีปุตฺต อิมํ ธมฺมปริยายํ อภิกฺขณํ ภาเสยฺยาสิ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ เยสํปิ หิ สารีปุตฺต โมฆปุริสานํ ภวิสฺสติ ตถาคเต กงฺขา วา วิมติ วา เตสํปีมํ ๒- ธมฺมปริยายํ สุตฺวา ตถาคเต ๓- กงฺขา วา วิมติ วา สา ปหียิสฺสตีติ ฯ อิติ หิทํ อายสฺมา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตสฺมาติห ฯ ม. เตสมิมํ ฯ ยุ. เตสมฺปิมํ ฯ ยุ. สุตฺวา ยา @ตถาคเต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

สารีปุตฺโต ภควโต สมฺมุขา สมฺปสาทํ ปเวเทสิ ฯ ตสฺมา อิมสฺส เวยฺยากรณสฺส สมฺปสาทนียนฺเตฺวว อธิวจนนฺติ ฯ สมฺปสาทนียสุตฺตํ นิฏฺิตํ ปญฺจมํ ฯ --------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

ปาสาทิกสุตฺตํ [๙๔] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา สเกฺยสุ วิหรติ เวธญฺา นาม สกฺยา เตสํ อมฺพวเน ปาสาเท ฯ เตน โข ปน สมเยน นิคณฺโ นาฏปุตฺโต ๑- ปาวายํ อธุนา กาลกโต โหติ ฯ ตสฺส กาลกิริยาย ภินฺนา นิคณฺา เทฺวธิกชาตา ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺมญฺ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหรนฺติ น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานาสิ อหํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานามิ กึ ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานิสฺสสิ มิจฺฉาปฏิปนฺโน ตฺวมสิ อหมสฺมิ สมฺมาปฏิปนฺโน สหิตมฺเม อสหิตนฺเต ปุเร วจนียํ ปจฺฉา อวจ ปจฺฉา วจนียํ ปุเร อวจ อธิจิณฺณนฺเต วิปราวตฺตํ อาโรปิโต เต วาโท นิคฺคหิโตสิ ปรวาทปฺปโมกฺขาย ๒- นิพฺเพเหิ วา สเจ ปโหสีติ ฯ วโธเยว โก ๓- มญฺเ นิคณฺเสุ นาฏปุตฺติเยสุ อนุวตฺตติ ฯ เยปิ นิคณฺสฺส นาฏปุตฺตสฺส สาวกา คิหี โอทาตวสนา เตปิ นิคณฺเสุ นาฏปุตฺติเยสุ นิพฺพินฺนรูปา วิรตฺตรูปา ปฏิวานรูปา ยถา ตํ ทุรากฺขาเต ๔- ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณ ฯ [๙๕] อถโข จุนฺโท สมณุทฺเทโส ปาวายํ วสฺสํ วุตฺโถ เยน สามคาโม เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. นาถปุตฺโต ฯ ม. นิคฺคหิโต ตฺวมสิ จร วาทปฺปโมกฺขาย ฯ @ยุ. นิคฺคหีโตสิ จร วาทปฺปโมกฺขาย ฯ ม. ยุ. โข ฯ ม. ยุ. ทุรกฺขาเต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

นิสินฺโน โข จุนฺโท สมณุทฺเทโส อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ นิคณฺโ ภนฺเต นาฏปุตฺโต ปาวายํ อธุนา กาลกโต ตสฺส กาลกิริยาย ภินฺนา นิคณฺา เทฺวธิกชาตา ฯเปฯ ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณติ ฯ {๙๕.๑} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท จุนฺทํ สมณุทฺเทสํ เอตทโวจ อตฺถิ โข อิทํ อาวุโส จุนฺท กถาปาภตํ ภควนฺตํ ทสฺสนาย อายามาวุโส จุนฺท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิสฺสาม อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ภควโต อาโรเจยฺยามาติ ๑- ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข จุนฺโท สมณุทฺเทโส อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ {๙๕.๒} อถโข อายสฺมา จ อานนฺโท จุนฺโท จ สมณุทฺเทโส เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ อยํ ภนฺเต จุนฺโท สมณุทฺเทโส เอวมาห นิคณฺโ ภนฺเต ๒- นาฏปุตฺโต ปาวายํ อธุนา กาลกโต ตสฺส กาลกิริยาย ภินฺนา นิคณฺา ฯเปฯ ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณติ ฯ [๙๖] เอวเญฺหตํ จุนฺท โหติ ทุรากฺขาเต ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ อิธ จุนฺท สตฺถา จ โหติ อสมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ ทุรากฺขาโต ทุปฺปเวทิโต อนิยฺยานิโก อนุปสมสํวตฺตนิโก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต สาวโก จ ตสฺมึ ธมฺเม น ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรติ น สามีจิปฏิปนฺโน น อนุธมฺมจารี โวกฺกมฺม จ ตมฺหา ธมฺมา วตฺตติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อาโรเจสฺสามาติ ฯ ยุ. อยํ น หิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

โส เอวมสฺส วจนีโย ตสฺส เต อาวุโส ลาภา ตสฺส เต สุลทฺธํ สตฺถา จ เต อสมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ ทุรากฺขาโต ทุปฺปเวทิโต อนิยฺยานิโก อนุปสมสํวตฺตนิโก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต ตฺวญฺจ ตสฺมึ ธมฺเม น ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรสิ น สามีจิปฏิปนฺโน น อนุธมฺมจารี โวกฺกมฺม จ ตมฺหา ธมฺมา วตฺตสีติ ฯ อิติ โข จุนฺท สตฺถาปิ ตตฺถ คารโยฺห ธมฺโมปิ ตตฺถ คารโยฺห สาวโก จ ตตฺถ เอวํ ปาสํโส ฯ โย โข จุนฺท เอวรูปํ สาวกํ เอวํ วเทยฺย เอตายสฺมา ตถา ปฏิปชฺชตุ ยถา เต สตฺถารา ธมฺโม เทสิโต ปญฺตฺโตติ ฯ โย จ สมาทเปติ ยญฺจ สมาทเปติ โย จ สมาทปิโต ตถตฺตาย ปฏิปชฺชติ สพฺเพ เต พหุํ อปุญฺ ปสวนฺติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ เอวเญฺหตํ จุนฺท โหติ ทุรากฺขาเต ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ [๙๗] อิธ ปน จุนฺท สตฺถา จ โหติ อสมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ ทุรากฺขาโต ทุปฺปเวทิโต อนิยฺยานิโก อนุปสมสํวตฺตนิโก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต สาวโก จ ตสฺมึ ธมฺเม ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรติ สามีจิปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี สมาทาย ตํ ธมฺมํ ปวตฺตติ ๑- โส เอวมสฺส วจนีโย ตสฺส เต อาวุโส อลาภา ตสฺส เต ทุลฺลทฺธํ สตฺถา จ เต อสมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ ทุรากฺขาโต ทุปฺปเวทิโต อนิยฺยานิโก อนุปสมสํวตฺตนิโก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วตฺตติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

ตฺวญฺจ ตสฺมึ ธมฺเม ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรสิ สามีจิปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี สมาทาย ตํ ธมฺมํ วตฺตสีติ ฯ อิติ โข จุนฺท สตฺถาปิ ตตฺถ คารโยฺห ธมฺโมปิ ตตฺถ คารโยฺห สาวโกปิ ตตฺถ เอวํ คารโยฺห ฯ โย โข จุนฺท เอวรูปํ สาวกํ เอวํ วเทยฺย อทฺธายสฺมา ายปฏิปนฺโน ายํ อาราเธสฺสตีติ ฯ โย จ ปสํสติ ยญฺจ ปสํสติ โย จ ปสํสิโต ๑- ภิยฺโยโส มตฺตาย วิริยํ อารภติ สพฺเพ เต พหุํ อปุญฺ ปสวนฺติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ เอวํ เหตํ จุนฺท โหติ ทุรากฺขาเต ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ [๙๘] อิธ ปน จุนฺท สตฺถา จ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต สาวโก จ ตสฺมึ ธมฺเม น ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรติ น สามีจิปฏิปนฺโน น อนุธมฺมจารี โวกฺกมฺม จ ตมฺหา ธมฺมา วตฺตติ โส เอวมสฺส วจนีโย ตสฺส เต อาวุโส อลาภา ตสฺส เต ทุลฺลทฺธํ สตฺถา จ เต สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต ตฺวญฺจ ตสฺมึ ธมฺเม น ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรสิ น สามีจิปฏิปนฺโน น อนุธมฺมจารี โวกฺกมฺม จ ตมฺหา ธมฺมา วตฺตสีติ ฯ อิติ โข จุนฺท สตฺถาปิ ตตฺถ ปาสํโส ธมฺโมปิ ตตฺถ ปาสํโส สาวโก จ ตตฺถ เอวํ คารโยฺห ฯ โย โข จุนฺท @เชิงอรรถ: ยุ. ปสตฺโถ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

เอวรูปํ สาวกํ เอวํ วเทยฺย เอตายสฺมา ตถา ปฏิปชฺชตุ ยถา เต สตฺถารา ธมฺโม เทสิโต ปญฺตฺโตติ ฯ โย จ สมาทเปติ ยญฺจ สมาทเปติ โย จ สมาทปิโต ตถตฺตาย ปฏิปชฺชติ สพฺเพ เต พหุํ ปุญฺ ปสวนฺติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ เอวเญฺหตํ จุนฺท โหติ สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย สุปฺปเวทิเต นิยฺยานิเก อุปสมสํวตฺตนิเก สมฺมาสมพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ [๙๙] อิธ ปน จุนฺท สตฺถา จ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต สาวโก จ ตสฺมึ ธมฺเม ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรติ สามีจิปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี สมาทาย ตํ ธมฺมํ วตฺตติ โส เอวมสฺส วจนีโย ตสฺส เต อาวุโส สุลาภา ๑- ตสฺส เต สุลทฺธํ สตฺถา จ เต อรหํ ๒- สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต ตฺวญฺจ ตสฺมึ ธมฺเม ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน วิหรสิ สามีจิปฏิปนฺโน อนุธมฺมจารี สมาทาย ตํ ธมฺมํ วตฺตสีติ ฯ {๙๙.๑} อิติ โข จุนฺท สตฺถาปิ ตตฺถ ปาสํโส ธมฺโมปิ ตตฺถ ปาสํโส สาวโกปิ ตตฺถ เอวํ ปาสํโส ฯ โย โข จุนฺท เอวรูปํ สาวกํ เอวํ วเทยฺย อทฺธายสฺมา ายปฏิปนฺโน ายํ อาราเธสฺสตีติ ฯ โย จ ปสํสติ ยญฺจ ปสํสติ โย จ ปสตฺโถ ๓- ภิยฺโยโส มตฺตาย วิริยํ อารภติ สพฺเพ เต พหุํ ปุญฺ ปสวนฺติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ เอวเญฺหตํ จุนฺท โหติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ลาภา ฯ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. ปสํสิโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

สฺวากฺขาเต ธมฺมวินเย สุปฺปเวทิเต นิยฺยานิเก อุปสมสํวตฺตนิเก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ [๑๐๐] อิธ [๑]- จุนฺท สตฺถา จ โลเก อุทปาทิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต อวิญฺาปิตตฺถา จสฺส โหนฺติ สาวกา สทฺธมฺเม เนสํ สตฺถุ จ เนสํ ๒- เกวลํ ปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ อาวิกตํ โหติ อุตฺตานีกตํ สพฺพสงฺคาหปทกตํ สปฺปาฏิหิรกตํ ๓- ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ อถ เนสํ สตฺถุโน อนฺตรธานํ โหติ ฯ เอวรูโป โข จุนฺท สตฺถา จ ๔- สาวกานํ กาลกโต ๕- อนุตปฺโป โหติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ สตฺถา หิ ๖- โลเก อุทปาทิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต อวิญฺาปิตตฺถา จมฺหา ๗- สทฺธมฺเม น จ โน เกวลญฺจ ๘- ปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ อาวิกตํ โหติ อุตฺตานีกตํ สพฺพสงฺคาหปทกตํ สปฺปาฏิหิรกตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ อถ โน สตฺถุโน อนฺตรธานํ โหติ ๙- ฯ เอวรูโป โข จุนฺท สตฺถา จ ๘- สาวกานํ กาลกโต อนุตปฺโป โหติ ฯ [๑๐๑] อิธ ปน จุนฺท สตฺถา จ โลเก อุทปาทิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต วิญฺาปิตตฺถา จสฺส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปน ฯ ม. น จ เนสํ ฯ ยุ. น จ เตสํ ฯ ม. ยุ. สปฺปาฏิหีรกตํ ฯ @๔-๘ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. กาลํ กโต ฯ ม. จ ฯ ยุ. จ โน ฯ @ ม. ยุ. จมฺห ฯ ม. ยุ. โหตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

โหนฺติ สาวกา สทฺธมฺเม เกวลญฺจ เตสํ ปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ อาวิกตํ โหติ อุตฺตานีกตํ สพฺพสงฺคาหปทกตํ สปฺปาฏิหิรกตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ อถ เนสํ สตฺถุโน อนฺตรธานํ โหติ ฯ เอวรูโป โข จุนฺท สตฺถา สาวกานํ กาลกโต อนานุตปฺโป ๑- โหติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ สตฺถาปิ โลเก ๒- อุทปาทิ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต วิญฺาปิตตฺถา จมฺหา ๓- สทฺธมฺเม เกวลญฺจ โน ปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ อาวิกตํ โหติ อุตฺตานีกตํ สพฺพสงฺคาหปทกตํ สปฺปาฏิหิรกตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ อถโข สตฺถุโน อนฺตรธานํ โหติ ๔- ฯ เอวรูโป โข จุนฺท สตฺถา สาวกานํ กาลกโต อนานุตปฺโป ๑- โหตีติ ๕- ฯ [๑๐๒] เอเตหิ เจปิ จุนฺท องฺเคห สมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ โหติ โน จ โข สตฺถา โหติ เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต วโย อนุปฺปตฺโต เอวนฺตํ พฺรหฺมจริยํ อปริปูรํ โหติ เตนงฺเคน ฯ ยโต โข ๖- จุนฺท เอเตหิ เจปิ ๗- องฺเคหิ สมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ โหติ สตฺถา จ โหติ เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต วโย อนุปฺปตฺโต เอวนฺตํ พฺรหฺมจริยํ ปริปูรํ โหติ เตนงฺเคน ฯ [๑๐๓] เอเตหิ เจปิ จุนฺท องฺเคหิ สมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ โหติ สตฺถา จ โหติ เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อนนุตปฺโป ฯ ม. ยุ. สตฺถา จ โน โลเก ฯ ม. ยุ. จมฺห ฯ @ ม. ยุ. โหตีติ ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ยโต จ โข ฯ @ ม. ยุ. เจว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

วโย อนุปฺปตฺโต โน จ ขฺวสฺส เถรา ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ วิยตฺตา ๑- วินีตา วิสารทา ปตฺตโยคกฺเขมา อลํ สมกฺขาตุํ สทฺธมฺมสฺส อลํ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสตุํ เอวนฺตํ พฺรหฺมจริยํ อปริปูรํ โหติ เตนงฺเคน ฯ ยโต จ โข จุนฺท เอเตหิ เจปิ องฺเคหิ สมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ โหติ สตฺถา จ โหติ เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต วโย อนุปฺปตฺโต เถรา จสฺส ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา ปตฺตโยคกฺเขมา อลํ สมกฺขาตุํ สทฺธมฺมสฺส อลํ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสตุํ เอวนฺตํ พฺรหฺมจริยํ ปริปูรํ โหติ เตนงฺเคน ฯ [๑๐๔] เอเตหิ เจปิ จุนฺท องฺเคหิ สมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ โหติ สตฺถา จ โหติ เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต วโย อนุปฺปตฺโต เถรา จสฺส ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา ฯเปฯ อลํ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสตุํ โน จ ขฺวสฺส มชฺฌิมา ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ ฯ มชฺฌิมา จ ๒- ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ ฯ {๑๐๔.๑} โน จ ขฺวสฺส นวา ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ ฯ นวา จสฺส ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ โน จ ขฺวสฺส เถรา ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ เถรา จสฺส ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ โน จ ขฺวสฺส มชฺฌิมา ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ มชฺฌิมา จสฺส ภิกฺขุนิโย สาวิกา @เชิงอรรถ: ยุ. วฺยตฺตา ฯ ม. จสฺส ฯ มชฺฌิมาสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

โหนฺติ ฯ โน จ ขฺวสฺส นวา ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ นวา จสฺส ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ โน จ ขฺวสฺส อุปาสกา สาวกา โหนฺติ คิหี โอทาตวสนา พฺรหฺมจาริโน ฯ อุปาสกา จสฺส สาวกา โหนฺติ คิหี โอทาตวสนา พฺรหฺมจาริโน ฯ โน จ ขฺวสฺส อุปาสกา สาวกา โหนฺติ คิหี โอทาตวสนา กามโภคิโน ฯ อุปาสกา จสฺส สาวกา โหนฺติ คิหี โอทาตวสนา กามโภคิโน ฯ โน จ ขฺวสฺส อุปาสิกา สาวิกา โหนฺติ คิหินี โอทาตวสนา พฺรหฺมจารินิโย ฯ อุปาสิกา จสฺส สาวิกา โหนฺติ คิหินี โอทาตวสนา พฺรหฺมจารินิโย ฯ {๑๐๔.๒} โน จ ขฺวสฺส อุปาสิกา สาวิกา โหนฺติ คิหินี โอทาตวสนา กามโภคินิโย ฯ อุปาสิกา จสฺส สาวิกา โหนฺติ คิหินี โอทาตวสนา กามโภคินิโย ฯ โน จ ขฺวสฺส พฺรหฺมจริยํ โหติ อิทฺธญฺเจว [๑]- ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ๒- ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ พฺรหฺมจริยญฺจสฺส โหติ อิทฺธญฺจ ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ โน จ โข ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตํ เอวนฺตํ พฺรหฺมจริยํ อปริปูรํ โหติ เตนงฺเคน ฯ {๑๐๔.๓} ยโต จ โข จุนฺท เอเตหิ เจว องฺเคหิ สมนฺนาคตํ พฺรหฺมจริยํ โหติ สตฺถา จ โหติ เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต วโย อนุปฺปตฺโต เถรา จสฺส ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา ฯเปฯ สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสตุํ ฯ มชฺฌิมา จสฺส ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ ฯ นวา จสฺส ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ ฯ เถรา จสฺส ภิกฺขุนิโย @เชิงอรรถ: ยุ. โหติ ฯ ม. ยุ. พาหุชญฺ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๗.

สาวิกา โหนฺติ ฯ มชฺฌิมา จสฺส ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ นวา จสฺส ภิกฺขุนิโย สาวิกา โหนฺติ ฯ อุปาสกา จสฺส สาวกา โหนฺติ คิหี โอทาตวสนา พฺรหฺมจาริโน ฯ อุปาสกา จสฺส สาวกา โหนฺติ คิหี โอทาตวสนา กามโภคิโน ฯ อุปาสิกา จสฺส สาวิกา โหนฺติ คิหินี โอทาตวสนา พฺรหฺมจารินิโย ฯ อุปาสิกา จสฺส สาวิกา โหนฺติ คิหินี โอทาตวสนา กามโภคินิโย ฯ พฺรหฺมจริยญฺจสฺส โหติ อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตญฺจ เอวนฺตํ พฺรหฺมจริยํ ปริปูรํ โหติ เตนงฺเคน ฯ [๑๐๕] อหํ โข ปน จุนฺท เอตรหิ สตฺถา โลเก อุปฺปนฺโน อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺโม จ สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต วิญฺาปิตตฺถา จ เม สาวกา สทฺธมฺเม เกวลญฺจ เตสํ ปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ อาวิกตํ โหติ ๑- อุตฺตานีกตํ สพฺพสงฺคาหปทกตํ สปฺปาฏิหิรกตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ ฯ อหํ โข ปน จุนฺท เอตรหิ สตฺถา เถโร รตฺตญฺู จิรปพฺพชิโต อทฺธคโต วโย อนุปฺปตฺโต ฯ [๑๐๖] สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ เถรา ภิกฺขู สาวกา โหนฺติ วิยตฺตา วินีตา วิสารทา ปตฺตโยคกฺเขมา อลํ สมกฺขาตุํ สทฺธมฺมสฺส อลํ อุปฺปนฺนํ ปรปฺปวาทํ สหธมฺเมน สุนิคฺคหิตํ นิคฺคเหตฺวา สปฺปาฏิหาริยํ ธมฺมํ เทเสตุํ ฯ สนฺติ โข ปน เม @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

จุนฺท เอตรหิ ๑- มชฺฌิมา ภิกฺขู สาวกา ฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ นวา ภิกฺขู สาวกา ฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ เถรา ภิกฺขุนิโย สาวิกา ฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ มชฺฌิมา ภิกฺขุนิโย สาวิกา ฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ นวา ภิกฺขุนิโย สาวิกา ฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ อุปาสกา สาวกา คิหี โอทาตวสนา พฺรหฺมจาริโน ฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ อุปาสกา สาวกา คิหี โอทาตวสนา กามโภคิโน ฯเปฯ สนฺติ โข ปน เม จุนฺท เอตรหิ อุปาสิกา สาวิกา คิหินี โอทาตวสนา กามโภคินิโย ฯ เอตรหิ ปน เม จุนฺท พฺรหฺมจริยํ อิทฺธญฺเจว ผีตญฺจ วิตฺถาริกํ พหุชญฺ ปุถุภูตํ ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตํ ฯ [๑๐๗] ยาวตา โข จุนฺท เอตรหิ สตฺถาโร โลเก อุปฺปนฺนา ฯ นาหํ จุนฺท อญฺ เอกํ สตฺถารํปิ สมนุปสฺสามิ เอวํลาภคฺค- ยสคฺคปฺปตฺตํ ยถริวาหํ ฯ ยาวตา โข ปน เม ๒- จุนฺท เอตรหิ สงฺโฆ วา คโณ วา โลเก อุปฺปนฺโน ๓- ฯ นาหํ จุนฺท อญฺ เอกํ สงฺฆํปิ สมนุปสฺสามิ เอวํลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺตํ ยถริว ๔- จุนฺท ภิกฺขุสงฺโฆ ฯ {๑๐๗.๑} ยํ โข ตํ จุนฺท สมฺมา วทมาโน วเทยฺย สพฺพาการสมฺปนฺนํ สพฺพการปริปูรํ อนูนํ อนธิกํ สฺวากฺขาตํ เกวลปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ สุปฺปกาสิตนฺติ ฯ อิทเมว ตํ สมฺมา วทมาโน วเทยฺย สพฺพาการสมฺปนฺนํ สพฺพาการปริปูรํ ฯเปฯ สุปฺปกาสิตนฺติ ฯ อุทฺทโก ๕- สุทํ จุนฺท รามปุตฺโต เอวํ วาจํ ภาสติ ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ @เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ยุ. สงฺฆา วา คณา โลเก อุปฺปนฺนา ฯ @ ม. ยถริวายํ ฯ ม. อุทโก ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

กิญฺจ ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ ขุรสฺส สาธุนิสิตสฺส ตลมสฺส ปสฺสติ ธารญฺจ ขุรสฺส ๑- น ปสฺสติ ฯ อิทํ วุจฺจติ จุนฺท ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ ตํ ๒- โข ปเนตํ จุนฺท อุทฺทเกน รามปุตฺเตน ภาสิตํ หีนํ คมฺมํ โปถุชฺชนิกํ อนริยํ อนตฺถสญฺหิตํ ขุรเมว สนฺธาย ฯ {๑๐๗.๒} ยญฺเจตํ ๓- จุนฺท สมฺมา วทมาโน วเทยฺย ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ อิทเมว ตํ สมฺมา วทมาโน วเทยฺย ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ กิญฺจ ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ เอวํ สพฺพาการสมฺปนฺนํ สพฺพาการปริปูรํ อนูนํ อนธิกํ สฺวากฺขาตํ เกวลปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ สุปฺปกาสิตนฺติ อิติ เหตํ น ๔- ปสฺสตีติ อิทเมตฺถ อปกฑฺเฒยฺย ฯ เอวนฺตํ ปริสุทฺธตรํ อสฺสาติ อิติ เหตํ น ปสฺสตีติ ๕- อิทเมตฺถ อุปกฑฺเฒยฺย ฯ เอวนฺตํ ปริสุทฺธตรํ ๖- อสฺสาติ อิติ เหตํ น ปสฺสติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ปสฺสํ น ปสฺสตีติ ฯ ยํ โข ตํ จุนฺท สมฺมา วทมาโน วเทยฺย สพฺพาการสมฺปนฺนํ ฯเปฯ พฺรหฺมจริยํ สุปฺปกาสิตนฺติ ฯ อิทเมตํ ๗- สมฺมา วทมาโน วเทยฺย สพฺพาการสมฺปนฺนํ สพฺพาการปริปูรํ อนูนํ อนธิกํ สฺวากฺขาตํ เกวลปริปูรํ พฺรหฺมจริยํ สุปฺปกาสิตนฺติ ฯ [๑๐๘] ตสฺมาติห จุนฺท เย เต ๘- มยา ธมฺมา อภิญฺา เทสิตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคมฺม สมาคมฺม อตฺเถน อตฺถํ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สงฺคายิตพฺพํ วิจริตพฺพํ ๙- ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺเสว พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตเม จ เต @เชิงอรรถ: ม. ขฺวสฺส ฯ ยุ. โข ตสฺส ฯ ม. ยํ ฯ ม. ยุ. ยญฺจ ตํ ฯ @ ม. ยุ. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ปสฺสติ ฯ ม. ยุ. ปริปูรํ ฯ @ ม. อิทเมว ตํ ฯ ม. ยุ. โว ฯ ม. ยุ. น วิวทิตพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

จุนฺท ธมฺมา มยา อภิญฺา เทสิตา ฯ ยตฺถ สพฺเพเหว สงฺคมฺม สมาคมฺม อตฺเถน อตฺถํ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สงฺคายิตพฺพํ วิจริตพฺพํ ๑- ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺเสว พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ เสยฺยถีทํ ฯ จตฺตาโร สติปฏฺานา จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา จตฺตาโร อิทฺธิปาทา ปญฺจินฺทฺริยานิ ปญฺจ พลานิ สตฺต สมฺโพชฺฌงฺคา ๒- อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค ฯ {๑๐๘.๑} อิเม โข เต จุนฺท ธมฺมา มยา อภิญฺา เทสิตา ยตฺถ สพฺเพเหว สงฺคมฺม สมาคมฺม อตฺเถน อตฺถํ พฺยญฺชเนน พฺยญฺชนํ สงฺคายิตพฺพํ วิจริตพฺพํ ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺเสว พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ [๑๐๙] เตสญฺจ โข ๓- จุนฺท สมคฺคานํ สมฺโมทมานานํ อวิวทมานานํ สิกฺขิตพฺพํ ๔- ฯ อญฺตโร สพฺรหฺมจารี สงฺโฆ ๕- ธมฺมํ ภาเสยฺย ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อยํ โข อาวุโส ๖- อายสฺมา อตฺถญฺเจว มิจฺฉา คณฺหาติ พฺยญฺชนานิ จ มิจฺฉา โรเปตีติ ฯ ตสฺส เนว อภินนฺทิตพฺพํ นปฺปฏิกฺโกสิตพฺพํ ฯ อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา โส เอวมสฺส วจนีโย อิมสฺส นุ โข อาวุโส อตฺถสฺส อิมานิ [๗]- พฺยญฺชนานิ เอตานิ วา พฺยญฺชนานิ กตมานิ โอปายิกตรานิ อิเมสํ วา ๘- พฺยญฺชนานํ อยํ วา อตฺโถ เอโส วา อตฺโถ กตโม @เชิงอรรถ: ม. ยุ. น วิวทิตพฺพํ ฯ ม. ยุ. โพชฺฌงฺคา ฯ ม. ยุ. โว ฯ ม. สิกฺขตํ ฯ @ ม. ยุ. สงฺเฆ ฯ ม. ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. วา ฯ @ ม. อิเมสญฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

โอปายิกตโรติ ฯ โส เจ เอวํ วเทยฺย อิมสฺส โข อาวุโส อตฺถสฺส อิมาเนว พฺยญฺชนานิ โอปายิกตรานิ ยานิ เจว เอตานิ อิเมสํ ๑- พฺยญฺชนานํ อยเมว อตฺโถ โอปายิกตโร โย เจว เอโสติ ฯ โส เนว อุสฺสาเทตพฺโพ น อปสาเทตพฺโพ ฯ อนุสฺสาเทตฺวา อนปสาเทตฺวา เสฺวว สาธุกํ สญฺาเปตพฺโพ ตสฺส จ อตฺถสฺส เตสญฺจ พฺยญฺชนานํ นิสนฺติยา ฯ [๑๑๐] อปโรปิ เจ จุนฺท สพฺรหฺมจารี สงฺโฆ ๒- ธมฺมํ ภาเสยฺย ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อยํ โข อายสฺมา อตฺถญฺหิ โข มิจฺฉา คณฺหาติ พฺยญฺชนานิ สมฺมา โรเปตีติ ฯ ตสฺส เนว อภินนฺทิตพฺพํ นปฺปฏิกฺโกสิตพฺพํ ฯ อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา โส เอวมสฺส วจนีโย อิเมสํ นุ โข อาวุโส พฺยญฺชนานํ อยํ วา อตฺโถ เอโส วา อตฺโถ กตโม โอปายิกตโรติ ฯ โส เจ เอวํ วเทยฺย อิเมสํ นุ โข อาวุโส พฺยญฺชนานํ อยเมว อตฺโถ โอปายิกตโร โย เจว เอโสติ ฯ โส เนว อุสฺสาเทตพฺโพ น อปสาเทตพฺโพ ฯ อนุสฺสาเทตฺวา อนปสาเทตฺวา เสฺวว สาธุกํ สญฺาเปตพฺโพ ตสฺส จ ๓- อตฺถสฺส นิสนฺติยา ฯ [๑๑๑] อปโรปิ เจ จุนฺท สพฺรหฺมจารี สงฺโฆ ๒- ธมฺมํ ภาเสยฺย ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อยํ โข อายสฺมา อตฺถํ หิ โข ๔- สมฺมา คณฺหาติ พฺยญฺชนานิ มิจฺฉา โรเปตีติ ฯ ตสฺส เนว อภินนฺทิตพฺพํ นปฺปฏิกฺโกสิตพฺพํ ฯ อนภินนฺทิตฺวา อปฺปฏิกฺโกสิตฺวา @เชิงอรรถ: ม. อิเมสญฺจ ฯ ม. ยุ. สงฺเฆ ฯ ม. ยุ. ตสฺเสว ฯ ม. อตฺถญฺเจว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

โส เอวมสฺส วจนีโย อิมสฺส นุ โข อาวุโส อตฺถสฺส อิมาเนว ๑- พฺยญฺชนานิ เอตานิ วา พฺยญฺชนานิ กตมานิ โอปายิกตรานีติ ฯ โส เจ เอวํ วเทยฺย อิมสฺส นุ ขฺวาวุโส อตฺถสฺส อิมาเนว พฺยญฺชนานิ โอปายิกตรานิ ยานิ เจว เอตานีติ ฯ โส เนว อุสฺสาเทตพฺโพ น อปสาเทตพฺโพ ฯ อนุสฺสาเทตฺวา อนปสาเทตฺวา เสฺวว สาธุกํ สญฺาเปตพฺโพ เตสํเยว พฺยญฺชนานํ นิสนฺติยา ฯ [๑๑๒] อปโรปิ เจ จุนฺท สพฺรหฺมจารี สงฺโฆ ๒- ธมฺมํ ภาเสยฺย ตตฺร เจ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อยํ โข อายสฺมา อตฺถญฺเว สมฺมา คณฺหาติ พฺยญฺชนานิ [๓]- สมฺมา โรเปตีติ ฯ ตสฺส สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตพฺพํ อนุโมทิตพฺพํ ฯ ตสฺส สาธูติ ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา โส เอวมสฺส วจนีโย ลาภา โน อาวุโส สุลทฺธํ โน อาวุโส เย มยํ อายสฺมนฺตํ ตาทิสํ สพฺรหฺมจารึ สริสฺสาม ๔- เอวํ อตฺถุเปตํ พฺยญฺชนุเปตนฺติ ฯ [๑๑๓] น โว อหํ จุนฺท ทิฏฺธมฺมิกานํเยว อาสวานํ สํวราย ธมฺมํ เทเสมิ น ปนาหํ จุนฺท สมฺปรายิกานํเยว อาสวานํ ปฏิฆาตาย ธมฺมํ เทเสมิ ทิฏฺธมฺมิกานํ เจวาหํ จุนฺท อาสวานํ สํวราย ธมฺมํ เทเสมิ สมฺปรายิกานํ จ อาสวานํ ปฏิฆาตาย ฯ ตสฺมาติห จุนฺท ยํ โว มยา จีวรํ อนุญฺาตํ อลํ โว ตํ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตป- สิรึสปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทว หิริโกปินปฏิจฺฉาทนตฺถํ @เชิงอรรถ: ม. อิมานิ วา ฯ ยุ. อิมานิ จ ฯ ม. ยุ. สงฺเฆ ฯ ม. จ ฯ ม. ยุ. ปสฺสาม ฯ @ ม. ... สรี ... ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

โย โว มยา ปิณฺฑปาโต อนุญฺาโต อลํ โว โส ยาวเทว อิมสฺส กายสฺส ิติยา ยาปนาย วิหึสุปรติยา พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ ยาตฺรา จ เม ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ๑- ยํ โว มยา เสนาสนํ อนุญฺาตํ อลํ โว ตํ ยาวเทว สีตสฺส ปฏิฆาตาย อุณฺหสฺส ปฏิฆาตาย ฑํสมกสวาตาตปสิรึสปสมฺผสฺสานํ ปฏิฆาตาย ยาวเทว อุตุปริสฺสยวิโนทนํ ปฏิสลฺลานารามตฺถํ โย โว มยา คิลานปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาโร อนุญฺาโต อลํ โว โส ยาวเทว อุปฺปนฺนานํ เวยฺยาพาธิกานํ เวทนานํ ปฏิฆาตาย อพฺยาปชฺฌปรมตายาติ ๒- ฯ [๑๑๔] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ สุขลฺลิกานุโยคมนุยุตฺตา สมณา สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เอวํ วทมานา ๓- จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา กตโม โส อาวุโส สุขลฺลิกานุโยโค สุขลฺลิกานุโยคาปิ หิ พหู อเนกวิหิตา นานปฺปการกาติ ฯ {๑๑๔.๑} จตฺตาโรเม จุนฺท สุขลฺลิกานุโยคา หีนา คมฺมา โปถุชฺชนิกา อนริยา อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ฯ กตเม จตฺตาโร ฯ {๑๑๔.๒} อิธ จุนฺท เอกจฺโจ พาโล ปาเณ วธิตฺวา ๔- อตฺตานํ สุเขติ ปิเณติ อยํ ปโม สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท @เชิงอรรถ: ม. จ ฯ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. วาทิโน ฯ ม. อาเมณฺฑิตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

อิเธกจฺโจ อทินฺนํ อาทิยิตฺวา ๑- อตฺตานํ สุเขติ ปิเณติ อยํ ทุติโย สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท อิเธกจฺโจ มุสา ภณิตฺวา ๒- อตฺตานํ สุเขติ ปิเณติ อยํ ตติโย สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท อิเธกจฺโจ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิโต สมงฺคิภูโต ปริจาเรติ ๓- อยํ จตุตฺโถ สุขลฺลิกานุโยโค ฯ อิเม โข จุนฺท จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยคา หีนา คมฺมา โปถุชฺชนิกา อนริยา อนตฺถสญฺหิตา น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ฯ [๑๑๕] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ๔- เอวํ วเทยฺยุํ ๕- อิเม จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตา สมณา สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เต โว ๖- มา เหวนฺติสฺสุ วจนียา น เต โว สมฺมา วทมานา วเทยฺยุํ น ๗- อพฺภาจิกฺเขยฺยุํ เต โว ๘- อสตา อภูเตน ฯ {๑๑๕.๑} จตฺตาโรเม จุนฺท สุขลฺลิกานุโยคา เอกนฺตํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ฯ กตเม จตฺตาโร ฯ อิธ จุนฺท วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ปโม สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา ฯเปฯ ทุติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ทุติโย สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา ฯเปฯ @เชิงอรรถ: ๑-๒ ม. อาเมณฺฑิตํ ฯ ยุ. ปริวาเรติ ฯ ๔-๖ ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ @ ยุ. ปุจฺเฉยฺยุํ ฯ ม. ยุ. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. เต โวติ เทฺว @สทฺทา น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

ตติยํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ ตติโย สุขลฺลิกานุโยโค ฯ ปุน จปรํ จุนฺท ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ฯเปฯ จตุตฺถํ ฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ จตุตฺโถ สุขลฺลิกานุโยโค ฯ อิเม โข จุนฺท จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยคา เอกนฺตํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตนฺติ ฯ านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ อิเม โข ๑- จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตา สมณา สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เต โว เอวนฺติสฺสุ วจนียา สมฺมา เต โว วทมานา วเทยฺยุํ น เต โว อพฺภาจิกฺเขยฺยุํ อสตา อภูเตน ฯ [๑๑๖] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ อิเม ปนาวุโส จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตานํ วิหรตํ กติ ผลานิ กตานิสํสา ปาฏิกงฺขาติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา อิเม โข อาวุโส จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตานํ วิหรตํ จตฺตาริ ผลานิ จตฺตาโร อานิสํสา ปาฏิกงฺขา ฯ {๑๑๖.๑} กตเม จตฺตาโร ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โสตาปนฺโน โหติ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน อิทํ ปมํ ผลํ ปโม อานิสํโส ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ติณฺณํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา ราคโทสโมหานํ ตนุตฺตา สกทาคามี โหติ สกิเทว อิมํ โลกํ อาคนฺตฺวา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

ทุกฺขสฺสนฺตํ กโรติ อิทํ ทุติยํ ผลํ ทุติโย อานิสํโส ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ปญฺจนฺนํ โอรมฺภาคิยานํ สญฺโชนานํ ปริกฺขยา โอปปาติโก โหติ ตตฺถ ปรินิพฺพายี อนาวตฺติธมฺโม ตสฺมา โลกา อิทํ ตติยํ ผลํ ตติโย อานิสํโส ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวญฺเจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทํ จตุตฺถํ ผลํ จตุตฺโถ อานิสํโส ฯ อิเม โข อาวุโส จตฺตาโร สุขลฺลิกานุโยเค อนุยุตฺตานํ วิหรตํ อิมานิ จตฺตาริ ผลานิ จตฺตาโร อานิสํสา ปาฏิกงฺขาติ ฯ [๑๑๗] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ อฏฺิตธมฺมา สมณา สกฺยปุตฺติยา วิหรนฺตีติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สาวกานํ ธมฺมา เทสิตา ปญฺตฺตา ยาวชีวํ อนติกฺกมนียา ฯ {๑๑๗.๑} เสยฺยถาปิ อาวุโส อินฺทขีโล วา อโยขีโล วา คมฺภีรเนโม สุนิกฺขิตฺโต ๑- อจโล อสมฺปเวธี เอวเมว โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน สาวกานํ ธมฺมา เทสิตา ปญฺตฺตา ยาวชีวํ อนติกฺกมนียา ฯ โย โส อาวุโส ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโชโน สมฺมทญฺา วิมุตฺโต อภพฺโพ โส นว านานิ อชฺฌาจริตุํ ฯ อภพฺโพ อาวุโส ขีณาสโว ภิกฺขุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สุนิขาโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทิยิตุํ ๑- อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สมฺปชานมุสาวาทํ ๒- ภาสิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สนฺนิธิการกกาเม ปริภุญฺชิตุํ เสยฺยถาปิ ปุพฺเพ อาคาริกภูโต ๓- อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ ฉนฺทาคตึ คนฺตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ โทสาคตึ คนฺตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ โมหาคตึ คนฺตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ ภยาคตึ คนฺตุํ ฯ โย โส อาวุโส ภิกฺขุ อรหํ ขีณาสโว วุสิตวา กตกรณีโย โอหิตภาโร อนุปฺปตฺตสทตฺโถ ปริกฺขีณภวสญฺโชโน สมฺมทญฺา วิมุตฺโต อภพฺโพ โข ๔- โส อิมานิ นว านานิ อชฺฌาจริตุนฺติ ฯ [๑๑๘] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ อตีตํ โข อทฺธานํ อารพฺภ สมโณ โคตโม อตีรกํ ๕- าณทสฺสนํ ปญฺเปติ โน จ โข อนาคตํ อทฺธานํ อารพฺภ อตีรกํ ๕- าณทสฺสนํ ปญฺเปติ ตยิทํ กึสุ ตยิทํ กถํสูติ ฯ เต จ ๖- อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อญฺาวิหิตเกน าณทสฺสเนน อญฺาวิหิตํ อาณทสฺสนํ ๗- ปญฺเปตพฺพํ มญฺนฺติ ยถริว พาลา อพฺยตฺตา ฯ {๑๑๘.๑} อตีตํ โข จุนฺท อทฺธานํ อารพฺภ ตถาคตสฺส สตานุสาริาณํ ๘- โหติ โส ยาวตกํ อากงฺขติ ตาวตกํ อนุสฺสรติ อนาคตญฺจ โข อทฺธานํ อารพฺภ ตถาคตสฺส โพธิชํ าณํ อุปฺปชฺชติ @เชิงอรรถ: ยุ. อาทาตุํ ฯ ม. ยุ. สมฺปชานมุสา ฯ ยุ. อาคาริยภูโต ฯ @ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. อติเรกํ ฯ ยุ. เต เนว ฯ @ ม. ยุ. าณทสฺสนํ ฯ ยุ. สตานุสาริวิญฺาณํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ [๑๑๙] อตีตญฺเจปิ [๑]- จุนฺท โหติ อภูตํ อตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ น ตํ ตถาคโต พฺยากโรติ ฯ อตีตญฺเจปิ โข ๒- จุนฺท โหติ ภูตํ ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ ตํปิ ตถาคโต น พฺยากโรติ ฯ อตีตญฺเจปิ โข ๒- จุนฺท โหติ ภูตํ ตจฺฉํ อตฺถสญฺหิตํ ตตฺร กาลญฺู ตถาคโต โหติ ตสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณาย ฯ อนาคตญฺเจปิ จุนฺท โหติ ฯเปฯ ปจฺจุปฺปนฺนํ โข เจปิ จุนฺท โหติ อภูตํ อตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ น ตํ ตถาคโต พฺยากโรติ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนํ เจปิ จุนฺท โหติ ภูตํ ตจฺฉํ อนตฺถสญฺหิตํ ตํปิ ตถาคโต น พฺยากโรติ ฯ ปจฺจุปฺปนฺนํปิ เจ จุนฺท โหติ ภูตํ ตจฺฉํ อตฺถสญฺหิตํ ตตฺร กาลญฺู ตถาคโต โหติ ตสฺส ปญฺหสฺส เวยฺยากรณาย ฯ อิติ โข จุนฺท อตีตานาคต- ปจฺจุปฺปนฺเนสุ ธมฺเมสุ ตถาคโต กาลวาที สจฺจวาที ๓- ภูตวาที อตฺถวาที ธมฺมวาที วินยวาที ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ [๑๒๐] ยญฺจ โข จุนฺท สเทวกสฺส โลกสฺส สมารกสฺส สพฺรหฺมกสฺส สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ทิฏฺ สุตํ มุตํ วิญฺาตํ ปตฺตํ ปริเยสิตํ อนุวิจริตํ มนสา สมฺมา ๔- ตถาคเตน อภิสมฺพุทฺธํ ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยญฺจ จุนฺท รตฺตึ ตถาคโต อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุชฺฌติ ยญฺจ รตฺตึ อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายติ ยํ เอตสฺมึ อนนฺตเร @เชิงอรรถ: ม. โข ฯ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ @ ม. ยุ. สพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

ภาสติ ลปติ นิทฺทิสติ สพฺพนฺตํ ตเถว จ ๑- โหติ โน อญฺถาติ ๒- ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยถาวาที จุนฺท ตถาคโต ตถาการี ยถาการี ตถาวาที อิติ ยถาวาที ตถาการี ยถาการี ตถาวาที วา ๓- ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ ยํ ๔- สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย ตถาคโต อภิภู อนภิภูโต อญฺทตฺถุทโส วสวตฺตี ตสฺมา ตถาคโตติ วุจฺจติ ฯ [๑๒๑] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ นุ โข อาวุโส โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ เอวํวาทิโน โข ๕- จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา อพฺยากตํ โข อาวุโส ภควตา โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ {๑๒๑.๑} านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา เอตํปิ ๖- โข อาวุโส ภควตา อพฺยากตํ น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ {๑๒๑.๒} านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส ๗- โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา @เชิงอรรถ: ๑-๒-๓-๔-๕ อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. เอวมฺปิโข ฯ ยุ. กินฺนุโข อาวุโส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

อพฺยากตํ โข ปเนตํ อาวุโส ภควตา โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ {๑๒๑.๓} านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา เอตํปิ โข อาวุโส ภควตา อพฺยากตํ เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ [๑๒๒] านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กสฺมา ปเนตํ อาวุโส สมเณน โคตเมน อพฺยากตนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา น เหตํ อาวุโส อตฺถสญฺหิตํ น ๑- ธมฺมสญฺหิตํ น อาทิพฺรหฺมจริยกํ น นิพฺพิทาย น วิราคาย น นิโรธาย น อุปสมาย น อภิญฺาย น สมฺโพธาย น นิพฺพานาย สํวตฺตติ ตสฺมา ตํ ภควตา อพฺยากตนฺติ ฯ {๑๒๒.๑} านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กึ ปนาวุโส สมเณน โคตเมน พฺยากตนฺติ ฯ เอวํวาทิโน จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา อิทํ ทุกฺขนฺติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตํ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตํ อยํ ทุกฺขนิโรโธติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตํ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี @เชิงอรรถ: ม. น จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

ปฏิปทาติ โข อาวุโส ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ {๑๒๒.๒} านํ โข ปเนตํ จุนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ กสฺมา ปเนตํ อาวุโส สมเณน โคตเมน พฺยากตนฺติ ฯ เอวํวาทิโน โข ๑- จุนฺท อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา เอตญฺหิ อาวุโส อตฺถสญฺหิตํ ธมฺมสญฺหิตํ ๒- เอตํ อาทิพฺรหฺมจริยกํ เอกนฺตํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย อุปสมาย อภิญฺาย สมฺโพธาย นิพฺพานาย สํวตฺตติ ตสฺมา ตํ ภควตา พฺยากตนฺติ ฯ [๑๒๓] เยปิ เต จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺินิสฺสยา เตปิ โข ๓- มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ๔- ยถา จ เต ๕- น พฺยากาตพฺพา ๔- กึ เต ๖- อหนฺเต อญฺติตฺถิเย ตตฺถ ๗- พฺยากริสฺสามิ ฯ เยปิ เต จุนฺท อปรนฺตสหคตา ทิฏฺินิสฺสยา เตปิ เต ๕- มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ๔- ยถา จ เต ๕- น พฺยากาตพฺพา ๔- กึ เต อหนฺเต น ตตฺถ ๗- พฺยากริสฺสามิ ฯ กตเม เต จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺินิสฺสยา เย เต ๓- มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ๔- ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา ๔- ฯ {๑๒๓.๑} สนฺติ [๘]- จุนฺท เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ สนฺติ ปน จุนฺท เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน อสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สสฺสโต จ อสสฺสโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ เนวสสฺสโต จ ๙- นาสสฺสโต จ ๙- อตฺตา จ โลโก จ ฯ @เชิงอรรถ: ๑-๙ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. เอตํ ธมฺมสํหิตํ ฯ ๓-๖ ม. ยุ. โว ฯ @ ยุ. วฺยากตฺตพฺพา ฯ ยุ. จ โข เต ฯ ม. น ตถา ฯ ยุ. ตถา ฯ ม. โข @ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๒.

สยงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ ปรงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ สยงฺกโต จ ปรงฺกโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ อสยงฺกาโร จ ๑- อปรงฺกาโร จ ๑- อธิจฺจสมุปฺปนฺโน อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ สสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ อสสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ สสฺสตญฺจ อสสฺสตญฺจ สุขทุกฺขํ ฯ เนวสสฺสตํ นาสสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ สยงฺกตํ สุขทุกฺขํ ฯ ปรงฺกตํ สุขทุกฺขํ ฯ สยญฺจ กตํ ๒- ปรงฺกตญฺจ สุขทุกฺขํ ฯ อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ [๑๒๔] ตตฺถ จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ นุ โข อิทํ อาวุโส วุจฺจติ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จาติ ฯ ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ ตํ เตสํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺถา- สญฺิโนปิ เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท ปญฺตฺติยา เนว อตฺตโน ๓- สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺตฺติ ฯ [๑๒๕] ตตฺร จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน [๔]- อสสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สสฺสโต จ อสสฺสโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ เนวสสฺสโต จ นาสสฺสโต จ @เชิงอรรถ: ๑-๕ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. สยงฺกตญฺจ ฯ เอวมุปริ ฯ @ ม. อตฺตนา ฯ สสฺสโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๓.

อตฺตา จ โลโก จ ฯ สยงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ ปรงฺกโต อตฺตา จ โลโก จ ฯ สยงฺกโต จ ปรงฺกโต จ อตฺตา จ โลโก จ ฯ อสยงฺกาโร จ ๑- อปรงฺกาโร จ ๑- อธิจฺจสมุปฺปนฺโน อตฺตา จ โลโก จ ฯ สสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ อสสฺสตํ สุขทุกฺขํ ฯ สสฺสตญฺจ อสสฺสตญฺจ สุขทุกฺขํ ฯ เนวสสฺสตํ จ ๑- นาสสฺสตํ จ ๑- สุขทุกฺขํ ฯ สยงฺกตํ สุขทุกฺขํ ฯ ปรงฺกตํ สุขทุกฺขํ ฯ สยญฺจ กตํ ปรงฺกตญฺจ สุขทุกฺขํ ฯ อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขํ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ นุ โข อิทํ อาวุโส วุจฺจติ อสยงฺการํ อปรงฺการํ อธิจฺจสมุปฺปนฺนํ สุขทุกฺขนฺติ ฯ ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ ตนฺเตสนฺนานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺถาสญฺิโนปิ เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท ปญฺตฺติยา เนว อตฺตโน ๒- สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺตฺติ ฯ อิเม โข เต จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตา ทิฏฺินิสฺสยา เย เต มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา กึ เต อหนฺเต ตตฺถ พฺยากริสฺสามิ ฯ [๑๒๖] กตเม เต ๓- จุนฺท อปรนฺตสหคตา ทิฏฺินิสฺสยา เย เต มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากตา ๔- ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพา กึ เต อหํ เต ตตฺถ พฺยากริสฺสามิ ๕- ฯ สนฺติ จุนฺท @เชิงอรรถ: ม. จสทฺโท น ทิสุสติ ฯ ม. อตฺตนา ฯ ม. ยุ. จ ฯ ม. พฺยากาตพฺพา @ยุ. วฺยากตฺตพฺพา ฯ ยุ. กึ เต อหํ เต ตตฺถ พฺยากริสฺสามีติ อิเม ปาา น @ทิสฺสนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๔.

เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ สนฺติ โข ๑- ปน จุนฺท เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน อรูปี อตฺตา โหติ ฯ รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ ฯ เนวรูปินารูปี อตฺตา โหติ ฯ สญฺี อตฺตา โหติ ฯ อสญฺี อตฺตา โหติ ฯ สญฺี จ อสญฺี จ อตฺตา โหติ ๒- ฯ เนวสญฺินาสญฺี อตฺตา โหติ ฯ อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ {๑๒๖.๑} ตตฺร จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ โข อิทํ อาวุโส วุจฺจติ รูปี อตฺตา โหติ อโรโค ปรํ มรณาติ ยญฺจ โข เต เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ ตนฺเตสํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺถาสญฺิโนปิ เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท ปญฺตฺติยา เนว อตฺตโน ๓- สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย อถโข [๔]- อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺตฺติ ฯ [๑๒๗] ตตฺถ จุนฺท เย เต สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺิโน อรูปี อตฺตา โหติ ฯ รูปี จ อรูปี จ อตฺตา โหติ ฯ เนวรูปินารูปี อตฺตา โหติ ฯ สญฺี อตฺตา โหติ ฯ อสญฺี อตฺตา โหติ ฯ สญฺี จ อสญฺี จ อตฺตา โหติ ๒-@เชิงอรรถ: ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. สญฺี จ ... โหตีติ อิเม ปาา น @ทิสฺสนฺติ ฯ ม. อตฺตนา ฯ ยุ. จุนฺท ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๕.

เนวสญฺินาสญฺี อตฺตา โหติ ฯ อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณา อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ตฺยาหํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวํ วทามิ อตฺถิ โข ๑- อิทํ อาวุโส วุจฺจติ อตฺตา อุจฺฉิชฺชติ วินสฺสติ น โหติ ปรํ มรณาติ ฯ ยญฺจ โข เต จุนฺท เอวมาหํสุ อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺติ ฯ ตนฺเตสํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อญฺถาสญฺิโนปิ เหตฺถ จุนฺท สนฺเตเก สตฺตา ฯ อิมายปิ โข อหํ จุนฺท ปญฺตฺติยา เนว อตฺตโน สมสมํ สมนุปสฺสามิ กุโต ภิยฺโย อถโข อหเมว ตตฺถ ภิยฺโย ยทิทํ อธิปญฺตฺติ ฯ อิเม โข จุนฺท อปรนฺตสหคตา ทิฏฺินิสฺสยา เย เต มยา พฺยากตา ยถา เต พฺยากาตพฺพา ยถา จ เต น พฺยากาตพฺพาติ ๒- กึ เต อหนฺเต ตตฺถ พฺยากริสฺสามิ ฯ [๑๒๘] อิเมสญฺจ จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺินิสฺสยานํ ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา จตฺตาโร สติปฏฺานา เทสิตา ปญฺตฺตา ฯ กตเม จตฺตาโร ฯ อิธ จุนฺท ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯ จิตฺเต ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ อิเมสญฺจ จุนฺท ปุพฺพนฺตสหคตานํ ทิฏฺินิสฺสยานํ อิเมสญฺจ อปรนฺตสหคตานํ ทิฏฺินิสฺสยานํ @เชิงอรรถ: ม. อตฺถิ นุ โข ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

ปหานาย สมติกฺกมาย เอวํ มยา อิเม จตฺตาโร สติปฏฺานา เทสิตา ปญฺตฺตาติ ฯ [๑๒๙] เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา อุปทาโน ๑- ภควโต ปิฏฺิโต ิโต โหติ ภควนฺตํ วีชยมาโน ฯ อถโข อายสฺมา อุปทาโน ๑- ภควนฺตเมว เอตทโวจ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภุตํ ภนฺเต ปาสาทิโก วตายํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโย สุปาสาทิโก ๒- วตายํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโย โก นามายํ ภนฺเต ธมฺมปริยาโยติ ฯ ตสฺมาติห ตฺวํ อุปทาน ๓- อิมํ ธมฺมปริยายํ ปาสาทิโกเตฺวว [๔]- ธาเรหีติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมโน อายสฺมา อุปทาโน ๑- ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทีติ ฯ ปาสาทิกสุตฺตํ นิฏฺิตํ ฉฏฺ ฯ ------------- @เชิงอรรถ: ม. อุปวาโณ ฯ ยุ. อุปวาโน ฯ ยุ. อติปาสาทิโก ฯ ม. อุปวาณ ฯ @ยุ. อุปวาน ฯ ม. ยุ. นํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

ลกฺขณสุตฺตํ [๑๓๐] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺสาราเม ๑- ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ {๑๓๐.๑} ภควา เอตทโวจ ทฺวตฺตึสิมานิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส เทฺว ว ๒- คติโย ภวนฺติ อนญฺา สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปวึ สาครปริยนฺตํ อขีลํ อนิมิตฺตํ อกณฺฏกํ อิทฺธํ ผีตํ เขมํ สิวํ นิรพฺพุทํ ๓- อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน สเมน ๔- อภิวิชิย อชฺฌาวสติ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท ฯ {๑๓๐.๒} กตมานิ [๕]- ตานิ ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส มหาปุริสสฺส มหาปุริส- ลกฺขณานิ เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส เทฺว ว ๒- คติโย ภวนฺติ อนญฺา สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ยุ วสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. อขีลํ @อนิมิตฺตํ ... สิวํ นิรพฺพุทนฺติ อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ ฯ @ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

โลเก วิวฏจฺฉโท ฯ อิธ ภิกฺขเว มหาปุริโส สุปติฏฺิตปาโท โหติ ฯ ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริโส สุปติฏฺิตปาโท โหติ อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ {๑๓๐.๓} ปุน จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส เหฏฺาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ [๑]- ฯ ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส เหฏฺาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ ฯ อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ {๑๓๐.๔} ปุน จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริโส อายตปณฺหิ โหติ ฯ ทีฆงฺคุลี โหติ ฯ มุทุตลนหตฺถปาโท ๒- โหติ ฯ ชาลหตฺถปาโท โหติ ฯ อุสฺสงฺขปาโท โหติ ฯ เอณิชงฺโฆ โหติ ิตโก ว อโนนมนฺโต อุโภหิ ปาณิตเลหิ ชนฺนุกานิ ปริมสติ ปริมชฺชติ ฯ โกโสหิตวตฺถคุโยฺห โหติ ฯ สุวณฺณวณฺโณ [๓]- กาญฺจนสนฺนิภตโจ ฯ สุขุมจฺฉวี โหติ สุขุมตฺตา ฉวิยา รโชชลฺลํ กาเย น อุปลิปฺปติ ฯ เอเกกโลโม โหติ เอเกกานิ โลมานิ โลมกูเปสุ ชาตานิ ฯ อุทฺธคฺคโลโม โหติ อุทฺธคฺคานิ โลมานิ ชาตานิ นีลานิ อญฺชนวณฺณานิ กุณฺฑลาวตฺตานิ ทกฺขิณาวตฺตกชาตานิ ฯ พฺรหฺมุชุคตฺโต โหติ ฯ สตฺตุสฺสโท โหติ ฯ สีหปุพฺพทฺธกาโย โหติ ฯ ปิตฺตนฺตรํโส ๔- โหติ ฯ นิโคฺรธปริมณฺฑโล โหติ ยาวตกฺวสฺส กาโย ตาวตกฺวสฺส พฺยาโม ยาวตกฺวสฺส พฺยาโม ตาวตกฺวสฺส กาโย ฯ สมวฏฺฏกฺขนฺโธ โหติ ฯ รสคฺคสคฺคี โหติ ฯ สีหหนุ โหติ ฯ จตฺตาฬีสทนฺโต @เชิงอรรถ: ยุ. สุวิภตฺตนฺตรานิ ฯ ม. มุทุตลุน ... ฯ ยุ. มุทุตลุณ ... ฯ @ ม. ยุ. โหติ ฯ ม. ยุ. จิตนฺตรํโส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๙.

โหติ ฯ สมทนฺโต โหติ ฯ อวิรฬทนฺโต ๑- โหติ ฯ สุสุกฺกทาโ โหติ ฯ ปหูตชิโวฺห ๒- โหติ ฯ พฺรหฺมสฺสโร โหติ กรวิกภาณี โหติ ๓- ฯ อภินีลเนตฺโต โหติ ฯ โคปขุโม โหติ ฯ อุณฺณา ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา ฯ ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส อุณฺณา ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ {๑๓๐.๕} ปุน จปรํ ภิกฺขเว มหาปุริโส อุณฺหีสสีโส โหติ ฯ ยํปิ ภิกฺขเว มหาปุริโส อุณฺหีสสีโส โหติ อิทํปิ ภิกฺขเว มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณํ ภวติ ฯ อิมานิ โข ตานิ ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ เยหิ สมนฺนาคตสฺส มหาปุริสสฺส เทฺว ว คติโย ภวนฺติ อนญฺา สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ทฺวตฺตึส มหาปุริสสฺส มหาปุริสลกฺขณานิ พาหิรกาปิ อิสโย ธาเรนฺติ โน จ โข เต ชานนฺติ อิมสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ อิมํ ลกฺขณํ ปฏิลภตีติ ฯ [๑๓๑] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ทฬฺหสมาทาโน อโหสิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ อวตฺถิตสมาทาโน กายสุจริเต วจีสุจริเต มโนสุจริเต ทานสํวิภาเค สีลสมาทาเน อุโปสถุปวาเส มตฺเตยฺยตาย เปตฺเตยฺยตาย @เชิงอรรถ: ยุ. อวิวรทนฺโต ฯ ยุ. ปหูลาชิโวฺห ฯ ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๐.

สามญฺตาย พฺรหฺมญฺตาย กุเลเชฏฺาปจายิตาย อญฺตรญฺตเรสุ จ อธิกุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตตฺถ อญฺเ เทเว ทสหิ าเนหิ อธิคณฺหาติ ทิพฺเพน อายุนา ทิพฺเพน วณฺเณน ทิพฺเพน สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ทิพฺเพน อธิปเตยฺเยน ทิพฺเพหิ รูเปหิ ทิพฺเพหิ สทฺเทหิ ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ ทิพฺเพหิ รเสหิ ทิพฺเพหิ โผฏฺพฺเพหิ ฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ ฯ [๑๓๒] สุปติฏฺิตปาโท โหติ สมํ ปาทํ ภูมิยํ นิกฺขิปติ สมํ อุทฺธรติ สมํ สพฺพาวนฺเตหิ ปาทตเลหิ ภูมึ ผุสติ ฯ โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ฯ ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปวึ สาครปริยนฺตํ อขีลมนิมิตฺตมกณฺฏกํ อิทฺธํ ผีตํ เขมํ สิวํ นิรพฺพุทํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน สเมน อภิวิชิย อชฺฌาวสติ ราชา สมาโน กึ ลภติ อกฺขมฺภิโย ๑- โหติ เกนจิ @เชิงอรรถ: ยุ. อวิกฺขมฺภิโย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๑.

มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน ปจฺจามิตฺเตน ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อกฺขมฺภิโย โหติ อพฺภนฺตเรหิ วา พาหิเรหิ วา ปจฺจตฺถิเกหิ [๑]- ปจฺจามิตฺเตหิ ราเคน วา โทเสน วา โมเหน วา สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมึ ฯ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๓๓] สจฺเจ จ ธมฺเม จ ทเม จ สํยเม โสเจยฺยสีลาลยุโปสเถสุ จ ปาเณ ๒- อหึสาย อสาหเส รโต ทฬฺหํ สมาทาย สมนฺตมาจริ ๓- ฯ โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ ๔- สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ๕- ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ สเมหิ ปาเทหิ ผุสี พสุนฺธรํ ฯ พฺยากํสุ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา สมปฺปติฏฺสฺส น โหติ ขมฺภนา คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๖- ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตกํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. วา ฯ ม. ยุ. ทาเน ฯ ม. ยุ. สมตฺตมาจริ ฯ ม. ยุ. ทิวํ สมกฺกมิ ฯ @ ม. อนฺวภิ ฯ ยุ. อานุภิ ฯ ม. ยุ. ปุน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๒.

อกฺขมฺภิโย โหติ อคารมาวสํ ปราภิภู สตฺตุภิ นปฺปมทฺทโน มนุสฺสภูเตนิธ โหติ ๑- เกนจิ อกฺขมฺภิโย ตสฺส ผเลน กมฺมุโน ฯ สเจ ว ๒- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ อคฺโค น โส คจฺฉติ ชาตุ ขมฺภนํ ๓- นรุตฺตโม เอส หิ ตสฺส ธมฺมตาติ ฯ [๑๓๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนสฺส สุขาวโห ๔- อโหสิ อุพฺเพคอุตฺตาสภยํ อปนุทิตา ธมฺมิกญฺจ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิธาตา สปริวารญฺจ ทานํ อทาสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตตฺถ อญฺเ เทเว ทสหิ าเนหิ อธิคณฺหาติ ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ เหฏฺาปาทตเลสุ จกฺกานิ ชาตานิ โหนฺติ สหสฺสารานิ สเนมิกานิ สนาภิกานิ สพฺพาการปริปูรานิ สุวิภตฺตนฺตรานิ ฯ {๑๓๔.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาปริวาโร โหติ มหาสฺส โหนฺติ ปริวารา ๕- พฺราหฺมณคหปติกา @เชิงอรรถ: ยุ. มนุสฺสภูเตน น โหติ ฯ ม. ยุ. จ ฯ ยุ. คพฺภํ ฯ ยุ. พหุชนสุขาย ฯ @ ยุ. มหาสฺส โหติ ปริวาโร ฯ เอวมุปริ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๓.

เนคมา ชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา ๑- กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯ สเจ ๒- อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาปริวาโร โหติ มหาสฺส โหนฺติ ปริวารา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๓๕] ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ มนุสฺสภูโต พหุนํ สุขาวโห อุพฺเพคอุตฺตาสภายาปนูทโน คุตฺตีสุ รกฺขาวรเณสุ อุสฺสุโก ฯ โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ จกฺกานิ ปาเทสุ ทุเวสุ วินฺทติ สมนฺตเนมีนิ สหสฺสรานิ ๓- จ ฯ พฺยากํสุ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา ทิสฺวา กุมารํ สตปุญฺลกฺขณํ ปริวารวา เหสฺสติ สตฺตุมทฺทโน ตถา หิ จกฺกานิ สมนฺตเนมินิ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โภคิยา เอวมุปริ ฯ ยุ. สเจ ปน ฯ ยุ. สหสฺสารานิ จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๔.

สเจ น ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส วตฺเตติ จกฺกํ ปวึ ปสาสติ ตสฺสานุยนฺตา อิธ ๑- ภวนฺติ ขตฺติยา มหายสา ๒- สปริวารยนฺติ ๓- นํ ฯ สเจ ว ๔- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ เทวา มนุสฺสาสุรสกฺกรกฺขสา ๕- คนฺธพฺพนาคา วิหงฺคา ๖- จตุปฺปทา อนุตฺตรํ เทวมนุสฺสปูชิตํ มหายสา สปริวารยนฺติ นํ ฯ [๑๓๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ปาณาติปาตํ ปหาย ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ นิหิตทณฺโฑ นิหิตสตฺโถ ลชฺชี ทยาปนฺโน สพฺพปาณภูตหิตานุกมฺปี วิหาสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ ตีณิ มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ อายตปณฺหิ จ โหติ ทีฆงฺคุลี จ พฺรหฺมุชุคตฺโต จ ฯ {๑๓๖.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ทีฆายุโก โหติ จิรฏฺิติโก ทีฆมายุปาเลติ น สกฺกา โหติ อนฺตรา ชีวิตา โวโรเปตุํ เกนจิ มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน @เชิงอรรถ: ม. ตสฺสานุยนฺตาธ ฯ ยุ. ตสฺสานุยุตฺตา อิธ ฯ ม. ยุ. มหายสํ ฯ @ ม. สํปริ... ฯ ยุ. สมฺปริ... ฯ ม. ยุ. จ ฯ ยุ. เทวมนุสฺส... ฯ @ ม. ยุ. วิหคา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๕.

ปจฺจามิตฺเตน ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ทีฆายุโก โหติ จิรฏฺิติโก ทีฆมายุปาเลติ น สกฺกา โหติ อนฺตรา ชีวิตา โวโรเปตุํ ปจฺจตฺถิเกหิ ปจฺจามิตฺเตหิ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมึ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๓๗] มรณวธภยมตฺตโน วิทิตฺวา ปฏิวิรโต ปรํ มรณาย อโหสิ เตน โส ๑- สุจริเตน สคฺคมคมาสิ ๒- สุกตผลวิปากมนุโภสิ ฯ จวิย ปุนริธาคโต สมาโน ปฏิลภติ อิธ ตีณิ ลกฺขณานิ ภวติ วิปุลทีฆปาสุณิโก ๓- พฺรหฺมาว สุชฺชุ ๔- สุโภ สุชาตคตฺโต ฯ สุภุโช สุสู ๕- สุสณฺิโต สุชาโต มุทุตลุนงฺคุลิยสฺส โหนฺติ ทีฆา ตีภิ ปุริสลกฺขเณภิ ๖- จิรยาปนาย ๗- กุมารมาทิสนฺติ ฯ ภวติ ยทิ คิหี จิรํ ยเปติ จิรตรํ ปพฺพชติ ยทิ ตโต หิ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. สคฺคมคฺคมา ฯ ม. ... ปาสณฺหิโก ฯ @ยุ. ...ปาณิโก ฯ ยุ. พฺรหฺมา วิยุชฺชุ ฯ ม. ยุ. สุสุ ฯ @ ม. ยุ. ปุริสวรคฺคลกฺขเณหิ ฯ ม. ยุ. จิรยปนาย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๖.

ยาปยติ [๑]- วสิทฺธิภาวนาย อิติ ทีฆายุกตาย ตนฺนิมิตฺตนฺติ ฯ [๑๓๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ทาตา อโหสิ ปณีตานํ รสิตานํ ขาทนียานํ โภชนียานํ สายนียานํ เลหนียานํ ปานานํ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ สตฺตสฺส อุสฺสทา ๒- โหนฺติ อุโภสุ หตฺเถสุ อุสฺสทา โหนฺติ อุโภสุ ปาเทสุ อุสฺสทา โหนฺติ อุโภสุ อํสกูเฏสุ อุสฺสทา โหนฺติ ขนฺเธ อุสฺสทา โหนฺติ ๓- ฯ {๑๓๘.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ ปณีตานํ รสิตานํ ขาทนียานํ โภชนียานํ สายนียานํ เลหนียานํ ปานานํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ ปณีตานํ รสิตานํ ขาทนียานํ โภชนียานํ สายนียานํ เลหนียานํ ปานานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๓๙] ขชฺชโภชนํ อถ เลหสายิตํ ๔- อุตฺตมคฺครสทายโก อหุ เตน โส สุจริเตน กมฺมุนา นนฺทวเน ๕- จิรมภิปฺปโมทติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. จ ฯ ม. สตฺตุสฺสโท โหติ สตฺตสฺส อุสฺสทา ฯ ยุ. สตฺตุสฺสโท โหติ @สตฺตุสฺสทา ฯ ม. ยุ. อุสฺสโท โหติ ฯ ม. ยุ. เลยฺยสายิยํ ฯ ม. ยุ. นนฺทเน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๗.

สตฺต จุสฺสเท ๑- อิธาธิคจฺฉติ หตฺถปาทมุทุตลญฺจ ๒- วินฺทติ อาหุ พฺยญฺชนนิมิตฺตโกวิทา ขชฺชโภชนรสลาภิตาย ๓- ฯ น ๔- ตํ ๕- คิหิสฺสปิ ตทตฺถโชตกํ ปพฺพชฺชํปิ จ ๖- ตทาธิคจฺฉติ ขชฺชโภชนสฺส ลาภิรุตฺตมํ ๗- อาหุ สพฺพคิหิพนฺธนจฺฉิทนฺติ ฯ [๑๔๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ ชนสงฺคหิโก ๘- อโหสิ ทาเนน ปิยวาเจน ๙- อตฺถจริยาย สมานตฺตตาย ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ มุทุตลหตฺถปาโท ๑๐-๑๑- โหติ ชาลหตฺถปาโท จ ฯ {๑๔๐.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ สุสงฺคหิต- ปริชโน โหติ สุสงฺคหิตสฺส โหนฺติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมา @เชิงอรรถ: ยุ. สตฺต วุสฺสเท ฯ ม. ยุ. ... มุทุตญฺจ ฯ ม. ขชฺชโภชฺชรสลาภิตาย นํ ฯ @ยุ. ขชฺชโภชฺชรสลาภิตาย ฯ ม. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยํ ฯ ๖-๑๑ ยุ. จสทฺโท @น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ขชฺชโภชฺชรสลาภิรุตฺตมํ ฯ ม. ชนํ สงฺคาหิโก ฯ ยุ. ชนํ @สงฺคหิตา ฯ ม. ปิยวชฺเชน ฯ ยุ. เปยฺยวาเจน ฯ ๑๐ ม. ยุ. มุทุตลุนหตฺถปาโท ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๘.

ชานปทา ๑- คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ สุสงฺคหิตปริชโน โหติ สุสงฺคหิตสฺส ๒- โหนฺติ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๔๑] ทานํปิ จตฺถจริยตญฺจ ๓- ปิยวทตญฺจ สมานฉนฺทญฺจ ๔- กริย จริย สุสงฺคหํ พหุนฺนํ อนวมเตน คุเณน ยาติ สคฺคํ ฯ จวิย ปุนริธาคโต สมาโน กรจรณมุทุกญฺจ ๕- ชาลิโน จ อติรุจิรสุวคฺคทสฺสเนยฺยํ ๖- ปฏิลภติ ทหโร สุสุกุมาโร ฯ ภวติ ปริชนสฺส โว วิเธยฺโย มหิมํ อาวสิโต ๗- สุสงฺคหิโต ปิยวทู หิตสุขตํ ชิคึสมาโน อภิรุจิตานิ คุณานิ อาจรติ ฯ ยทิ ปชหติ ๘- สพฺพกามโภคํ ๙- กถยติ ธมฺมกถํ ชิโน ชนสฺส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เนคมชานปทา ฯ ม. ยุ. สุสงฺคหิตาสฺส ฯ ยุ. ทานมฺปิ จ อตฺถจริยตมฺปิ @จ ฯ ม. ปิยวาทิตญฺจ สมานตฺตตญฺจ ฯ ม. ยุ. ... มุทุตญฺจ ฯ ม. ยุ. ... @สุวคฺคุ ... ฯ ยุ. อาวสิโก ฯ ม. ยุ. ยทิ จ ชหติ ฯ @ ยุ. สพฺพกามคุณโภคํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๙.

วจนปฏิกรสฺสาภิปฺปสนฺนา สุตฺวาน ธมฺมานุธมฺมมาจรนฺตีติ ฯ [๑๔๒] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน อตฺถูปสญฺหิตํ ธมฺมูปสญฺหิตํ วาจํ ภาสิตา อโหสิ พหุชนํ นิทสฺเสติ ๑- ปาณีนํ หิตสุขาวโห [๒]- ธมฺมยาคี ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา วิปุลตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ อุสฺสงฺขปาโท จ โหติ อุทฺธคฺคโลโม จ ฯ {๑๔๒.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อคฺโค จ โหติ เสฏฺโ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จ กามโภคีนํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อคฺโค จ โหติ เสฏฺโ จ ปาโมกฺโข จ อุตฺตโม จ ปวโร จ สพฺพสตฺตานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๔๓] อตฺถธมฺมํ สงฺคหิตํ ๓- ปุเร ติรํ ๔- เอริยํ ๕- พหุชนํ นิทํสยิ ปาณินํ หิตสุขาวโห อหุ ธมฺมยาคํ อสฺสชฺชิ ๖- อมจฺฉรี ฯ เตน โส สุจริเตน กมฺมุนา @เชิงอรรถ: ม. นิทํเสสิ ฯ ยุ. นิทํเสติ ฯ ยุ. อหุ ฯ ม. ยุ. อตฺถธมฺมสหิตํ ฯ ม. ยุ. @คิรํ ฯ ม. ยุ. เอรยํ ฯ ม. ธมฺมยาคมยชิ ฯ ยุ. ธมฺมยาคมสฺสชิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๐.

สุคตึ วชติ ตตฺถ โมทติ ลกฺขณานิ จ ทุเว อิธาคโต อุตฺตมสุขตาย ๑- วินฺทติ ๒- ฯ อุพฺภมุปฺปติตโลมวา สโส ปาทคณฺิรหุ สาธุ สณฺิตา มํสโลหิตาจิตา ตโจตฺถฏา ๓- อุปริชานุ โสภนา ๔- อหุ ฯ เคหมาวสติ เจ ตถาวิโธ อคฺคตํ วชติ กามโภคินํ เตน อุตฺตริตรญฺจ ๕- น วิชฺชติ ชมฺพุทีปํ อภิภุยฺย อิริยติ ๖- ฯ ปพฺพชฺชาปิ จ ๗- อโนมนิกฺกโม อคฺคตํ วชติ สพฺพปาณินํ เตน อุตฺตริตโร น วิชฺชติ สพฺพโลกํ อภิภุยฺย วิหรตีติ ฯ [๑๔๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สกฺกจฺจํ วาเจตา อโหสิ สิปฺปํ วา วิชฺชํ วา จรณํ วา กมฺมํ วา กินฺตีเม ขิปฺปํ ๘- วิชาเนยฺยุํ ขิปฺปํ สมฺปฏิปชฺเชยฺยุํ น จิรํ กิลิเสยฺยุนฺติ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต @เชิงอรรถ: ม. อุตฺตมปฺปมุขตาย ฯ ยุ. อุตฺตมสุขานิ สํวินฺทติ ฯ ยุ. ตโจตตา ฯ @ ม. อุปริจรณโสภนา ฯ ยุ. อุปริ จ ปน โสภนา ฯ ม. ยุ. อุตฺตริตโร ฯ @ ยุ. อิรียติ ฯ ม. ยุ. ปพฺพชฺชมฺปิ จ ฯ ยุ. อชาเนยฺยุํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๑.

สมาโน อิทํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ เอณิชงฺโฆ โหติ ฯ {๑๔๔.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ยานิ ตานิ ราชารหานิ ราชงฺคานิ ราชูปโภคานิ ราชานุจฺฉวิกานิ ตานิ ขิปฺปํ ปฏิลภติ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ยานิ ตานิ สมณารหานิ สมณงฺคานิ สมณูปโภคานิ สมณานุจฺฉวิกานิ ตานิ ขิปฺปํ ปฏิลภติ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๔๕] สิปฺเปสุ วิชฺชาจรเณสุ กมฺเมสุ ๑- กถํ วิชาเนยฺยุ ๒- ลหุนฺติ ๓- อิจฺฉติ ยตูปฆาตาย น โหติ กสฺสจิ วาเจติ ขิปฺปํ น จิรํ กิลิสฺสติ ฯ ตํ กมฺมํ กตฺวา กุสลํ สุขุทฺรยํ ชงฺฆา มนุญฺา ลภเต สุสณฺิตา วตฺตา สุชาตา อนุปุพฺพมุคฺคตา อุทฺธคฺคโลมา สุขุมตฺตโจตฺถฏา ๔- ฯ เอเณยฺยชงฺโฆติ ตมาหุ ปุคฺคลํ สมฺปตฺติยา ขิปฺปมิธาหุ ลกฺขณํ เอเกกโลมานิ ๕- ยทาภิกงฺขติ อปพฺพชํ ขิปฺปมิธาธิคจฺฉติ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. กมฺมสุ ฯ ม. วิชาเนยฺยุํ ฯ ยุ. วิชาเนยฺ ย ลหูติ ฯ ยุ. ... โจตตา ฯ @ ม. เคหานุโลมานิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๒.

สเจ ว ๑- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ อนุจฺฉวิกสฺส ยทานุโลมิยํ ๒- ตํ วินฺทติ ขิปฺปมโนมนิกฺกโมติ ๓- ฯ [๑๔๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สมณํ วา พฺราหฺมณํ วา อุปสงฺกมิตฺวา ปริปุจฺฉิตา อโหสิ กึ ภนฺเต กุสลํ กึ อกุสลํ กึ สาวชฺชํ กึ อนวชฺชํ กึ เสวิตพฺพํ กึ น เสวิตพฺพํ กึ เม กริยมานํ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย อสฺส กึ วา ปน เม กริยมานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย อสฺสาติ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ สุขุมจฺฉวิ โหติ สุขุมตฺตา ฉวิยา รโชชลฺลํ กาเย น อุปลิปฺปติ ฯ {๑๔๖.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาปญฺโ [๔]- นาสฺส โหติ โกจิ ปญฺาย สทิโส วา เสฏฺโ ๕- วา กามโภคีนํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาปญฺโ โหติ ปุถุปญฺโ หาสปญฺโ ชวนปญฺโ ติกฺขปญฺโ นิพฺเพธิกปญฺโ นาสฺส โหติ โกจิ ปญฺาย สทิโส วา เสฏฺโ ๕- วา สพฺพสตฺตานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จ ฯ ม. ยุ. ...โลมิกํ ฯ ม. ...วิกฺกโมติ ฯ ม. ยุ. โหติ ฯ @ ยุ. วิสิฏฺโ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๓.

ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๔๗] ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ อญฺาตุกาโม ปริปุจฺฉิตา อหุ สุสฺสุสิตา ปพฺพชิตํ อุปาสิตา อตฺถนฺตโร อตฺถกถํ นิสามยิ ฯ ปญฺาปฏิลาภคเตน ๑- กมฺมุนา มนุสฺสภูโต สุขุมจฺฉวี อหุ พฺยากํสุ อุปฺปาฏนิมิตฺตโกวิทา ๒- สุขุมานิ อตฺถานิ อเวจฺจ ทกฺขติ ๓- ฯ สเจ น ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส วตฺเตติ จกฺกํ ปวึ ปสาสติ อตฺถานุสิฏฺีสุ ปริคฺคเหสุ จ น เตน เสยฺโย สทิโส น ๔- วิชฺชติ ฯ สเจ ว ๕- ปพฺพชฺชมุเปติ ตาทิโส เนกฺขมฺมฉนฺทาภิรโต วิจกฺขโณ ปญฺาวิสิฏฺ ลภเต อนุตฺตรํ ปปฺโปติ โพธึ วรภูริเมธโสติ ฯ [๑๔๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน อกฺโกธโน อโหสิ อนุปายาสพหุโล พหุนฺนํปิ ๖- วุตฺโต สมาโน นาภิสชฺชิ น กุปฺปิ น พฺยาปชฺชิ @เชิงอรรถ: ยุ. ...กเตน ฯ ม. ยุ. อุปฺปาท... ฯ ม. ทกฺขิติ ฯ ม. จ ฯ ยุ. ว ฯ @ ม. จ ฯ ยุ. วสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. พหุมฺปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๔.

น ปติฏฺยิ น โกปญฺจ โทสญฺจ อปฺปจฺจยญฺจ ปาตฺวากาสิ ทาตา จ อโหสิ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาปุรณานํ ๑- โขมสุขุมานํ กปฺปาสิกสุขุมานํ โกเสยฺยสุขุมานํ กมฺพลสุขุมานํ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ สุวณฺณวณฺโณ โหติ กาญฺจนสนฺนิภตโจ ฯ {๑๔๘.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาปุรณานํ โขมสุขุมานํ กปฺปาสิกสุขุมานํ โกเสยฺยสุขุมานํ กมฺพลสุขุมานํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ลาภี โหติ สุขุมานํ มุทุกานํ อตฺถรณานํ ปาปุรณานํ โขมสุขุมานํ กปฺปาสิกสุขุมานํ โกเสยฺยสุขุมานํ กมฺพลสุขุมานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๔๙] อกฺโกธญฺจ อธิฏฺหิ อทาสิ ๒- ทานญฺจ วตฺถานิ สุขุมานิ สุจฺฉวีนิ ปุริมตรภเว ิโต อภิวิสชฺชิ มหิมิว สุโร อภิวสฺสํ ๓- ฯ ตํ กตฺวาน อิโต จุโต ทิพฺพมุปปชฺชิ สุกตํ ผลวิปากมนุภุตฺวา กนกตนุปฏิโก ๔- อิธาภิภวติ ๕- สุรวรตโรริว อินฺโท ฯ @เชิงอรรถ: ม. ปาวุรณานํ ฯ ยุ. อทาสิ จ ฯ ยุ. อาภิวสฺสํ ฯ ... ตนุสนฺนิโภ ฯ @ ยุ. อิธ ภวติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๕.

เคหญฺจาวสติ ๑- นโร อปพฺพชฺชมิจฺฉํ มหตึ ๒- มหึ ปสาสติ ๓- ปสยฺห สหิธ สตฺตรตนํ ๔- ปฏิลภติ วิปุลสุขุมจฺฉวิสุจิญฺจ ๕- ฯ ลาภี อจฺฉาทนวตฺถโมกฺขปาปุรณานํ ภวติ ยทิ อนคาริยตมุเปติ สุหิตปุริมกตผลํ อนุภวติ น ภวติ กตสฺส ปนาโสติ ฯ [๑๕๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน จิรปฺปนฏฺเ สุจิรปฺปวาสิเน ๖- าติมิตฺเต สุหชฺเช สขิโน สมาเนตา อโหสิ มาตรํปิ ปุตฺเตน สมาเนตา อโหสิ ปุตฺตํปิ มาตรา สมาเนตา อโหสิ ปิตรํปิ ปุตฺเตน สมาเนตา อโหสิ ปุตฺตํปิ ปิตรา สมาเนตา อโหสิ ปิตรํปิ ๗- ภาตรา สมาเนตา อโหสิ ภาตรํปิ ภคินิยา สมาเนตา อโหสิ ภคินึปิ ภาตรา สมาเนตา อโหสิ สมคฺคึ กตฺวา จ อพฺภนุโมทิตา อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ โกโสหิตวตฺถคุโยฺห โหติ ฯ {๑๕๐.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ปหูตปุตฺโต อโหสิ ๘- ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา @เชิงอรรถ: ยุ. เคหมาวสติ ฯ ม. ยุ. มหติ ฯ ม. ยุ. อนุสาสติ ฯ ยุ. ปสยฺห @อภิวสนวรตรํ ฯ ยุ. วิปุลํ สุขุมญฺจ สุจฺฉวิญฺจ ฯ ม. ยุ. สุจิรปฺปวาสิโน ฯ @ ม. ยุ. ภาตรมฺปิ ฯ ม. ยุ. โหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๖.

ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ปหูตปุตฺโต อโหสิ อเนกสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๕๑] ปุเร ปุรตฺถา ปุริมาสุ ชาติสุ จิรปฺปนฏฺเ สุจิรปฺปวาสิโน าตีสุหชฺเช สขิโน สมานยิ สมคฺคิ กตฺวา จ ๑- อนุโมทิตา อหุ ฯ โส เตน กมฺเมน ติทิวํ อปกฺกมิ ๒- สุขญฺจ ขิฑฺฑา รติโย จ อนฺนุภิ ๓- ตโต จวิตฺวา ปุนราคโต อิธ โกโสหิตํ วินฺทติ วตฺถฉาทิยํ ฯ ปหูตปุตฺโต ภวติ ๔- ตถาวิโธ ปโรสหสฺสญฺจ ๕- ภวนฺติ อตฺรชา ๖- สูรา จ วีรา จ อมิตฺตตาปนา คิหิสฺส ปีตีชนนา ๗- ปิยํ วทา ฯ ปหุตรา ๘- ปพฺพชิตสฺส อิริยโต ปุตฺตา ภวนฺติ วจนานุสาริโน ๙- คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๑๐- ตํ ลกฺขณํ ภวติ ๑๑- ตทตฺถโชตกนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ทิวํ สมกฺกมิ ฯ ม. อนฺวภิ ฯ ยุ. อานุภิ ฯ @ ม. ภวตี ฯ ยุ. ปโร สหสฺสสฺส ฯ ยุ. อตุชา ฯ ม. ปีติ ชนนา ฯ @ ม. ยุ. พหุตรา ฯ ยุ. วจนานุจาริโน ฯ ๑๐ ม. ยุ. ปุน ฯ ๑๑ ม. ชายติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๗.

[๑๕๒] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มหาชนสงฺคาหกํ สเมกฺขมาโน สมํ ชานาติ ๑- สามํ ชานาติ ปุริสํ ชานาติ ปุริสวิเสสํ ชานาติ อยมิทมรหติ อยมิทมรหตีติ ตตฺถ ตตฺถ วิเสสตฺถกโร ปุเร ๒- อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ นิโคฺรธปริมณฺฑโล จ โหติ ิโตเยว อโนนมนฺโต อุโภหิ ปาณิตเลหิ ชนฺนุกานิ ปริมสติ ปริมชฺชติ ฯ {๑๕๒.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อฑฺโฒ โหติ มหทฺธโน มหาโภโค ปหูตชาตรูปรชโต ปหูตวิตฺตูปกรโณ ปหูตธนธญฺโ ปริปุณฺณโกฏฺาคาโร ๓- ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อฑฺโฒ โหติ มหทฺธโน มหาโภโค ตสฺสิมานิ ธนานิ โหนฺติ เสยฺยถีทํ สทฺธาธนํ สีลธนํ หิริธนํ โอตฺตปฺปธนํ สุตธนํ จาคธนํ ปญฺาธนํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๕๓] ตุลิย ๔- ปวิจย ๕- จินฺตยิตฺวา มหาชนสงฺคาหกํ ๖- สเมกฺขมาโน อยมิทมรหตีติ ๗- ตตฺถ ตตฺถ ปุริสวิเสสงฺกโร ปุเร อโหสิ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. สํชานาติ ฯ ยุ. ปุริสวิเสสกโร ฯ ม. ยุ. ปริปุณฺณโก สโกฏฺาคาโร ฯ @ ยุ. ตุลย ฯ ม. ปฏิวิจย ฯ ยุ. ปวิเจยฺย ฯ ม. ... สงฺคหนํ ฯ @ยุ. ...สงฺคหตํ ฯ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๘.

สมา จ ปนฏฺิโต ๑- อโนนมนฺโต ผุสติ กเรหิ อุโภหิ ชนฺนุกานิ มหิรุหปฺปริมณฺฑโล อโหสิ สุจริตกมฺมวิปากเสสเกน ฯ พหุวิวิธนิมิตฺตลกฺขณญฺู อภินิปุณา มนุชา พฺยากรึสุ พหุวิวิธคิหีนํ อรหานิ ๒- ปฏิลภติ ทหโร สุสู กุมาโร อิธ จ ๓- มหิปติสฺส กามโภคา คิหีปติรูปกา พหู ภวนฺติ ยทิ ๔- ปชหติ สพฺพกามโภคํ ลภติ อนุตฺตรํ อุตฺตมํ ธนคฺคนฺติ ฯ [๑๕๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนสฺส อตฺถกาโม อโหสิ หิตกาโม ผาสุกาโม โยคกฺเขมกาโม กินฺตีเม สทฺธาย วฑฺเฒยฺยุํ สีเลน วฑฺเฒยฺยุํ สุเตน วฑฺเฒยฺยุํ พุทฺธิยา วฑฺเฒยฺยุํ ๕- จาเคน วฑฺเฒยฺยุํ ธมฺเมน วฑฺเฒยฺยุํ ปญฺาย วฑฺเฒยฺยุํ ธนธญฺเน วฑฺเฒยฺยุํ เขตฺตวตฺถุนา วฑฺเฒยฺยุํ ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ วฑฺเฒยฺยุํ ปุตฺตทาเรหิ วฑฺเฒยฺยุํ ทาสกมฺมกรโปริเสหิ วฑฺเฒยฺยุํ าตีหิ วฑฺเฒยฺยุํ มิตฺเตหิ วฑฺเฒยฺยุํ พนฺธเวหิ วฑฺเฒยฺยุนฺติ ฯ โส ตสฺส @เชิงอรรถ: ม. มหึ จ ปน ิโต ฯ ยุ. ส หิ จ ปน ิโต ฯ ยุ. อารหานิ ฯ ยุ. จสทฺโท @น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ยทิจ ฯ ม. ยุ. พุทฺธิยา วฑฺเฒยฺยุนฺติ น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๙.

กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ ตีณิ มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ สีหปุพฺพทฺธกาโย จ โหติ ปิตฺตนฺตรํโส ๑- จ สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ ฯ {๑๕๔.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อปริหานธมฺโม โหติ น ปริหายติ ธนธญฺเน เขตฺตวตฺถุนา ทฺวิปทจตุปฺปเทหิ ปุตฺตทาเรหิ ทาสกมฺมกรโปริเสหิ าตีหิ มิตฺเตหิ พนฺธเวหิ น ปริหายติ สพฺพสมฺปตฺติยา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อปริหานธมฺโม โหติ น ปริหายติ สทฺธาย สีเลน สุเตน จาเคน ปญฺาย น ปริหายติ สพฺพสมฺปตฺติยา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๕๕] สทฺธาย สีเลน สุเตน พุทฺธิยา จาเคน ธมฺเมน พหูหิ สาธุภิ ธเนน ธญฺเน จ เขตฺตวตฺถุนา ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ าตีหิ มิตฺเตหิ จ พนฺธเวหิ พเลน วณฺเณน สุเขน จูภยํ กถํ น หาเยยฺยุนฺติ ๒- ปเรหิ ๓- อิจฺฉติ อทฺธํ สมิทฺธญฺจ ๔- ปนาภิกงฺขติ ฯ สสีหปุพฺพทฺธสุสณฺิโต อหุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จิตนฺตรํโส ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ปเรติ ฯ @ ม. ยุ. อตฺถสฺส มิทฺธี จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๐.

สมวฏฺฏกฺขนฺโธ จ ปิตฺตนฺตรํโส ปุพฺเพ สุจิณฺเณน กเตน กมฺมุนา อหานิยํ ปุพฺพนิมิตฺตมสฺสตํ ฯ คิหีปิ ธญฺเน ธเนน วฑฺฒติ ปุตฺเตหิ ทาเรหิ จตุปฺปเทหิ จ อกิญฺจโน ปพฺพชิโต อนุตฺตรํ ปปฺโปติ สมฺโพธิมหานธมฺมตนฺติ ๑- ฯ [๑๕๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สตฺตานํ อวิเหสกชาติโก ๒- อโหสิ ปาณินา วา เลฑฺฑุนา วา ทณฺเฑน วา สตฺเถน วา ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ รสคฺคสคฺคี โหติ อุทฺธคฺคสฺส รสหรณิโย คีวายํ ชาตา โหนฺติ สมวาหรสหรณิโย ๓- ฯ {๑๕๖.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมาย พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สมฺโพธึ อสหานธมฺมตนฺติ ฯ ม. ยุ. อวิเหกชาติโก ฯ @ ม. สมาภิวาหินิโย ฯ ยุ. สมภิวาหินิโย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๑.

[๑๕๗] น ปาณินา น จ ปน ทณฺฑเลฑฺฑุนา ๑- สตฺเถน วา มรณวเธน วา ปน ๒- อุพฺพาธนาย ปริตชฺชนาย วา น วิเหยี ชนตมเหโก ๓- อหุ ฯ เตเนว โส สุคติสุ เปจฺจ ๔- โมทติ สุขปฺผลํ กิริย ๕- สุขานิ วินฺทติ ปามุญฺชสา ๖- รสหรณี สุสณฺิตา อิธาคโต ลภติ รสคฺคิสคฺคิตํ ๗- ฯ เตนาหุ นํ อภินิปุณา ๘- วิจกฺขณา อยํ นโร สุขพหุโล ภวิสฺสติ คิหิสฺส วา ปพฺพชิตสฺส วา ปน ๒- ตํ ลกฺขณํ ภวติ ตทตฺถโชตกนฺติ ฯ [๑๕๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน น จ ๙- วิสฏํ น จ วิสาวิ ๑๐- น จ ๑๑- ปน วิเธยฺยเปกฺขิตา ๑๒- อุชุ ๑๓- ตถา ปสฏมุชุมโน ๑๔- หุตฺวา อุชุเปกฺขิตา อโหสิ ๑๕- ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทกฺขิตา ๑๖- อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตฺตตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ อภินีลเนตฺโต @เชิงอรรถ: ม. น ปาณิทณฺเฑหิ ปนาถ เลฑฺฑุนา ฯ ยุ. ปุน ฯ ยุ. น เหยี ชนตุมเหโก ฯ @ ม. ยุ. สุคติมุเปจฺจ ฯ ม. ยุ. กริย ฯ ม. สโมชสา ฯ ยุ. สมฺปชฺชสา ฯ @ ม. ยุ. รสคฺคสคฺคิตํ ฯ ม. อตินิปุณา ฯ ๙-๑๑ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ๑๐ ม. @วิสาจิ ฯ ยุ. วิสาจิตํ ฯ ๑๒ ม. ยุ. วิเจยฺยเปกฺขิตา ฯ ๑๓ ม. อุชุํ ฯ ๑๔ ยุ. ... @มุทุมโน ฯ ๑๕ ม. ยุ. หุตฺวา อุชุเปกฺขิตา อโหสีติ ปาตฺตยํ นตฺถิ ฯ ๑๖ ม. ยุ. @อุทิกฺขิตา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๒.

จ โหติ โคปขุโม จ ฯ {๑๕๘.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ ปิยทสฺสโน โหติ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป พฺราหฺมณคหปติกานํ เนคมชานปทานํ คณกมหามตฺตานํ อนีกฏฺานํ โทวาริกานํ อมจฺจานํ ปาริสชฺชานํ ราชูนํ โภคิกานํ ๑- กุมารานํ ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ ปิยทสฺสโน โหติ พหุโน ชนสฺส ปิโย โหติ มนาโป จ ๒- ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ เทวานํ มนุสฺสานํ อสุรานํ นาคานํ คนฺธพฺพานํ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๕๙] น จ วิสฏํ น จ วิสาวิ น จ ปน วิเธยฺยเปกฺขิตา อุชุ ตถา ปสฏมุชุมโน ๓- ปิยจกฺขุนา พหุชนํ อุทกฺขิตา ฯ สุคติสุ โส ผลวิปากํ อนุภวติ ตตฺถ โมทติ อิธ จ ๔- ภวติ โคปขุโม อภินีลเนตฺตนยโน สุทสฺสโน ฯ อภิโยคิโน จ นิปุณา พหุปทนิมิตฺตโกวิทา โคปขุมนยนกุสลา ๕- มนุชา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โภคิยานํ ฯ ม. ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ...มุทุมโน ฯ @ ม. ยุ. จ ปน ฯ ม. ยุ. สุขุมนยนกุสลา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๓.

ปิยทสฺสโนติ อภินนฺทสนฺติ ๑- นํ ฯ ปิยทสฺสโน คิหี สนฺโต จ ภวติ พหุชนปิยายโก ๒- ยทิ ปน ๓- ภวติ คิหิ สมโณ ๔- โหติ ปิโย พหูนํ โสกนาสโนติ ฯ [๑๖๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน พหุชนปุพฺพงฺคโม อโหสิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ พหุชนปาโมกฺโข กายสุจริเตน วจีสุจริเตน มโนสุจริเตน ๕- ทานสํวิภาเค สีลสมาทาเน อุโปสถูปวาเส มตฺเตยฺยตาย ๖- เปตฺเตยฺยตาย สามญฺตาย พฺรหฺมญฺตาย กุเลเชฏฺาปจายิตาย อญฺตรญฺตเรสุ จ ๗- อธิกุสเลสุ ธมฺเมสุ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิทํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ อุณฺหีสสีโส โหติ ฯ {๑๖๐.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส ชโน อนฺวายิโก โหติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส ชโน อนฺวายิโก โหติ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อภินิทฺทิสนฺติ ฯ ม. พหุชนปิยายิโต ฯ ยุ. พหูนฺนํ ปิยายิโต ฯ @ ม. ยุ. ยทิจ น ฯ คิหี สมโณ โหติ ฯ ม. ยุ. กายสุจริเต วจีสุจริเต @มโนสุจริเต ฯ ยุ. เมตฺเตยฺยตาย ฯ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๔.

เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๖๑] ปุพฺพงฺคโม สุจริเตสุ อหุ ธมฺเมสุ ธมฺมจริยาภิรโต อนฺวายิโก พหุชนสฺส อหุ สคฺเคสุ เวทยิถ ๑- ปุญฺผลํ ฯ เวทยิตฺวา ๒- โส สุจริตสฺส ผลํ อุณฺหีสสีสตฺตมิธชฺฌคมา พฺยากํสุ พฺยญฺชนนิมิตฺตธรา ปุพฺพงฺคโม พหุชนํ เหสฺสติ ๓- ฯ ปฏิโภคิยานิ ๔- มนุเชสุ อิธ ปุพฺเพปิ ตสฺส อภิหรนฺติ ตทา ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ ปฏิหารกํ พหุชเน ลภติ ฯ อถ เจว ปพฺพชติ โส มนุโช ธมฺเมสุ โหติ ปคุโณ วิสวี ตสฺสานุสาสนคุณาภิรโต ๕- อนฺวายิโก พหุชโน ภวตีติ ฯ [๑๖๒] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มุสาวาทํ ปหาย มุสาวาทา ปฏิวิรโต อโหสิ สจฺจวาที สจฺจสนฺโธ เถโต ปจฺจยิโก อวิสํวาทโก @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เวทยิตฺถ ฯ ยุ. เวทิตฺวา ฯ ยุ. พหุนฺนํ เหสฺสตายํ ฯ @ ม. ปฏิโภคิยา ฯ ม. ตสฺสานุสาสนิคุณาภิรโต ฯ ยุ. ตสฺสานุสาสนี คุณาภิรโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๕.

โลกสฺส ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ เอเกกโลโม จ โหติ อุณฺณา จ ภมุกนฺตเร ชาตา โหติ โอทาตา มุทุ ตูลสนฺนิภา ฯ {๑๖๒.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส ชโน อุปวตฺตติ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ มหาสฺส ชโน อุปวตฺตติ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๖๓] สจฺจปฺปฏิญฺโ ปุริมาสุ ชาติสุ อเทฺวชฺฌวาโจ อลิกํ วิวชฺชยิ น โส วิสํวาทยิตาปิ กสฺสจิ ภูเตน ตจฺเฉน ตเถน ภาสยิ ๑- ฯ เสตา สุสุกฺกา สุมุทุ ๒- ตูลสนฺนิภา อุณฺณา สุชาตา ภมุกนฺตเร อหุ น โลมกูเปสุ ทุเว อชายิสุํ เอเกกโลมูปจิตงฺควา อหุ ฯ ตํ ลกฺขณญฺู พหโว สมาคตา @เชิงอรรถ: ยุ. โตสยิ ฯ ม. ยุ. มุทุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๖.

พฺยากํสุ อุปฺปาฏนิมิตฺตโกวิทา ๑- อุณฺณา จ โลมา จ ยถา สุสณฺิตา อุปวตฺตติ ๒- อีทิสกํ พหุชโน ๓- ฯ คิหีปิ ๔- สนฺตํ อุปวตฺตติ ชโน พหุ ปุรตฺถา ปกเตน กมฺมุนา อกิญฺจนํ ปพฺพชิตํ อนุตฺตรํ พุทฺธํปิ สนฺตํ อุปวตฺตติ ชโนติ ฯ [๑๖๔] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ปิสุณํ วาจํ ๕- ปหาย ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต อโหสิ อิโต สุตฺวา น อมุตฺร อกฺขาตา อิเมสํ เภทาย อมุตฺร วา สุตฺวา น อิเมสํ อกฺขาตา อมูสํ เภทาย อิติ ภินฺนานํ วา สนฺธาตา สหิตานํ วา อนุปฺปทาตา สมคฺคาราโม สมคฺครโต สมคฺคนนฺที สมคฺคกรณึ วาจํ ภาสิตา อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ จตฺตาฬีสทนฺโต จ ๖- โหติ อวิรฬทนฺโต จ ฯ {๑๖๔.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อเภชฺชปริโส โหติ อเภชฺชสฺส ๗- โหนฺติ ปริสา พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อุปฺปาท... ฯ ม. อุปวตฺตตี ฯ ยุ. เอทิสกํ พหุชฺชโน ฯ ม. ยุ. @คิหิมฺปิ ฯ ยุ. ปิสุณาวาจํ ฯ ยุ. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. @อเภชฺชาสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๗.

ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อเภชฺชปริโส โหติ อเภสชฺชสฺส โหนฺติ ปริสา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๖๕] สเวภุติยํ ๑- สหิตเภทการึ เภทปฺปวฑฺฒนวิวาทการึ กลหปฺปวฑฺฒนอกิจฺจการึ สหิตานํ เภทชนนึ นภณิ ฯ อวิวาทวฑฺฒนกรึ สุคิรํ ๒- ภินฺนาน สนฺธิชนนึ ๓- อภณิ กลหํ ชนสฺส ปนุทิ ๔- สมงฺคี สตฺเตหิ ๕- นนฺทติ ปโมทติ จ สุคติสุ โส ผลวิปากํ อนุภวติ ตตฺถ โมทติ ทนฺตา อิธ โหนฺติ อวิรฬา ๖- สหิตา จตุโร ทสสฺส มุขชา สุสณฺิตา ฯ ยทิ ขตฺติโย ภวติ ภูมิปติ อวิเภทยสฺส ๗- ปริสา ภวติ ๘- สมโณ จ โหติ วิรโช วิมโล ปริสาสฺส โหติ อนุคตา อจลาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เวภูติยํ ฯ ยุ. คิรํ ฯ ม. ยุ. ภินฺนานุสนฺธิชนนึ ฯ ม. ปนุที ฯ @ ม. ยุ. สหิเตหิ ฯ ยุ. อวิรา ฯ ม. อวิเภทิยาย ฯ ยุ. อวีเหิยาสฺส ฯ @ ยุ. ภวนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๘.

[๑๖๖] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน ผรุสํ วาจํ ปหาย ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต อโหสิ ยา สา วาจา เนลา กณฺณสุขา เปมนียา หทยงฺคมา โปรี พหุชนกนฺตา พหุชนมนาปา ตถารูปึ วาจํ ภาสิตา อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ ปหูตชิโวฺห จ โหติ พฺรหฺมสฺสโร จ กรวิกภาณี ฯ {๑๖๖.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน กึ ลภติ อาเทยฺยวาโจ โหติ อาทิยนฺตสฺส ๑- วจนํ พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อาเทยฺยวาโจ โหติ อาทิยนฺตสฺส ๑- วจนํ ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๖๗] อกฺโกสภณฺฑนวิเหสการึ อุพฺพาธกรํ ๒- พหุชนปฺปมทฺทนํ อพาฬฺหคิรํ โส นภณิ ผรุสํ มธุรํ ภณิ สุสหิตํ สขิลํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อาทิยนฺติสฺส ฯ ม. อุพฺพาธิกํ ฯ ยุ. อุพฺพายิกํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๙.

มนโส ปิยา หทยคามินิโย วาจา โส เอรยติ กณฺณสุขา วาจา สุจิณฺณผลมนุภวิ สคฺเคสุ เวทยิถ ๑- ปุญฺผลํ วิทิตฺวา โส สุจริตสฺส ผลํ พฺรหฺมสฺสรตฺตมิธชฺฌคมา ชิวฺหาสฺส โหติ วิปุลา ปุถุลา ๒- อาเทยฺยวากฺยวจโน ภวติ คิหิโนปิ อิชฺฌติ ยถา ภณโต อถ เจ ๓- ปพฺพชติ โส มนุโช อาทิยนฺตสฺส วจนํ ชนกา ๔- พหุโน พหุํ สุภณิตํ ภณโตติ ฯ [๑๖๘] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน สมฺผปฺปลาปํ ปหาย สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต อโหสิ กาลวาที ภูตวาที ธมฺมวาที อตฺถวาที [๕]- วินยวาที นิธานวตึ วาจํ ภาสิตา [๖]- กาเลน สาปเทสํ ปริยนฺตวตึ อตฺถสญฺหิตํ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา ฯเปฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมํ มหาปุริสลกฺขณํ ปฏิลภติ สีหหนุ โหติ ฯ {๑๖๘.๑} โส เตน ลกฺขเณน สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ฯเปฯ ราชา สมาโน @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เวทยถ ฯ ยุ. ถูลา ฯ ยุ. เจปิ ฯ ม. ยุ. ชนตา ฯ ม. ยุ. @ธมฺมวาที ฯ ม. ยุ. อโหสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.

กึ ลภติ อปฺปธํสิโก โหติ เกนจิ มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน ปจฺจามิตฺเตน ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯเปฯ พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ อปฺปธํสิโก โหติ อพฺภนฺตเรหิ วา พาหิเรหิ วา ปจฺจตฺถิเกหิ ปจฺจามิตฺเตหิ ราเคน วา โทเสน วา โมเหน วา สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา วา เกนจิ วา โลกสฺมึ พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๖๙] น สมฺผปฺปลาปํ น วุจฺจทฺธตนฺติ ๑- อวิกิณฺณวจนพฺยปโถ จ ๒- อโหสิ อหิตมปิ ๓- จ อปนุทิ หิตมปิ จ พหุชนสุขญฺจ อภณิ ฯ ตํ กตฺวาน อิโต จุโต ทิวมุปปชฺชิ สุกตผลวิปากมโนโภสิ ๔- จวิย ปุนริธาคโต สมาโน ทฺวิทุคฺคมวรตรหนุตฺตมลตฺถ ฯ ราชา โหติ สุทฺทุปฺปธํสิโย มนุชินฺโท มนุชาธิปติ มหานุภาโว ติทิวปุรวรสโม ภวติ สุรวรตโรริว อินฺโท ฯ คนฺธพฺพาสุรสกฺกรกฺขเสภิ ๕- สุเรภิ ๖- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. น มุทฺธตํ ฯ ม. จสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ว ฯ ยุ. อหิตมฺปิ ... @หิตมฺปิ ฯ ม. ยุ. ...นุโภสิ ฯ ม. ...ยกฺขรกฺขเสภิ ฯ ยุ. ...รกฺขเสหิ @สุเรหิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.

น หิ ภวติ สุปฺปธํสิโย ตถตฺโต ยทิ ภวติ [๑]- ตถาวิโธ อิธ ทิสา จ ปติ ทิสา จ วิทิสา จาติ ฯ [๑๗๐] ยํปิ ภิกฺขเว ตถาคโต ปุริมํ ชาตึ ปุริมํ ภวํ ปุริมํ นิเกตํ ปุพฺเพ มนุสฺสภูโต สมาโน มิจฺฉาอาชีวํ ๒- ปหาย สมฺมาอาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปสิ ตุลากูฏกํสกูฏมานกูฏอุกฺโกฏนวญฺจนนิกติสาวิโยคา ๓- เฉทนวธพนฺธนวิปราโมสอาโลปสาหสาการา ๔- ปฏิวิรโต อโหสิ ฯ โส ตสฺส กมฺมสฺส กตตฺตา อุปจิตตฺตา อุสฺสนฺนตฺตา วิปุลตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ โส ตสฺส อญฺเ เทเว ทสหิ าเนหิ อธิคณฺหาติ ทิพฺเพน อายุนา ทิพฺเพน วณฺเณน ทิพฺเพน ยเสน ทิพฺเพน สุเขน ๕- ทิพฺเพน อธิปเตยฺเยน ทิพฺเพหิ รูเปหิ ทิพฺเพหิ สทฺเทหิ ทิพฺเพหิ คนฺเธหิ ทิพฺเพหิ รเสหิ ทิพฺเพหิ โผฏฺพฺเพหิ ฯ โส ตโต จุโต อิตฺถตฺตํ อาคโต สมาโน อิมานิ เทฺว มหาปุริสลกฺขณานิ ปฏิลภติ สมทนฺโต จ โหติ สุสุกฺกทาโ จ ฯ {๑๗๐.๑} โส เตหิ ลกฺขเณหิ สมนฺนาคโต สเจ อคารํ อชฺฌาวสติ ราชา โหติ จกฺกวตฺติ ธมฺมิโก ธมฺมราชา จาตุรนฺโต วิชิตาวี ชนปทฏฺาวริยปฺปตฺโต สตฺตรตนสมนฺนาคโต ฯ ตสฺสิมานิ สตฺต รตนานิ ภวนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺกรตนํ หตฺถิรตนํ อสฺสรตนํ มณิรตนํ อิตฺถีรตนํ คหปติรตนํ ปริณายกรตนเมว สตฺตมํ ฯ ปโรสหสฺสํ โข ปนสฺส ปุตฺตา ภวนฺติ สูรา วีรงฺครูปา ปรเสนปฺปมทฺทนา ฯ โส อิมํ ปวึ สาครปริยนฺตํ อขีลํ อนิมิตฺตํ @เชิงอรรถ: ยุ. คิหี ฯ ม. ยุ. มิจฺฉาชีวํ ฯ ยุ. สาจิโยคา ฯ ม. ...สหสาการา ฯ @ ม. ทิพฺเพน สุเขน ทิพฺเพน ยเสน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.

อกณฺฏกํ อิทฺธํ ผีตํ เขมํ สิวํ นิรพฺพุทํ อทณฺเฑน อสตฺเถน ธมฺเมน สเมน ๑- อภิวิชิย อชฺฌาวสติ ราชา สมาโน กึ ลภติ สุจิปริวาโร โหติ สุจิสฺส โหนฺติ ปริวารา พฺราหฺมณคหปติกา เนคมชานปทา คณกมหามตฺตา อนีกฏฺา โทวาริกา อมจฺจา ปาริสชฺชา ราชาโน โภคิกา กุมารา ราชา สมาโน อิทํ ลภติ ฯ สเจ โข ปน อคารสฺมา อนาคาริยํ ปพฺพชติ อรหํ โหติ สมฺมาสมฺพุทฺโธ โลเก วิวฏจฺฉโท พุทฺโธ สมาโน กึ ลภติ สุจิปริวาโร โหติ สุจิสฺส โหนฺติ ปริวารา ภิกฺขู ภิกฺขุนิโย อุปาสกา อุปาสิกาโย เทวา มนุสฺสา อสุรา นาคา คนฺธพฺพา พุทฺโธ สมาโน อิทํ ลภติ ฯ เอตมตฺถํ ภควา อโวจ ฯ ตตฺเถตํ วุจฺจติ [๑๗๑] มิจฺฉาชีวญฺจ อวสฺสชิ สเมน วุตฺตึ สุจินา โส ชนยิตฺถ ธมฺมิเกน อหิตมปิ จ อปนุทิ หิตมปิ จ พหุชนสุขญฺจ อจริ ๒- ฯ สคฺเค เวทยติ นโร สุผลานิ ๓- กริตฺวา นิปุเณภิ วิทูภิ สพฺภิ ๔- วณฺณิตานิ ติทิวปุรวรสโม อภิรมติ รติขิฑฺฑาสมงฺคี ฯ อลทฺธา น ๕- มนุสฺสกํ ภวํ ตโต จวิย ๖- ปุน ๗- สุกตผลวิปากเสสเกน ปฏิลภติ ลปนชํ สมมปิ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อาจริ ฯ ม. ยุ. สุขปฺผลานิ ฯ ยุ. สมพฺภิ ฯ @ ม. ลทฺธาน ฯ ยุ. ลทฺธา ฯ ม. จวิตฺวาน ฯ ม. ปุนสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๓.

สุจิ จ สุวิสุทฺธสุสุกฺกํ ๑- ฯ ตํ เวยฺยญฺชนิกา สมาคตา พหโว พฺยากํสุ นิปุณา สมฺมตา มนุชา ๒- สุจิชนปริวารคโณ ภวติ ทิชสมสุกฺกสุจิโสภนทนฺโต ๓- ฯ รญฺโ โหติ พหุชโน สุจิปริวาโร มหติมํ มหิมนุสาสโต จ ปสยฺห น จ ชนปทตุทนํ หิตมปิ จ พหุชนสุขํ ๔- จรนฺติ อถ เจ ปพฺพชติ ภวติ วิปาโป สมโณ สมิตรโช วิวฏจฺฉโท วิคตทรถกิลมโถ อิมํปิ จ ปรํปิ ปรมํปิ จ ปสฺสติ โลกํ ฯ ตสฺโสวาทกรา พหุคิหี จ ปพฺพชิตา จ อสุจิ วิครหิตปนุทิปาปสฺส ๕- หิ สุจีภิ ๖- ปริวุโต ภวติ มลขิลกลิกิเลเสปนุเทภีติ ๗- ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ๘- ฯ ลกฺขณสุตฺตํ นิฏฺิตํ สตฺตมํ ฯ ------------ @เชิงอรรถ: ม. สุจิสุสุกฺกํ ฯ ยุ. สุวิสุทฺธํ สุวิสุกฺกํ ฯ ยุ. มนุชินฺทา ฯ ยุ. @ทิชา ... ฯ ม. ...สุขญฺจ ฯ ม. ครหิตํ ธุนนฺติ ปาปํ ฯ ยุ. วิครหิตํ ธุนนฺติ @ปาปํ ฯ ม. ส หิ สุจีภิ ฯ ยุ. ส หิ สุจิ ฯ ม. ยุ. ...ปนุเทตีติ ฯ อิทมโวจ @ภควา ฯเปฯ อภินนฺทุนฺตีติ อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๔.

สิงฺคาลกสุตฺตํ [๑๗๒] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน สิงฺคาลโก ๑- คหปติปุตฺโต กาลสฺเสว วุฏฺาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส ปญฺชลิโก ปุถุทฺทิสา นมสฺสติ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ทกฺขิณํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทิสํ อุตฺตรํ ทิสํ เหฏฺิมํ ทิสํ อุปริมํ ทิสํ ฯ [๑๗๓] อถโข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ราชคหํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ ฯ อทฺทสา โข ภควา สิงฺคาลกํ คหปติปุตฺตํ กาลสฺเสว วุฏฺาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺถํ อลฺลเกสํ ปญฺชลิกํ ปุถุทฺทิสา นมสฺสนฺตํ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ทกฺขิณํ ทิสํ ปจฺฉิมํ ทิสํ อุตฺตรํ ทิสํ เหฏฺิมํ ทิสํ อุปริมํ ทิสํ ทิสฺวาน ๒- สิงฺคาลกํ คหปติปุตฺตํ เอตทโวจ กินฺนุ ๓- ตฺวํ คหปติปุตฺต กาลสฺเสว วุฏฺาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส ปญฺชลิโก ปุถุทฺทิสา นมสฺสสิ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ฯเปฯ อุปริมํ ทิสนฺติ ฯ ปิตา มม ๔- ภนฺเต กาลํ กโรนฺโต เอวํ ๕- อวจ ทิสา ตาต นมสฺเสยฺยาสีติ โส โข อหํ ภนฺเต ปิตุ วจนํ สกฺกโรนฺโต ครุกโรนฺโต ๖- มาเนนฺโต ปูเชนฺโต กาลสฺเสว วุฏฺาย ราชคหา นิกฺขมิตฺวา อลฺลวตฺโถ อลฺลเกโส ปญฺชลิโก ปุถุทฺทิสา นมสฺสามิ ปุรตฺถิมํ ทิสํ ฯเปฯ @เชิงอรรถ: สิคาลโกติปิ ปาโ ม. ยุ. ทิสฺวา ฯ ม. กึ นุ โข ฯ ม. ยุ. มํ ฯ @ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ม. ครุํ กโรนฺโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๕.

อุปริมํ ทิสนฺติ ฯ น โข คหปติปุตฺต อริยสฺส วินเย เอวํ ฉ ทิสา นมสฺสิตพฺพาติ ฯ ยถากถํ ปน ภนฺเต อริยสฺส วินเย ฉ ทิสา นมสฺสิตพฺพา สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตถา ธมฺมํ เทเสตุ ยถา อริยสฺส วินเย ฉ ทิสา นมสฺสิตพฺพาติ ฯ [๑๗๔] เตนหิ คหปติปุตฺต สุณาหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข สิงฺคาลโก คหปติปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ ภควา เอตทโวจ ยโต โข คหปติปุตฺต อริยสาวกสฺส จตฺตาโร กมฺมกฺกิเลสา ปหีนา โหนฺติ จตูหิ ๑- าเนหิ ปาปกมฺมํ น กโรติ ฉ จ โภคานํ อปายมุขานิ น เสวติ โส เอวํ จุทฺทสปาปกาปคโต ฉทิสาปฏิจฺฉาที โหติ ๒- อุโภโลกวิชยาย ปฏิปนฺโน โหติ ตสฺส อยญฺเจว โลโก อารทฺโธ โหติ ปโร จ โลโก ฯ โส ๓- กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ ฯ {๑๗๔.๑} กตมสฺส จตฺตาโร กมฺมกฺกิเลสา ปหีนา โหนฺติ ฯ ปาณาติปาโต โข คหปติปุตฺต กมฺมกฺกิเลโส อทินฺนาทานํ กมฺมกฺกิเลโส กาเมสุ มิจฺฉาจาโร กมฺมกฺกิเลโส มุสาวาโท กมฺมกฺกิเลโส อิมสฺส จตฺตาโร กมฺมกฺกิเลสา ปหีนา โหนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา [๑๗๕] ปาณาติปาโต อทินฺนาทานํ มุสาวาโท ปวุจฺจติ ๔- ปรทารคมนญฺเจว น ปสํสนฺติ ๕- ปณฺฑิตาติ ฯ [๑๗๖] กตเมหิ จตูหิ าเนหิ ปาปกมฺมํ น กโรติ ฉนฺทาคตึ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จตุหิ จ ฯ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ @ ม. ยุ. มุสาวาโท จ วุจฺจติ ฯ ม. ยุ. นปฺปสํสนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๖.

คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ โทสาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ โมหาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ ภยาคตึ คจฺฉนฺโต ปาปกมฺมํ กโรติ ฯ ยโต โข คหปติปุตฺต อริยสาวโก เนว ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ น โทสาคตึ คจฺฉติ น โมหาคตึ คจฺฉติ น ภยาคตึ คจฺฉติ ฯ อิเมหิ จตูหิ าเนหิ ปาปกมฺมํ น กโรตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา [๑๗๗] ฉนฺทา โทสา ภยา โมหา โย ธมฺมํ อติวตฺตติ นิหียติ ตสฺส ยโส ๑- กาฬปกฺเขว จนฺทิมา ฉนฺทา โทสา ภยา โมหา โย ธมฺมํ นาติวตฺตติ อาปูรติ ตสฺส ยโส ๑- สุกฺกปกฺเขว จนฺทิมาติ ฯ [๑๗๘] กตมานิ ฉ โภคานํ อปายมุขานิ น เสวติ ฯ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานานุโยโค โข คหปติปุตฺต โภคานํ อปายมุขํ วิกาลวิสิขาจริยานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ สมชฺชาภิจรณํ โภคานํ อปายมุขํ ชูตปฺปมาทฏฺานานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ ปาปมิตฺตานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ อาลสฺสานุโยโค โภคานํ อปายมุขํ ฯ [๑๗๙] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺ- านานุโยเค สนฺทิฏฺิกา ธนชานิ ๒- กลหปฺปวฑฺฒนี โรคานํ อายตนํ อกิตฺติสญฺชนนี หิริโกปินนิทฺทํสนี ปญฺาย ทุพฺพลีกรณีเตฺวว ฉฏฺ ปทํ ภวติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา สุราเมรยมชฺช- ปมาทฏฺานานุโยเค ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยโส ตสฺส ฯ ยุ. ธนญฺชานิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๗.

[๑๘๐] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา วิกาลวิสิขาจริยานุโยเค อตฺตาปิสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหติ ปุตฺตทาโรปิสฺส อคุตฺโต อรกฺขิโต โหติ สาปเตยฺยํปิสฺส อคุตฺตํ อรกฺขิตํ โหติ สงฺกิโย จ โหติ เตสุ เตสุ ๑- าเนสุ อภูตวจนญฺจ ตสฺมึ รูหติ พหูนญฺจ ทุกฺขธมฺมานํ ปุรกฺขิโต ๒- โหติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา วิกาลวิสิขาจริยานุโยเค ฯ [๑๘๑] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา สมชฺชาภิจรเณ กฺว ๓- นจฺจํ กฺว คีตํ กฺว วาทิตํ กฺว อกฺขานํ กฺว ปาณิสฺสรํ กฺว กุมฺภถูนนฺติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา สมชฺชาภิจรเณ ฯ [๑๘๒] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา ชูตปฺปมาทฏฺานานุโยเค ชยํ เวรํ ปสวติ ชิโน วิตฺตมนุโสจติ ๔- สนฺทิฏฺิกา ธนชานิ สภาคตสฺส วจนํ น รูหติ มิตฺตามจฺจานํ ปริภูโต โหติ อาวาหวิวาหกานํ อปฺปตฺถิโต โหติ อกฺขธุตฺโต [๕]- ปุริสปุคฺคโล นาลํ ทารภรณายาติ ๖- ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา ชูตปฺปมาทฏฺานานุโยเค ฯ [๑๘๓] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา ปาปมิตฺตานุโยเค เย ธุตฺตา เย โสณฺฑา เย ปิปาสา เย เนกติกา เย วญฺจนิกา เย สาหสิกา ตฺยาสฺส มิตฺตา โหนฺติ เต สหายา ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา ปาปมิตฺตานุโยเค ฯ [๑๘๔] ฉ โขเม คหปติปุตฺต อาทีนวา อาลสฺสานุโยเค อติสีตนฺติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปาปเกสุ ฯ ยุ. ปุรกฺขโต ฯ สี. ยุ. สพฺพวาเรสุ กุวํ ฯ ยุ. @จิตฺตมนุโสจติ ฯ ม. อยํ ฯ ยุ. ทาราภรณายาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๘.

กมฺมํ น กโรติ อติอุณฺหนฺติ กมฺมํ น กโรติ อติสายนฺติ กมฺมํ น กโรติ อติปาโตติ กมฺมํ น กโรติ อติจฺฉาโตสฺมีติ กมฺมํ น กโรติ อติปิปาสิโตสฺมีติ ๑- กมฺมํ น กโรติ ตสฺส เอวํ กิจฺจาปเทสพหุลสฺส วิหรโต อนุปฺปนฺนา เจว โภคา นุปฺปชฺชนฺติ อุปฺปนฺนา จ โภคา ปริกฺขยํ คจฺฉนฺติ ฯ อิเม โข คหปติปุตฺต ฉ อาทีนวา อาลสฺสานุโยเคติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา [๑๘๕] โหติ ปานสขา นาม โหติ สมฺมิยสมฺมิโย โย จ อตฺเถสุ ชาเตสุ สหาโย โหติ โส สขา ฯ อุสฺสูรเสยฺยา ปรทารเสวนา เวรปฺปสงฺโค ๒- จ อนตฺถตา จ ปาปา จ มิตฺตา สุกทริยตา จ เอเต ฉ านา ปุริสํ ธํสยนฺติ ฯ ปาปมิตฺโต ปาปสโข ปาปอาจารโคจโร ๓- อสฺมา โลกา ปรมฺหา จ อุภยา ธํสเต นโร ฯ อกฺขิตฺถิโย วารุณี นจฺจคีตํ ทิวาโสปฺปํ ปาริจริยา อกาเล ๔- ปาปา จ มิตฺตา สุกทริยตา จ เอเต ฉ านา ปุริสํ ธํสยนฺติ ฯ อกฺเขหิ ทิพฺพนฺติ สุรํ ปิวนฺติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อติธาโตสฺมีติ ฯ ม. เวรปฺปสโว ฯ ยุ. ปาปจารโคจโร ฯ ยุ. อกาลํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๙.

ยนฺติตฺถิโย ปาณสมา ปเรสํ นิหีนเสวี น จ วุฑฺฒิเสวี ๑- นิหียติ ๒- กาฬปกฺเขว จนฺทิมา ๓- โย วารุณิ อธโน อภิจฺฉโน ๔- ปิปาโสสิ อตฺถปาคโต ๕- อุทกมิว อิณํ วิคาหติ อากุลํ ๖- กาหติ ๗- ขิปฺปมตฺตโน ฯ น ทิวาสุปฺปสีเลน รตฺตินุฏฺานเทสฺสินา ๘- นิจฺจํ มตฺเตน โสณฺเฑน สกฺกา อาวสิตุํ ฆรํ ฯ อติสีตํ อติอุณฺหํ อติสายมิทํ อหุ อิติ วิสฺสฏฺกมฺมนฺเต ๙- อตฺถา อจฺเจนฺติ มาณเว ฯ โย จ สีตญฺจ อุณฺหญฺจ ติณา ภิยฺโย น มญฺติ กรํ ปุริสกิจฺจานิ โส สุขา ๑๐- น วิหายตีติ ฯ [๑๘๖] จตฺตาโรเม คหปติปุตฺต อมิตฺตา มิตฺตปฺปฏิรูปกา เวทิตพฺพา อญฺทตฺถุหโร อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ วจีปรโม อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อนุปฺปิยภาณี อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อปายสหาโย อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ฯ [๑๘๗] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อญฺทตฺถุหโร อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อญฺทตฺถุหโร โหติ อปฺเปน พหุมิจฺฉติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วุทฺธเสวี ฯ ม. นิหียเต ฯ ม. จนฺโท ฯ ม. ยุ. โย วารุณี อทฺธโน @อกิญฺจโน ม. ปิปาโส ปิวํ ปปาคโต ฯ ยุ. ปิปาโส ปิพมฺปปาคโต ฯ ยุ. อกุลํ ฯ @ ม. อกุลํ กาหิติ ฯ ยุ. ...ทสฺสินา ฯ ยุ. วิสฺสฏฺกมฺมนฺโต ฯ ๑๐ ม. สุขํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๐.

ภยสฺส กิจฺจํ น ๑- กโรติ เสวติ อตฺถการณา ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ อญฺทตฺถุหโร อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ฯ [๑๘๘] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ วจีปรโม อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ อตีเตน ปฏิสนฺถรติ อนาคเตน ปฏิสนฺถรติ นิรตฺถเกน สงฺคณฺหาติ ปจฺจุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ พฺยสนํ ทสฺเสติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ วจีปรโม อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ฯ [๑๘๙] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อนุปฺปิยภาณี อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ปาปกมฺมํปิสฺส ๒- อนุชานาติ กลฺยาณํปิสฺส อนุชานาติ ๓- สมฺมุขสฺส ๔- วณฺณํ ภาสติ ปรมฺมุขสฺส ๔- อวณฺณํ ภาสติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ อนุปฺปิยภาณี อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ฯ [๑๙๐] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อปายสหาโย อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานานุโยเค สหาโย โหติ วิกาลวิสิขาจริยานุโยเค สหาโย โหติ สมชฺชาภิจรเณ สหาโย โหติ ชูตปฺปมาทฏฺานานุโยเค สหาโย โหติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ อปายสหาโย อมิตฺโต มิตฺตปฺปฏิรูปโก เวทิตพฺโพ ๕- ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. นสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ปาปกํปิสฺส ฯ ยุ. นานุชานาติ ฯ @ ยุ. ...มุขาสฺส ฯ ม. ยุ. เวทิตพฺโพติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๑.

[๑๙๑] อญฺทตฺถุหโร มิตฺโต โย จ มิตฺโต วจีปรโม ๑- อนุปฺปิยญฺจ โย อาหุ ๒- อปาเยสุ จ โย สขา เอเต อมิตฺเต จตฺตาโร อิติ วิญฺาย ปณฺฑิโต อารกา ปริวชฺเชยฺย มคฺคํ ปฏิภยํ ยถาติ ฯ [๑๙๒] จตฺตาโรเม คหปติปุตฺต มิตฺตา สุหทา เวทิตพฺพา อุปการโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ สมานสุขทุกฺโข มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ อตฺถกฺขายี มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ อนุกมฺปโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ [๑๙๓] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อุปการโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ปมตฺตํ รกฺขติ ปมตฺตสฺส สาปเตยฺยํ รกฺขติ ภีตสฺส ปฏิสรณํ โหติ อุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ กรณีเยสุ ตทฺทิคุณํ โภคํ อนุปฺปเทติ ๓- ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ อุปการโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ [๑๙๔] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ สมานสุขทุกฺโข มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ คุยฺหมสฺส อาจิกฺขติ คุยฺหมสฺส ปริคุยฺหติ ๔- อาปทาสุ น วิชหติ ชีวิตํปิสฺส อตฺถาย ปริจฺจตฺตํ โหติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ สมานสุขทุกฺโข มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ [๑๙๕] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อตฺถกฺขายี มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ปาปา นิวาเรติ กลฺยาเณ นิเวเสติ อสฺสุตํ สาเวติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วจีปโร ฯ ม. ยุ. อาห ฯ ยุ. อนุปฺปาเทติ ฯ ม. ยุ. ปริคูหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๒.

สคฺคสฺส มคฺคํ อาจิกฺขติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ อตฺถกฺขายี มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ ฯ [๑๙๖] จตูหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อนุกมฺปโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพ อภเวนสฺส น นนฺทติ ภเวนสฺส นนฺทติ อวณฺณํ ภณมานํ นิวาเรติ วณฺณํ ภณมานํ ปสํสติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต จตูหิ าเนหิ อนุกมฺปโก มิตฺโต สุหโท เวทิตพฺโพติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา [๑๙๗] อุปกาโร จ โย มิตฺโต สุขทุกฺโข จ โย สขา ๑- อตฺถกฺขายี จ โย มิตฺโต โย จ มิตฺตานุกมฺปโก ฯ เอเตปิ มิตฺเต จตฺตาโร อิติ วิญฺาย ปณฺฑิโต สกฺกจฺจํ ปยิรุปาเสยฺย มาตา ปุตฺตํว โอรสํ ฯ ปณฺฑิโต สีลสมฺปนฺโน ชลํ อคฺคีว ภาสติ โภเค สํหรมานสฺส ภมรสฺเสว อิรียโต ฯ โภคา สนฺนิจยํ ยนฺติ วมฺมิโกวูปจียติ เอวํ โภเค สมาหริตฺวา ๒- อลมตฺโต กุเล คิหี ๓- ฯ จตุธา วิภเช โภเค สเว มิตฺตานิ คนฺถติ เอเกน โภเค ภุญฺเชยฺย ทฺวีหิ กมฺมํ ปโยชเย จตุตฺถญฺจ นิธาเปยฺย อาปทาสุ ภวิสฺสตีติ ฯ [๑๙๘] กถญฺจ คหปติปุตฺต อริยสาวโก ฉทิสาปฏิจฺฉาที โหติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. สุเข ทุกฺเข จ โย สขา ฯ ยุ. โย จ มิตฺโต สุเข ทุกฺเข ฯ ม. สมาหตฺวา ฯ @ยุ. สมาหนฺตฺวา ฯ อลมตฺโถ กุเล คิหิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๓.

ฉ อิมา ๑- คหปติปุตฺต ทิสา เวทิตพฺพา ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร เวทิตพฺพา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา เวทิตพฺพา ปจฺฉิมา ทิสา ปุตฺตทารา เวทิตพฺพา อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา เวทิตพฺพา เหฏฺิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา เวทิตพฺพา อุปริมา ทิสา สมณพฺราหฺมณา เวทิตพฺพา ฯ [๑๙๙] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ ปุตฺเตน ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร ปจฺจุปฏฺาตพฺพา ภโต เนสํ ภริสฺสามิ กิจฺจํ เนสํ กริสฺสามิ กุลวํสํ เปสฺสามิ ทายชฺชํ ปฏิปชฺชามิ อถวา ปน ๒- เปตานํ กาลกตานํ ทกฺขิณํ อนุปฺปทสฺสามีติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ ปุตฺเตน ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร ปจฺจุปฏฺิตา ปญฺจหิ โข ๓- าเนหิ ปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ ปาปา นิวาเรนฺติ กลฺยาเณ นิเวเสนฺติ สิปฺปํ สิกฺขาเปนฺติ ปฏิรูเปน ทาเรน สญฺโเชนฺติ สมเย ทายชฺชํ นิยฺยาเทนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ ปุตฺเตน ปุรตฺถิมา ทิสา มาตาปิตโร ปจฺจุปฏฺิตา อิเมหิ ปญฺจหิ าเนหิ ปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา ปุรตฺถิมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ [๒๐๐] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อนฺเตวาสินา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา ปจฺจุปฏฺาตพฺพา อุฏฺาเนน อุปฏฺาเนน สุสฺสุสาย ๔- ปาริจริยาย สกฺกจฺจํ สิปฺปํ ปฏิคฺคหเณน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ อนฺเตวาสินา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา ปจฺจุปฏฺิตา @เชิงอรรถ: ยุ. ฉยิมา ฯ ยุ. อถ จ ปน ฯ ม. ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ @ ยุ. สุสฺสูสาย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๔.

ปญฺจหิ าเนหิ อนฺเตวาสึ อนุกมฺปนฺติ สุวินีตํ วิเนนฺติ สุคหิตํ คาหาเปนฺติ สพฺพสิปฺเปสุ ตํ ๑- สมกฺขายิโน ภวนฺติ มิตฺตามจฺเจสุ ปฏิเวเทนฺติ ๒- ทิสาสุ ปริตฺตาณํ กโรนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ อนฺเตวาสินา ทกฺขิณา ทิสา อาจริยา ปจฺจุปฏฺิตา อิเมหิ ปญฺจหิ าเนหิ อนฺเตวาสึ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา ทกฺขิณา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ [๒๐๑] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ สามิเกน ปจฺฉิมา ทิสา ภริยา ปจฺจุปฏฺาตพฺพา สมฺมานนาย อวิมานนาย ๓- อนติจริยาย อิสฺสริยโวสฺสคฺเคน อลงฺการานุปฺปทาเนน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ สามิเกน ปจฺฉิมา ทิสา ภริยา ปจฺจุปฏฺิตา ปญฺจหิ าเนหิ สามิกํ อนุกมฺปนฺติ ๔- สุสํวิหิตกมฺมนฺตา จ โหติ สุสงฺคหิตปริชนา ๕- จ อนติจารินี จ สมฺภตญฺจ อนุรกฺขติ ทกฺขา จ โหติ อนลสา สพฺพกิจฺเจสุ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ สามิเกน ปจฺฉิมา ทิสา ภริยา ปจฺจุปฏฺิตา อิเมหิ ปญฺจหิ าเนหิ สามิกํ อนุกมฺปนฺติ ๔- เอวมสฺส เอสา ปจฺฉิมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ [๒๐๒] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ กุลปุตฺเตน อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา ปจฺจุปฏฺาตพฺพา ทาเนน ปิยวชฺเชน ๖- อตฺถจริยาย สมานตฺตตาย อวิสํวาทนตาย ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ กุลปุตฺเตน อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา ปจฺจุปฏฺิตา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สพฺพสิปฺปสุตํ ฯ ม. ปฏิยาเทนฺติ ฯ ยุ. ปริเวเทนฺติ ฯ @ ม. อนวมานนาย ฯ ม. ยุ. อนุกมฺปติ ฯ ม. สงฺคหิตปริชนา ฯ @ ยุ. เปยฺยวชฺเชน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๕.

ปญฺจหิ าเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ ปมตฺตํ รกฺขนฺติ ปมตฺตสฺส สาปเตยฺยํ รกฺขนฺติ ภีตสฺส สรณํ โหนฺติ อาปทาสุ น วิชหนฺติ อปรปชํปิสฺส ๑- ปฏิปูเชนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ กุลปุตฺเตน อุตฺตรา ทิสา มิตฺตามจฺจา ปจฺจุปฏฺิตา อิเมหิ ปญฺจหิ าเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา อุตฺตรา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ [๒๐๓] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ อยิรเกน ๒- เหฏฺิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา ปจฺจุปฏฺาตพฺพา ยถาพลํ กมฺมนฺตํ สํวิธาเนน ภตฺตเวตฺตนานุปฺปทาเนน ๓- คิลานุปฏฺาเนน อจฺฉริยานํ รสานํ สํวิภาเคน สมเย โวสฺสคฺเคน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ อยิรเกน เหฏฺิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา ปจฺจุปฏฺิตา ปญฺจหิ าเนหิ อยิรกํ อนุกมฺปนฺติ ปุพฺพุฏฺายิโน จ โหนฺติ ปจฺฉานิปาติโน จ ทินฺนาทายิโน จ สุกตกมฺมกรา จ ๔- กิตฺติวณฺณหรา จ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ อยิรเกน เหฏฺิมา ทิสา ทาสกมฺมกรา ปจฺจุปฏฺิตา อิเมหิ ปญฺจหิ าเนหิ อยิรกํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา เหฏฺิมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยา ฯ [๒๐๔] ปญฺจหิ โข คหปติปุตฺต าเนหิ กุลปุตฺเตน อุปริมา ทิสา สมณพฺราหฺมณา ปจฺจุปฏฺาตพฺพา เมตฺเตน กายกมฺเมน เมตฺเตน วจีกมฺเมน เมตฺเตน มโนกมฺเมน อนาวฏทฺวารตาย อามิสานุปฺปทาเนน ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ กุลปุตฺเตน @เชิงอรรถ: ม. อปรปชา จสฺส ฯ ยุ. อปรปชํ จ ปิสฺส ฯ ม. อยฺยิรเกน ฯ ม. ... @เวตนานุปฺปทาเนน ฯ ยุ. ทินฺนทายิโน จ สุกตกมฺมการกา จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

อุปริมา ทิสา สมณพฺราหฺมณา ปจฺจุปฏฺิตา ฉหิ าเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ ปาปา นิวาเรนฺติ กลฺยาเณ นิเวเสนฺติ กลฺยาเณน มนสา อนุกมฺปนฺติ อสฺสุตํ สาเวนฺติ สุตํ ปริโยทเปนฺติ ๑- สคฺคสฺส มคฺคํ อาจิกฺขนฺติ ฯ อิเมหิ โข คหปติปุตฺต ปญฺจหิ าเนหิ กุลปุตฺเตน อุปริมา ทิสา สมณพฺราหฺมณา ปจฺจุปฏฺิตา อิเมหิ ฉหิ าเนหิ กุลปุตฺตํ อนุกมฺปนฺติ เอวมสฺส เอสา อุปริมา ทิสา ปฏิจฺฉนฺนา โหติ เขมา อปฺปฏิภยาติ ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา [๒๐๕] มาตาปิตา ทิสา ปุพฺพา อาจริยา ทกฺขิณา ทิสา ปุตฺตทารา ทิสา ปจฺฉา มิตฺตามจฺจา จ อุตฺตรา ทาสกมฺมกรา เหฏฺา อุทฺธํ สมณพฺราหฺมณา เอตา ทิสา นมสฺเสยฺย อลมตฺโต ๒- กุเล คิหี ฯ ปณฺฑิโต สีลสมฺปนฺโน สโณฺห จ ปฏิภาณวา นิวาตวุตฺติ อตฺถทฺโธ ตาทิโส ลภเต ยสํ อุฏฺานโก อนลโส อาปทาสุ น เวธติ อจฺฉิทฺทวุตฺติ ๓- เมธาวี ตาทิโส ลภเต ยสํ ฯ สงฺคาหโก มิตฺตกโร วทญฺู วีตมจฺฉโร เนตา วิเนตา อนุเนตา ตาทิโส ลภเต ยสํ ฯ ทานญฺจ ปิยวชฺชญฺจ ๔- อตฺถจริยา จ ยา อิธ สมานตา จ ธมฺเมสุ ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ปริโยทาเปนฺติ ฯ ยุ. อลมตฺโถ ฯ ม. อจฺฉินฺนวุตฺติ ฯ @ ยุ. เปยฺยวชฺชญฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

เอเต โข สงฺคหา โลเก รถสฺสาณีว ยายโต เอเต จ สงฺคหา นาสฺสุ น มาตา ปุตฺตการณา ลเภถ มานํ ปูชํ วา ปิตา วา ปุตฺตการณา ฯ ยสฺมา จ สงฺคหา เอเต สมเปกฺขนฺติ ๑- ปณฺฑิตา ตสฺมา มหตฺตํ ปปฺโปนฺติ ปาสํสา จ ภวนฺติ เตติ ฯ [๒๐๖] เอวํ วุตฺเต สิงฺคาลโก คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ เอวเมวํ ภควตา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต เอสาหํ ภนฺเต ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ อุปาสกํ มํ ภควา ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ สิงฺคาลกสุตฺตํ นิฏฺิตํ อฏฺมํ ฯ ----------------- @เชิงอรรถ: ยุ. สมเวกฺขนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

อาฏานาฏิยสุตฺตํ [๒๐๗] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ อถโข จตฺตาโร มหาราชา มหติยา จ ยกฺขเสนาย มหติยา จ คนฺธพฺพเสนาย มหติยา จ กุมฺภณฺฑเสนาย มหติยา จ นาคเสนาย จตุทฺทิสํ รกฺขํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ เปตฺวา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เตปิ โข ยกฺขา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ ๑- วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ เยน ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ [๒๐๘] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข เวสฺสวโณ มหาราชา ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต นีจา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต นีจา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. สาราณียํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

{๒๐๘.๑} เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปสนฺนาเยว ภควโต ตํ กิสฺส เหตุ ภควา หิ ภนฺเต ปาณาติปาตา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ อทินฺนาทานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ มุสาวาทา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ ฯ เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปฏิวิรตาเยว ปาณาติปาตา อปฺปฏิวิรตา อทินฺนาทานา อปฺปฏิวิรตา กาเมสุ มิจฺฉาจารา อปฺปฏิวิรตา มุสาวาทา อปฺปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เตสนฺตํ โหติ อปฺปิยํ อมนาปํ ฯ สนฺติ หิ ภนฺเต ภควโต สาวกา อรญฺเ วนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ ตตฺถ สนฺติ อุฬารา ยกฺขา นิวาสิโน เย อิมสฺมึ ภควโต ปาวจเน อปฺปสนฺนา เตสํ ปสาทาย อุคฺคณฺหาตุ ภนฺเต ภควา อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ อธิวาเสสิ ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ {๒๐๘.๒} อถโข เวสฺสวโณ มหาราชา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อภาสิ [๒๐๙] วิปสฺสิสฺส ๑- นมตฺถุ จกฺขุมนฺตสฺส สิรีมโต สิขิสฺสปิ ๒- นมตฺถุ สพฺพภูตานุกมฺปิโน ฯ เวสฺสภุสฺส ๓- นมตฺถุ นฺหาตกสฺส ตปสฺสิโน @เชิงอรรถ: ยุ. วิปสฺสิสฺส จ ฯ ม. สิขิสฺสปิ จ ฯ ม. เวสฺสภุสฺส จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

นมตฺถุ กกุสนฺธสฺส มารเสนปฺปมทฺทิโน ฯ โกนาคมนสฺส นมตฺถุ พฺราหฺมณสฺส วุสีมโต กสฺสปสฺส ๑- นมตฺถุ วิปฺปมุตฺตสฺส สพฺพธิ ฯ องฺคีรสสฺส นมตฺถุ สกฺยปุตฺตสฺส สิรีมโต โย อิมํ ธมฺมมเทเสสิ ๒- สพฺพทุกฺขา ปนูทนํ ฯ เย จาปิ นิพฺพุตา โลเก ยถาภูตํ วิปสฺสิสุํ เต ชนา อปิสุณา มหนฺตา วีตสารทา ฯ หิตํ เทวมนุสฺสานํ ยํ นมสฺสนฺติ โคตมํ วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ ยโต อุคฺคจฺฉติ สุริโย ๓- อาทิจฺโจ มณฺฑลีมหา ยสฺส จุคฺคจฺฉมานสฺส สํวรีปิ นิรุชฺฌติ ฯ ยสฺส จุคฺคเต สุริเย ทิวโสติ ปวุจฺจติ รหโทปิ ตตฺถ คมฺภีโร สมุทฺโท สริโตทโก เอวนฺตํ ตตฺถ ชานนฺติ สมุทฺโท สริโตทโก ฯ [๒๑๐] อิโต สา ปุริมา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส คนฺธพฺพานํ อาธิปติ ๔- ธตรฏฺโ อิติ ๕- นามโส รมตี นจฺจคีเตหิ คนฺธพฺเพหิ ปุรกฺขโต ฯ ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา @เชิงอรรถ: ม. กสฺสปสฺส จ ฯ ม. ธมฺมํ เทเสสิ ฯ ม. สูริโย ฯ @ ม. อธิปติ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ม. ธตรฏฺโติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๑.

เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ นโม เต ปุริสาชญฺ นโม เต ปุริสุตฺตม กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส ๑- ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ ฯ เยน เปตา ปวุจฺจนฺติ ปิสุณา ปิฏฺิมํสิกา ปาณาติปาติโน ลุทฺทา ๒- โจรา เนกติกา ชนา ฯ [๒๑๑] อิโต สา ทกฺขิณา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส กุมฺภณฺฑานํ อาธิปติ วิรุโฬฺห อิติ นามโส รมตี นจฺจคีเตหิ กุมฺภณฺเฑหิ ปุรกฺขโต ฯ ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ นโม เต ปุริสาชญฺ นโม เต ปุริสุตฺตม กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วเทมเส ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ยุ. ลุทฺธา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๒.

ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ ฯ ยตฺถ โจคฺคจฺฉติ สุริโย อาทิจฺโจ มณฺฑลีมหา ยสฺส โจคฺคจฺฉมานสฺส ทิวโสปิ นิรุชฺฌติ ยสฺส โจคฺคเต สุริเย สํวรีติ ปวุจฺจติ ฯ รหโทปิ ตตฺถ คมฺภีโร สมุทฺโท สริโตทโก เอวนฺตํ ตตฺถ ชานนฺติ สมุทฺโท สริโตทโก ฯ [๒๑๒] อิโต สา ปจฺฉิมา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส นาคานํ อาธิปติ วิรูปกฺโข อิติ ๑- นามโส รมตี นจฺจคีเตหิ นาเคหิ ๒- ปุรกฺขโต ฯ ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ นโม เต ปุริสาชญฺ นโม เต ปุริสุตฺตม กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมํ ฯ @เชิงอรรถ: นาคานญฺจ อธิปติ วิรูปกฺโขติ ฯ ม. นาเคเหว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๓.

เยน อุตฺตรกุรู รมฺมา ๑- มหาเนรุ สุทสฺสโน มนุสฺสา ตตฺถ ชายนฺติ อมมา อปริคฺคหา ฯ น เต พีชํ ปวปฺปนฺติ ๒- นปิ นียนฺติ นงฺคลา อกฏฺปากิมํ สาลึ ปริภุญฺชนฺติ มานุสา ฯ อกณํ อถุสํ สุทฺธํ สุคนฺธํ ตณฺฑุลปฺผลํ ตุณฺฑิกิเร ๓- ปจิตฺวาน ตโต ภุญฺชนฺติ โภชนํ ฯ คาวึ เอกขุรํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ปสุํ เอกขุรํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ฯ อิตฺถึ วาหนํ ๔- กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ปุริสํ วาหนํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ฯ กุมารึ วาหนํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ กุมารํ วาหนํ กตฺวา อนุยนฺติ ทิโส ทิสํ ฯ เต ยาเน อภิรูหิตฺวา สพฺพา ทิสา อนุปริยนฺติ ๕- ปจารา ตสฺส ราชิโน ฯ หตฺถิยานํ อสฺสยานํ ทิพฺพํ ยานํ อุปฏฺิตํ ปาสาทา สิวิกา เจว มหาราชสฺส ยสสฺสิโน ฯ ตสฺส จ นครา อหุ อนฺตลิกฺเข สุมาปิตา อาฏานาฏา กุสินาฏา ปรกุสินาฏา นาฏปริยา ๖- ปรกุสิตนาฏา ฯ อุตฺตเรน กปีวนฺโต ๗- ชโนฆมปเรน จ นวนวติโย ๘- อมฺพรอมฺพรวติโย อาฬกมนฺทา นาม ราชธานี @เชิงอรรถ: ม. อุตฺตรกุรูวฺโห ฯ ม. ยุ. ปวปนฺติ ฯ ม. ยุ. ตุณฺฑิกีเร ฯ @ ม. อิตฺถึ วา วาหนํ ฯ ยุ. อิตฺถีวาหนํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ @ ม. อนุปริยายนฺติ ฯ ม. นาฏสูริยา ยุ. นาฏปุริยา ฯ ม. กสิวนฺโต ฯ @ ม. นวนวุติโย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๔.

กุเวรสฺส โข ปน มาริส มหาราชสฺส วิสาณา นาม ราชธานี ตสฺมา กุเวโร มหาราชา เวสฺสวโณติ ปวุจฺจติ ฯ ปจฺเจสนฺโต ปกาเสนฺติ ตโตลา ตตฺตลา ตโตตลา โอชสี เตชสี ตโตชสี สุโร ๑- ราชา อริฏฺโ เนมี ฯ รหโทปิ ตตฺถ ธรณี นาม ยโต เมฆา ปวสฺสนฺติ วสฺสา ยโต ปตายนฺติ สภาปิ ตตฺถ ภคลวตี ๒- นาม ยตฺถ ยกฺขา ปยิรุปาสนฺติ ฯ ตตฺถ นิจฺจผลา รุกฺขา นานาทิชคณายุตา มยูรโกญฺจาภิรุทา โกกิลาภิหิ ๓- วคฺคุภิ ฯ ชีวญฺชีวกสทฺเทตฺถ อโถ โอฏฺวจิตฺตกา กุกฺกุฏกา กุฬีรกา วเน โปกฺขรสาตกา ฯ สุกสาลิกสทฺเทตฺถ ทณฺฑมาณวกานิ จ โสภติ สพฺพกาลํ สา กุเวรนฬินี สทา ฯ [๒๑๓] อิโต สา อุตฺตรา ทิสา อิติ นํ อาจิกฺขตี ชโน ยํ ทิสํ อภิปาเลติ มหาราชา ยสสฺสิ โส ฯ ยกฺขานํ อาธิปติ ๔- กุเวโร อิติ นามโส รมตี นจฺจคีเตหิ ยกฺเขหิ ๕- ปุรกฺขโต ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สูโร ฯ ม. สาลวตี ฯ ม. โกกิลาทีหิ ฯ @ ม. ยกฺขานญฺจ อธิปติ ฯ ม. ยกฺเขเหว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๕.

ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว เอกนามาติ เม สุตํ อสีติ ทส เอโก จ อินฺทนามา มหพฺพลา ฯ เต จาปิ พุทฺธํ ทิสฺวาน พุทฺธํ อาทิจฺจพนฺธุนํ ทูรโต ว นมสฺสนฺติ มหนฺตํ วีตสารทํ ฯ นโม เต ปุริสาชญฺ นโม เต ปุริสุตฺตม กุสเลน สเมกฺขสิ อมนุสฺสาปิ ตํ วนฺทนฺติ ฯ สุตํ เนตํ อภิณฺหโส ตสฺมา เอวํ วเทมฺหเส ชินํ วนฺทถ โคตมํ ชินํ วนฺทาม โคตมํ วิชฺชาจรณสมฺปนฺนํ พุทฺธํ วนฺทาม โคตมนฺติ ฯ [๒๑๔] อยํ โข สา มาริส อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ ยสฺส กสฺสจิ มาริส ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา อุปาสกสฺส วา อุปาสิกาย วา อยํ อาฏานาฏิยา รกฺขา สุคหิตา ภวิสฺสติ สมตฺตา ปริยาปุตา ตญฺเจ อมนุสฺโส ยกฺโข วา ยกฺขินี วา ยกฺขโปตโก วา ยกฺขโปติกา วา ยกฺขมหามตฺโต วา ยกฺขปาริสชฺโช วา ยกฺขปจาโร วา คนฺธพฺโพ วา คนฺธพฺพี วา คนฺธพฺพโปตโก วา คนฺธพฺพโปติกา วา คนฺธพฺพมหามตฺโต วา คนฺธพฺพปาริสชฺโช วา คนฺธพฺพปจาโร วา กุมฺภณฺโฑ วา กุมฺภณฺฑี วา กุมฺภณฺฑโปตโก วา กุมฺภณฺฑโปติกา วา กุมฺภณฺฑมหามตฺโต วา กุมฺภณฺฑปาริสชฺโช วา กุมฺภณฺฑปจาโร วา นาโค วา นาคินี วา นาคโปตโก วา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๖.

นาคโปติกา วา นาคมหามตฺโต วา นาคปาริสชฺโช วา นาคปจาโร วา ปทุฏฺจิตฺโต ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนึ วา อุปาสกํ วา อุปาสิกํ วา คจฺฉนฺตํ วา อนุคจฺเฉยฺย ิตํ วา อุปติฏฺเยฺย นิสินฺนํ วา อุปนิสีเทยฺย นิปนฺนํ วา อุปนิปชฺเชยฺย ฯ น เม โส มาริส อมนุสฺโส ลเภยฺย คาเมสุ วา นิคเมสุ วา สกฺการํ วา ครุการํ วา ฯ น เม โส มาริส อมนุสฺโส ลเภยฺย อาฬกมนฺทาย นาม ราชธานิยา วตฺถุํ วา วาสํ วา ฯ น เม โส มาริส อมนุสฺโส ลเภยฺย ยกฺขานํ สมิตึ คนฺตุํ ฯ {๒๑๔.๑} อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา อนวยฺหมฺปิ ๑- กเรยฺยุํ อวิวยฺหํ ฯ อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา อตฺตาหิ ๒- ปริปุณฺณาหิ ปริภาสาหิ ปริภาเสยฺยุํ ฯ อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา ริตฺตมฺปิ ๓- ปตฺตํ สีเส นิกฺกุชฺเชยฺยุํ ฯ อปิสฺสุ นํ มาริส อมนุสฺสา สตฺตธาปิสฺส มุทฺธํ ผาเลยฺยุํ สนฺติ หิ มาริส อมนุสฺสา จณฺฑา รุทฺธา ๔- รภสา เต เนว มหาราชานํ อาทิยนฺติ น มหาราชานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ น มหาราชานํ ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ ฯ เต โข เต มาริส อมนุสฺสา มหาราชานํ อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติ ฯ {๒๑๔.๒} เสยฺยถาปิ มาริส รญฺโ มาคธสฺส วิชิเต โจรา ๕- เต เนว รญฺโ มาคธสฺส อาทิยนฺติ น รญฺโ มาคธสฺส ปุริสกานํ อาทิยนฺติ น รญฺโ มาคธสฺส ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ เต โข เต มาริส มหาโจรา รญฺโ มาคธสฺส อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติ เอวเมว โข มาริส สนฺติ หิ ๖- อมนุสฺสา จณฺฑา รุทฺธา ๔- รภสา เต เนว @เชิงอรรถ: ม. อนาวยฺหํปิ นํ ฯ ยุ. อนาวยฺหมฺปิ นํ ฯ ม. ยุ. อตฺตาหิปิ ฯ @ ม. ริตฺตํ ปิสฺส ฯ ยุ. รุทฺทา ฯ ม. ยุ. มหาโจรา ฯ ม. ยุ. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๗.

มหาราชานํ อาทิยนฺติ น มหาราชานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ น มหาราชานํ ปุริสกานํ ปุริสกานํ อาทิยนฺติ เต โข เต มาริส อมนุสฺสา มหาราชานํ อวรุทฺธา นาม วุจฺจนฺติ ฯ {๒๑๔.๓} โย หิ โกจิ มาริส อมนุสฺโส ยกฺโข วา ยกฺขินี วา ยกฺขโปตโก วา ยกฺขโปติกา วา ยกฺขมหามตฺโต วา ยกฺขปาริสชฺโช วา ยกฺขปจาโร วา คนฺธพฺโพ วา คนฺธพฺพี วา คนฺธพฺพโปตโก วา คนฺธพฺพโปติกา วา คนฺธพฺพมหามตฺโต วา คนฺธพฺพปาริสชฺโช วา คนฺธพฺพปจาโร วา กุมฺภณฺโฑ วา กุมฺภณฺฑี วา กุมฺภณฺฑโปตโก วา กุมฺภณฺฑโปติกา วา กุมฺภณฺฑมหามตฺโต วา กุมฺภณฺฑปาริสชฺโช วา กุมฺภณฺฑปจาโร วา นาโค วา นาคินี ๑- วา นาคโปตโก วา นาคโปติกา วา นาคมหามตฺโต วา นาคปาริสชฺโช วา นาคปจาโร วา ปทุฏฺจิตฺโต ภิกฺขุํ วา ภิกฺขุนึ วา อุปาสกํ วา อุปาสิกํ วา คจฺฉนฺตํ วา อนุคจฺเฉยฺย ิตํ วา อุปติฏฺเยฺย นิสินฺนํ วา อุปนิสีเทยฺย นิปนฺนํ วา อุปนิปชฺเชยฺย ฯ อิเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ อุชฺฌาเปตพฺพํ วิกฺกนฺทิตพฺพํ วิรวิตพฺพํ อยํ ยกฺโข คณฺหาติ อยํ ยกฺโข อาวิสติ ๒- อยํ ยกฺโข เหเติ อยํ ยกฺโข วิเหเติ อยํ ยกฺโข หึสติ อยํ ยกฺโข วิหึสติ อยํ ยกฺโข น มุญฺจตีติ ฯ [๒๑๕] กตเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ ฯ อินฺโท โสโม วรุโณ จ ภารทฺวาโช ปชาปติ จนฺทโน กามเสฏฺโ จ กินฺนุฆณฺฑุ นิฆณฺฑุ จ ฯ @เชิงอรรถ: ม. นาคี ฯ ยุ. อวิสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๘.

ปนาโท โอปมญฺโ จ เทวสูโต จ มาตลิ จิตฺตเสโน จ คนฺธพฺโพ นโฬราชา ชโนสโภ ๑- สาตาคิโร เหมวโต ปุณฺณโก กรติโย คุโล ๒- สิวโก มุจฺจลินฺโท จ เวสฺสามิตฺโต ยุคนฺธโร ฯ โคปาโล สุปฺปเคโธ ๓- จ หิริ เนตฺติ จ มนฺทิโย ปญฺจาลจนฺโท อาลวโก ๔- ปชุณฺโณ สุมุโข ทธิมุโข ๕- มณิ มานิจโร ๖- ทีโฆ อโถ เสรีสโก สห ๗- ฯ [๒๑๖] อิเมสํ ยกฺขานํ มหายกฺขานํ เสนาปตีนํ มหาเสนาปตีนํ อุชฺฌาเปตพฺพํ วิกฺกนฺทิตพฺพํ วิรวิตพฺพํ อยํ ยกฺโข คณฺหาติ อยํ ยกฺโข อาวิสติ ๘- อยํ ยกฺโข เหเติ อยํ ยกฺโข วิเหเติ อยํ ยกฺโข หึสติ อยํ ยกฺโข วิหึสติ อยํ ยกฺโข น มุญฺจตีติ ฯ [๒๑๗] อยํ โข สา มาริส อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ หนฺท จทานิ มยํ มาริส คจฺฉาม พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียาติ ฯ ยสฺสทานิ ตุเมฺห มหาราชาโน กาลํ มญฺถาติ ฯ [๒๑๘] อถโข จตฺตาโร มหาราชา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ เตปิ โข ยกฺขา อุฏฺายาสนา อปฺเปกจฺเจ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ ภควตา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ชเนสโภ ฯ ม. คุโฬ ฯ ม. สุปฺปโรโธ ฯ ม. อาฬวโก ฯ @ ม. ยุ. ปชุนฺโน สุมโน สุมุโข ฯ ม. มณิมานิวโร ฯ ยุ. เสริสฺสโก สหา ฯ @ ยุ. อวิสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๙.

อปฺเปกจฺเจ เยน ภควา เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ [๒๑๙] อถโข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ อิมํ ภิกฺขเว รตฺตึ จตฺตาโร มหาราชา มหติยา จ ยกฺขเสนาย มหติยา จ คนฺธพฺพเสนาย มหติยา จ กุมฺภณฺฑเสนาย มหติยา จ นาคเสนาย จตุทฺทิสํ รกฺขํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ คุมฺพํ เปตฺวา จตุทฺทิสํ โอวรณํ เปตฺวา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ คิชฺฌกูฏํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เตปิ โข ภิกฺขเว ยกฺขา อปฺเปกจฺเจ มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ มยา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ เยนาหํ เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ {๒๑๙.๑} เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ภิกฺขเว เวสฺสวโณ มหาราชา มํ เอตทโวจ สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต อุฬารา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต มชฺฌิมา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต นีจา ยกฺขา ภควโต อปฺปสนฺนา สนฺติ หิ ภนฺเต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๐.

นีจา ยกฺขา ภควโต ปสนฺนา เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปสนฺนาเยว ภควโต ตํ กิสฺส เหตุ ภควา หิ ภนฺเต ปาณาติปาตา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ อทินฺนาทานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ มุสาวาทา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เวรมณิยา ธมฺมํ เทเสติ ฯ {๒๑๙.๒} เยภุยฺเยน โข ปน ภนฺเต ยกฺขา อปฺปฏิวิรตาเยว ปาณาติปาตา อปฺปฏิวิรตา อทินฺนาทานา อปฺปฏิวิรตา กาเมสุ มิจฺฉาจารา อปฺปฏิวิรตา มุสาวาทา อปฺปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เตสนฺตํ โหติ อปฺปิยํ อมนาปํ สนฺติ หิ ภนฺเต ภควโต สาวกา อรญฺเ วนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวนฺติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ ตตฺถ สนฺติ อุฬารา ยกฺขา นิวาสิโน เย อิมสฺมึ ภควโต ปาวจเน อปฺปสนฺนา เตสํ ปสาทาย อุคฺคณฺหาตุ ภนฺเต ภควา อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ อธิวาเสสึ โข อหํ ภิกฺขเว ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข ภิกฺขเว เวสฺสวโณ มหาราชา มํ ๑- อธิวาสนํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อภาสิ [๒๒๐] วิปสฺสิสฺส นมตฺถุ จกฺขุมนฺตสฺส สิรีมโต สิขิสฺสปิ นมตฺถุ สพฺพภูตานุกมฺปิโน ฯเปฯ (โสเยว ปุริโม เปยฺยาโล วิตฺถาเรตพฺโพ) ฯ อยํ โข สา @เชิงอรรถ: ม. เม ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๑.

มาริส อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ หนฺททานิ มยํ มาริส คจฺฉาม พหุกิจฺจา มยํ พหุกรณียาติ ฯ ยสฺสทานิ ตุเมฺห มหาราชาโน กาลํ มญฺถาติ ฯ อถโข ภิกฺขเว จตฺตาโร มหาราชา อุฏฺายาสนา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ เตปิ โข ภิกฺขเว ยกฺขา อุฏฺายาสนา อปฺเปกจฺเจ มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ มยา สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ เยนาหํ เตนญฺชลิมฺปณาเมตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ นามโคตฺตํ สาเวตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ อปฺเปกจฺเจ ตุณฺหีภูตา ตตฺเถวนฺตรธายึสุ ฯ อุคฺคณฺหาถ ภิกฺขเว อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ปริยาปุณาถ ภิกฺขเว อาฏานาฏิยํ รกฺขํ ธาเรถ ภิกฺขเว อาฏานาฏิยํ รกฺขํ อตฺถสญฺหิตายํ ๑- ภิกฺขเว อาฏานาฏิยา รกฺขา ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนํ อุปาสกานํ อุปาสิกานํ คุตฺติยา รกฺขาย อวิหึสาย ผาสุวิหารายาติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุนฺติ ฯ อาฏานาฏิยสุตฺตํ นิฏฺิตํ นวมํ ฯ ---------------- @เชิงอรรถ: ม. อตฺถสํหิตา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๒.

สงฺคีติสุตฺตํ [๒๒๑] เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา มลฺเลสุ จาริกญฺจรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ เยน ปาวา นาม มลฺลานํ นครํ ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ ภควา ปาวายํ วิหรติ จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเน ฯ [๒๒๒] เตน โข ปน สมเยน ปาเวยฺยกานํ มลฺลานํ อุพฺภตกํ นาม นวํ สณฺาคารํ อจิรการิตํ โหติ อนชฺฌาวุตฺถํ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน ฯ อสฺโสสุํ โข ปาเวยฺยกา มลฺลา ภควา กิร มลฺเลสุ จาริกญฺจรมาโน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ ปาวํ อนุปฺปตฺโต ปาวายํ วิหรติ จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเนติ ฯ อถโข ปาเวยฺยกา มลฺลา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข ปาเวยฺยกา มลฺลา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อิธ ภนฺเต ปาเวยฺยกานํ มลฺลานํ อุพฺภตกนฺนาม นวํ สณฺาคารํ อจิรการิตํ โหติ ๑- อนชฺฌาวุตฺถํ สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เกนจิ วา มนุสฺสภูเตน ตญฺจ โข ๒- ภนฺเต ภควา ปมํ ปริภุญฺชตุ ภควตา ปมํ ปริภุตฺตํ ปจฺฉา ปาเวยฺยกา มลฺลา ปริภุญฺชิสฺสนฺติ ตทสฺส ๓- ปาเวยฺยกานํ มลฺลานํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ อธิวาเสสิ โข ๔- ภควา ตุณฺหีภาเวน ฯ อถโข ปาเวยฺยกา @เชิงอรรถ: ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ ยุ. ตํ ภนฺเต ฯ ยุ. ปาเวยฺยกา มลฺลา ปริภุญฺชิสฺสนฺติ @ตทสุสาติ อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ ฯ ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๓.

มลฺลา ภควโต อธิวาสนํ วิทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เยน สณฺาคารํ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา สพฺพสนฺถรึ สณฺาคารํ สนฺถริตฺวา ๑- อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา อุทกมณิกํ ปติฏฺาเปตฺวา เตลปฺปทีปํ อาโรเปตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ เอกมนฺตํ ิตา โข เต ๒- ปาเวยฺยกา มลฺลา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ สพฺพสนฺถริสนฺถตํ ๓- ภนฺเต สณฺาคารํ [๔]- อาสนานิ ปญฺตฺตานิ อุทกมณิโก ปติฏฺาปิโต เตลปฺปทีโป อาโรปิโต ยสฺสทานิ ภนฺเต ภควา กาลํ มญฺตีติ ฯ [๒๒๓] อถโข ภควา นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธึ ภิกฺขุสงฺเฆน เยน สณฺาคารํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สณฺาคารํ ปวิสิตฺวา มชฺฌิมํ ถมฺภํ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆปิ โข ๕- ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สณฺาคารํ ปวิสิตฺวา ปจฺฉิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปุรตฺถาภิมุโข นิสีทิ ภควนฺตํเยว ปุรกฺขตฺวา ปาเวยฺยกาปิ โข มลฺลา ปาเท ปกฺขาเลตฺวา สณฺาคารํ ปวิสิตฺวา ปุรตฺถิมํ ภิตฺตึ นิสฺสาย ปจฺฉิมาภิมุขา นิสีทึสุ ภควนฺตํเยว ปุรกฺขตฺวา ฯ อถโข ภควา ปาเวยฺยเก มลฺเล พหุเทว รตฺตึ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตฺวา สมาทเปตฺวา สมุตฺเตเชตฺวา สมฺปหํเสตฺวา อุยฺโยเชสิ อภิกฺกนฺตา โข วาเสฏฺา รตฺติ ยสฺสทานิ [๖]- กาลํ มญฺถาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข ปาเวยฺยกา มลฺลา ภควโต @เชิงอรรถ: ม. สนฺถริตฺวา ภควโต ฯ ยุ. สนฺถราเปตฺวา ฯ ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ @ ยุ. สพฺพสนฺถรึ สนฺถตํ ฯ ม. ภควโต ฯ ยุ. โขสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ @ ม. ยุ. ตุเมฺห ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๔.

ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ [๒๒๔] อถโข ภควา อจิรปกฺกนฺเตสุ ปาเวยฺยเกสุ ๑- มลฺเลสุ ตุณฺหีภูตํ ภิกฺขุสงฺฆํ อนุวิโลเกตฺวา อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ อามนฺเตสิ วิคตถีนมิทฺโธ โข สารีปุตฺต ภิกฺขุสงฺโฆ ปฏิภาตุ [๒]- สารีปุตฺต ภิกฺขูนํ ธมฺมิยา กถาย ๓- ปิฏฺิ เม อาคิลายติ ตมหํ อายเมยฺยามีติ ๔- ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถโข ภควา จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺาเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปสิ ปาเทน ๕- ปาทํ อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน อุฏฺานสญฺ มนสิกริตฺวา ฯ [๒๒๕] เตน โข ปน สมเยน นิคณฺโ นาฏปุตฺโต ปาวายํ อธุนา กาลกโต โหติ ฯ ตสฺส กาลกิริยาย ภินฺนา นิคณฺา เทฺวฬฺหกชาตา ๖- ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺมญฺ มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิจรนฺติ น ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานิสฺสสิ ๗- กึ ตฺวํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานิสฺสสิ มิจฺฉาปฏิปนฺโน ตฺวมสิ อหมสฺมิ สมฺมาปฏิปนฺโน สหิตํ เม อสหิตนฺเต ปุเร วจนียํ ปจฺฉา อวจ ปจฺฉา วจนียํ ปุเร อวจ อธิจิณฺณนฺเต วิปราวตฺตํ อาโรปิโต เต วาโท นิคฺคหิโต ตฺวมสิ ปรวาทปโมกฺขาย ๘- นิพฺเพเหิ วา สเจ ปโหสีติ ฯ วโธเยเวโก มญฺเ นิคณฺเสุ นาฏปุตฺติเยสุ อนุวตฺตติ ฯ เยปิ นิคณฺสฺส นาฏปุตฺตสฺส สาวกา คิหี โอทาตวสนา @เชิงอรรถ: ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ตํ ฯ ม. ยุ. ธมฺมี กถา ฯ @ ม. ยุ. อายมิสฺสามีติ ฯ ม. ยุ. ปาเท ฯ ม. ยุ. เทฺวธิกชาตา ฯ @ ม. ยุ. อาชานาสิ อหํ อิมํ ธมฺมวินยํ อาชานามิ ฯ ยุ. จรวาทปฺปโมกฺขาย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๕.

เตปิ นิคณฺเสุ นาฏปุตฺติเยสุ นิพฺพินฺนรูปา วิรตฺตรูปา ๑- ปฏิวานรูปา ยถา ตํ ทุรากฺขาเต ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณ ฯ {๒๒๕.๑} อถโข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภิกฺขู อามนฺเตสิ นิคณฺโ อาวุโส นาฏปุตฺโต ปาวายํ อธุนา กาลกโต ตสฺส กาลกิริยาย ภินฺนา นิคณฺา เทฺวฬฺหกชาตา ฯเปฯ ภินฺนถูเป อปฺปฏิสรเณ เอวเญฺหตํ อาวุโส โหติ ๒- ทุรากฺขาเต ธมฺมวินเย ทุปฺปเวทิเต อนิยฺยานิเก อนุปสมสํวตฺตนิเก อสมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิเต ฯ อยํ โข ปนาวุโส อมฺหากํ ภควตา ธมฺโม สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ น วิวทิตพฺพํ ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ {๒๒๕.๒} กตโม จาวุโส อมฺหากํ ภควตา ธมฺโม สฺวากฺขาโต สุปฺปเวทิโต นิยฺยานิโก อุปสมสํวตฺตนิโก สมฺมาสมฺพุทฺธปฺปเวทิโต ตตฺถ ๓- สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ น วิวทิตพฺพํ ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ [๒๒๖] อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอโก ธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ น วิวทิตพฺพํ ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส @เชิงอรรถ: ๑-๒ ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. ยตฺถ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๖.

จิรฏฺิติกํ ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตโม เอโก ธมฺโม ฯ สพฺเพ สตฺตา อาหารฏฺิติกา สพฺเพ สตฺตา สงฺขารฏฺิติกา ฯ อยํ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอโก ธมฺโม สมฺมทกฺขาโต ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ น วิวทิตพฺพํ ยถยิทํ พฺรหฺมจริยํ อทฺธนิยํ อสฺส จิรฏฺิติกํ ตทสฺส พหุชนหิตาย พหุชนสุขาย โลกานุกมฺปาย อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ สงฺคีติยเอกกํ นิฏฺิตํ ๑- ฯ [๒๒๗] อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เทฺว ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ ฯเปฯ อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตเม เทฺว ธมฺมา ๒- ฯ {๒๒๗.๑} นามญฺจ รูปญฺจ ฯ อวิชฺชา จ ภวตณฺหา จ ฯ ภวทิฏฺิ จ วิภวทิฏฺิ จ ฯ อหิริกญฺจ อโนตฺตปฺปญฺจ ฯ หิริ จ โอตฺตปฺปญฺจ ฯ โทวจสฺสตา จ ปาปมิตฺตตา จ ฯ โสวจสฺสตา จ กลฺยาณมิตฺตตา จ ฯ อาปตฺติกุสลตา จ อาปตฺติวุฏฺานกุสลตา จ ฯ สมาปตฺติกุสลตา จ สมาปตฺติวุฏฺานกุสลตา จ ฯ ธาตุกุสลตา จ มนสิการกุสลตา จ ฯ อายตนกุสลตา จ ปฏิจฺจสมุปฺปาทกุสลตา จ ฯ านกุสลตา จ อฏฺานกุสลตา จ ฯ อาชฺชวญฺจ มทฺทวญฺจ ๓- ฯ ขนฺติ จ โสรจฺจญฺจ ฯ สาขลฺยญฺจ ปฏิสนฺถาโร จ ฯ อวิหึสา จ โสเจยฺยญฺจ ฯ มุฏฺสจฺจญฺจ อสมฺปชญฺญฺจ ฯ สติ จ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สงฺคีติยเอกกํ นิฏฺิตนฺติ น ทิสฺสนฺติ ฯ ม. ยุ. อยํ น ทิสฺสติ ฯ @ ม. ยุ. อชฺชวญฺจ ลชฺชวญฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๗.

สมฺปชญฺญฺจ ฯ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารตา จ โภชเน อมตฺตญฺุตา จ ฯ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารตา จ โภชเน มตฺตญฺุตา จ ฯ ปฏิสงฺขานพลญฺจ ภาวนาพลญฺจ ฯ สติพลญฺจ สมาธิพลญฺจ ฯ สมโถ จ วิปสฺสนา จ ฯ สมถนิมิตฺตญฺจ ปคฺคหนิมิตฺตญฺจ ฯ ปคฺคโห จ อวิกฺเขโป จ ฯ สีลวิปตฺติ จ ทิฏฺิวิปตฺติ จ ฯ สีลสมฺปทา จ ทิฏฺิสมฺปทา จ ฯ สีลวิสุทฺธิ จ ทิฏฺิวิสุทฺธิ จ ฯ ทิฏฺิวิสุทฺธิ โข ปน ยถา ทิฏฺิสฺส จ ปธานํ ฯ สํเวโค จ สํเวชนีเยสุ าเนสุ สํวิคฺคสฺส จ โยนิโส ปธานํ ฯ อสนฺตุฏฺิตา จ กุสเลสุ ธมฺเมสุ อปฺปฏิวานิตา จ ปธานสฺมึ ฯ วิชฺชา จ วิมุตฺติ จ ฯ ขเย าณํ อนุปฺปาเท าณํ ฯ อิเม โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เทฺว ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ ฯเปฯ สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ สงฺคีติยทุกํ นิฏฺิตํ ๑- ฯ [๒๒๘] อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ตโย ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ ฯเปฯ อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตเม ตโย ธมฺมา ฯ {๒๒๘.๑} ตีณิ อกุสลมูลานิ โลโภ อกุสลมูลํ โทโส อกุสลมูลํ โมโห อกุสลมูลํ ฯ ตีณิ กุสลมูลานิ อโลโภ กุสลมูลํ อโทโส กุสลมูลํ อโมโห กุสลมูลํ ฯ ตีณิ ทุจฺจริตานิ กายทุจฺจริตํ วจีทุจฺจริตํ มโนทุจฺจริตํ ฯ ตีณิ สุจริตานิ กายสุจริตํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สงฺคีติยทุกํ นิฏฺิตนฺติ น ทิสฺสนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๘.

วจีสุจริตํ มโนสุจริตํ ฯ {๒๒๘.๒} ตโย อกุสลวิตกฺกา กามวิตกฺโก พฺยาปาทวิตกฺโก วิหึสาวิตกฺโก ฯ ตโย กุสลวิตกฺกา เนกฺขมฺมวิตกฺโก อพฺยาปาทวิตกฺโก อวิหึสาวิตกฺโก ฯ ตโย อกุสลสงฺกปฺปา กามสงฺกปฺโป พฺยาปาทสงฺกปฺโป วิหึสาสงฺกปฺโป ฯ ตโย กุสลสงฺกปฺปา เนกฺขมฺมสงฺกปฺโป อพฺยาปาทสงฺกปฺโป อวิหึสาสงฺกปฺโป ฯ {๒๒๘.๓} ติสฺโส อกุสลสญฺา กามสญฺา พฺยาปาทสญฺ วิหึสาสญฺา ฯ ติสฺโส กุสลสญฺา เนกฺขมฺมสญฺา อพฺยาปาทสญฺา อวิหึสาสญฺา ฯ ติสฺโส อกุสลธาตุโย กามธาตุ พฺยาปาทธาตุ วิหึสาธาตุ ฯ ติสฺโส กุสลธาตุโย เนกฺขมฺมธาตุ อพฺยาปาทธาตุ อวิหึสาธาตุ ฯ {๒๒๘.๔} อปราปิ ติสฺโส ธาตุโย กามธาตุ รูปธาตุ อรูปธาตุ ฯ อปราปิ ติสฺโส ธาตุโย รูปธาตุ อรูปธาตุ นิโรธธาตุ ฯ อปราปิ ติสฺโส ธาตุโย หีนธาตุ มชฺฌิมธาตุ ปณีตธาตุ ๑- ฯ ติสฺโส ตณฺหา กามตณฺหา ภวตณฺหา วิภวตณฺหา ฯ อปราปิ ติสฺโส ตณฺหา กามตณฺหา รูปตณฺหา อรูปตณฺหา ฯ อปราปิ ติสฺโส ตณฺหา รูปตณฺหา อรูปตณฺหา นิโรธตณฺหา ฯ ตีณิ สญฺโชนานิ สกฺกายทิฏฺิ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส ฯ ตโย อาสวา กามาสโว ภวาสโว อวิชฺชาสโว ฯ ตโย ภวา กามภโว รูปภโว อรูปภโว ฯ {๒๒๘.๕} ติสฺโส เอสนา กาเมสนา ภเวสนา พฺรหฺมจริเยสนา ฯ ติสฺโส วิธา เสยฺโยหมสฺมีติ วิธา สทิโสหมสฺมีติ วิธา หีโนหมสฺมีติ วิธา ฯ ตโย อทฺธา อตีโต อทฺธา อนาคโต อทฺธา @เชิงอรรถ: ยุ. หีนาธาตุ มชฺฌิมาธาตุ ปณีตาธาตุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๙.

ปจฺจุปฺปนฺโน อทฺธา ฯ ตโย อนฺตา สกฺกาโย อนฺโต สกฺกายสมุทโย อนฺโต สกฺกายนิโรโธ อนฺโต ฯ ติสฺโส เวทนา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ ติสฺโส ทุกฺขตา ทุกฺขทุกฺขตา สงฺขารทุกฺขตา วิปริณามทุกฺขตา ฯ ตโย ราสี มิจฺฉตฺตนิยโต ราสิ สมฺมตฺตนิยโต ราสิ อนิยโต ราสิ ฯ {๒๒๘.๖} ติสฺโส กงฺขา ๑- อตีตํ วา อทฺธานํ อารพฺภ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ อนาคตํ วา อทฺธานํ อารพฺภ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ เอตรหิ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ อทฺธานํ อารพฺภ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ ฯ {๒๒๘.๗} ตีณิ ตถาคตสฺส อรกฺเขยฺยานิ ๒- ปริสุทฺธกายสมาจาโร อาวุโส ตถาคโต นตฺถิ ตถาคตสฺส กายทุจฺจริตํ ยํ ตถาคโต รกฺเขยฺย มา เม อิทํ ปโร อญฺาสีติ ปริสุทฺธวจีสมาจาโร อาวุโส ตถาคโต นตฺถิ ตถาคตสฺส วจีทุจฺจริตํ ยํ ตถาคโต รกฺเขยฺย มา เม อิทํ ปโร อญฺาสีติ ปริสุทฺธมโนสมาจาโร อาวุโส ตถาคโต นตฺถิ ตถาคตสฺส มโนทุจฺจริตํ ยํ ตถาคโต รกฺเขยฺย มา เม อิทํ ปโร อญฺาสีติ ฯ ตโย กิญฺจนา ราโค กิญฺจนํ โทโส กิญฺจนํ โมโห กิญฺจนํ ฯ ตโย อคฺคี ราคคฺคิ โทสคฺคิ โมหคฺคิ ฯ อปเรปิ ตโย อคฺคี อาหุเนยฺยคฺคิ ทกฺขิเณยฺยคฺคิ คหปตคฺคิ ฯ ติวิเธน รูปสงฺคโห สนิทสฺสนสปฺปฏิฆรูปํ อนิทสฺสนสปฺปฏิฆรูปํ อนิทสฺสน- อปฺปฏิฆรูปํ ฯ ตโย สงฺขารา ปุญฺาภิสงฺขาโร อปุญฺาภิสงฺขาโร @เชิงอรรถ: ม. ตโย ตมา ฯ ยุ. อารกฺเขยฺยานิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๐.

อาเนญฺชาภิสงฺขาโร ฯ ตโย ปุคฺคลา เสกฺโข ปุคฺคโล อเสกฺโข ปุคฺคโล เนวเสกฺโข นาเสกฺโข ปุคฺคโล ฯ ตโย เถรา ชาติตฺเถโร ธมฺมตฺเถโร สมฺมติตฺเถโร ๑- ฯ ตีณิ ปุญฺกิริยาวตฺถูนิ ๒- ทานมยํ ปุญฺกิริยาวตฺถุ ๓- สีลมยํ ปุญฺกิริยาวตฺถุ ภาวนามยํ ปุญฺกิริยาวตฺถุ ฯ ตีณิ โจทนาวตฺถูนิ ทิฏฺเน สุเตน ปริสงฺกาย ฯ {๒๒๘.๘} ติสฺโส กามูปปตฺติโย สนฺตาวุโส สตฺตา ปจฺจุปฏฺิตกามา เต ปจฺจุปฏฺิเตสุ กาเมสุ วสํ วตฺเตนฺติ เสยฺยถาปิ มนุสฺสา เอกจฺเจ จ เทวา เอกจฺเจ จ วินิปาติกา อยํ ปมา กามูปปตฺติ สนฺตาวุโส สตฺตา นิมฺมิตกามา เต นิมฺมินิตฺวา นิมฺมินิตฺวา ๔- กาเมสุ วสํ วตฺเตนฺติ เสยฺยถาปิ เทวา นิมฺมานรตี อยํ ทุติยา กามูปปตฺติ สนฺตาวุโส สตฺตา ปรนิมฺมิตกามา เต ปรนิมฺมิเตสุ กาเมสุ วสํ วตฺเตนฺติ เสยฺยถาปิ เทวา ปรนิมฺมิตวสวตฺตี อยํ ตติยา กามูปปตฺติ ฯ {๒๒๘.๙} ติสฺโส สุขูปปตฺติโย สนฺตาวุโส สตฺตา สุขํ ๕- อุปฺปาเทตฺวา อุปฺปาเทตฺวา สุขํ วิหรนฺติ เสยฺยถาปิ เทวา พฺรหฺมกายิกา อยํ ปมา สุขูปปตฺติ สนฺตาวุโส สตฺตา สุเขน อภิสนฺนา ปริสนฺนา ปริปูรา ปริปฺผุฏา เต กทาจิ กรหจิ อุทานํ อุทาเนนฺติ อโห สุขํ อโห สุขนฺติ เสยฺยถาปิ เทวา อาภสฺสรา อยํ ทุติยา สุขูปปตฺติ สนฺตาวุโส สตฺตา สุเขน อภิสนฺนา ปริสนฺนา ปริปูรา ปริปฺผุฏา เต สนฺตํเยว สํตุสิตา จิตฺตสุขํ ปฏิเวเทนฺติ ๖- เสยฺยถาปิ เทวา สุภกิณฺหา ๗- อยํ ตติยา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สมฺมุติเถโร ฯ ม. ยุ. ... กิริยวตฺถูนิ ฯ ม. ยุ. ...กิริยวตฺถุ ฯ @ ยุ. นิมฺเมตฺวา นิมฺเมตฺวา ฯ ม. ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. @ตุสิตา สุขํ ปฏิสํเวเทนฺติ ฯ ยุ. สุภกิณฺณา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๑.

สุขูปปตฺติ ฯ ติสฺโส ปญฺา เสกฺขา ปญฺา อเสกฺขา ปญฺา เนวเสกฺขา นาเสกฺขา ปญฺา ฯ อปราปิ ติสฺโส ปญฺา จินฺตามยา ปญฺา สุตมยา ปญฺา ภาวนามยา ปญฺา ฯ ตีณาวุธานิ สุตาวุธํ ปวิเวกาวุธํ ปญฺาวุธํ ฯ ตีณินฺทฺริยานิ อนญฺาตญฺสฺสามีตินฺทฺริยํ อญฺินฺทฺริยํ อญฺาตาวินฺทฺริยํ ฯ ตีณิ จกฺขูนิ มํสจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ ปญฺาจกฺขุ ฯ ติสฺโส สิกฺขา อธิสีลสิกฺขา อธิจิตฺตสิกฺขา อธิปญฺาสิกฺขา ฯ ติสฺโส ภาวนา กายภาวนา จิตฺตภาวนา ปญฺาภาวนา ฯ ตีณิ อนุตฺตริยานิ ทสฺสนานุตฺตริยํ ปฏิปทานุตฺตริยํ วิมุตฺตานุตฺตริยํ ฯ {๒๒๘.๑๐} ตโย สมาธี สวิตกฺกวิจาโร ๑- สมาธิ อวิตกฺกวิจารมตฺโต ๒- สมาธิ อวิตกฺกวิจาโร ๓- สมาธิ ฯ อปเรปิ ตโย สมาธี สุญฺโต สมาธิ อนิมิตฺโต สมาธิ อปฺปณิหิโต สมาธิ ฯ ตีณิ โสเจยฺยานิ กายโสเจยฺยํ วจีโสเจยฺยํ มโนโสเจยฺยํ ฯ ตีณิ โมเนยฺยานิ กายโมเนยฺยํ วจีโมเนยฺยํ มโนโมเนยฺยํ ฯ ตีณิ โกสลฺลานิ อายโกสลฺลํ อปายโกสลฺลํ อุปายโกสลฺลํ ฯ ตโย มทา อาโรคฺยมโท โยพฺพนมโท ชาติมโท ๔- ฯ ตีณาธิปเตยฺยานิ ๕- อตฺตาธิปเตยฺยํ โลกาธิปเตยฺยํ ธมฺมาธิปเตยฺยํ ฯ ตีณิ กถาวตฺถูนิ อตีตํ วา อทฺธานํ อารพฺภ กถํ กเถยฺย เอวํ อโหสิ อตีตมทฺธานนฺติ อนาคตํ วา อทฺธานํ อารพฺภ กถํ กเถยฺย เอวํ ภวิสฺสติ อนาคตมทฺธานนฺติ เอตรหิ วา ปจฺจุปฺปนฺนํ อทฺธานํ อารพฺภ กถํ กเถยฺย เอวํ ๖- เอตรหิ ปจฺจุปฺปนฺนนฺติ ๗- ฯ ติสฺโส @เชิงอรรถ: ม. สวิตกฺกสวิจาโร ฯ ยุ. สวิตกฺโก สวิจาโร ฯ ยุ. อวิตกฺโก วิจารมตฺโต ฯ @ ม. อวิตกฺกอวิจาโร ฯ ยุ. อวิตกฺโก อวิจาโร ฯ ม. ยุ. ชีวิตมโท ฯ @ ม. ตีณิ อธิปเตยฺยานิ ฯ ม. ยุ. เอวํ โหติ ฯ ม. ปจฺจุปฺปนฺนํ อทฺธานนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๒.

วิชฺชา ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณํ วิชฺชา สตฺตานํ จุตูปปาเต าณํ วิชฺชา อาสวานํ ขเย าณํ วิชฺชา ฯ ตโย วิหารา ทิโพฺย วิหาโร ๑- พฺรหฺมวิหาโร ๒- อริโย วิหาโร ฯ ตีณิ ปาฏิหาริยานิ อิทฺธิปาฏิหาริยํ อาเทสนาปาฏิหาริยํ อนุสาสนีปาฏิหาริยํ ฯ อิเม โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ตโย ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ น วิวทิตพฺพํ ฯเปฯ อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ สงฺคีติยตฺติกํ นิฏฺิตํ ๓- ฯ [๒๒๙] อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาโร ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ ฯเปฯ อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตเม จตฺตาโร ฯ จตฺตาโร สติปฏฺานา อิธาวุโส ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ เวทนา ฯ จิตฺเต จิตฺตา ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ [๒๓๐] จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา อิธาวุโส ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ทิพฺโพ วิหาโร ฯ ม. พฺรหฺมา วิหาโร ฯ ม. ยุ. สงฺคีติยตฺติกํ @นิฏฺิตนฺติ น ทิสฺสนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๓.

จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทาย ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ิติยา อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วิริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ ฯ [๒๓๑] จตฺตาโร อิทฺธิปาทา อิธาวุโส ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขาร- สมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ วิริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ จิตฺตสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ วีมํสาสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ ฯ [๒๓๒] จตฺตาริ ฌานานิ อิธาวุโส ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปมชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ ปีติสุขํ ทุติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพ ว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ [๒๓๓] จตสฺโส สมาธิภาวนา อตฺถาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๔.

พหุลีกตา ทิฏฺธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตติ ฯ อตฺถาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา าณทสฺสนปฏิลาภาย สํวตฺตติ ฯ อตฺถาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา สติสมฺปชญฺาย สํวตฺตติ ฯ อตฺถาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา อาสวานํ ขยาย สํวตฺตติ ฯ {๒๓๓.๑} กตมา จาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา ทิฏฺธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ ฯเปฯ จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ อยํ อาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา ทิฏฺธมฺมสุขวิหาราย สํวตฺตติ ฯ {๒๓๓.๒} กตมา จาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา าณทสฺสนปฏิลาภาย สํวตฺตติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ อาโลกสญฺ มนสิกโรติ ทิวาสญฺ อธิฏฺาติ ยถา ทิวา ตถา รตฺตึ ยถา รตฺตึ ตถา ทิวา อิติ วิวเฏน เจตสา อปริโยนทฺเธน สปฺปภาสํ จิตฺตํ ภาเวติ อยํ อาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา าณทสฺสนปฏิลาภาย สํวตฺตติ ฯ {๒๓๓.๓} กตมา จาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา สติสมฺปชญฺาย สํวตฺตติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุโน วิทิตา เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ วิทิตา สญฺา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ วิทิตา วิตกฺกา อุปฺปชฺชนฺติ วิทิตา อุปฏฺหนฺติ วิทิตา อพฺภตฺถํ คจฺฉนฺติ อยํ อาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา สติสมฺปชญฺาย สํวตฺตติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๕.

{๒๓๓.๔} กตมา จาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา อาสวานํ ขยาย สํวตฺตติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ ๑- อุทยพฺพยานุปสฺสี วิหรติ อิติ รูปํ อิติ รูปสฺส สมุทโย อิติ รูปสฺส อตฺถงฺคโม ฯ อิติ เวทนา ฯ อิติ สญฺา ฯ อิติ สงฺขารา ฯ อิติ วิญฺาณํ อิติ วิญฺาณสฺส สมุทโย อิติ วิญฺาณสฺส อตฺถงฺคโม ๒- อยํ อาวุโส สมาธิภาวนา ภาวิตา พหุลีกตา อาสวานํ ขยาย สํวตฺตติ ฯ [๒๓๔] จตสฺโส อปฺปมญฺา อิธาวุโส ภิกฺขุ เมตฺตาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ เมตฺตาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ กรุณาสหคเตน เจตสา ฯ มุทิตาสหคเตน เจตสา ฯ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา เอกํ ทิสํ ผริตฺวา วิหรติ ตถา ทุติยํ ตถา ตติยํ ตถา จตุตฺถํ อิติ อุทฺธมโธ ติริยํ สพฺพธิ สพฺพตฺตตาย สพฺพาวนฺตํ โลกํ อุเปกฺขาสหคเตน เจตสา วิปุเลน มหคฺคเตน อปฺปมาเณน อเวเรน อพฺยาปชฺเฌน ผริตฺวา วิหรติ ฯ [๒๓๕] จตฺตาโร อรูปา ๓- อิธาวุโส ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสญฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺานํ อมนสิการา อนนฺโต อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺาณนฺติ @เชิงอรรถ: ยุ. ปญฺจสุปาทานกฺขนฺเธสุ ฯ ยุ. อตฺถงฺคโมติ ฯ ม. อารุปฺปา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๖.

วิญฺาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพโส วิญฺาณญฺจายตนํ สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ สพฺพโส อากิญฺจญฺายตนํ สมติกฺกมฺม เนวสญฺานาสญฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ [๒๓๖] จตฺตาริ อปสฺเสนานิ อิธาวุโส ภิกฺขุ สงฺขาเยกํ ปฏิเสวติ สงฺขาเยกํ อธิวาเสติ สงฺขาเยกํ ปริวชฺเชติ สงฺขาเยกํ วิโนเทติ ฯ [๒๓๗] จตฺตาโร อริยวํสา อิธาวุโส ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน จีวเรน อิตรีตรจีวรสนฺตุฏฺิยา จ วณฺณวาที น จ จีวรเหตุ อเนสนํ อปฺปฏิรูปํ อาปชฺชติ อลทฺธา จ จีวรํ น ปริตสฺสติ ลทฺธา จ จีวรํ อคธิโต ๑- อมุจฺฉิโต อนชฺฌาปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโ ปริภุญฺชติ ตาย จ ปน อิตรีตรจีวรสนฺตุฏฺิยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติ โย หิ ตตฺถ ทกฺโข อนลโส สมฺปชาโน ปฏิสฺสโต อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ โปราเณ อคฺคญฺเ อริยวํเส ิโต ฯ {๒๓๗.๑} ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน ปิณฺฑปาเตน อิตรีตรปิณฺฑปาตสนฺตุฏฺิยา จ วณฺณวาที น จ ปิณฺฑปาตเหตุ อเนสนํ อปฺปฏิรูปํ อาปชฺชติ อลทฺธา จ ปิณฺฑปาตํ น ปริตสฺสติ ลทฺธา จ ปิณฺฑปาตํ อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺฌาปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโ ปริภุญฺชติ ตาย จ ปน อิตรีตรปิณฺฑปาตสนฺตุฏฺิยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติ โย หิ ตตฺถ ทกฺโข อนลโส สมฺปชาโน @เชิงอรรถ: ยุ. อคถิโต ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๗.

ปฏิสฺสโต อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ โปราเณ อคฺคญฺเ อริยวํเส ิโต ฯ {๒๓๗.๒} ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ สนฺตุฏฺโ โหติ อิตรีตเรน เสนาสเนน อิตรีตรเสนาสนสนฺตุฏฺิยา จ วณฺณวาที น จ เสนาสนเหตุ อเนสนํ อปฺปฏิรูปํ อาปชฺชติ อลทฺธา จ เสนาสนํ น ปริตสฺสติ ลทฺธา จ เสนาสนํ อคธิโต อมุจฺฉิโต อนชฺฌาปนฺโน อาทีนวทสฺสาวี นิสฺสรณปญฺโ ปริภุญฺชติ ตาย จ ปน อิตรีตรเสนาสนสนฺตุฏฺิยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติ โย หิ ตตฺถ ทกฺโข อนลโส สมฺปชาโน ปฏิสฺสโต อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ โปราเณ อคฺคญฺเ อริยวํเส ิโต ฯ {๒๓๗.๓} ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ปหานาราโม โหติ ปหานรโต ภาวนาราโม โหติ ภาวนารโต ตาย จ ปน ปหานารามตาย ปหานรติยา ภาวนารามตาย ภาวนารติยา เนวตฺตานุกฺกํเสติ น ปรํ วมฺเภติ โย หิ ตตฺถ ทกฺโข อนลโส สมฺปชาโน ปฏิสฺสโต อยํ วุจฺจตาวุโส ภิกฺขุ โปราเณ อคฺคญฺเ อริยวํเส ิโต ๑- ฯ [๒๓๘] จตฺตาริ ปธานานิ สํวรปฺปธานํ ปหานปฺปธานํ ภาวนาปฺปธานํ อนุรกฺขนาปฺปธานํ ฯ กตมญฺจาวุโส สํวรปฺปธานํ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ @เชิงอรรถ: ม. ิโตติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๘.

กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ อิทํ วุจฺจตาวุโส สํวรปฺปธานํ ฯ {๒๓๘.๑} กตมญฺจาวุโส ปหานปฺปธานํ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ ๑- อนภาวงฺคเมติ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ ฯเปฯ อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ ฯเปฯ อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวงฺคเมติ อิทํ วุจฺจตาวุโส ปหานปฺปธานํ ฯ {๒๓๘.๒} กตมญฺจาวุโส ภาวนาปฺปธานํ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ ฯ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯ วิริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯ ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯ ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯ สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ ฯ อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ อิทํ วุจฺจตาวุโส ภาวนาปฺปธานํ ฯ {๒๓๘.๓} กตมญฺจาวุโส อนุรกฺขนาปฺปธานํ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ อุปฺปนฺนํ ภทฺทกํ สมาธินิมิตฺตํ อนุรกฺขติ อฏฺิกสญฺ ปุฬุวกสญฺ วินีลกสญฺ วิจฺฉิทฺทกสญฺ อุทฺธุมาตกสญฺ อิทํ วุจฺจตาวุโส อนุรกฺขนาปฺปธานํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. พฺยนฺตึ กโรติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓๙.

[๒๓๙] จตฺตาริ าณานิ ธมฺเม าณํ *- อนฺวเย าณํ ปริจฺเฉทาณํ ๑- สมฺมติาณํ ๒- ฯ อปรานิปิ จตฺตาริ าณานิ ทุกฺเข าณํ ทุกฺขสมุทเย ๓- าณํ ทุกฺขนิโรเธ ๔- าณํ ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ๕- าณํ ฯ [๒๔๐] จตฺตาริ โสตาปตฺติยงฺคานิ สปฺปุริสสํเสโว สทฺธมฺมสฺสวนํ โยนิโสมนสิกาโร ธมฺมานุธมฺมปฏิปตฺติ ฯ [๒๔๑] จตฺตาริ โสตาปนฺนสฺส องฺคานิ อิธาวุโส อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ สุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ อุชุปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ายปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ สามีจิปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺ ปุริสปุคฺคลา เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อญฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปุญฺกฺเขตฺตํ โลกสฺสาติ อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ อจฺฉิทฺเทหิ อสพเลหิ อกมฺมาเสหิ ภุชิสฺเสหิ วิญฺูปสตฺเถหิ อปรมฏฺเหิ สมาธิสํวตฺตนิเกหิ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ปริเย าณํ ฯ ม. สมฺมุติยา าณํ ฯ ยุ. สมฺมุติาณํ ฯ ยุ. สมุทเย ฯ @ ยุ. นิโรเธ ฯ ยุ. มคฺเค ฯ @* มีการแก้ไขคำ านํ เป็น าณํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๐.

[๒๔๒] จตฺตาริ สามญฺผลานิ โสตาปตฺติผลํ สกทาคามิผลํ อนาคามิผลํ อรหตฺตผลํ ฯ [๒๔๓] จตสฺโส ธาตุโย ปวีธาตุ อาโปธาตุ เตโชธาตุ วาโยธาตุ ฯ [๒๔๔] จตฺตาโร อาหารา กพฬีกาโร ๑- อาหาโร โอฬาริโก วา สุขุโม วา ผสฺโส ทุติโย มโนสญฺเจตนา ตติยา วิญฺาณํ จตุตฺถํ ฯ [๒๔๕] จตสฺโส วิญฺาณฏฺิติโย รูปูปายํ วา อาวุโส วิญฺาณํ ติฏฺมานํ ติฏฺติ รูปารมฺมณํ รูปปฺปติฏฺ นนฺทูปเสวนํ วุฑฺฒึ วิรุฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชติ ฯ เวทนูปายํ วา อาวุโส ฯ สญฺูปายํ วา อาวุโส ฯ สงฺขารูปายํ วา อาวุโส ฯ วิญฺาณํ ติฏฺมานํ ติฏฺติ สงฺขารารมฺมณํ สงฺขารปฺปติฏฺ นนฺทูปเสวนํ วุฑฺฒึ วิรุฬฺหึ เวปุลฺลํ อาปชฺชติ ฯ [๒๔๖] จตฺตาริ อคติคมนานิ ฉนฺทาคตึ คจฺฉติ โทสาคตึ คจฺฉติ โมหาคตึ คจฺฉติ ภยาคตึ คจฺฉติ ฯ [๒๔๗] จตฺตาโร ตณฺหุปฺปาทา จีวรเหตุ วา อาวุโส ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ ปิณฺฑปาตเหตุ วา อาวุโส ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ เสนาสนเหตุ วา อาวุโส ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ อภิภวาภวเหตุ ๒- วา อาวุโส ภิกฺขุโน ตณฺหา อุปฺปชฺชมานา อุปฺปชฺชติ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. กพลิงฺกาโร ฯ ม. ยุ. อิติภวา ... ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๑.

[๒๔๘] จตสฺโส ปฏิปทา ทุกฺขาปฏิปทา ทนฺธาภิญฺ ทุกฺขาปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺา สุขาปฏิปทา ทนฺธาภิญฺา สุขาปฏิปทา ขิปฺปาภิญฺา ฯ [๒๔๙] อปราปิ จตสฺโส ปฏิปทา อกฺขมา ปฏิปทา ขมา ปฏิปทา ทมา ปฏิปทา สมา ปฏิปทา ฯ [๒๕๐] จตฺตาริ ธมฺมปทานิ อนภิชฺฌา ธมฺมปทํ อพฺยาปาโท ธมฺมปทํ สมฺมาสติ ธมฺมปทํ สมฺมาสมาธิ ธมฺมปทํ ฯ [๒๕๑] จตฺตาริ ธมฺมสมาทานานิ อตฺถาวุโส ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ อตฺถาวุโส ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ทุกฺขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ อตฺถาวุโส ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนํ สุขญฺเจว อายติญฺจ ทุกฺขวิปากํ อตฺถาวุโส ธมฺมสมาทานํ ปจฺจุปฺปนฺนํ สุขญฺเจว อายติญฺจ สุขวิปากํ ฯ [๒๕๒] จตฺตาโร ธมฺมกฺขนฺธา สีลกฺขนฺโธ สมาธิกฺขนฺโธ ปญฺากฺขนฺโธ วิมุตฺติกฺขนฺโธ ฯ [๒๕๓] จตฺตาริ พลานิ วิริยพลํ สติพลํ สมาธิพลํ ปญฺาพลํ ฯ [๒๕๔] จตฺตาริ อธิฏฺานานิ ปญฺาธิฏฺานํ สจฺจาธิฏฺานํ จาคาธิฏฺานํ อุปสมาธิฏฺานํ ฯ [๒๕๕] จตฺตาโร ปญฺหาพฺยากรณา ๑- เอกํสพฺยากรณีโย ปโญฺห ปฏิปุจฺฉาพฺยากรณีโย ปโญฺห วิภชฺชพฺยากรณีโย ปโญฺห ปนีโย ปโญฺห ฯ @เชิงอรรถ: ม. ...พฺยากรณานิ ฯ ยุ. ...วฺยากรณา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๒.

[๒๕๖] จตฺตาริ กมฺมานิ อตฺถาวุโส กมฺมํ กณฺหํ กณฺหวิปากํ อตฺถาวุโส กมฺมํ สุกฺกํ สุกฺกวิปากํ อตฺถาวุโส กมฺมํ กณฺหสุกฺกํ กณฺหสุกฺกวิปากํ อตฺถาวุโส กมฺมํ อกณฺหอสุกฺกํ อกณฺหอสุกฺกวิปากํ กมฺมกฺขยาย สํวตฺตติ ฯ [๒๕๗] จตฺตาโร สจฺฉิกรณียา ธมฺมา ปุพฺเพนิวาโส สติยา สจฺฉิกรณีโย สตฺตานํ จุตุปปาโต จกฺขุนา สจฺฉิกรณีโย อฏฺวิโมกฺขา กาเยน สจฺฉิกรณียา อาสวานํ ขโย ปญฺาย สจฺฉิกรณีโย ฯ [๒๕๘] จตฺตาโร โอฆา กาโมโฆ ภโวโฆ ทิฏฺโโฆ อวิชฺโชโฆ ฯ [๒๕๙] จตฺตาโร โยคา กามโยโค ภวโยโค ทิฏฺิโยโค อวิชฺชาโยโค ฯ [๒๖๐] จตฺตาโร วิสํโยคา กามโยควิสํโยโค ภวโยควิสํโยโค ทิฏฺิโยควิสํโยโค อวิชฺชาโยควิสํโยโค ฯ [๒๖๑] จตฺตาโร คนฺถา อภิชฺฌา กายคนฺโถ พฺยาปาโท กายคนฺโถ สีลพฺพตปรามาโส กายคนฺโถ อิทํสจฺจาภินิเวโส กายคนฺโถ ฯ [๒๖๒] จตฺตาริ อุปาทานานิ กามุปาทานํ ทิฏฺฐุปาทานํ สีลพฺพตุปาทานํ อตฺตวาทุปาทานํ ฯ [๒๖๓] จตสฺโส โยนิโย อณฺฑชโยนิ ชลาพุชโยนิ สํเสทชโยนิ โอปปาติกโยนิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๓.

[๒๖๔] จตสฺโส คพฺภาวกฺกนฺติโย อิธาวุโส เอกจฺโจ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมา นิกฺขมติ อยํ ปมา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ ปุน จปรํ อาวุโส อิเธกจฺโจ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมา นิกฺขมติ อยํ ทุติยา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ ปุน จปรํ อาวุโส อิเธกจฺโจ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ อสมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมา นิกฺขมติ อยํ ตติยา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ ปุน จปรํ อาวุโส อิเธกจฺโจ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉึ โอกฺกมติ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมึ าติ สมฺปชาโน มาตุ กุจฺฉิสฺมา นิกฺขมติ อยํ จตุตฺถา คพฺภาวกฺกนฺติ ฯ [๒๖๕] จตฺตาโร อตฺตภาวปฏิลาภา อตฺถาวุโส อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมึ อตฺตภาวปฏิลาเภ อตฺตสญฺเจตนาเยว กมติ โน ปรสญฺเจตนา ฯ อตฺถาวุโส อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมึ อตฺตภาวปฏิลาเภ ปรสญฺเจตนาเยว กมติ โน อตฺตสญฺเจตนา ฯ อตฺถาวุโส อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมึ อตฺตภาวปฏิลาเภ อตฺตสญฺเจตนา เจว โส ๑- กมติ ปรสญฺเจตนา จ ฯ อตฺถาวุโส อตฺตภาวปฏิลาโภ ยสฺมึ อตฺตภาวปฏิลาเภ เนว อตฺตสญฺเจตนา กมติ โน ปรสญฺเจตนา ฯ [๒๖๖] จตสฺโส ทกฺขิณาวิสุทฺธิโย อตฺถาวุโส ทกฺขิณา ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต ฯ อตฺถาวุโส ทกฺขิณา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๔.

ปฏิคฺคาหกโต วิสุชฺฌติ โน ทายกโต ฯ อตฺถาวุโส ทกฺขิณา เนว ทายกโต วิสุชฺฌติ โน ปฏิคฺคาหกโต ฯ อตฺถาวุโส ทกฺขิณา ทายกโต เจว วิสุชฺฌติ ปฏิคฺคาหกโต จ ฯ [๒๖๗] จตฺตาริ สงฺคหวตฺถูนิ ทานํ ปิยวชฺชํ ๑- อตฺถจริยา สมานตฺตตา ฯ [๒๖๘] จตฺตาโร อนริยโวหารา มุสาวาโท ปิสุณา วาจา ผรุสา วาจา สมฺผปฺปลาโป ฯ [๒๖๙] จตฺตาโร อริยโวหารา มุสาวาทา เวรมณี ปิสุณาย วาจาย เวรมณี ผรุสาย วาจาย เวรมณี สมฺผปฺปลาปา เวมณี ฯ [๒๗๐] อปเรปิ จตฺตาโร อนริยโวหารา อทิฏฺเ ทิฏฺวาทิตา อสฺสุเต สุตวาทิตา อมุเต มุตวาทิตา อวิญฺาเต วิญฺาตวาทิตา ฯ [๒๗๑] อปเรปิ จตฺตาโร อริยโวหารา อทิฏฺเ อทิฏฺวาทิตา อสฺสุเต อสฺสุตวาทิตา อมุเต อมุตวาทิตา อวิญฺาเต อวิญฺาตวาทิตา ฯ [๒๗๒] อปเรปิ จตฺตาโร อนริยโวหารา ทิฏฺเ อทิฏฺวาทิตา สุเต อสฺสุตวาทิตา มุเต อมุตวาทิตา วิญฺาเต อวิญฺาตวาทิตา ฯ [๒๗๓] อปเรปิ จตฺตาโร อริยโวหารา ทิฏฺเ ทิฏฺวาทิตา สุเต สุตวาทิตา มุเต มุตวาทิตา วิญฺาเต วิญฺาตวาทิตา ฯ [๒๗๔] จตฺตาโร ปุคฺคลา อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ฯ อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล @เชิงอรรถ: ยุ. เปยฺยวชฺชํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๕.

ปรนฺตโป โหติ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ฯ อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตนฺตโป จ โหติ อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ปรนฺตโป จ ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต ฯ อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อตฺตนฺตโป โหติ น อตฺตปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต น ปรนฺตโป น ปรปริตาปนานุโยคมนุยุตฺโต โส อนตฺตนฺตโป อปรนฺตโป ทิฏฺเ ว ธมฺเม นิจฺฉาโต นิพฺพุโต สีตีภูโต ๑- สุขปฏิสํเวที พฺรหฺมภูเตน อตฺตนา วิหรติ ฯ [๒๗๕] อปเรปิ จตฺตาโร ปุคฺคลา อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตาย ฯ อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล ปรหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน อตฺตหิตาย ฯ อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล เนว อตฺตหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ โน ปรหิตาย ฯ อิธาวุโส เอกจฺโจ ปุคฺคโล อตฺตหิตาย เจว ปฏิปนฺโน โหติ ปรหิตาย จ ฯ [๒๗๖] อปเรปิ จตฺตาโร ปุคฺคลา ตโม ตมปรายโน ตโม โชติปรายโน โชติ ตมปรายโน โชติ โชติปรายโน ฯ [๒๗๗] อปเรปิ จตฺตาโร ปุคฺคลา สมณมจโล สมณปทุโม สมณปุณฺฑรีโก สมเณสุ ๒- สมณสุขุมาโล ฯ อิเม โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน จตฺตาโร ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ ฯเปฯ อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ สงฺคีติยจตุกฺกํ นิฏฺิตํ ๓-@เชิงอรรถ: ยุ. สีติภูโต ฯ ยุ. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. ปมภาณวาโร นิฏฺิโต ฯ @ยุ. ปมกภาณวารํ นิฏฺิตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๖.

[๒๗๘] อตฺถิ โข อาวุโส เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปญฺจ ธมฺมา สมฺมทกฺขาตา ตตฺถ สพฺเพเหว สงฺคายิตพฺพํ ฯเปฯ อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ กตเม ปญฺจ ฯ ปญฺจกฺขนฺธา รูปกฺขนฺโธ เวทนากฺขนฺโธ สญฺากฺขนฺโธ สงฺขารกฺขนฺโธ วิญฺาณกฺขนฺโธ ฯ [๒๗๙] ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา รูปูปาทานกฺขนฺโธ เวทนูปาทานกฺขนฺโธ สญฺูปาทานกฺขนฺโธ สงฺขารูปาทานกฺขนฺโธ วิญฺาณูปาทานกฺขนฺโธ ฯ [๒๘๐] ปญฺจ กามคุณา จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ๑- ฯ โสตวิญฺเยฺยา สทฺทา ฯ ฆานวิญฺเยฺยา คนฺธา ฯ ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯ กายวิญฺเยฺยา โผฏฺพฺพา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ๑- ฯ [๒๘๑] ปญฺจ คติโย นิรโย ติรจฺฉานโยนิ เปตฺติวิสโย มนุสฺสา เทวา ฯ [๒๘๒] ปญฺจ มจฺฉริยานิ อาวาสมจฺฉริยํ กุลมจฺฉริยํ ลาภมจฺฉริยํ วณฺณมจฺฉริยํ ธมฺมมจฺฉริยํ ฯ [๒๘๓] ปญฺจ นีวรณานิ กามจฺฉนฺทนีวรณํ พฺยาปาทนีวรณํ ถีนมิทฺธนีวรณํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจนีวรณํ วิจิกิจฺฉานีวรณํ ฯ [๒๘๔] ปญฺจ โอรมฺภาคิยานิ สญฺโชนานิ สกฺกายทิฏฺ วิจิกิจฺฉา สีลพฺพตปรามาโส กามจฺฉนฺโท พฺยาปาโท ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. รชนียา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๗.

[๒๘๕] ปญฺจุทฺธมฺภาคิยานิ สญฺโชนานิ รูปราโค อรูปราโค มาโน อุทฺธจฺจํ อวิชฺชา ฯ [๒๘๖] ปญฺจ สิกฺขาปทานิ ปาณาติปาตา เวรมณี อทินฺนาทานา เวรมณี กาเมสุ มิจฺฉาจารา เวรมณี มุสาวาทา เวรมณี สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา เวรมณี ฯ [๒๘๗] ปญฺจ อภพฺพฏฺานานิ อภพฺโพ อาวุโส ขีณาสโว ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ ปาณํ ชีวิตา โวโรเปตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตํ อาทาตุํ ๑- อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สมฺปชานมุสา ภาสิตุํ อภพฺโพ ขีณาสโว ภิกฺขุ สนฺนิธิการกํ กาเม ปริภุญฺชิตุํ เสยฺยถาปิ ปุพฺเพ อาคาริกภูโต ๒- ฯ [๒๘๘] ปญฺจ พฺยสนานิ าติพฺยสนํ โภคพฺยสนํ โรคพฺยสนํ สีลพฺยสนํ ทิฏฺิพฺยสนํ ฯ นาวุโส สตฺตา าติพฺยสนเหตุ วา โภคพฺยสนเหตุ วา โรคพฺยสนเหตุ วา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ ฯ สีลพฺยสนเหตุ วา อาวุโส สตฺตา ทิฏฺิพฺยสนเหตุ วา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ ฯ [๒๘๙] ปญฺจ สมฺปทา าติสมฺปทา โภคสมฺปทา อาโรคฺยสมฺปทา สีลสมฺปทา ทิฏฺิสมฺปทา ฯ นาวุโส สตฺตา าติสมฺปทาเหตุ วา โภคสมฺปทาเหตุ วา อาโรคฺยสมฺปทาเหตุ วา กายสฺส @เชิงอรรถ: ม. อาทิยิตุํ ฯ ม. อาคาริยภูโต ฯ ยุ. อคาริยภูโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๘.

เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ฯ สีลสมฺปทาเหตุ วา อาวุโส สตฺตา ทิฏฺิสมฺปทาเหตุ วา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ฯ [๒๙๐] ปญฺจ อาทีนวา ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา อิธาวุโส ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ปมาทาธิกรณํ มหตึ โภคชานึ นิคจฺฉติ อยํ ปโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ทุสฺสีลสฺส สีลวิปนฺนสฺส ปาปโก กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อยํ ทุติโย อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน ยํ ยเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ อวิสารโท อุปสงฺกมติ มงฺกุภูโต ๑- อยํ ตติโย อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน สมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ อยํ จตุตฺโถ อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ทุสฺสีโล สีลวิปนฺโน กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชติ อยํ ปญฺจโม อาทีนโว ทุสฺสีลสฺส สีลวิปตฺติยา ฯ [๒๙๑] ปญฺจ อานิสํสา สีลวโต สีลสมฺปทาย อิธาวุโส สีลวา สีลสมฺปนฺโน อปฺปมาทาธิกรณํ มหนฺตํ โภคกฺขนฺธํ อธิคจฺฉติ อยํ ปโม อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ อาวุโส สีลวโต สีลสมฺปนฺนสฺส กลฺยาโณ กิตฺติสทฺโท อพฺภุคฺคจฺฉติ อยํ @เชิงอรรถ: ยุ. มงฺโกภูโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔๙.

ทุติโย อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ อาวุโส สีลวา สีลสมฺปนฺโน ยํ ยเทว ปริสํ อุปสงฺกมติ ยทิ ขตฺติยปริสํ ยทิ พฺราหฺมณปริสํ ยทิ คหปติปริสํ ยทิ สมณปริสํ วิสารโท อุปสงฺกมติ อมงฺกุภูโต อยํ ตติโย อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ อาวุโส สีลวา สีลสมฺปนฺโน อสมฺมูโฬฺห กาลํ กโรติ อยํ จตุตฺโถ อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ ปุน จปรํ อาวุโส สีลวา สีลสมฺปนฺโน กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชติ อยํ ปญฺจโม อานิสํโส สีลวโต สีลสมฺปทาย ฯ [๒๙๒] โจทเกน อาวุโส ภิกฺขุนา ปรํ โจเทตุกาเมน ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺเปตฺวา ปโร โจเทตพฺโพ กาเลน วกฺขามิ โน อกาเลน ภูเตน วกฺขามิ โน อภูเตน สเณฺหน วกฺขามิ โน ผรุเสน อตฺถสญฺหิเตน วกฺขามิ โน อนตฺถสญฺหิเตน เมตฺตจิตฺเตน วกฺขามิ โน โทสนฺตเรนาติ ฯ โจทเกน อาวุโส ภิกฺขุนา ปรํ โจเทตุกาเมน อิเม ปญฺจ ธมฺเม อชฺฌตฺตํ อุปฏฺเปตฺวา ปโร โจเทตพฺโพ ฯ [๒๙๓] ปญฺจ ปธานิยงฺคานิ อิธาวุโส ภิกฺขุ สทฺโธ โหติ สทฺทหติ ตถาคตสฺส โพธึ อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควาติ อปฺปาพาโธ โหติ อปฺปาตงฺโก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๐.

สมเวปากินิยา คหณิยา สมนฺนาคโต นาติสีตาย นาจฺจุณฺหาย มชฺฌิมาย ปธานกฺขมาย อสโ โหติ อมายาวี ยถาภูตํ อตฺตานํ อาวิกตฺตา สตฺถริ วา วิญฺูสุ วา สพฺรหฺมจารีสุ อารทฺธวิริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสุ ปญฺวา โหติ อุทยตฺถคามินิยา ปญฺาย สมนฺนาคโต อริยาย นิพฺเพธิกาย สมฺมาทุกฺขกฺขยคามินิยา ฯ [๒๙๔] ปญฺจ สุทฺธาวาสา อวิหา อตปฺปา สุทสฺสา สุทสฺสี อกนิฏฺา ฯ [๒๙๕] ปญฺจ อนาคามิโน อนฺตราปรินิพฺพายี อุปหจฺจปรินิพฺพายี อสงฺขารปรินิพฺพายี สสงฺขารปรินิพฺพายี อุทฺธํโสโต อกนิฏฺคามี ฯ [๒๙๖] ปญฺจ เจโตขีลา ๑- อิธาวุโส ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ ฯ โย โส อาวุโส ภิกฺขุ สตฺถริ กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ นาธิมุจฺจติ น สมฺปสีทติ ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย อยํ ปโม เจโตขีโล ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ธมฺเม กงฺขติ ฯ สงฺเฆ กงฺขติ ฯ สิกฺขาย กงฺขติ วิจิกิจฺฉติ ฯ สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขีลชาโต ฯ โย โส อาวุโส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สพฺพวาเรสุ เจโตขิลา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๑.

ภิกฺขุ สพฺรหฺมจารีสุ กุปิโต โหติ อนตฺตมโน อาหตจิตฺโต ขีลชาโต ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ๑- อยํ ปญฺจโม เจโตขีโล ฯ [๒๙๗] ปญฺจ เจตโส วินิพนฺธา อิธาวุโส ภิกฺขุ กาเมสุ ๒- อวิคตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตโณฺห ฯ โย โส อาวุโส ภิกฺขุ กาเมสุ ๒- อวิคตราโค โหติ อวิคตจฺฉนฺโท อวิคตเปโม อวิคตปิปาโส อวิคตปริฬาโห อวิคตตโณฺห ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย อยํ ปโม เจตโส วินิพนฺโธ ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ กาเย อวีตราโค ๓- โหติ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ รูเป อวีตราโค ๓- โหติ ฯ สงฺขิตฺตํ ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ ยาวทตฺถํ อุทราวเทหกํ ภุญฺชิตฺวา เสยฺยสุขํ ปสฺสสุขํ มิทฺธสุขํ อนุยุตฺโต วิหรติ ฯ ปุน จปรํ อาวุโส ภิกฺขุ อญฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวญฺตโร วาติ ฯ โย โส อาวุโส ภิกฺขุ อญฺตรํ เทวนิกายํ ปณิธาย พฺรหฺมจริยํ จรติ อิมินาหํ สีเลน วา วเตน วา ตเปน วา พฺรหฺมจริเยน วา เทโว วา ภวิสฺสามิ เทวญฺตโร วาติ ตสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย @เชิงอรรถ: ยุ. ยสฺส จิตฺตํ ... สาตจฺจาย ปธานายาติ อิเม ปาา น ทิสฺสนฺติ ฯ ยุ. กาเม ฯ @ ยุ. อวิคตราโค ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕๒.

สาตจฺจาย ปธานาย ยสฺส จิตฺตํ น นมติ อาตปฺปาย อนุโยคาย สาตจฺจาย ปธานาย อยํ ปญฺจโม เจตโส วินิพนฺโธ ฯ [๒๙๘] ปญฺจินฺทฺริยานิ จกฺขุนฺทฺริยํ โสตินฺทฺริยํ ฆานินฺทฺริยํ ชิวฺหินฺทฺริยํ กายินฺทฺริยํ ฯ [๒๙๙] อปรานิปิ ปญฺจินฺทฺริยานิ สุขินฺทฺริยํ ทุกฺขินฺทฺริยํ โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ [๓๐๐] อปรานิปิ ปญฺจินฺทฺริยานิ สทฺธินฺทฺริยํ วิริยินฺทฺริยํ สตินฺทฺริยํ สมาธินฺทฺริยํ ปญฺินฺทฺริยํ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑-๒๕๒. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=11&item=1&items=475&pagebreak=1              อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=11&item=1&items=475&pagebreak=1&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=11&item=1&items=475&pagebreak=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=11&item=1&items=475&pagebreak=1              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=11&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=6&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=6&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_11

ไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :