บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๗

สุตฺตนฺตปิฏเก สํยุตฺตนิกายสฺส ปโม ภาโค --------- สคาถวคฺโค นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ เทวตาสํยุตฺตํ นฬวคฺโค ปโม -------- ปมํ โอฆตรณสุตฺตํ [๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข อญฺตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ กถํ นุ ตฺวํ มาริส โอฆมตรีติ ฯ อปฺปติฏฺ ขฺวาหํ อาวุโส อนายูหํ โอฆมตรินฺติ ฯ ยถากถํ ปน ตฺวํ มาริส อปฺปติฏฺ อนายูหํ โอฆมตรีติ ฯ ยทา สฺวาหํ อาวุโส สนฺติฏฺามิ ตทาสฺสุ สํสีทามิ ยทา สฺวาหํ อายูหามิ ^๑- ตทาสฺสุ นิวุยฺหามิ ^๒- เอวํ ขฺวาหํ อาวุโส อปฺปติฏฺ อนายูหํ โอฆมตรินฺติ ฯ จิรสฺสํ วต ปสฺสามิ พฺราหฺมณํ ปรินิพฺพุตํ อปฺปติฏฺ อนายูหํ ติณฺณํ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ [๓] อิทมโวจ สา เทวตา สมนุญฺโ สตฺถา อโหสิ ฯ อถ โข สา เทวตา สมนุญฺโ ^๓- เม สตฺถาติ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ ทุติยํ นิโมกฺขสุตฺตํ [๔] สาวตฺถิยํ ... อถ โข อญฺตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๕] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ ชานาสิ โน ตฺวํ มาริส สตฺตานํ นิโมกฺขํ ปโมกฺขํ วิเวกนฺติ ฯ ชานามิ ขฺวาหํ อาวุโส สตฺตานํ นิโมกฺขํ ปโมกฺขํ ^๔- วิเวกนฺติ ฯ ยถากถํ ปน ตฺวํ มาริส ชานาสิ สตฺตานํ นิโมกฺขํ ปโมกฺขํ วิเวกนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. ยทา สฺวาหํ อาวุโส อายูหามิ ฯ ม. ยทาหํ อายูหามิ ฯ @^๒ ม. ยุ. นิพฺพุยฺหามิ ฯ ^๓ สี. สมนุญฺาโต ฯ ^๔ สี. ปาโมกฺขํ ฯ [๖] นนฺทิภวปริกฺขยา สญฺาวิญฺาณสงฺขยา เวทนานํ นิโรธา ^๑- อุปสมา เอวํ ขฺวาหํ อาวุโส ชานามิ สตฺตานํ นิโมกฺขํ ^๒- ปโมกฺขํ วิเวกนฺติ ฯ ตติยํ อุปเนยฺยสุตฺตํ [๗] ^๓- เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ ^๔- ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน ปุญฺานิ กยิราถ สุขาวหานีติ ^๕- [๘] อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ ^๖- ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน โลกามิสํ ปชเห สนฺติเปกฺโขติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สารตฺถปฺปกาสินีอฏฺกถามฺรมฺมโปตฺถเกสุ เวทนานิโรธาติ ปาโ ทิสฺสติ ฯ @^๒ สี. วิโมกฺขํ ฯ ^๓ สีหฬโปตฺถเกเยว สพฺพสุตฺเตสุ นิทานวจนํ โหติ @ยุโรปิยมฺรมฺมโปตฺถเกสุ ปน นตฺถิ ฯ ^๔-๖ ม. ยุ. ชีวิตมปฺปมายุ ฯ @^๕ สี. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ จตุตฺถํ อจฺเจนฺติสุตฺตํ [๙] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน ปุญฺานิ กยิราถ สุขาวหานีติ ฯ [๑๐] อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน โลกามิสํ ปชเห สนฺติเปกฺโขติ ฯ ปญฺจมํ กติฉินฺทิสุตฺตํ [๑๑] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ กติ ฉินฺเท กติ ชเห กติ วุตฺตริ ^๑- ภาวเย กติ สงฺคาติโต ^๒- ภิกฺขุ โอฆติณฺโณติ วุจฺจตีติ ฯ [๑๒] ปญฺจ ฉินฺเท ปญฺจ ชเห ปญฺจ วุตฺตริ ^๓- ภาวเย ปญฺจ สงฺคาติโต ^๔- ภิกฺขุ โอฆติณฺโณติ วุจฺจตีติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑-๓ ม. กติ จุตฺตริ ฯ คาถํ อภาสิ. ^๒-๔ สี. สงฺคาติโก ฯ ม. ยุ. สงฺคาติโค ฯ @อ. สงฺคาตีโต (สงฺเค อตีโต อติกฺกนฺโต) ฯ ฉฏฺ ชาครสุตฺตํ [๑๓] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ กติ ชาครตํ สุตฺตา กติ สุตฺเตสุ ชาครา กติภิ รชมาเทติ กติภิ ปริสุชฺฌตีติ ฯ [๑๔] ปญฺจ ชาครตํ สุตฺตา ปญฺจ สุตฺเตสุ ชาครา ปญฺจภิ รชมาเทติ ปญฺจภิ ปริสุชฺฌตีติ ฯ สตฺตมํ อปฺปฏิวิทิตสุตฺตํ [๑๕] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ เยสํ ธมฺมา อปฺปฏิวิทิตา ^๑- ปรวาเทสุ นียเร ^๒- สุตฺตา เต นปฺปพุชฺฌนฺติ กาโล เตสํ ปพุชฺฌิตุนฺติ ฯ [๑๖] เยสํ ธมฺมา สุปฏิวิทิตา ปรวาเทสุ น นียเร สมฺพุทฺธา สมฺมทญฺาย ^๓- จรนฺติ วิสเม สมนฺติ ฯ อฏฺมํ สุสมฺมุฏฺสุตฺตํ [๑๗] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อปฺปฏิวิธิตา ฯ ^๒ สี. ม. นิยฺยเร ฯ ^๓ ยุ. เต สมฺพุทฺธา สมฺมทญฺา ฯ เยสํ ธมฺมา สุสมฺมุฏฺา ปรวาเทสุ นียเร สุตฺตา เต นปฺปพุชฺฌนฺติ กาโล เตสํ ปพุชฺฌิตุนฺติ ฯ [๑๘] เยสํ ธมฺมา อสมฺมุฏฺา ปรวาเทสุ น นียเร สมฺพุทฺธา สมฺมทญฺาย จรนฺติ วิสเม สมนฺติ ฯ นวมํ มานกามสุตฺตํ [๑๙] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ น มานกามสฺส ทโม อิธตฺถิ ^๑- น โมนมตฺถิ อสมาหิตสฺส เอโก อรญฺเ วิหรมฺปมตฺโต น มจฺจุเธยฺยสฺส ตเรยฺย ^๒- ปารนฺติ ^๓- [๒๐] มานํ ปหาย สุสมาหิตตฺโต สุเจตโส สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโต ^๔- เอโก อรญฺเ วิหรํ อปฺปมตฺโต ส มจฺจุเธยฺยสฺส ตเรยฺย ปารนฺติ ฯ ทสมํ อรญฺสุตฺตํ [๒๑] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. มานิกามสฺส ทโม อิทตฺถิ ฯ ^๒ สี. ตรนฺติ ฯ ^๓ สี. ปาเรนฺตีติปิ @ปเรสฺสนฺตีติปิ ปาโ ฯ ^๔ ม. วิปฺปยุตฺโต ฯ อรญฺเ วิหรนฺตานํ สนฺตานํ พฺรหฺมจารินํ เอกภตฺตํ ภุญฺชมานานํ เกน วณฺโณ ปสีทตีติ ^๑- ฯ [๒๒] อตีตํ นานุโสจนฺติ นปฺปชปฺปนฺติ นาคตํ ^๒- ปจฺจุปฺปนฺเนน ยาเปนฺติ เตน วณฺโณ ปสีทติ อนาคตปฺปชปฺปาย อตีตสฺสานุโสจนา เอเตน พาลา สุสฺสนฺติ นโฬว หริโต ลุโตติ ฯ นฬวคฺโค ปโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ โอฆํ นิโมกฺโข อุปเนยฺยํ อจฺเจนฺติ กติฉินฺทิ จ ชาครํ อปฺปฏิวิทิตา สุสมฺมุฏฺา มานกามินา อรญฺเ ทสโม วุตฺโต วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ ------------------ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปสีทติ ฯ ^๒ สี. นปฺปชปฺปมนาคตํ ฯ นนฺทนวคฺโค ทุติโย --------- ปมํ นนฺทนสุตฺตํ [๒๓] ^๑- เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ [๒๔] ภควา เอตทโวจ ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว อญฺตรา ตาวตึสกายิกา เทวตา นนฺทนวเน อจฺฉราสงฺฆปริวุตา ทิพฺเพหิ ปญฺจหิ กามคุเณหิ สมปฺปิตา สมงฺคีภูตา ปริจาริยมานา ตายํ เวลายํ อิมํ คาถํ อภาสิ น เต สุขํ ปชานนฺติ เย น ปสฺสนฺติ นนฺทนํ อาวาสํ นรเทวานํ ติทสานํ ยสสฺสินนฺติ ฯ [๒๕] เอวํ วุตฺเต ภิกฺขเว อญฺตรา เทวตา ตํ เทวตํ คาถาย ปจฺจภาสิ ^๒- น ตฺวํ พาเล ปชานาสิ ^๓- ยถา อรหตํ วโจ อนิจฺจา สพฺเพ สงฺขารา อุปฺปาทวยธมฺมิโน อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุชฺฌนฺติ เตสํ วูปสโม สุโขติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุโรปิยโปตฺถเกเยว เอวมฺเม สุตนฺติ ปาตฺตยํ อตฺถิ ฯ ^๒ สี. อชฺฌภาสิ ฯ @^๓ สี. วิชานาสิ ฯ ทุติยํ นนฺทิสุตฺตํ [๒๖] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ นนฺทติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา โคมิโก ^๑- โคหิ ตเถว นนฺทติ อุปธีหิ นรสฺส นนฺทนา น หิ โส นนฺทติ โย นิรูปธีติ ฯ [๒๗] โสจติ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา โคมิโก ^๒- โคหิ ตเถว โสจติ อุปธีหิ นรสฺส โสจนา น หิ โส โสจติ โย นิรูปธีติ ฯ ตติยํ นตฺถิปุตฺตสมสุตฺตํ [๒๘] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ นตฺถิ ปุตฺตสมํ เปมํ นตฺถิ โคสมิกํ ธนํ นตฺถิ สุริยสมา อาภา สมุทฺทปรมา สราติ ฯ [๒๙] นตฺถิ อตฺตสมํ เปมํ นตฺถิ ธญฺสมํ ธนํ นตฺถิ ปญฺาสมา อาภา วุฏฺิ เว ^๓- ปรมา สราติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑-๒ ม. โคมา ฯ ^๓ สี. เจ ฯ จตุตฺถํ ขตฺติยสุตฺตํ [๓๐] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ ขตฺติโย ทิปทํ ^๑- เสฏฺโ พลิพทฺโธ ^๒- จตุปฺปทํ โกมารี ^๓- เสฏฺา ภริยานํ โย จ ปุตฺตาน ปุพฺพโชติ ฯ [๓๑] สมฺพุทฺโธ ทิปทํ เสฏฺโ อาชานีโย จตุปฺปทํ สุสฺสูสา เสฏฺา ภริยานํ โย จ ปุตฺตานมสฺสโวติ ^๔- ฯ ปญฺจมํ สกมานสุตฺตํ [๓๒] ิเต มชฺฌนฺติเก กาเล สนฺนิสินฺเนสุ ^๕- ปกฺขิสุ ปลาเตว ^๖- มหารญฺ ^๗- ตํ ภยํ ปฏิภาติ มนฺติ ฯ [๓๓] ิเต มชฺฌนฺติเก กาเล สนฺนิสินฺเนสุ ปกฺขิสุ ปลาเตว มหารญฺ สา รตี ปฏิภาติ มนฺติ ฯ ฉฏฺ นิทฺทาตนฺทิสุตฺตํ [๓๔] นิทฺทา ตนฺที วิชิมฺหิตา อรตี ^๘- ภตฺตสมฺมโท เอเตน นปฺปกาสติ อริยมคฺโค อิธ ปาณินนฺติ ฯ [๓๕] นิทฺทํ ตนฺทึ วิชิมฺหิตํ อรตึ ภตฺตสมฺมทํ วิริเยน นํ ปณาเมตฺวา อริยมคฺโค วิสุชฺฌตีติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. ทฺวิปทํ ฯ ^๒ สี. ยุ. พลิวทฺโท ฯ ม. พลิพทฺโท ฯ ^๓ ยุ. กุมารี ฯ @^๔ สี. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ^๕ ม. สี. สนฺนิสิเวสุ ฯ ม. สนฺนิสีเวสุ ฯ ^๖ สี. ยุ. ม. @สณเตว ฯ ^๗ สี. พฺรหารญฺ ฯ ^๘ ยุ. วิชมฺภิกา อรตี ฯ ม. วิชมฺภิตา ฯ @อ. วิชมฺหิตา ฯ สตฺตมํ ทุกฺกรสุตฺตํ [๓๖] ทุกฺกรํ ทุตฺติติกฺขญฺจ อพฺยตฺเตน จ สามญฺ พหู หิ ตตฺถ สมฺพาธา ยตฺถ พาโล วิสีทตีติ ฯ [๓๗] กติหํ จเรยฺย สามญฺ จิตฺตํ เจ น นิวารเย ปเท ปเท วิสีเทยฺย สงฺกปฺปานํ วสานุโค ^๑- กุมฺโมว องฺคานิ สเก กปาเล สโมทหํ ภิกฺขุ มโนวิตกฺเก อนิสฺสิโต อญฺมเหยาโน ปรินิพฺพุโต นูปวเทยฺย กญฺจีติ ฯ อฏฺมํ หิริสุตฺตํ [๓๘] หิรินิเสโธ ปุริโส โกจิ โลกสฺมิ วิชฺชติ โย นิทฺทํ อปโพเธติ อสฺโส ภโทฺร กสามิวาติ ฯ [๓๙] หิรินิเสธา ตนุยา เย จรนฺติ สทา สตา อนฺตํ ทุกฺขสฺส ปปฺปุยฺย จรนฺติ วิสเม สมนฺติ ฯ นวมํ กุฏิกาสุตฺตํ [๔๐] กจฺจิ เต กุฏิกา นตฺถิ กจฺจิ นตฺถิ กุลาวกา กจฺจิ สนฺตานกา นตฺถิ กจฺจิ มุตฺโตสิ พนฺธนาติ ฯ [๔๑] ตคฺฆ เม กุฏิกา นตฺถิ ตคฺฆ นตฺถิ กุลาวกา ตคฺฆ สนฺตานกา นตฺถิ ตคฺฆ มุตฺโตมฺหิ พนฺธนาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. อิติสทฺโท อตฺถิ ฯ [๔๒] กินฺตาหํ กุฏิกํ พฺรูมิ กินฺเต พฺรูมิ กุลาวกํ กินฺเต สนฺตานกํ พฺรูมิ กินฺตาหํ พฺรูมิ พนฺธนนฺติ ฯ [๔๓] มาตรํ กุฏิกํ พฺรูสิ ภริยํ พฺรูสิ กุลาวกํ ปุตฺเต สนฺตานเก พฺรูสิ ตณฺหํ เม พฺรูสิ พนฺธนนฺติ ฯ สาหุ เต กุฏิกา นตฺถิ สาหุ นตฺถิ กุลาวกา สาหุ สนฺตานกา นตฺถิ สาหุ มุตฺโตสิ พนฺธนาติ ฯ ทสมํ สมิทฺธิสุตฺตํ [๔๔] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ ตโปทาราเม ฯ อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ^๑- ปจฺจุฏฺาย เยน ตโปทา เตนุปสงฺกมิ คตฺตานิ ปริสิญฺจิตุํ ตโปเท คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา เอกจีวโร อฏฺาสิ คตฺตานิ สุกฺขาปยมาโน ^๒- ฯ [๔๕] อถ โข อญฺตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ ตโปทํ โอภาเสตฺวา เยน อายสฺมา สมิทฺธิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เวหาสํ ิตา อายสฺมนฺตํ สมิทฺธึ คาถาย อชฺฌภาสิ อภุตฺวา ภิกฺขสิ ภิกฺขุ น หิ ภุตฺวาน ภิกฺขสิ ภุตฺวาน ภิกฺขุ ภิกฺขสฺสุ มา ตํ กาโล อุปจฺจคาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ปจฺจุสสมเยติปิ ปาโ ฯ ^๒ ม. ปุพฺพาปยมาโน ฯ [๔๖] กาลํ โวหํ น ชานามิ ฉนฺโน กาโล น ทิสฺสติ ตสฺมา อภุตฺวา ภิกฺขามิ มา มํ กาโล อุปจฺจคาติ ฯ [๔๗] อถ โข สา เทวตา ปวิยํ ปติฏฺหิตฺวา อายสฺมนฺตํ สมิทฺธึ เอตทโวจ ทหโร ตฺวํ ภิกฺขุ ปพฺพชิโต สุสุ กาฬเกโส ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ปเมน วยสา อนิกฺกีฬิตาวี กาเมสุ ภุญฺช ภิกฺขุ มานุสเก กาเม มา สนฺทิฏฺิกํ หิตฺวา กาลิกํ อนุธาวีติ ฯ [๔๘] น ขฺวาหํ อาวุโส สนฺทิฏฺิกํ หิตฺวา กาลิกํ อนุธาวามิ กาลิกญฺจ ขฺวาหํ อาวุโส หิตฺวา สนฺทิฏฺิกํ อนุธาวามิ กาลิกา หิ อาวุโส กามา วุตฺตา ภควตา พหุทุกฺขา พหูปายาสา อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย ^๑- สนฺทิฏฺิโก อยํ ธมฺโม อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ [๔๙] กถญฺจ ภิกฺขุ กาลิกา กามา วุตฺตา ภควตา พหุทุกฺขา พหูปายาสา อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย กถํ สนฺทิฏฺิโก อยํ ธมฺโม อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ [๕๐] อหํ โข อาวุโส นโว อจิรปพฺพชิโต อธุนาคโต อิมํ ธมฺมวินยํ น ตาหํ สกฺโกมิ วิตฺถาเรน อาจิกฺขิตุํ อยํ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ราชคเห วิหรติ ตโปทาราเม ตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปุจฺฉ ^๒- ยถา เต ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ ธาเรยฺยาสีติ ฯ น โข ภิกฺขุ สุกโร โส ภควา อเมฺหหิ @เชิงอรรถ: ^๑ ภีโยติปิ ปาโ ฯ ^๒ สี. ปุจฺเฉยฺยาสิ ฯ อุปสงฺกมิตุํ อญฺาหิ มเหสกฺขาหิ เทวตาหิ ปริวุโต สเจ โข ตฺวํ ภิกฺขุ ตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปุจฺเฉยฺยาสิ มยํปิ อาคจฺเฉยฺยาม ธมฺมสฺสวนายาติ ^๑- ฯ เอวมาวุโสติ โข อายสฺมา สมิทฺธิ ตสฺสา เทวตาย ปฏิสฺสุณิตฺวา ^๒- เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ [๕๑] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สมิทฺธิ ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธาหํ ภนฺเต รตฺติยา ปจฺจูสสมยํ ปจฺจุฏฺาย เยน ตโปทา เตนุปสงฺกมึ คตฺตานิ ปริสิญฺจิตุํ ตโปเท คตฺตานิ ปริสิญฺจิตฺวา ปจฺจุตฺตริตฺวา เอกจีวโร อฏฺาสึ คตฺตานิ สุกฺขาปยมาโน อถ โข ภนฺเต อญฺตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ ตโปทํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เวหาสํ ิตา อิมาย คาถาย อชฺฌภาสิ อภุตฺวา ภิกฺขสิ ภิกฺขุ น หิ ภุตฺวาน ภิกฺขสิ ภุตฺวาน ภิกฺขุ ภิกฺขสฺสุ มา ตํ กาโล อุปจฺจคาติ ฯ เอวํ วุตฺเต อหํ ภนฺเต ตํ เทวตํ คาถาย อชฺฌภาสึ ^๓- กาลํ โวหํ น ชานามิ ฉนฺโน กาโล น ทิสฺสติ ตสฺมา อภุตฺวา ภิกฺขามิ มา มํ กาโล อุปจฺจคาติ ฯ {๕๑.๑} อถ โข ภนฺเต สา เทวตา ปวิยํ ปติฏฺหิตฺวา มํ เอตทโวจ @เชิงอรรถ: ^๑ ธมฺมสวนายาตีติปิ ปาโ ฯ ^๒ ยุ. ปฏิสฺสุตฺวา ฯ ^๓ ม. ยุ. ปจฺจภาสึ ฯ ทหโร ตฺวํ ภิกฺขุ ปพฺพชิโต สุสุ กาฬเกโส ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ปเมน วยสา อนิกฺกีฬิตาวี กาเมสุ ภุญฺช ภิกฺขุ มานุสเก กาเม มา สนฺทิฏฺิกํ หิตฺวา กาลิกํ อนุธาวีติ ฯ เอวํ วุตฺตาหํ ภนฺเต ตํ เทวตํ เอตทโวจํ น ขฺวาหํ อาวุโส สนฺทิฏฺิกํ หิตฺวา กาลิกํ อนุธาวามิ กาลิกญฺจ ขฺวาหํ อาวุโส หิตฺวา สนฺทิฏฺิกํ อนุธาวามิ กาลิกา หิ อาวุโส กามา วุตฺตา ภควตา พหุทุกฺขา พหูปายาสา อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย สนฺทิฏฺิโก อยํ ธมฺโม อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ {๕๑.๒} เอวํ วุตฺเต ภนฺเต สา เทวตา มํ เอตทโวจ กถญฺจ ภิกฺขุ กาลิกา กามา วุตฺตา ภควตา ฬหุทุกฺขา พหูปายาสา อาทีนโว เอตฺถ ภิยฺโย กถํ สนฺทิฏฺิโก อยํ ธมฺโม อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ เอวํ วุตฺตาหํ ภนฺเต ตํ เทวตํ เอตทโวจํ อหํ โข อาวุโส นโว อจิรปพฺพชิโต อธุนาคโต อิมํ ธมฺมวินยํ น ตาหํ สกฺโกมิ วิตฺถาเรน อาจิกฺขิตุํ อยํ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ราชคเห วิหรติ ตโปทาราเม ตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปุจฺฉ ยถา เต ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ ธาเรยฺยาสีติ ฯ {๕๑.๓} เอวํ วุตฺเต ภนฺเต สา เทวตา มํ เอตทโวจ น โข ภิกฺขุ สุกโร โส ภควา อเมฺหหิ อุปสงฺกมิตุํ อญฺาหิ มเหสกฺขาหิ เทวตาหิ ปริวุโต สเจ โข ตฺวํ ภิกฺขุ ตํ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปุจฺเฉยฺยาสิ มยํปิ อาคจฺเฉยฺยาม ธมฺมสฺสวนายาติ ฯ สเจ ภนฺเต ตสฺสา เทวตาย สจฺจํ วจนํ อิเธว สา เทวตา อวิทูเรติ ฯ เอวํ วุตฺเต สา เทวตา อายสฺมนฺตํ สมิทฺธึ เอตทโวจ ปุจฺฉ ภิกฺขุ ปุจฺฉ ภิกฺขุ ยมหํ อนุปฺปตฺตาติ ^๑- ฯ [๕๒] อถ โข ภควา ตํ เทวตํ คาถาหิ อชฺฌภาสิ อกฺเขยฺยสญฺิโน สตฺตา อกฺเขยฺยสฺมึ ปติฏฺิตา อกฺเขยฺยมปริญฺาย โยคมายนฺติ มจฺจุโน อกฺเขยฺยญฺจ ปริญฺาย อกฺขาตารํ น มญฺติ ตญฺหิ ตสฺส น โหตีติ เยน นํ วชฺชา น ตสฺส อตฺถิ ^๒- สเจ วิชานาสิ วเทหิ ยกฺขาติ ^๓- ฯ น ขฺวาหํ ภนฺเต อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตถา ภาสตุ ยถาหํ อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชาเนยฺยนฺติ ^๔- ฯ [๕๓] สโม วิเสสี อุทวา ^๕- นิหีโน โย มญฺติ โส วิวเทถ เตน ตีสุ วิธาสุ อวิกมฺปมาโน สโม วิเสสีติ น ตสฺส โหติ สเจ วิชานาสิ วเทหิ ยกฺขาติ ^๖- ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. อนุปฺปตฺโตติ ฯ ^๒ สี. น ตสฺส อตฺถีติ ปาตฺตยํ น ทิสฺสติ ฯ ^๓-๖ ยกฺขีติ ฯ @^๔ ม. ยุ. ชาเนยฺยนฺติ ฯ ^๕ ยุ. อถ วา ฯ อิมสฺสปิ ขฺวาหํ ภนฺเต ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ น อาชานามิ สาธุ เม ภนฺเต ภควา ตถา ภาสตุ ยถาหํ อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชาเนยฺยนฺติ ฯ [๕๔] ปหาสิ สงฺขํ ^๑- น วิมานมาคา ^๒- อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ อิธ นามรูเป ตํ ฉินฺนคนฺถํ อนิฆํ นิราสํ ปริเยสมานา นาชฺฌคมุํ เทวา มนุสฺสา อิธ วา หุรํ วา สคฺเคสุ วา สพฺพนิเวสเนสุ สเจ วิชานาสิ วเทหิ ยกฺขาติ ฯ [๕๕] อิมสฺส ขฺวาหํ ภนฺเต ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ ปาปํ น กยิรา วจสา มนสา กาเยน วา กิญฺจน สพฺพโลเก กาเม ปหาย สติมา สมฺปชาโน ทุกฺขํ น เสเวถ อนตฺถสญฺหิตนฺติ ฯ นนฺทนวคฺโค ทุติโย ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สงฺคํ ฯ ^๒ ม. ยุ. น วิมานมชฺฌคา ฯ ตสฺสุทฺทานํ นนฺทนา นนฺทติ เจว นตฺถิปุตฺตสเมน จ ขตฺติโย สกมาโน จ นิทฺทาตนฺทิ จ ทุกฺกรํ หิริ กุฏิกา นวโม ทสโม วุตฺโต สมิทฺธินาติ ฯ ------------ สตฺติวคฺโค ตติโย -------- ปมํ สตฺติสุตฺตํ [๕๖] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สตฺติยา วิย โอมฏฺโ ฑยฺหมาเนว ^๑- มตฺถเก กามราคปฺปหานาย ^๒- สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ ฯ [๕๗] สตฺติยา วิย โอมฏฺโ ฑยฺหมาเนว มตฺถเก สกฺกายทิฏฺิปฺปหานาย สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ ฯ ทุติยํ ผุสติสุตฺตํ [๕๘] นาผุสนฺตํ ผุสติ จ ผุสนฺตญฺจ ตโต ผุเส ตสฺมา ผุสนฺตํ ผุสติ อปฺปทุฏฺปโทสินนฺติ ฯ [๕๙] โย อปฺปทุฏฺสฺส นรสฺส ทุสฺสติ สุทฺธสฺส โปสสฺส อนงฺคณสฺส ตเมว พาลํ ปจฺเจติ ปาปํ สุขุโม รโช ปฏิวาตํว ขิตฺโตติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ม. สพฺพตฺถ ฑยฺหมาโนวาติ ปาโ ทิสฺสติ ฯ ^๒ สี. ม. กามราคปฺปหาเนน ฯ ตติยํ ชฏาสุตฺตํ [๖๐] อนฺโตชฏา พหิชฏา ชฏาย ชฏิตา ปชา ตํ ตํ โคตม ปุจฺฉามิ โก อิมํ วิชฏเย ชฏนฺติ ฯ [๖๑] สีเล ปติฏฺาย นโร สปญฺโ จิตฺตํ ปญฺญฺจ ภาวยํ อาตาปี นิปโก ภิกฺขุ โส อิมํ วิชฏเย ชฏํ ^๑- เยสํ ราโค จ โทโส จ อวิชฺชา จ วิราชิตา ขีณาสวา อรหนฺโต เตสํ วิชฏิตา ชฏา ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌติ ปฏิฆรูปสญฺา ^๒- จ เอตฺถ สา ฉิชฺชเต ^๓- ชฏาติ ฯ จตุตฺถํ มโนนิวารณสุตฺตํ [๖๒] ยโต ยโต มโน นิวารเย น ทุกฺขเมติ นํ ตโต ตโต ส สพฺพโต มโน นิวารเย ส สพฺพโต ทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ^๔- ฯ [๖๓] น สพฺพโต มโน นิวารเย มโน ยตตฺตมาคตํ ^๕- ยโต ยโต จ ปาปกํ ตโต ตโต มโน นิวารเยติ ฯ ปญฺจมํ อรหนฺตสุตฺตํ [๖๔] โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ กตาวี ขีณาสโว อนฺติมเทหธารี ^๖- @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ยุ. ชฏนฺติ ฯ ^๒ ม. ยุ. ปฏิมํ ฯ ^๓ ม. เอตฺเถสา วิชเฏ ฯ ^๔ โป. @ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ^๕ ม. ยุ. น มโน สํยตตฺตมาคตํ ฯ @^๖ สี. สพฺพตฺถหนฺติมเทหธารีติ ปาโ ทิสฺสติ ฯ อหํ วทามีติปิ โส วเทยฺย มมํ วทนฺตีติปิ โส วเทยฺยาติ ฯ [๖๕] โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ กตาวี ขีณาสโว อนฺติมเทหธารี อหํ วทามีติปิ โส วเทยฺย มมํ วทนฺตีติปิ โส วเทยฺย โลเก สมญฺ กุสโล วิทิตฺวา โวหารมตฺเตน โส โวหเรยฺยาติ ฯ [๖๖] โย โหติ ภิกฺขุ อรหํ กตาวี ขีณาสโว อนฺติมเทหธารี มานํ นุ โข โส อุปาคมฺม ^๑- ภิกฺขุ อหํ วทามีติปิ โส วเทยฺย มม วทนฺตีติปิ โส วเทยฺยาติ ฯ [๖๗] ปหีนมานสฺส น สนฺติ คนฺถา วิธูปิตา มานคนฺถสฺส ^๒- สพฺเพ ส วีติวตฺโต ยมตํ สุเมโธ อหํ วทามีติปิ โส วเทยฺย มมํ วทนฺตีติปิ โส วเทยฺย ^๓- โลเก สมญฺ ^๔- กุสโล วิทิตฺวา โวหารมตฺเตน โส โวหเรยฺยาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. อุปคมฺม ฯ ^๒ สี. ม. มานคนฺธสฺส ฯ ^๓ สี. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ @^๔ โป. ม. มญฺตํ. ฯ ฉฏฺ ปชฺโชตสุตฺตํ [๖๘] กติ โลกสฺมิ ปชฺโชตา เยหิ โลโก ปกาสติ ^๑- ภควนฺตํ ปุฏฺฐุมาคมฺม กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ ฯ [๖๙] จตฺตาโร โลเก ปชฺโชตา ปญฺจเมตฺถ น วิชฺชติ ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ รตฺติมาภาติ จนฺทิมา อถ อคฺคิ ทิวารตฺตึ ตตฺถ ตตฺถ ปกาสติ ^๒- สมฺพุทฺโธ ตปตํ เสฏฺโ เอสา อาภา อนุตฺตราติ ฯ สตฺตมํ สรสุตฺตํ [๗๐] กุโต สรา นิวตฺตนฺติ กตฺถ วฏฺฏํ น วตฺตติ ^๓- กตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌตีติ ฯ [๗๑] ยตฺถ อาโป จ ปวี เตโช วาโย น คาธติ อโต สรา นิวตฺตนฺติ เอตฺถ วฏฺฏํ น วตฺตติ เอตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌตีติ ฯ อฏฺมํ มหทฺธนสุตฺตํ [๗๒] มหทฺธนา มหาโภคา รฏฺวนฺโตปิ ขตฺติยา อญฺมญฺาภิคิชฺฌนฺติ กาเมสุ อนลงฺกตา เตสุ อุสฺสุกชาเตสุ ภวโสตานุสาริสุ โรธตณฺหํ ^๔- ปวาหึสุ ^๕- เก โลกสฺมึ อนุสฺสุกาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑-๒ สี. ปภาสติ ฯ ^๓ ยุ. วฏฺฏติ ฯ ^๔ สี. โกธตณฺหํ ฯ ยุ. เคธตณฺหํ ฯ @^๕ ม. ยุ ปชหึสุ ฯ [๗๓] หิตฺวา อคารํ ปพฺพชิตา หิตฺวา ปุตฺตํ ปสุมฺปิยํ หิตฺวา ราคญฺจ โทสญฺจ อวิชฺชญฺจ วิราชิย ขีณาสวา อรหนฺโต เต โลกสฺมึ อนุสฺสุกาติ ฯ นวมํ จตุจกฺกสุตฺตํ [๗๔] จตุจกฺกํ นวทฺวารํ ปุณฺณํ โลเภน สํยุตํ ปงฺกชาตํ มหาวีร กถํ ยาตฺรา ภวิสฺสตีติ ฯ [๗๕] เฉตฺวา นทฺธึ ^๑- วรตฺตญฺจ อิจฺฉาโลภญฺจ ปาปกํ สมูลํ ตณฺหํ อพฺพุยฺห ^๒- เอวํ ยาตฺรา ภวิสฺสตีติ ฯ ทสมํ เอณิชงฺฆสุตฺตํ [๗๖] เอณิชงฺฆํ กิสํ วีรํ อปฺปาหารํ อโลลุปํ สีหํเวกจรํ นาคํ กาเมสุ อนเปกฺขินํ อุปสงฺกมฺม ปุจฺฉาม กถํ ทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ฯ [๗๗] ปญฺจ กามคุณา โลเก มโนฉฏฺา ปเวทิตา เอตฺถ ฉนฺทํ วิราชิตฺวา เอวํ ทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ฯ สตฺติวคฺโค ตติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ สตฺติยา ผุสติ เจว ชฏา มโนนิวารณา อรหนฺเตน ปชฺโชโต สรา มหทฺธเนน จ จตุจกฺเกน นวมํ เอณิชงฺเฆน เต ทสาติ ฯ ------------- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. นนฺทึ ฯ ^๒ อพฺพุฬฺหาติปิ ปาโ ฯ สตุลฺลปกายิกวคฺโค จตุตฺโถ ----------- ปมํ สพฺภิสุตฺตํ [๗๘] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข สมฺพหุลา สตุลฺลปกายิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๗๙] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย เสยฺโย โหติ น ปาปิโยติ ฯ [๘๐] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย ปญฺ ^๑- ลภติ นาญฺโตติ ฯ [๘๑] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย โสกมชฺเฌ น โสจตีติ ฯ [๘๒] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. ปญฺา ฯ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย าติมชฺเฌ วิโรจตีติ ฯ [๘๓] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย สตฺตา คจฺฉนฺติ สุคตินฺติ ฯ [๘๔] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย สตฺตา ติฏฺนฺติ สาตตนฺติ ฯ อถ โข อปรา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ กสฺส นุ โข ภควา สุภาสิตนฺติ ฯ [๘๕] สพฺพาสํ โว สุภาสิตํ ปริยาเยน อปิจ มมาปิ สุณาถ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ฯ ^[๑]- ทุติยํ มจฺฉริสุตฺตํ [๘๖] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข สมฺพหุลา สตุลฺลปกายิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๘๗] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อิทมโวจ ภควา อตฺตมนา ตา เทวตาโย ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ @กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายึสูติ ฯ อิมํ คาถํ อภาสิ มจฺเฉรา จ ปมาทา จ เอวํ ทานํ น ทียติ ปุญฺมากงฺขมาเนน เทยฺยํ โหติ วิชานตาติ ฯ [๘๘] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ ยสฺเสว ภีโต น ททาติ มจฺฉรี ตเทว อททโต ^๑- ภยํ ชิฆจฺฉา จ ปิปาสา จ ยสฺส ภายติ มจฺฉรี ตเมว พาลํ ผุสติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ ตสฺมา วิเนยฺย มจฺเฉรํ ทชฺชา ทานํ มลาภิภู ปุญฺานิ ปรโลกสฺมึ ปติฏฺา โหนฺติ ปาณินนฺติ ฯ [๘๙] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ เต มเตสุ น มิยฺยนฺติ อทฺธานํว ^๒- สหาวชํ อปฺปสฺมึ เย ปเวจฺฉนฺติ เอส ธมฺโม สนนฺตโน อปฺปเสฺมเก ปเวจฺฉนฺติ พหุเนเก น ทิจฺฉเร อปฺปสฺมา ทกฺขิณา ทินฺนา สหสฺเสน สมํ ^๓- มิตาติ ฯ [๙๐] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ ทุทฺททํ ททมานานํ ทุกฺกรํ กมฺม กุพฺพตํ อสนฺโต นานุกุพฺพนฺติ สตํ ธมฺโม ทุรนฺวโย @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. ตเทวทาทโต ฯ ^๒ สี. ม. ยุ. ปนฺถานํว ฯ ^๓ สี. สมปฺปิตาติ ฯ ตสฺมา สตญฺจ อสตญฺจ นานา โหติ อิโต คติ อสนฺโต นิรยํ ยนฺติ สนฺโต สคฺคปรายนาติ ฯ อถ โข อปรา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ กสฺส นุ โข ภควา สุภาสิตนฺติ ฯ [๙๑] สพฺพาสํ โว สุภาสิตํ ปริยาเยน อปิจ มมาปิ สุณาถ ธมฺมํ จเร โยปิ สมุญฺชกํ ^๑- จเร ทารํ จ โปสํ ททํ อปฺปกสฺมึ สตํ สหสฺสาน สหสฺสยาคินํ กลํปิ นาคฺฆนฺติ ตถาวิธสฺส เตติ ฯ [๙๒] อถ โข อปรา เทวตา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ เกเนส ยญฺโ วิปุโล มหคฺคโต สเมน ทินฺนสฺส น อคฺฆเมติ กถํ ^๒- สหสฺสาน สหสฺสยาคินํ กลํปิ นาคฺฆนฺติ ตถาวิธสฺส เตติ ฯ [๙๓] อถ โข ภควา ตํ เทวตํ คาถาย อชฺฌภาสิ ททนฺติ เหเก วิสเม นิวิฏฺา ฆตฺวา ^๓- วธิตฺวา อถ โสจยิตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. สมุจฺฉกํ ฯ ^๒ สี. ม. ยุ. สตํ ฯ ^๓ สี. ฌตฺวา ฯ ยุ. เฉตฺวา ฯ สา ทกฺขิณา อสฺสุมุขา สทณฺฑา สเมน ทินฺนสฺส น อคฺฆเมติ เอวํ ^[๑]- สหสฺสาน สหสฺสยาคินํ กลํปิ นาคฺฆนฺติ ตถาวิธสฺส เตติ ฯ ตติยํ สาธุสุตฺตํ [๙๔] อถ โข สมฺพหุลา สตุลฺลปกายิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๙๕] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สาธุ โข มาริส ทานํ มจฺเฉรา จ ปมาทา จ เอวํ ทานํ น ทียติ ปุญฺมากงฺขมาเนน เทยฺยํ โหติ วิชานตาติ ฯ [๙๖] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สาธุ โข มาริส ทานํ อปิจ อปฺปกสฺมึปิ สาหุ ^๒- ทานํ อปฺปเสฺมเก ปเวจฺฉนฺติ พหุเนเก น ทิจฺฉเร อปฺปสฺมา ทกฺขิณา ทินฺนา สหสฺเสน สมํ มิตาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เอตฺถนฺตเร สตนฺติ อตฺถิ ฯ ^๒ ยุ. อปฺปสฺมึปิ สาธูติ ทิสฺสติ ฯ [๙๗] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สาธุ โข มาริส ทานํ อปฺปกสฺมึปิ สาหุ ทานํ อปิจ สทฺธายปิ สาหุ ทานํ ทานญฺจ ยุทฺธญฺจ สมานมาหุ อปฺปาปิ สนฺตา พหุเก ชินนฺติ อปฺปมฺปิ เจ สทฺทหาโน ททาติ เตเนว โส โหติ สุขี ปรตฺถาติ ฯ [๙๘] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สาธุ โข มาริส ทานํ อปฺปกสฺมึปิ สาหุ ทานํ สทฺธายปิ สาหุ ทานํ อปิจ ธมฺมลทฺธสฺสปิ สาหุ ทานํ โย ธมฺมลทฺธสฺส ททาติ ทานํ อุฏฺานวิริยาธิคตสฺส ชนฺตุ อติกฺกมฺม ^[๑]- เวตรณึ ยมสฺส ทิพฺพานิ านานิ อุเปติ มจฺโจติ ฯ [๙๙] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สาธุ โข มาริส ทานํ อปฺปกสฺมึปิ สาหุ ทานํ สทฺธายปิ สาหุ ทานํ ธมฺมลทฺธสฺสปิ สาหุ ทานํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร โสติ อตฺถิ ฯ อปิจ วิเจยฺยทานํปิ สาธุ วิเจยฺยทานํ สุคตปฺปสตฺถํ เย ทกฺขิเณยฺยา อิธ ชีวโลเก เอเตสุ ทินฺนานิ มหปฺผลานิ วีชานิ วุตฺตานิ ยถา สุเขตฺเตติ ฯ [๑๐๐] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สาธุ โข มาริส ทานํ อปฺปกสฺมึปิ สาหุ ทานํ สทฺธายปิ สาหุ ทานํ ธมฺมลทฺธสฺสปิ สาหุ ทานํ วิเจยฺยทานํปิ สาธุ อปิจ ปาเณสุปิ สาธุ สํยโม โย ปาณภูตานิ ^๑- อเหยํ จรํ ปรูปวาทา น กโรติ ปาปํ ภีรุํ ปสํสนฺติ น หิ ตตฺถ สูรํ ภยา หิ สนฺโต น กโรนฺติ ปาปนฺติ ฯ อถ โข อปรา เทวตา ภควนฺตํ เอตทโวจ กสฺส นุ โข ภควา สุภาสิตนฺติ ฯ [๑๐๑] สพฺพาสํ โว สุภาสิตํ ปริยาเยน อปิจ มมาปิ ^๒- สุณาถ สทฺธาหิ ^๓- ทานํ พหุธา ปสตฺถํ ทานา จ ^๔- โข ธมฺมปทํว เสยฺโย @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. ปาณภูเตสุ ฯ ^๒ ยุ. มมํปิติ ทิสฺสติ ฯ ^๓ อทฺธาหีติ วา ปาโ ฯ @^๔ สี. ทานญฺจ ฯ ปุพฺเพว หิ ปุพฺพตเรว สนฺโต นิพฺพานเมวชฺฌคมุํ สปญฺาติ ฯ จตุตฺถํ นสนฺติสุตฺตํ [๑๐๒] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข สมฺพหุลา สตุลฺลปกายิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๑๐๓] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ น สนฺติ กามา มนุเชสุ นิจฺจา สนฺตีธ กมนียานิ เยสุ พทฺโธ เยสุ ปมตฺโต ^๑- อปุนาคมนํ อนาคนฺตฺวา ปุริโส มจฺจุเธยฺยาติ ฯ ฉนฺทชํ อฆํ ฉนฺทชํ ทุกฺขํ ฉนฺทวินยา อฆวินโย อฆวินยา ทุกฺขวินโยติ ฯ น เต กามา ยานิ จิตฺรานิ ^๒- โลเก @เชิงอรรถ: ^๑ สี. เยสุ จ พทฺโธ สุปมตฺโต ฯ ^๒ สี. กามานิ จิตฺรานิ ฯ สงฺกปฺปราโค ปุริสสฺส กาโม ติฏฺนฺติ จิตฺรานิ ตเถว โลเก อเถตฺถ ธีรา วินยนฺติ ฉนฺทํ ฯ โกธํ ชเห วิปฺปชเหยฺย มานํ สญฺโชนํ สพฺพมติกฺกเมยฺย ตํ นามรูปสฺมิมสชฺชมานํ อกิญฺจนํ นานุปตนฺติ ทุกฺขา ฯ ปหาสิ สงฺขํ น วิมานมาคา ^๑- อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ อิธ นามรูเป ตํ ฉินฺนคนฺถํ อนิฆํ นิราสํ ปริเยสมานา นาชฺฌคมุํ ^๒- เทวา มนุสฺสา อิธ วา หุรํ วา สคฺเคสุ วา สพฺพนิเวสเนสูติ ฯ [๑๐๔] ตญฺเจ หิ นาทฺทกฺขุํ ตถา วิมุตฺตํ [อิจฺจายสฺมา โมฆราชา] เทวา มนุสฺสา อิธ วา หุรํ วา นรุตฺตมํ อตฺถจรํ นรานํ เย ตํ นมสฺสนฺติ ปสํสิยา เตติ ฯ [๑๐๕] ปสํสิยา เตปิ ภวนฺติ ภิกฺขุ [โมฆราชาติ ภควา] เย ตํ นมสฺสนฺติ ตถา วิมุตฺตํ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. ยุ. น วิมานมชฺฌคา ฯ ^๒ ยุ. น จ อชฺฌคมุํ ฯ อญฺาย ธมฺมํ วิจิกิจฺฉํ ปหาย สงฺคาติตา ^๑- เตปิ ภวนฺติ ภิกฺขูติ ฯ ปญฺจมํ อุชฺฌานสญฺิสุตฺตํ [๑๐๖] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข สมฺพหุลา อุชฺฌานสญฺิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา เวหาสํ อฏฺสุ ฯ [๑๐๗] เวหาสํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อญฺถา สนฺตมตฺตานํ อญฺถา โย ปเวทเย นิกจฺจ กิตวสฺเสว ภุตฺตํ เถยฺเยน ตสฺส ตํ ยญฺหิ กยิรา ตญฺหิ วเท ยํ น กยิรา น ตํ วเท อกโรนฺตํ ภาสมานานํ ^๒- ปริชานนฺติ ปณฺฑิตาติ ฯ [๑๐๘] นยิทํ ภาสิตมตฺเตน เอกนฺตสวเนน วา อนุกฺกมิตเว สกฺกา ยายํ ปฏิปทา ทฬฺหา ^๓- ยาย ธีรา ปมุจฺจนฺติ ฌายิโน มารพนฺธนา น เว ธีรา ปกุพฺพนฺติ วิทิตฺวา โลกปริยายํ อญฺาย นิพฺพุตา ธีรา ติณฺณา โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สงฺคาติคาติ วา สงฺขาติคาติ วา ปาโ ฯ ^๒ ม. อกโรนฺตํ อภาสมานํ ฯ @^๓ สี. ปฏิปทฬฺหา ฯ [๑๐๙] อถ โข ตา เทวตาโย ปวิยํ ปติฏฺหิตฺวา ภควโต ปาเทสุ สิรสา นิปติตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อจฺจโย โน ภนฺเต อจฺจคมา ยถาพาลา ยถามูฬฺหา ยถาอกุสลา ยา มยํ ภควนฺตํ อปสาเทตพฺพํ อมญฺิมฺหา ตาสํ โน ภนฺเต ภควา อจฺจยํ อจฺจยโต ปฏิคฺคณฺหาตุ อายตึ สํวรายาติ ฯ อถ โข ภควา สิตํ ปาตฺวากาสิ ฯ [๑๑๐] อถ โข ตา เทวตาโย ภิยฺโยโส มตฺตาย ^๑- อุชฺฌายนฺติโย เวหาสํ อพฺภุคฺคจฺฉุํ ฯ เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อจฺจยํ เทสยนฺตีนํ โย เจ ^๒- น ปฏิคณฺหติ โกปนฺตโร โทสครุ ส เวรํ ปฏิมุจฺจตีติ ฯ อจฺจโย เจ น วิชฺเชถ โนจีธ อปหตํ ^๓- สิยา เวรานิ น จ สมฺเมยฺยุํ เกนีธ ^๔- กุสโล สิยาติ ฯ กสฺสจฺจยา น วิชฺชนฺติ กสฺส นตฺถิ อปาหตํ โก น สมฺโมหมาปาทิ โกธ ธีโร สทา สโตติ ฯ [๑๑๑] ตถาคตสฺส พุทฺธสฺส สพฺพภูตานุกมฺปิโน ตสฺสจฺจยา น วิชฺชนฺติ ตสฺส นตฺถิ อปาหตํ โส น สมฺโมหมาปาทิ โสธ ^๕- ธีโร สทา สโตติ ฯ อจฺจยํ เทสยนฺตีนํ โย เจ น ปฏิคณฺหติ @เชิงอรรถ: ^๑ ภีโยโส มตฺตายาติปิ ปาโ ฯ ^๒ โป. ยุ. โย เว ฯ ^๓ สี. ม. จีธ อปคตํ ฯ @ยุ. จีธาปคตํ ฯ ^๔ สี. โกนีธ ฯ ^๕ โป. ม. โสว ฯ โกปนฺตโร โทสครุ ส ^๑- เวรํ ปฏิมุจฺจติ ตํ เวรํ นาภินนฺทามิ ปฏิคฺคณฺหามิ โวจฺจยนฺติ ฯ ฉฏฺ สทฺธาสุตฺตํ [๑๑๒] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข สมฺพหุลา สตุลฺลปกายิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๑๑๓] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สทฺธา ทุติยา ปุริสสฺส โหติ โน เจ อสฺสทฺธิยมวติฏฺติ ยโส จ กิตฺตี จ ตตฺวสฺส โหติ ^๒- สคฺคญฺจ โส คจฺฉติ สรีรํ ปหายาติ ฯ โกธํ ชเห วิปฺปชเหยฺย มานํ สญฺโชนํ สพฺพมติกฺกเมยฺย ตํ นามรูปสฺมิมสชฺชมานํ อกิญฺจนํ นานุปตนฺติ สงฺคาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. ยํ ฯ ^๒ สี. ยโต สา จ กิตฺตี จ ตํ ตสฺส โหตีติปิ วตํ ตสฺส โหตีติปิ @ปาโ ฯ [๑๑๔] ปมาทมนุยุญฺชนฺติ พาลา ทุมฺเมธิโน ชนา อปฺปมาทญฺจ เมธาวี ธนํ เสฏฺว รกฺขติ มา ปมาทมนุยุญฺเชถ มา กามรติสนฺถวํ อปฺปมตฺโต หิ ฌายนฺโต ปปฺโปติ ปรมํ สุขนฺติ ฯ สตฺตมํ สมยสุตฺตํ [๑๑๕] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ มหาวเน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สพฺเพเหว อรหนฺเตหิ ฯ ทสหิ จ โลกธาตูหิ เทวตา เยภุยฺเยน สนฺนิปติตา โหนฺติ ภควนฺตํ ทสฺสนาย ภิกฺขุสงฺฆญฺจ ฯ [๑๑๖] อถ โข จตุนฺนํ สุทฺธาวาสกายิกานํ เทวานํ เอตทโหสิ อยํ โข ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ มหาวเน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปญฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สพฺเพเหว อรหนฺเตหิ ทสหิ จ โลกธาตูหิ เทวตา เยภุยฺเยน สนฺนิปติตา โหนฺติ ภควนฺตํ ทสฺสนาย ภิกฺขุสงฺฆญฺจ ยนฺนูน มยมฺปิ เยน ภควา เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต สนฺติเก ปจฺเจกคาถา ภาเสยฺยามาติ ฯ [๑๑๗] อถ โข ตา เทวตา เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมฺมิญฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมฺมิญฺเชยฺย เอวเมว สุทฺธาวาเสสุ เทเวสุ อนฺตรหิตา ภควโต ปุรโต ปาตุรหํสุ ฯ อถ โข ตา เทวตา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๑๑๘] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ มหาสมโย ปวนสฺมึ เทวกายา สมาคตา อาคตมฺห อิมํ ธมฺมสมยํ ทกฺขิตาเยว อปราชิตสงฺฆนฺติ ฯ [๑๑๙] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ ตตฺร ภิกฺขโว สมาทหํสุ จิตฺตํ อตฺตโน อุชุกมกํสุ สารถีว เนตฺตานิ คเหตฺวา อินฺทฺริยานิ รกฺขนฺติ ปณฺฑิตาติ ฯ [๑๒๐] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ เฉตฺวา ขีลํ เฉตฺวา ปลีฆํ อินฺทขีลํ โอหจฺจมเนชา ^๑- เต จรนฺติ สุทฺธา วิมลา จกฺขุมตา สุทนฺตา สุสู นาคาติ ฯ [๑๒๑] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ เยเกจิ พุทฺธํ สรณํ คตาเส น เต คมิสฺสนฺติ อปายภูมึ ปหาย มานุสํ เทหํ เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺตีติ ฯ อฏฺมํ สกลิกสุตฺตํ [๑๒๒] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อูหจฺจ อูปจฺจาติปิ เทฺว ปาา ฯ ม. อุหจฺจ ฯ มทฺทกุจฺฉิสฺมึ มิคทาเย ฯ เตน โข ปน สมเยน ภควโต ปาโท ^๑- สกลิกาย ขโต ^๒- โหติ ฯ ภูสา สุทํ ภควโต เวทนา วตฺตนฺติ สารีริกา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา ฯ ตา สุทํ ภควา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโน ฯ อถ โข ภควา จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺาเปตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปติ ปาเท ^๓- ปาทํ อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน ฯ [๑๒๓] อถ โข สตฺตสตา สตุลฺลปกายิกา เทวตาโย อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ มทฺทกุจฺฉึ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺสุ ฯ [๑๒๔] เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ นาโค วต โภ สมโณ โคตโม นาควตา จ ปนุปฺปนฺนา ^๔- สารีริกา เวทนา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโนติ ฯ [๑๒๕] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ สีโห วต โภ สมโณ โคตโม สีหวตา จ ปนุปฺปนฺนา ^๕- สารีริกา เวทนา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโนติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ปาเท ฯ ^๒ สี. สกลิกาขโต ฯ ม. สกฺขลิกาย ฯ ^๓ ปาเทนาติปิ ปาโ ฯ @^๔-๕ ม. ยุ. สมุปฺปนฺนา ฯ [๑๒๖] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ อาชานีโย วต โภ สมโณ โคตโม อาชานียวตา จ ปนุปฺปนฺนา สารีริกา เวทนา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโนติ ฯ [๑๒๗] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ นิสโภ วต โภ สมโณ โคตโม นิสภวตา จ ปนุปฺปนฺนา สารีริกา เวทนา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโนติ ฯ [๑๒๘] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ โธรโยฺห วต โภ สมโณ โคตโม โธรยฺหวตา จ ปนุปฺปนฺนา สารีริกา เวทนา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโนติ ฯ [๑๒๙] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ ทนฺโต วต โภ สมโณ โคตโม ทนฺตวตา จ ปนุปฺปนฺนา สารีริกา เวทนา ทุกฺขา ติพฺพา ขรา กฏุกา อสาตา อมนาปา สโต สมฺปชาโน อธิวาเสติ อวิหญฺมาโนติ ฯ [๑๓๐] อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ ปสฺส สมาธึ สุภาวิตํ ^๑- จิตฺตญฺจ สุวิมุตฺตํ ^๒- น จาภิณตํ ^๓- @เชิงอรรถ: ^๑ สี. กตฺถจิ สีหฬโปตฺถเก สมาธีติ ปาโ น ทิสฺสติ ฯ ม. สุภาวิโต ฯ @^๒ ยุ. วิมุตฺตํ ฯ ^๓ สี. น วา ปหิณตํ ฯ ยุ. อ. อภิณตํ ฯ น จาปณตํ ^๑- น จ สสงฺขารนิคฺคยฺห จาริตวตํ ^๒- โย เอวรูปํ ปุริสนาคํ ปุริสสีหํ ปุริสอาชานียํ ปุริสนิสภํ ปุริสโธรยฺหํ ปุริสทนฺตํ อติกฺกมิตพฺพํ มญฺเยฺย กิมญฺตฺร อทสฺสนาติ ฯ ปญฺจเวทา สตํ สมํ ตปสฺสี พฺราหฺมณา จรํ จิตฺตญฺจ เนสํ น สมฺมา วิมุตฺตํ หีนตฺตรูปา น ปารงฺคมา เตติ ^๓- ฯ ตณฺหาธิปนฺนา วตฺตสีลพทฺธา ลูขํ ตปํ วสฺสสตํ จรนฺตา จิตฺตญฺจ เยสํ น สมฺมา วิมุตฺตํ หีนตฺตรูปา น ปารงฺคมา เตติ ^๔- ฯ น มานกามสฺส ทโม อิธตฺถิ น โมนมตฺถิ อสมาหิตสฺส เอโก อรญฺเ วิหรมฺปมตฺโต น มจฺจุเธยฺยสฺส ตเรยฺย ปารนฺติ ฯ มานํ ปหาย สุสมาหิตตฺโต สุเจตโส สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโต เอโก อรญฺเ วิหรํ อปฺปมตฺโต ส มจฺจุเธยฺยสฺส ตเรยฺย ปารนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อ. อุปณตํ ฯ ^๒ ม. วาริตคตํ ฯ ^๓-๔ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ นวมํ ปมปชฺชุนฺนธีตุสุตฺตํ [๑๓๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ อถ โข โกกนทา ปชฺชุนฺนสฺส ธีตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ มหาวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๑๓๒] เอกมนฺตํ ิตา โข ^[๑]- โกกนทา ปชฺชุนฺนสฺส ธีตา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ เวสาลิวเน วิหรนฺตํ อคฺคํ สตฺตสฺส สมฺพุทฺธํ โกกนทาหมสฺมิ อภิวนฺเท โกกนทา ปชฺชุนฺนสฺส ธีตา สุตเมว ปุเร ^๒- อาสิ ธมฺโม จกฺขุมตานุพุทฺโธ สาหํทานิ สกฺขิ ชานามิ มุนิโน เทสยโต สุคตสฺส เยเกจิ อริยํ ธมฺมํ วิครหนฺตา ^๓- จรนฺติ ทุมฺเมธา อุเปนฺติ โรรุวํ โฆรํ จิรรตฺตํ ทุกฺขมนุภวนฺติ เย จ โข อริเย ธมฺเม ขนฺติยา อุปสเมน อุเปตา ปหาย มานุสํ เทหํ เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺตีติ ฯ ทสมํ ทุติยปชฺชุนฺนธีตุสุตฺตํ [๑๓๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ อถ โข จุลฺลโกกนทา ปชฺชุนฺนสฺส @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. สา เทวตา ฯ ^๒ สี. สุมวเม ปุเร ฯ ยุ. สุตเมว เม ปุเร ฯ ^๓ สี. @วิหรนฺตา ฯ ธีตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ มหาวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๑๓๔] เอกมนฺตํ ิตา โข ^[๑]- จุลฺลโกกนทา ปชฺชุนฺนสฺส ธีตา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ อิธาคมา วิชฺชุปภาสวณฺณา โกกนทา ปชฺชุนฺนสฺส ธีตา พุทฺธญฺจ ธมฺมญฺจ นมสฺสมานา คาถาวิมา ^๒- อตฺถวตี อภาสิ พหุนาปิ โข นํ วิภเชยฺยํ ปริยาเยน ตาทิโส ธมฺโม สงฺขิตฺตมตฺถํ ลปยิสฺสามิ ยาวตา เม มนสา ปริยตฺตํ ปาปํ น กยิรา วจสา มนสา กาเยน วา กิญฺจน สพฺพโลเก กาเม ปหาย สติมา สมฺปชาโน ทุกฺขํ น เสเวถ อนตฺถสญฺหิตนฺติ ฯ สตุลฺลปกายิกวคฺโค จตุตฺโถ ฯ ตสฺสุทฺทานํ สพฺภิ มจฺฉรินา สาธุ นสนฺตุชฺฌานสญฺิโน สทฺธา สมโย สกลิกํ อุโภ ปชฺชุนฺนธีตโรติ ฯ --------------- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. สา เทวตา ฯ ^๒ คาถา จิมาติปิ ปาโ ฯ อาทิตฺตวคฺโค ปญฺจโม --------- ปมํ อาทิตฺตสุตฺตํ [๑๓๕] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข อญฺตรา เทวตา อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺณา เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๑๓๖] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ อาทิตฺตสฺมึ อคารสฺมึ ยํ นีหรติ ภาชนํ ตํ ตสฺส โหติ อตฺถาย โน จ ยํ ตตฺถ ฑยฺหติ เอวมาทิตฺตโก โลโก ^๑- ชราย มรเณน จ นีหเรเถว ทาเนน ทินฺนํ โหติ สุนิพฺภตํ ทินฺนํ สุขผลํ โหติ นาทินฺนํ โหติ ตํ ตถา โจรา หรนฺติ ราชาโน อคฺคิ ฑยฺหติ นสฺสติ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. เอวมาทีปิโต โลโก ฯ เอวมาทิตฺตเก โลเกติปิ ปาเน ปน ภวิตพฺพํ ฯ อถ อนฺเตน ชหติ สรีรํ สปริคฺคหํ เอตทญฺาย เมธาวี ภุญฺเชถ จ ทเทถ จ ทตฺวา จ ^๑- ภุตฺวา จ ยถานุภาวํ อนินฺทิโต สคฺคมุเปติ านนฺติ ฯ ทุติยํ กินฺททสุตฺตํ [๑๓๗] กึทโท พลโท โหติ กึทโท โหติ วณฺณโท กึทโท สุขโท โหติ กึทโท โหติ จกฺขุโท โย ^๒- จ สพฺพทโท โหติ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ [๑๓๘] อนฺนโท พลโท โหติ วตฺถโท โหติ วณฺณโท ยานโท สุขโท โหติ ทีปโท โหติ จกฺขุโท โส จ สพฺพทโท โหติ โย ททาติ อุปสฺสยํ อมตนฺทโท จ โส โหติ โย ธมฺมมนุสาสตีติ ฯ ตติยํ อนฺนสุตฺตํ [๑๓๙] อนฺนเมวาภินนฺทนฺติ อุภเย ^๓- เทวมานุสา อถ โข ^๔- นาม โส ยกฺโข ยํ อนฺนํ นาภินนฺทตีติ ฯ [๑๔๐] เย นํ ททนฺติ สทฺธาย วิปฺปสนฺเนน เจตสา ตเมว อนฺนํ ภชติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. จกาโร นตฺถิ ฯ ^๒ ม. ยุ. โก ฯ ^๓ สี. ยุ. อุภโย ฯ ^๔ ม. ยุ. อถ โก ฯ ตสฺมา วิเนยฺย มจฺเฉรํ ทชฺชา ทานํ มลาภิภู ปุญฺานิ ปรโลกสฺมึ ปติฏฺา โหนฺติ ปาณินนฺติ ฯ จตุตฺถํ เอกมูลสุตฺตํ [๑๔๑] เอกมูลํ ทฺวิอาวฏฺฏํ ^๑- ติมลํ ปญฺจปตฺถรํ สมุทฺทํ ทฺวาทสาวฏฺฏํ ปาตาลํ อตรี อิสีติ ฯ ปญฺจมํ อโนมิยสุตฺตํ [๑๔๒] อโนมนามํ นิปุณตฺถทสฺสึ ปญฺาททํ กามาลเย อสตฺตํ ตํ ปสฺสถ สพฺพวิทุํ สุเมธํ อริเย ปเถ กมฺมานํ มเหสินฺติ ฯ ฉฏฺ อจฺฉราสุตฺตํ [๑๔๓] อจฺฉราคณสงฺฆุฏฺ ปิสาจคณเสวิตํ วนนฺตํ โมหนํ นาม กถํ ยาตฺรา ภวิสฺสตีติ ฯ [๑๔๔] อุชุโก นาม โส มคฺโค อภยา นาม สา ทิสา รโถ อกุชฺชโน นาม ธมฺมจกฺเกหิ สํยุโต หิริ ตสฺส อปาลมฺโพ สตสฺส ^๒- ปริวารณํ ธมฺมาหํ สารถึ พฺรูมิ สมฺมาทิฏฺิปุเร ชวํ ยสฺส เอตาทิสํ ยานํ อิตฺถิยา ปุริสสฺส วา ส เว เอเตน ยาเนน นิพฺพานสฺเสว สนฺติเกติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ทฺวาวฏฺฏนฺติ วา ทฺวาวทฺธนฺติ วา ปาโ ฯ ยุ. ทฺวิราวฏฺฏํ ฯ @^๒ ยุ. สตฺยสฺสาติ ทิสฺสติ ฯ สตฺตมํ วนโรปสุตฺตํ [๑๔๕] เกสํ ทิวา จ รตฺโต จ สทา ปุญฺ ปวฑฺฒติ ธมฺมฏฺา สีลสมฺปนฺนา เก ชนา สคฺคคามิโนติ ฯ [๑๔๖] อารามโรปา วนโรปา เย ชนา เสตุการกา ปปญฺจ อุทปานญฺจ เย ททนฺติ อุปสฺสยํ เตสํ ทิวา จ รตฺโต จ สทา ปุญฺ ปวฑฺฒติ ธมฺมฏฺา สีลสมฺปนฺนา เต ชนา สคฺคคามิโนติ ฯ อฏฺมํ เชตวนสุตฺตํ [๑๔๗] อิทํ หิตํ เชตวนํ อิสิสงฺฆนิเสวิตํ อาวุตฺถํ ธมฺมราเชน ปีติสญฺชนนํ มม กมฺมํ วิชฺชา จ ธมฺโม จ สีลํ ชีวิตมุตฺตมํ เอเตน มจฺจา สุชฺฌนฺติ น โคตฺเตน ธเนน วา ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโน โยนิโส วิจิเน ธมฺมํ เอวํ ตตฺถ วิสุชฺฌติ สารีปุตฺโตว ปญฺาย สีเลน อุปสเมน จ โยปิ ปารคโต ภิกฺขุ เอตาวปรโม สิยาติ ฯ นวมํ มจฺฉริสุตฺตํ [๑๔๘] เยธ มจฺฉริโน โลเก กทริยา ปริภาสกา อญฺเสํ ททมานานํ อนฺตรายกรา นรา กีทิโส ^๑- เตสํ วิปาโก สมฺปราโย จ กีทิโส ^๒- ภควนฺตํ ปุฏฺฐุมาคมฺม กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ ฯ [๑๔๙] เยธ มจฺฉริโน โลเก กทริยา ปริภาสกา อญฺเสํ ททมานานํ อนฺตรายกรา นรา นิรยํ ติรจฺฉานโยนึ ยมโลกูปปชฺชเร ^๓- สเจ เอนฺติ มนุสฺสตฺตํ ทฬิทฺเท ชายเร กุเล โจฬํ ปิณฺโฑ รตี ขิฑฺฑา ยตฺถ กิจฺเฉน ลพฺภติ ปรโต อาสึสเร พาลา ตํปิ เตสํ น ลพฺภติ ทิฏฺเ ธมฺเม ส วิปาโก สมฺปราโย ^๔- จ ทุคฺคตีติ ฯ [๑๕๐] อิติ เหตํ วิชานาม อญฺ ปุจฺฉาม โคตมํ ^๕- เยธ ลทฺธา มนุสฺสตฺตํ วทญฺู วีตมจฺฉรา ^๖- พุทฺเธ ปสนฺนา ธมฺเม จ สงฺเฆ จ ติพฺพคารวา กีทิโส เตสํ วิปาโก สมฺปราโย จ กีทิโส ภควนฺตํ ปุฏฺฐุมาคมฺม กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ ฯ [๑๕๑] เยธ ลทฺธา มนุสฺสตฺตํ วทญฺู วีตมจฺฉรา พุทฺเธ ปสนฺนา ธมฺเม จ สงฺเฆ จ ติพฺพคารวา เอเต สคฺเค ^๗- ปกาเสนฺติ ยตฺถ เต อุปปชฺชเร สเจ เอนฺติ มนุสฺสตฺตํ อฑฺเฒ อาชายเร กุเล โจฬํ ปิณฺโฑ รตี ขิฑฺฑา ยตฺถากิจฺเฉน ลพฺภติ @เชิงอรรถ: ^๑-๒ ยุ. กึทิโส ^๓ ยุ. ยมโลกมุปฺปชฺชเร ฯ ^๔ โป. ยุ. สมฺปราเย ฯ @^๕ ม. ยุ. โคตม ฯ ^๖ โป. จตฺตมจฺฉรา ฯ ^๗ โป. มคฺคา ฯ ม. สคฺคา. ฯ ปรสมฺภเตสุ โภเคสุ วสวตฺตีว โมทเร ทิฏฺเ ธมฺเม ส วิปาโก สมฺปราโย จ สุคตีติ ฯ ทสมํ ฆฏิกรสุตฺตํ [๑๕๒] อวิหํ อุปปนฺนาเส วิมุตฺตา สตฺต ภิกฺขโว ราคโทสปริกฺขีณา ติณฺณา โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ เย จ เต ^๑- อตรุํ สงฺคํ ^๒- มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํ เต หิตฺวา มานุสํ เทหํ ทิพฺพโยคํ อุปจฺจคุนฺติ ฯ อุปโก ผลคณฺโฑ ^๓- จ ปุกฺกุสาติ จ เต ตโย ภทฺทิโย ขณฺฑเทโว ^๔- จ พหุทนฺตี ^๕- จ สิงฺคิโย ^๖- เต หิตฺวา มานุสํ เทหํ ทิพฺพโยคํ อุปจฺจคุนฺติ ฯ [๑๕๓] กุสลี ^๗- ภาสสี เตสํ มารปาสปฺปหายินํ กสฺส เต ธมฺมมญฺาย อจฺฉิทุํ ภวพนฺธนนฺติ ฯ [๑๕๔] น อญฺตฺร ภควตา นาญฺตฺร ตว สาสนา ยสฺส เต ธมฺมมญฺาย อจฺฉิทุํ ภวพนฺธนํ ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌติ ตํ เต ธมฺมมิธญฺาย อจฺฉิทุํ ภวพนฺธนนฺติ ฯ [๑๕๕] คมฺภีรํ ภาสสี วาจํ ทุพฺพิชานํ สุทุพฺพุธํ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. เก จ เต ฯ ^๒ ม. ยุ. ปงฺกํ ฯ ^๓ ม. ปลคณฺโฑ ฯ ^๔ สี. ภทฺทิโก @ภทฺทเทโว ฯ ^๕ ม. ยุ. ภาหุรคฺคิ ฯ ^๖ สี. ยุ. ปิงฺคิโย ฯ ^๗ กุสลนฺติปิ ปาโ ฯ กสฺส ตฺวํ ธมฺมมญฺาย วาจํ ภาสสิ อีทิสนฺติ ฯ [๑๕๖] กุมฺภกาโร ปุเร อาสึ เวภฬิงฺเค ^๑- ฆฏีกโร มาตาเปตฺติภโร อาสึ กสฺสปสฺส อุปาสโก วิรโต เมถุนา ธมฺมา พฺรหฺมจารี นิรามิโส อหุวา เต สคาเมยฺโย อหุวา เต ปุเร สขา โสหเมเต ปชานามิ วิมุตฺเต สตฺต ภิกฺขโว ราคโทสปริกฺขีเณ ติณฺเณ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ [๑๕๗] เอวเมตํ ตทา อาสิ ยถา ภาสสิ ภคฺคว กุมฺภกาโร ปุเร อาสิ เวภฬิงฺเค ฆฏีกโร มาตาเปตฺติภโร อาสิ กสฺสปสฺส อุปาสโก วิรโต เมถุนา ธมฺมา พฺรหฺมจารี นิรามิโส อหุวา เม สคาเมยฺโย อหุวา เม ปุเร สขาติ ฯ เอวเมตํ ปุราณานํ สหายานมหุ สงฺคโม อุภินฺนํ ภาวิตตฺตานํ สรีรนฺติมธารินนฺติ ฯ อาทิตฺตวคฺโค ปญฺจโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ อาทิตฺตํ กินฺททํ อนฺนํ เอกมูลํ อโนมิยํ อจฺฉรา วนโรปเชตํ มจฺเฉเรน ฆฏีกโรติ ฯ --------------- @เชิงอรรถ: ^๑ เวหฬิงฺเคติ วา ปาโ ฯ ม. เวกฬิงฺเค ฯ ชราวคฺโค ฉฏฺโ ------ ปมํ ชราสุตฺตํ [๑๕๘] กึสุ ยาว ชรา สาธุ กึสุ สาธุ ปติฏฺิตํ กึสุ นรานํ รตนํ กึสุ โจเรหิ ทูหรนฺติ ฯ [๑๕๙] สีลํ ยาว ชรา สาธุ สทฺธา สาธุ ปติฏฺิตา ปญฺา นรานํ รตนํ ปุญฺ โจเรหิ ทูหรนฺติ ฯ ทุติยํ อชรสาสุตฺตํ [๑๖๐] กึสุ อชรสา สาธุ กึสุ สาธุ อธิฏฺิตํ กึสุ นรานํ รตนํ กึสุ โจเรหิ หาริยนฺติ ฯ [๑๖๑] สีลํ อชรสา สาธุ สทฺธา สาธุ อธิฏฺิตา ปญฺา นรานํ รตนํ ปุญฺ โจเรหิ หาริยนฺติ ฯ ตติยํ มิตฺตสุตฺตํ [๑๖๒] กึสุ ปสวโต ^๑- มิตฺตํ กึสุ มิตฺตํ สเก ฆเร กึ มิตฺตํ อตฺถชาตสฺส กึ มิตฺตํ สมฺปรายิกนฺติ ฯ [๑๖๓] สตฺโถ ปสวโต ^๒- มิตฺตํ มาตา มิตฺตํ สเก ฆเร @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ม. ปวสโต ฯ ยุ. ปถวโต ฯ ^๒ สี. ปญฺจสโต ฯ สหาโย อตฺถชาตสฺส โหติ มิตฺตํ ปุนปฺปุนํ สยํ กตานิ ปุญฺานิ ตํ มิตฺตํ สมฺปรายิกนฺติ ฯ จตุตฺถํ วตฺถุสุตฺตํ [๑๖๔] กึสุ วตฺถุ มนุสฺสานํ กึสูธ ปรมา สขา กึสุ ภูตา อุปชีวนฺติ เย ปาณา ปวึ สิตาติ ฯ [๑๖๕] ปุตฺตา วตฺถุ มนุสฺสานํ ภริยา ปรมา สขา วุฏฺึ ภูตา อุปชีวนฺติ เย ปาณา ปวึ สิตาติ ฯ ปญฺจมํ ปมชนสุตฺตํ [๑๖๖] กึสุ ชเนติ ปุริสํ กึสุ ตสฺส วิธาวติ กึสุ สํสารมาปาทิ กึสุ ตสฺส มหพฺภยนฺติ ฯ [๑๖๗] ตณฺหา ชเนติ ปุริสํ จิตฺตมสฺส วิธาวติ สตฺโต สํสารมาปาทิ ทุกฺขมสฺส มหพฺภยนฺติ ฯ ฉฏฺ ทุติยชนสุตฺตํ [๑๖๘] กึสุ ชเนติ ปุริสํ กึสุ ตสฺส วิธาวติ กึสุ สํสารมาปาทิ กิสฺมา น ปริมุจฺจตีติ ฯ [๑๖๙] ตณฺหา ชเนติ ปุริสํ จิตฺตมสฺส วิธาวติ สตฺโต สํสารมาปาทิ ทุกฺขา น ปริมุจฺจตีติ ฯ สตฺตมํ ตติยชนสุตฺตํ [๑๗๐] กึสุ ชเนติ ปุริสํ กึสุ ตสฺส วิธาวติ กึสุ สํสารมาปาทิ กึสุ ตสฺส ปรายนนฺติ ฯ [๑๗๑] ตณฺหา ชเนติ ปุริสํ จิตฺตมสฺส วิธาวติ สตฺโต สํสารมาปาทิ กมฺมํ ตสฺส ปรายนนฺติ ฯ อฏฺมํ อุปฺปถสุตฺตํ [๑๗๒] กึสุ อุปฺปโถ อกฺขาติ ^๑- กึสุ รตฺตินฺทิวกฺขโย กึ มลํ พฺรหฺมจริยสฺส กึ สินานมโนทกนฺติ ฯ [๑๗๓] ราโค อุปฺปโถ อกฺขาติ วโย รตฺตินฺทิวกฺขโย อิตฺถี มลํ พฺรหฺมจริยสฺส เอตฺถายํ สชฺชเต ปชา ตโป จ พฺรหฺมจริยญฺจ ตํ สินานมโนทกนฺติ ฯ นวมํ ทุติยสุตฺตํ [๑๗๔] กึสุ ทุติยํ ^๒- ปุริสสฺส โหติ กึสุ เจนํ ปสาสติ กิสฺส จาภิรโต มจฺโจ สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ฯ [๑๗๕] สทฺธา ทุติยา ปุริสสฺส โหติ ปญฺา เจนํ ปสาสติ นิพฺพานาภิรโต มจฺโจ สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ฯ ทสมํ กวิสุตฺตํ [๑๗๖] กึสุ นิทานํ คาถานํ กึสุ ตาสํ วิยญฺชนํ กึสุ สนฺนิสฺสิตา คาถา กึสุ คาถานมาสโยติ ฯ [๑๗๗] ฉนฺโท นิทานํ คาถานํ อกฺขรา ตาสํ วิยญฺชนํ นามสนฺนิสิตา คาถา กวิ คาถานมาสโยติ ฯ ชราวคฺโค ฉฏฺโ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ม. อกฺขาโต ฯ ^๒ โป. ม. ทุติยา ฯ ตสฺสุทฺทานํ ชรา อชรสา มิตฺตํ วตฺถุ ตีณิ ชนานิ จ อุปฺปโถ จ ทุติโย จ กวินา ปูริโต วคฺโคติ ฯ --------- อนฺธวคฺโค สตฺตโม --------- ปมํ นามสุตฺตํ [๑๗๘] กึสุ สพฺพํ อนฺธภวิ ^๑- กิสฺมา ภิยฺโย ^๒- น วิชฺชติ กิสฺสสฺส ^๓- เอกธมฺมสฺส สพฺเพว วสมนฺวคูติ ฯ [๑๗๙] นามํ สพฺพํ อนฺธภวิ นามา ภิยฺโย น วิชฺชติ นามสฺส เอกธมฺมสฺส สพฺเพว วสมนฺวคูติ ฯ ทุติยํ จิตฺตสุตฺตํ [๑๘๐] เกนสฺสุ นียติ โลโก เกนสฺสุ ปริกิสฺสติ ^๔- กิสฺสสฺส เอกธมฺมสฺส สพฺเพว วสมนฺวคูติ ฯ [๑๘๑] จิตฺเตน นียติ โลโก จิตฺเตน ปริกิสฺสติ จิตฺตสฺส เอกธมฺมสฺส สพฺเพว วสมนฺวคูติ ฯ ตติยํ ตณฺหาสุตฺตํ [๑๘๒] เกนสฺสุ นียติ โลโก เกนสฺสุ ปริกิสฺสติ กิสฺสสฺส เอกธมฺมสฺส สพฺเพว วสมนฺวคูติ ฯ [๑๘๓] ตณฺหาย นียติ โลโก ตณฺหาย ปริกิสฺสติ ตณฺหาย เอกธมฺมสฺส สพฺเพว วสมนฺวคูติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อฏฺภวิ ฯ ยุ. อทฺธภวิ ฯ อ. อนฺทภวีติปิ อนฺธภวีติปิ ปาโ ฯ @^๒ ภีโยติปิปาโ ฯ ^๓ สพฺพตฺถ กิสฺสสฺสุ ฯ ^๔ โป. ม. ปริกสฺสติ ฯ จตุตฺถํ สญฺโชนสุตฺตํ [๑๘๔] กึสุ สญฺโชโน โลโก กึสุ ตสฺส วิจารณํ กิสฺสสฺส วิปฺปหาเนน นิพฺพานํ อิติ วุจฺจตีติ ฯ [๑๘๕] นนฺทิสญฺโชโน โลโก วิตกฺกสฺส วิจารณํ ตณฺหาย วิปฺปหาเนน นิพฺพานํ อิติ วุจฺจตีติ ฯ ปญฺจมํ พนฺธนสุตฺตํ [๑๘๖] กึสุ สมฺพนฺธโน โลโก กึสุ ตสฺส วิจารณํ กิสฺสสฺส วิปฺปหาเนน สพฺพํ ฉินฺทติ พนฺธนนฺติ ฯ [๑๘๗] นนฺทิสมฺพนฺธโน โลโก วิตกฺกสฺส วิจารณํ ตณฺหาย วิปฺปหาเนน สพฺพํ ฉินฺทติ พนฺธนนฺติ ฯ ฉฏฺ อพฺภาหตสุตฺตํ [๑๘๘] เกนสฺสุพฺภาหโต โลโก เกนสฺสุ ปริวาริโต เกน สลฺเลน โอติณฺโณ กิสฺส ธูปายิโต ^๑- สทาติ ฯ [๑๘๙] มจฺจุนาพฺภาหโต โลโก ชราย ปริวาริโต ตณฺหาสลฺเลน โอติณฺโณ อิจฺฉาธูปายิโต สทาติ ฯ สตฺตมํ อุฑฺฑิตสุตฺตํ [๑๙๐] เกนสฺสุ อุฑฺฑิโต โลโก เกนสฺสุ ปริวาริโต เกนสฺสุ ปิหิโต โลโก กิสฺมึ โลโก ปติฏฺิโตติ ฯ [๑๙๑] ตณฺหาย อุฑฺฑิโต โลโก ชราย ปริวาริโต มจฺจุนา ปิหิโต โลโก ทุกฺเข โลโก ปติฏฺิโตติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สิ. กิสฺสา ธูมายิโต ฯ อฏฺมํ ปิหิตสุตฺตํ [๑๙๒] เกนสฺสุ ปิหิโต โลโก กิสฺมึ โลโก ปติฏฺิโต เกนสฺสุ อุฑฺฑิโต โลโก เกนสฺสุ ปริวาริโตติ ฯ [๑๙๓] มจฺจุนา ปิหิโต โลโก ทุกฺเข โลโก ปติฏฺิโต ตณฺหาย อุฑฺฑิโต โลโก ชราย ปริวาริโตติ ฯ นวมํ อิจฺฉาสุตฺตํ [๑๙๔] เกนสฺสุ พชฺฌติ โลโก กิสฺส วินยาย มุจฺจติ กิสฺสสฺส ^๑- วิปฺปหาเนน สพฺพํ ฉินฺทติ พนฺธนนฺติ ฯ [๑๙๕] อิจฺฉาย พชฺฌติ โลโก อิจฺฉาวินยาย มุจฺจติ อิจฺฉาย วิปฺปหาเนน สพฺพํ ฉินฺทติ พนฺธนนฺติ ฯ ทสมํ โลกสุตฺตํ [๑๙๖] กิสฺมึ โลโก สมุปฺปนฺโน กิสฺมึ กุพฺพติ สนฺถวํ กิสฺส โลโก อุปาทาย กิสฺมึ โลโก วิหญฺตีติ ฯ [๑๙๗] ฉสุ โลโก สมุปฺปนฺโน ฉสุ กุพฺพติ สนฺถวํ ฉนฺนเมว อุปาทาย ฉสุ โลโก วิหญฺตีติ ฯ อนฺธวคฺโค สตฺตโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ นามํ จิตฺตญฺจ ตณฺหา จ สญฺโชนญฺจ พนฺธนา อพฺภาหตุฑฺฑิโต ปิหิโต อิจฺฉา โลเกน เต ทสาติ ฯ -------- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. กิสฺสสฺสุ ฯ ฆตฺวาวคฺโค ^๑- อฏฺโม ------ ปมํ ฆตฺวาสุตฺตํ [๑๙๘] เอกมนฺตํ ิตา โข สา เทวตา ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ กึสุ ฆตฺวา ^๒- สุขํ เสติ กึสุ ฆตฺวา น โสจติ กิสฺสสฺส เอกธมฺมสฺส วธํ โรเจสิ โคตมาติ ฯ [๑๙๙] โกธํ ฆตฺวา สุขํ เสติ โกธํ ฆตฺวา น โสจติ โกธสฺส วิสมูลสฺส มธุรคฺคสฺส เทวเต วธํ อริยา ปสํสนฺติ ตญฺหิ ฆตฺวา น โสจตีติ ฯ ทุติยํ รถสุตฺตํ [๒๐๐] กึสุ รถสฺส ปญฺาณํ กึสุ ปญฺาณมคฺคิโน กึสุ รฏฺสฺส ปญฺาณํ กึสุ ปญฺาณมิตฺถิยาติ ฯ [๒๐๑] ธโช รถสฺส ปญฺาณํ ธูโม ปญฺาณมคฺคิโน ราชา รฏฺสฺส ปญฺาณํ ภตฺตา ปญฺาณมิตฺถิยาติ ฯ ตติยํ วิตฺตสุตฺตํ [๒๐๒] กึสูธ วิตฺตํ ปุริสสฺส เสฏฺ กึสุ สุจิณฺโณ ^๓- สุขมาวหาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. เฉตฺวาวคฺโค ฯ ^๒ สี. ฌตฺวา ฯ ยุ. เฉตฺวา ฯ ^๓ สุจิณฺณนฺติปิ @ปาเน ภวิตพฺพํ ฯ กึสุ หเว สาธุตรํ รสานํ กถํชีวี ^๑- ชีวิตมาหุ เสฏฺนฺติ ฯ [๒๐๓] สทฺธีธ วิตฺตํ ปุริสสฺส เสฏฺ ธมฺโม สุจิณฺโณ สุขมาวหาติ สจฺจํ หเว สาธุตรํ รสานํ ปญฺาชีวี ชีวิตมาหุ เสฏฺนฺติ ฯ จตุตฺถํ วุฏฺิสุตฺตํ [๒๐๔] กึสุ อุปฺปตตํ เสฏฺ กึสุ นิปตตํ วรํ กึสุ ปวชมานานํ กึสุ ปวทตํ วรนฺติ ฯ [๒๐๕] พีชํ อุปฺปตตํ เสฏฺ วุฏฺิ นิปตตํ วรา คาโว ปวชมานานํ ปุตฺโต ปวทตํ วโรติ ฯ [๒๐๖] วิชฺชา อุปฺปตตํ เสฏฺา อวิชฺชา นิปตตํ วรา สงฺโฆ ปวชมานานํ พุทฺโธ ปวทตํ วโรติ ฯ ปญฺจมํ ภีตสุตฺตํ [๒๐๗] กึสูธ ภีตา ชนตา อเนกา มคฺโควเนกายตนปฺปวุตฺโต ปุจฺฉามิ ตํ โคตม ภูริปญฺ กิสฺมึ ิโต ปรโลกํ น ภาเยติ ฯ [๒๐๘] วาจํ มนญฺจ ปณิธาย สมฺมา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. กึสุ ชีวี ฯ กาเยน ปาปานิ อกุพฺพมาโน พหุนฺนปานํ ฆรมาวสนฺโต สทฺโธ มุทู สํวิภาคี วทญฺู เอเตสุ ธมฺเมสุ ิโต จตูสุ ธมฺเม ิโต ปรโลกํ น ภาเยติ ฯ ฉฏฺ นชีรติสุตฺตํ [๒๐๙] กึสุ ^๑- ชีรติ กึ น ชีรติ กึสุ อุปฺปโถติ วุจฺจติ กึสุ ธมฺมานํ ปริปนฺโถ กึสุ รตฺตินฺทิวกฺขโย กึ มลํ พฺรหฺมจริยสฺส กึ สินานมโนทกํ กติ โลกสฺมิ ฉิทฺทานิ ยตฺถ จิตฺตํ น ติฏฺติ ภควนฺตํ ^๒- ปุฏฺฐุมาคมฺม กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ ฯ [๒๑๐] รูปํ ชีรติ มจฺจานํ นามโคตฺตํ น ชีรติ ............... ราโค อุปฺปโถติ วุจฺจติ โลโภ ธมฺมานํ ปริปนฺโถ วโย รตฺตินฺทิวกฺขโย อิตฺถี มลํ พฺรหฺมจริยสฺส เอตฺถายํ สชฺชเต ปชา ตโป จ พฺรหฺมจริยญฺจ ตํ สินานมโนทกํ ฉ โลกสฺมิ ฉิทฺทานิ ยตฺถ จิตฺตํ ^๓- น ติฏฺติ อาลสฺยญฺจ ปมาโท จ อนุฏฺานมสํยโม นิทฺทา ตนฺที จ เต ฉิทฺเท สพฺพโส ตํ วิวชฺชเยติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. ยุ. กึ ฯ ^๒ โป. ยุ. ภวนฺตํ ฯ ^๓ ม. วิตฺตํ ฯ สตฺตมํ อิสฺสรสุตฺตํ [๒๑๑] กึสุ อิสฺสริยํ โลเก กึสุ ภณฺฑานมุตฺตมํ กึสุ สตฺถมลํ ^๑- โลเก กึสุ โลกสฺมิมพฺพุทํ กึสุ หรนฺตํ วาเรนฺติ หรนฺโต ^๒- ปน โก ปิโย กึสุ ปุนปฺปุนายนฺตํ อภินนฺทนฺติ ปณฺฑิตาติ ฯ [๒๑๒] วโส ^๓- อิสฺสริยํ โลเก อิตฺถี ภณฺฑานมุตฺตมํ โกโธ สตฺถมลํ โลเก โจรา โลกสฺมิมพฺพุทา โจรํ หรนฺตํ วาเรนฺติ หรนฺโต สมโณ ปิโย สมณํ ปุนปฺปุนายนฺตํ อภินนฺทนฺติ ปณฺฑิตาติ ฯ อฏฺมํ กามสุตฺตํ [๒๑๓] กิมตฺถกาโม น ทเท กึ มจฺโจ น ปริจฺจเช กึสุ มุญฺเจยฺย กลฺยาณึ ปาปิกญฺจ น โมจเยติ ฯ [๒๑๔] อตฺตานํ น ทเท โปโส อตฺตานํ น ปริจฺจเช วาจํ มุญฺเจยฺย กลฺยาณึ ปาปิกญฺจ น โมจเยติ ฯ นวมํ ปาเถยฺยสุตฺตํ [๒๑๕] กึสุ พนฺธติ ปาเถยฺยํ กึสุ โภคานมาสโย กึสุ นรํ ปริกสฺสติ กึสุ โลกสฺมิ ทุชฺชหํ กิสฺมึ พทฺธา ปุถู สตฺตา ปาเสน สกุณี ยถาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. สตฺถมลนฺติปิ สตฺถามลนฺติปิ ปาโ ฯ ^๒ สี. หเรนฺตํ ... หเรนฺโต ฯ @^๓ สี. วโย ฯ [๒๑๖] สทฺธา พนฺธติ ปาเถยฺยํ สิริ โภคานมาสโย อิจฺฉา นรํ ปริกสฺสติ อิจฺฉา โลกสฺมิ ทุชฺชหา อิจฺฉาพทฺธา ปุถู สตฺตา ปาเสน สกุณี ยถาติ ฯ ทสมํ ปชฺโชตสุตฺตํ [๒๑๗] กึสุ โลกสฺมิ ปชฺโชโต กึสุ โลกสฺมิ ชาคโร กึสุ กมฺเม สชีวานํ กึสุ จสฺส อิริยาปโถ กึสุ อลสํ อนลสญฺจ มาตา ปุตฺตํว โปสติ กึสุ ภูตา อุปชีวนฺติ เย ปาณา ปวึ สิตาติ ฯ [๒๑๘] ปญฺา โลกสฺมิ ปชฺโชโต สติ โลกสฺมิ ชาคโร คาโว กมฺเม สชีวานํ สีตสฺส อิริยาปโถ วุฏฺิ อลสํ อนลสญฺจ ^๑- มาตา ปุตฺตํว โปสติ วุฏฺึ ภูตา อุปชีวนฺติ เย ปาณา ปวึ สิตาติ ฯ เอกาทสมํ อรณสุตฺตํ [๒๑๙] เกสูธ อรณา โลเก เกสํ วุสิตํ น นสฺสติ เกธ อิจฺฉํ ^๒- ปริชานนฺติ เกสํ โภชิสิยํ สทา กึสุ มาตา ปิตา ภาตา วนฺทนฺติ นํ ปติฏฺิตํ กึสุ อิธ ชาติหีนํ อภิวาเทนฺติ ขตฺติยาติ ฯ [๒๒๐] สมณีธ อรณา โลเก สมณานํ วุสิตํ น นสฺสติ สมณา อิจฺฉํ ปริชานนฺติ สมณานํ โภชิสิยํ สทา @เชิงอรรถ: ^๑ สี. วิตฺตมาลสฺยานาลสฺยํ ฯ ^๒ อิจฺฉาติ วา ปาโ ฯ สมณํ มาตา ปิตา ภาตา วนฺทนฺติ นํ ปติฏฺิตํ สมณีธ ชาติหีนํ อภิวาเทนฺติ ขตฺติยาติ ฯ ฆตฺวาวคฺโค อฏฺโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ ฆตฺวา รถญฺจ วิตฺตญฺจ วุฏฺิ ภีตา นชีรติ อิสฺสรํ กามปาเถยฺยํ ปชฺโชโต อรเณน จาติ ฯ เทวตาสํยุตฺตํ สมตฺตํ ฯ --------- เทวปุตฺตสํยุตฺตํ ปโม วคฺโค ------ ปมํ ปมกสฺสปสุตฺตํ [๒๒๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข กสฺสโป เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข กสฺสโป เทวปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ ภิกฺขุํ ภควา ปกาเสสิ โน จ ภิกฺขุโน อนุสาสนฺติ ^๑- ฯ เตน หิ กสฺสป ตญฺเเวตฺถ ปฏิภาตูติ ฯ [๒๒๒] สุภาสิตสฺส สิกฺเขถ สมณุปาสนสฺส จ เอกาสนสฺส จ รโห จิตฺตวูปสมสฺส จาติ อิทมโวจ กสฺสโป เทวปุตฺโต สมนุญฺโ สตฺถา อโหสิ ฯ อถ โข กสฺสโป เทวปุตฺโต สมนุญฺโ เม สตฺถาติ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ ทุติยํ ทุติยกสฺสปสุตฺตํ [๒๒๓] สาวตฺถิยํ อาราเม ... เอกมนฺตํ ิโต โข กสฺสโป เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อนุสาสนินฺติปิ อนุสาสินินฺติปิ ปาโ ฯ ภิกฺขุ สิยา ฌายิ วิมุตฺตจิตฺโต อากงฺเข เว ^๑- หทยสฺสานุปตฺตึ โลกสฺส ตฺวา อุทยพฺยญฺจ สุเจตโส อนิสฺสิโต ^๒- ตทานิสํ โสติ ฯ ตติยํ มาฆสุตฺตํ [๒๒๔] สาวตฺถิยํ อาราเม ... อถ โข มาโฆ เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๒๕] เอกมนฺตํ ิโต โข มาโฆ เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ กึสุ ฆตฺวา สุขํ เสติ กึสุ ฆตฺวา น โสจติ กิสฺสสฺส เอกธมฺมสฺส วธํ โรเจสิ โคตมาติ ฯ [๒๒๖] โกธํ ฆตฺวา สุขํ เสติ โกธํ ฆตฺวา น โสจติ โกธสฺส วิสมูลสฺส มธุรคฺคสฺส วตฺรภู วธํ อริยา ปสํสนฺติ ตญฺหิ ฆตฺวา น โสจตีติ ฯ จตุตฺถํ มาคธสุตฺตํ [๒๒๗] เอกมนฺตํ ิโต โข มาคโธ ^๓- เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยุ. จ ฯ ม. เจ ฯ ^๒ สี. ยุ. อสิโต ฯ ^๓ สี. มาโฆ ฯ กติ โลกสฺมิ ปชฺโชตา เยหิ โลโก ปกาสติ ภควนฺตํ ปุฏฺฐุมาคมฺม กถํ ชาเนมุ ตํ มยนฺติ ฯ [๒๒๘] จตฺตาโร โลเก ปชฺโชตา ปญฺจเมตฺถ น วิชฺชติ ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ รตฺติมาภาติ จนฺทิมา อถ อคฺคิ ทิวารตฺตึ ตตฺถ ตตฺถ ปกาสติ สมฺพุทฺโธ ตปตํ เสฏฺโ เอสา อาภา อนุตฺตราติ ฯ ปญฺจมํ ทามลิสุตฺตํ [๒๒๙] สาวตฺถิยํ อาราเม ... อถ โข ทามลิ ^๑- เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๓๐] เอกมนฺตํ ิโต โข ทามลิ เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ กรณียเมตํ ^๒- พฺราหฺมเณน ปธานมกิลาสุนา กามานํ วิปฺปหาเนน น เตนาสึสเต ภวนฺติ ฯ [๒๓๑] นตฺถิ กิจฺจํ พฺราหฺมณสฺส ^๓- [ทามลีติ ภควา] กตกิจฺโจ หิ ^๔- พฺราหฺมโณ ยาว น คาธํ ลภติ นทีสุ อายูหติ สพฺพคตฺเตภิ ชนฺตุ คาธญฺจ ลทฺธาน ถเล ิโต โส @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ทามโล ฯ ^๒ ยุ. กรณิยเมตฺถ ฯ ^๓ สี. พฺราหฺมณสฺส นตฺถิ กิจฺจสฺสาติปิ @ปาโ ฯ ^๔ ม. ติ ฯ นายูหติ ปารคโต หิ โหติ ^๑- เอสูปมา ทามลิ พฺราหฺมณสฺส ขีณาสวสฺส นิปกสฺส ฌายิโน ปปฺปุยฺย ชาติมรณสฺส อนฺตํ นายูหติ ปารคโต หิ โหตีติ ฯ ฉฏฺ กามทสุตฺตํ [๒๓๒] เอกมนฺตํ ิโต โข กามโท เทวปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ ทุกฺกรํ ภควา สุทุกฺกรํ ภควาติ ฯ ทุกฺกรํ วาปิ กโรนฺติ [กามทาติ ภควา] เสกฺขสีลสมาหิตา ^๒- ิตตฺตา อนคาริยุเปตสฺส ตุฏฺิ โหติ สุขาวหาติ ฯ [๒๓๓] ทุลฺลภา ภควา ยทิทํ ตุฏฺีติ ฯ ทุลฺลภํ วาปิ ลภนฺติ [กามทาติ ภควา] จิตฺตวูปสเม รตา เยสํ ทิวา จ รตฺโต จ ภาวนาย รโต มโนติ ฯ [๒๓๔] ทุสฺสมาทหํ ภควา ยทิทํ จิตฺตนฺติ ฯ ทุสฺสมาทหํ วาปิ สมาทหนฺติ [กามทาติ ภควา] อินฺทฺริยูปสเม รตา เต เฉตฺวา มจฺจุโน ชาลํ อริยา คจฺฉนฺติ กามทาติ ฯ [๒๓๕] ทุคฺคโม ภควา วิสโม มคฺโคติ ฯ ทุคฺคเม วิสเม วาปิ อริยา คจฺฉนฺติ กามท อนริยา วิสเม มคฺเค ปปตนฺติ อวํสิรา อริยานํ สโม มคฺโค อริยา หิ วิสเม สมาติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. โสว ฯ ยุ. โสติ ฯ ^๒ โป. ม. ยุ. เสขาสีลสมาหิตา ฯ สตฺตมํ ปญฺจาลจณฺฑสุตฺตํ [๒๓๖] เอกมนฺตํ ิโต โข ปญฺจาลจณฺโฑ เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สมฺพาเธ วต โอกาสํ อวินฺทิ ภูริเมธโส โย ฌานมพุทฺธิ พุทฺโธ ^๑- ปฏิลีนนิสโภ มุนีติ ฯ [๒๓๗] สมฺพาเธปิ จ ติฏฺนฺติ ^๒- [ปญฺจาลจณฺฑาติ ภควา] ธมฺมํ นิพฺพานปตฺติยา เย สตึ ปจฺจลตฺถํสุ สมฺมา เต สุสมาหิตาติ ฯ อฏฺมํ ตายนสุตฺตํ [๒๓๘] อถ โข ตายโน เทวปุตฺโต ปุราณติตฺถกโร อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๓๙] เอกมนฺตํ ิโต โข ตายโน เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม กาเม ปนูท พฺราหฺมณ นปฺปหาย มุนิ กาเม เนกตฺตมุปปชฺชติ กยิรา เจ กยิราเถนํ ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเม สิถิโล หิ ปริพฺพาโช ภิยฺโย อากิรเต รชํ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ฌานมพุทฺธาพุทฺโธ ฯ ^๒ สี. ยุ. วาปิ วินฺทนฺติ ฯ อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโย ปจฺฉา ตปฺปติ ทุกฺกฏํ กตญฺจ สุกตํ เสยฺโย ยํ กตฺวา นานุตปฺปติ กุโส ยถา ทุคฺคหิโต หตฺถเมวานุกนฺตติ สามญฺ ทุปฺปรามฏฺ นิรยายูปกฑฺฒติ ยงฺกิญฺจิ สิถิลํ กมฺมํ สงฺกิลิฏฺญฺจ ยํ วตํ สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ น ตํ โหติ มหปฺผลนฺติ ฯ อิทมโวจ ตายโน เทวปุตฺโต อิทํ วตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ [๒๔๐] อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ อิมํ ภิกฺขเว รตฺตึ ตายโน นาม เทวปุตฺโต ปุราณติตฺถกโร อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ เอกมนฺตํ ิโต โข ตายโน เทวปุตฺโต มม สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ ฉินฺท โสตํ ปรกฺกมฺม กาเม ปนูท พฺราหฺมณ นปฺปหาย มุนิ กาเม เนกตฺตมุปปชฺชติ กยิรา เจ กยิราเถนํ ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเม สิถิโล หิ ปริพฺพาโช ภิยฺโย อากิรเต รชํ อกตํ ทุกฺกฏํ เสยฺโย ปจฺฉา ตปฺปติ ทุกฺกฏํ กตญฺจ สุกตํ เสยฺโย ยํ กตฺวา นานุตปฺปติ กุโส ยถา ทุคฺคหิโต หตฺถเมวานุกนฺตติ สามญฺ ทุปฺปรามฏฺ นิรยายูปกฑฺฒติ ยงฺกิญฺจิ สิถิลํ กมฺมํ สงฺกิลิฏฺญฺจ ยํ วตํ สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ น ตํ โหติ มหปฺผลนฺติ ฯ อิทมโวจ ภิกฺขเว ตายโน เทวปุตฺโต อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายิ อุคฺคณฺหาถ ภิกฺขเว ตายนคาถา ปริยาปุณาถ ภิกฺขเว ตายนคาถา ธาเรถ ภิกฺขเว ตายนคาถา อตฺถสญฺหิตา ภิกฺขเว ตายนคาถา อาทิพฺรหฺมจริยกาติ ฯ นวมํ จนฺทิมสุตฺตํ [๒๔๑] สาวตฺถิยํ วิหรติ ... เตน โข ปน สมเยน จนฺทิมา เทวปุตฺโต ราหุนา อสุรินฺเทน คหิโต โหติ ฯ อถ โข จนฺทิมา เทวปุตฺโต ภควนฺตํ อนุสฺสรมาโน ตายํ เวลายํ อิมํ คาถํ อภาสิ นโม เต พุทฺธวีรตฺถุ วิปฺปมุตฺโตสิ สพฺพธิ สมฺพาธปฏิปนฺโนสฺมิ ตสฺส เม สรณํ ภวาติ ฯ [๒๔๒] อถ โข ภควา จนฺทิมํ เทวปุตฺตํ อารพฺภ ราหุํ อสุรินฺทํ คาถาย อชฺฌภาสิ ตถาคตํ อรหนฺตํ จนฺทิมา สรณํ คโต ราหุ จนฺทํ ปมุญฺจสฺสุ พุทฺธา โลกานุกมฺปกาติ ฯ [๒๔๓] อถ โข ราหุ อสุรินฺโท จนฺทิมํ เทวปุตฺตํ มุญฺจิตฺวา ตรมานรูโป เยน เวปจิตฺติ อสุรินฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สํวิคฺโค โลมหฏฺชาโต เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๔๔] เอกมนฺตํ ิตํ โข ราหุํ อสุรินฺทํ เวปจิตฺติ อสุรินฺโท คาถาย อชฺฌภาสิ กินฺนุ สนฺตรมาโนว ราหุ จนฺทํ ปมุญฺจสิ สํวิคฺครูโป อาคมฺม กินฺนุ ภีโตว ติฏฺสีติ ฯ [๒๔๕] สตฺตธา เม ผเล มุทฺธา ชีวนฺโต น สุขํ ลเภ พุทฺธคาถาภิคีโตมฺหิ ^๑- โน เจ มุญฺเจยฺย จนฺทิมนฺติ ฯ ทสมํ สุริยสุตฺตํ [๒๔๖] เตน โข ปน สมเยน สุริโย เทวปุตฺโต ราหุนา อสุรินฺเทน คหิโต โหติ ฯ อถ โข สุริโย เทวปุตฺโต ภควนฺตํ อนุสฺสรมาโน ตายํ เวลายํ อิมํ คาถํ อภาสิ นโม เต พุทฺธวีรตฺถุ วิปฺปมุตฺโตสิ สพฺพธิ สมฺพาธปฏิปนฺโนสฺมิ ตสฺส เม สรณํ ภวาติ ฯ [๒๔๗] อถ โข ภควา สุริยํ เทวปุตฺตํ อารพฺภ ราหุํ อสุรินฺทํ คาถาย อชฺฌภาสิ ตถาคตํ อรหนฺตํ สุริโย สรณํ คโต ราหุ สุริยํ ปมุญฺจสฺสุ พุทฺธา โลกานุกมฺปกา โย อนฺธกาเร ตมสี ปภงฺกโร เวโรจโน มณฺฑลิ อุคฺคเตโช @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. พุทฺธคาถาภิหีโตมฺหิ ฯ มา ราหุ คิลี จรมนฺตลิกฺเข ปชํ มม ราหุ ปมุญฺจ สุริยนฺติ ฯ [๒๔๘] อถ โข ราหุ อสุรินฺโท สุริยํ เทวปุตฺตํ มุญฺจิตฺวา ตรมานรูโป เยน เวปจิตฺติ อสุรินฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา สํวิคฺโค โลมหฏฺชาโต เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๔๙] เอกมนฺตํ ิตํ โข ราหุํ อสุรินฺทํ เวปจิตฺติ อสุรินฺโท คาถาย อชฺฌภาสิ กินฺนุ สนฺตรมาโนว ราหุ สุริยํ ปมุญฺจสิ สํวิคฺครูโป อาคมฺม กินฺนุ ภีโตว ติฏฺสีติ ฯ [๒๕๐] สตฺตธา เม ผเล มุทฺธา ชีวนฺโต น สุขํ ลเภ พุทฺธคาถาภิคีโตมฺหิ โน เจ มุญฺเจยฺย สุริยนฺติ ฯ ปโม วคฺโค ฯ ตสฺสุทฺทานํ เทฺว กสฺสปา จ มาโฆ จ มาคโธ ทามลิ กามโท ปญฺจาลจณฺโฑ จ ตายโน จนฺทิมสุริเยน เต ทสาติ ฯ --------- อนาถปิณฺฑิกวคฺโค ทุติโย ---- ปมํ จนฺทิมสสุตฺตํ [๒๕๑] สาวตฺถิยํ อาราเม ... อถ โข จนฺทิมโส เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๕๒] เอกมนฺตํ ิโต โข จนฺทิมโส เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ เต หิ โสตฺถึ คมิสฺสนฺติ กจฺเฉวามกเส มคา ฌานานิ อุปสมฺปชฺช เอโกทินิปกา สตาติ ฯ [๒๕๓] เต หิ ปารํ คมิสฺสนฺติ เฉตฺวา ชาลญฺจ ^๑- อมฺพุโช ฌานานิ อุปสมฺปชฺช อปฺปมตฺตา รณญฺชหาติ ฯ ทุติยํ เวณฺฑุสุตฺตํ [๒๕๔] เอกมนฺตํ ิโต โข เวณฺฑุ เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สุขิตา วต เต มนุชา สุคตํ ปยิรุปาสิย ยุญฺช ^๒- โคตมสาสเน อปฺปมตฺตานุสิกฺขเรติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. ยุ. ชาลํว ฯ ^๒ สี. ยชฺช ฯ ม. ยุญฺชํ ฯ [๒๕๕] เย เม วุตฺเต สตฺถิปเท [เวณฺฑูติ ภควา] อนุสิกฺขนฺติ ฌายิโน กาเล เต อปฺปมชฺชนฺตา น มจฺจุวสคา ^๑- สิยุนฺติ ฯ ตติยํ ทีฆลฏฺิสุตฺตํ [๒๕๖] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ อถ โข ทีฆลฏฺิ เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เวฬุวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๕๗] เอกมนฺตํ ิโต โข ทีฆลฏฺิ เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ ^๒- ภิกฺขุ สิยา ฌายิ วิมุตฺตจิตฺโต อากงฺเข เว ^๓- หทยสฺสานุปตฺตึ โลกสฺส ตฺวา อุทยพฺพยญฺจ สุเจตโส อนิสฺสิโต ตทานิสํโสติ ฯ จตุตฺถํ นนฺทนสุตฺตํ [๒๕๘] เอกมนฺตํ ิโต โข นนฺทโน เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ ปุจฺฉามิ ตํ โคตม ภูริปญฺ อนาวฏํ ภควโต าณทสฺสนํ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ยุ. มจฺจุวสงฺคา ฯ ^๒ สี. ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ ฯ ^๓ ม. เจ. ฯ ยุ. จ. ฯ กถํวิธํ สีลวนฺตํ วทนฺติ กถํวิธํ ปญฺวนฺตํ วทนฺติ กถํวิโธ ^๑- ทุกฺขมติจฺจ อิริยติ กถํวิธํ เทวตา ปูชยนฺตีติ ฯ [๒๕๙] โย สีลวา ปญฺวา ภาวิตตฺโต สมาหิโต ฌานรโต ^๒- สตีมา สพฺพสฺส โสกา วิคตา ปหีนา ขีณาสโว อนฺติมเทหธารี ตถาวิธํ สีลวนฺตํ วทนฺติ ตถาวิธํ ปญฺวนฺตํ วทนฺติ ตถาวิโธ ทุกฺขมติจฺจ อิริยติ ตถาวิธํ เทวตา ปูชยนฺตีติ ฯ ปญฺจมํ จนฺทนสุตฺตํ [๒๖๐] เอกมนฺตํ ิโต โข จนฺทโน เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ กถํสุ ^๓- ตรติ โอฆํ รตฺตินฺทิวมตนฺทิโต อปฺปติฏฺเ อนาลมฺเพ โก คมฺภีเร น สีทตีติ ฯ [๒๖๑] สพฺพทา สีลสมฺปนฺโน ปญฺวา สุสมาหิโต อารทฺธวิริโย ปหิตตฺโต โอฆํ ตรติ ทุตฺตรํ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. กถํวิธํ ฯ ^๒ สี. ฌานปติ ฯ ^๓ สี. โกสูธ ฯ วิรโต กามสญฺาย รูปสญฺโชนาติโต ^๑- นนฺทิภวปริกฺขีโณ ^๒- โส คมฺภีเร น สีทตีติ ฯ ฉฏฺ วาสุทตฺตสุตฺตํ [๒๖๒] เอกมนฺตํ ิโต โข วาสุทตฺโต เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ สตฺติยา วิย โอมฏฺโ ฑยฺหมาเนว ^๓- มตฺถเก กามราคปฺปหานาย สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ ฯ [๒๖๓] สตฺติยา วิย โอมฏฺโ ฑยฺหมาเนว มตฺถเก สกฺกายทิฏฺิปฺปหานาย สโต ภิกฺขุ ปริพฺพเชติ ฯ สตฺตมํ สุพฺรหฺมสุตฺตํ [๒๖๔] เอกมนฺตํ ิโต โข สุพฺรหฺมา เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ นิจฺจมุตฺรสฺตมิทํ จิตฺตํ นิจฺจมุพฺพิคฺคมิทํ มโน อนุปฺปนฺเนสุ กิจฺเจสุ อโถ อุปฺปตฺติเตสุ จ สเจ อตฺถิ อนุตฺรสฺตํ ตํ เม อกฺขาหิ ปุจฺฉิโตติ ฯ [๒๖๕] นาญฺตฺร โพชฺฌงฺค ตปสา ^๔- นาญฺตฺร อินฺทฺริยสํวรา นาญฺตฺร สพฺพนิสฺสคฺคา โสตฺถึ ปสฺสามิ ปาณินนฺติ ฯ อิทมโวจ ฯเปฯ ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ รูปสญฺโชนาติโคติ วา ปาโ ฯ ^๒ โป. ม. นนฺทิราคปริกฺขีโณ ฯ @^๓ ม. ฑยฺหมาโนว ฯ ^๔ ม. โพชฺฌาตปสา ฯ อฏฺมํ กกุธสุตฺตํ [๒๖๖] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาเกเต วิหรติ อญฺชนวเน มิคทาเย ฯ อถ โข กกุโธ เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ อญฺชนวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๖๗] เอกมนฺตํ ิโต โข กกุโธ เทวปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ นนฺทสิ สมณาติ ฯ กึ ลทฺธา อาวุโสติ ฯ เตน หิ สมณ โสจสีติ ฯ กึ ชียิตฺถ อาวุโสติ ฯ เตน หิ สมณ เนว นนฺทสิ เนว โสจสีติ ฯ เอวมาวุโสติ ฯ [๒๖๘] กจฺจิ ตฺวํ อนิโฆ ^๑- ภิกฺขุ กจฺจิ นนฺทิ น วิชฺชติ กจฺจิ ตเมกมาสีนํ อรตี ^๒- นาภิกีรตีติ ฯ [๒๖๙] อนิโฆ เว อหํ ยกฺข อโถ นนฺทิ ^๓- น วิชฺชติ อโถ มเมกมาสีนํ อรตี นาภิกีรตีติ ฯ [๒๗๐] กถํ ตฺวํ อนิโฆ ภิกฺขุ กถํ นนฺทิ น วิชฺชติ กถํ ตเมกมาสีนํ อรตี นาภิกีรตีติ ฯ [๒๗๑] อฆชาตสฺส เว นนฺทิ นนฺทิชาตสฺส เว อฆํ อนนฺทิ อนิโฆ ภิกฺขุ เอวํ ชานาหิ อาวุโสติ ฯ [๒๗๒] จิรสฺสํ วต ปสฺสามิ พฺราหฺมณํ ปรินิพฺพุตํ อนนฺทึ อนิฆํ ภิกฺขุํ ติณฺณํ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อนโฆ ฯ ^๒ โป. ม. ยุ. อรติ ฯ ^๓ ม. ยุ. นนฺที ฯ นวมํ อุตฺตรสุตฺตํ [๒๗๓] ราชคหนิทานํ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข อุตฺตโร เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน ปุญฺานิ กยิราถ สุขาวหานีติ ฯ [๒๗๔] อุปนียติ ชีวิตมปฺปมายุํ ชรูปนีตสฺส น สนฺติ ตาณา เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน โลกามิสํ ปชเห สนฺติเปกฺโขติ ฯ ทสมํ อนาถปิณฺฑิกสุตฺตํ [๒๗๕] เอกมนฺตํ ิโต โข อนาถปิณฺฑิโก เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ อิทํ หิตํ เชตวนํ อิสิสงฺฆนิเสวิตํ อาวุตฺถํ ธมฺมราเชน ปีติสญฺชนนํ มม กมฺมํ วิชฺชา จ ธมฺโม จ สีลํ ชีวิตมุตฺตมํ เอเตน มจฺจา สุชฺฌนฺติ น โคตฺเตน ธเนน วา ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโน ^๑- @เชิงอรรถ: ^๑ อตฺตมตฺตโนติปิ ปาโ ฯ โยนิโส วิจิเน ธมฺมํ เอวํ ตตฺถ วิสุชฺฌติ สารีปุตฺโตว ปญฺาย สีเลน อุปสเมน จ โยปิ ปารคโต ภิกฺขุ เอตาวปรโม สิยาติ ฯ อิทมโวจ อนาถปิณฺฑิโก เทวปุตฺโต อิทํ วตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ [๒๗๖] อถ โข ภควา ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ภิกฺขู อามนฺเตสิ อิทํ ^๑- ภิกฺขเว รตฺตึ อญฺตโร เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยนาหํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ เอกมนฺตํ ิโต โข โส เทวปุตฺโต มม สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ อิทํ หิตํ เชตวนํ อิสิสงฺฆนิเสวิตํ อาวุตฺถํ ธมฺมราเชน ปีติสญฺชนนํ มม กมฺมํ วิชฺชา จ ธมฺโม จ สีลํ ชีวิตมุตฺตมํ เอเตน มจฺจา สุชฺฌนฺติ น โคตฺเตน ธเนน วา ตสฺมา หิ ปณฺฑิโต โปโส สมฺปสฺสํ อตฺถมตฺตโน โยนิโส วิจิเน ธมฺมํ เอวํ ตตฺถ วิสุชฺฌติ สารีปุตฺโตว ปญฺาย สีเลน อุปสเมน จ โยปิ ปารคโต ภิกฺขุ เอตาวปรโม สิยาติ ฯ อิทมโวจ ภิกฺขเว โส เทวปุตฺโต อิทํ วตฺวา มํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ตตฺเถวนฺตรธายีติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. ยุ. อิมํ ฯ [๒๗๗] เอวํ วุตฺเต อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ โส หิ นูน ภนฺเต อนาถปิณฺฑิโก เทวปุตฺโต ภวิสฺสติ อนาถปิณฺฑิโก คหปติ อายสฺมนฺเต สารีปุตฺเต อภิปฺปสนฺโน อโหสีติ ฯ สาธุ สาธุ อานนฺท ยาวตกํ โข อานนฺท ตกฺกาย ปตฺตพฺพํ อนุปฺปตฺตํ ^[๑]- ตยา อนาถปิณฺฑิโก หิ โส อานนฺท เทวปุตฺโตติ ฯ อนาถปิณฺฑิกวคฺโค ทุติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ จนฺทิมโส จ เวณฺฑุ จ ทีฆลฏฺิ จ นนฺทโน จนฺทโน วาสุทตฺโต จ สุพฺรหฺมา กกุเธน จ อุตฺตโร นวโม วุตฺโต ทสโม อนาถปิณฺฑิโกติ ฯ --------- @เชิงอรรถ: ^๑ ม. เอตฺถนฺตเร ตนฺติ อตฺถิ ฯ นานาติตฺถิยวคฺโค ตติโย ------ ปมํ สิวสุตฺตํ [๒๗๘] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข สิโว เทวปุตฺโต อภิกฺกนฺตาย รตฺติยา อภิกฺกนฺตวณฺโณ เกวลกปฺปํ เชตวนํ โอภาเสตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ [๒๗๙] เอกมนฺตํ ิโต โข สิโว เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย เสยฺโย โหติ น ปาปิโย สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย ปญฺ ลภติ ^๑- นาญฺโต สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย โสกมชฺเฌ น โสจติ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย าติมชฺเฌ วิโรจติ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. ปญฺา ลพฺภติ ฯ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย สตฺตา คจฺฉนฺติ สุคตึ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย สตฺตา ติฏฺนฺติ สาตตนฺติ ฯ [๒๘๐] อถ โข ภควา สิวํ เทวปุตฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ สพฺภิเรว สมาเสถ สพฺภิ กุพฺเพถ สนฺถวํ สตํ สทฺธมฺมมญฺาย สพฺพทุกฺขา ปมุจฺจตีติ ฯ ทุติยํ เขมสุตฺตํ [๒๘๑] เอกมนฺตํ ิโต โข เขโม เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมา คาถาโย อภาสิ จรนฺติ พาลา ทุมฺเมธา อมิตฺเตเนว อตฺตนา กโรนฺติ ^๑- ปาปกํ กมฺมํ ยํ โหติ กฏุกปฺผลํ น ตํ กมฺมํ กตํ สาธุ ยํ กตฺวา อนุตปฺปติ ยสฺส อสฺสุมุโข โรทํ วิปากํ ปฏิเสวติ ตญฺจ กมฺมํ กตํ สาธุ ยํ กตฺวา นานุตปฺปติ ยสฺส ปติโต ^๒- สุมโน วิปากํ ปฏิเสวติ ปฏิกจฺเจว ^๓- ตํ กยิรา ยํ ชญฺา หิตมตฺตโน น สากฏิกจินฺตาย มนฺตาธีโร ปรกฺกโม ^๔- ยถา สากฏิโก ปสตฺถํ ^๕- สมํ หิตฺวา มหาปถํ วิสมํ มคฺคมารุยฺห อกฺขจฺฉินฺโนว ฌายติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. กโรนฺตา ฯ ^๒ ม. ยุ. ปีติโต ฯ ^๓ สี. ปฏิคจฺเจว ฯ ^๔ ม. ยุ. @ปรกฺกเม ฯ ^๕ โป. สตฺถํ ฯ ม. มฏฺ ฯ ยุ. ปนฺถํ ฯ เอวํ ธมฺมา อปกฺกมฺม อธมฺมมนุวตฺติย มนฺโท มจฺจุมุขํ ปตฺโต อกฺขจฺฉินฺโนว ฌายตีติ ฯ ตติยํ เสรีสุตฺตํ [๒๘๒] เอกมนฺตํ ิโต โข เสรี เทวปุตฺโต ภควนฺตํ คาถาย อชฺฌภาสิ อนฺนเมวาภินนฺทนฺติ อุภโย ^๑- เทวมานุสา อถ โข นาม โส ยกฺโข ยํ อนฺนํ นาภินนฺทตีติ ฯ [๒๘๓] เย นํ ททนฺติ สทฺธาย วิปฺปสนฺเนน เจตสา ตเมว อนฺนํ ภชติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ ตสฺมา วิเนยฺย มจฺเฉรํ ทชฺชา ทานํ มลาภิภู ปุญฺานิ ปรโลกสฺมึ ปติฏฺา โหนฺติ ปาณินนฺติ ฯ [๒๘๔] อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ ภนฺเต ยาว สุภาสิตญฺจิทํ ^๒- ภนฺเต ภควตา เย นํ ททนฺติ สทฺธาย วิปฺปสนฺเนน เจตสา ตเมว อนฺนํ ภชติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ ตสฺมา วิเนยฺย มจฺเฉรํ ทชฺชา ทานํ มลาภิภู ปุญฺานิ ปรโลกสฺมึ ปติฏฺา โหนฺติ ปาณินนฺติ ฯ [๒๘๕] ภูตปุพฺพาหํ ภนฺเต เสรี นาม ราชา อโหสึ ทายโก ทานปติ ทานสฺส วณฺณวาที ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต จตูสุ ทฺวาเรสุ ทานํ ทียิตฺถ สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวณิพฺพกยาจกานํ ฯ อถ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. อุภเย ฯ ^๒ ม. สุภาสิตมิทํ ฯ ยุ. สุภาสิตํ อิทํ ฯ โข มํ ภนฺเต อิตฺถาคารํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ เทวสฺส โข ทานํ ทียติ อมฺหากํ ทานํ น ทียติ สาธุ มยมฺปิ เทวํ นิสฺสาย ทานานิ ทเทยฺยาม ปุญฺานิ กเรยฺยามาติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอตทโหสิ อหํ โขสฺมิ ทายโก ทานปติ ทานสฺส วณฺณวาที ทานํ ทสฺสามาติ วทนฺเต ^๑- กินฺติ วเทยฺยนฺติ ฯ โส ขฺวาหํ ภนฺเต ปมทฺวารํ อิตฺถาคารสฺส อทาสึ ตตฺถ อิตฺถาคารสฺส ทานํ ทียิตฺถ มม ทานํ ปฏิกฺกมิ ฯ {๒๘๕.๑} อถ โข มํ ภนฺเต ขตฺติยา อนุยุตฺตา ^๒- อุปสงฺกมิตฺวา มํ เอตทโวจุํ เทวสฺส โข ทานํ ทียติ อิตฺถาคารสฺส ทานํ ทียติ อมฺหากํ ทานํ น ทียติ สาธุ มยมฺปิ เทวํ นิสฺสาย ทานานิ ทเทยฺยาม ปุญฺานิ กเรยฺยามาติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอตทโหสิ อหํ โขสฺมิ ทายโก ทานปติ ทานสฺส วณฺณวาที ทานํ ทสฺสามาติ วทนฺเต กินฺติ วเทยฺยนฺติ ฯ โส ขฺวาหํ ภนฺเต ทุติยทฺวารํ ขตฺติยานํ อนุยุตฺตานํ ^๓- อทาสึ ตตฺถ ขตฺติยานํ อนุยุตฺตานํ ทานํ ทียิตฺถ มม ทานํ ปฏิกฺกมิ ฯ {๒๘๕.๒} อถ โข มํ ภนฺเต พลกาโย อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ เทวสฺส โข ทานํ ทียติ อิตฺถาคารสฺส ทานํ ทียติ ขตฺติยานํ อนุยุตฺตานํ ทานํ ทียติ อมฺหากํ ทานํ น ทียติ สาธุ มยมฺปิ เทวํ นิสฺสาย ทานานิ ทเทยฺยาม ปุญฺานิ กเรยฺยามาติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอตทโหสิ อหํ โขสฺมิ ทายโก ทานปติ ทานสฺส วณฺณวาที ทานํ ทสฺสามาติ @เชิงอรรถ: ^๑ ยุ. วทนฺตานํ ฯ ^๒ โป. ม. อนุยนฺตา ฯ ^๓ โป. ม. อนุยนฺตานํ ฯ วทนฺเต กินฺติ วเทยฺยนฺติ ฯ โส ขฺวาหํ ภนฺเต ตติยทฺวารํ พลกายสฺส อทาสึ ตตฺถ พลกายสฺส ทานํ ทียิตฺถ มม ทานํ ปฏิกฺกมิ ฯ อถ โข มํ ภนฺเต พฺราหฺมณคหปติกา อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ เทวสฺส โข ทานํ ทียติ อิตฺถาคารสฺส ทานํ ทียติ ขตฺติยานํ อนุยุตฺตานํ ทานํ ทียติ พลกายสฺส ทานํ ทียติ อมฺหากํ ทานํ น ทียติ สาธุ มยมฺปิ เทวํ นิสฺสาย ทานานิ ทเทยฺยาม ปุญฺานิ กเรยฺยามาติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอตทโหสิ อหํ โขสฺมิ ทายโก ทานปติ ทานสฺส วณฺณวาที ทานํ ทสฺสามาติ วทนฺเต กินฺติ วเทยฺยนฺติ ฯ โส ขฺวาหํ ภนฺเต จตุตฺถทฺวารํ พฺราหฺมณคหปติกานํ อทาสึ ตตฺถ พฺราหฺมณคหปติกานํ ทานํ ทียิตฺถ มม ทานํ ปฏิกฺกมิ ฯ {๒๘๕.๓} อถ โข มํ ภนฺเต ปุริสา อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจุํ น โขทานิ เทวสฺส โกจิ ทานํ ทียตีติ ฯ เอวํ วุตฺตาหํ ^๑- ภนฺเต เต ปุริเส เอตทโวจํ เตนหิ ภเณ โย พาหิเรสุ ชนปเทสุ อาโย สญฺชายติ ตโต อุปฑฺฒํ อนฺเตปุรํ ปเวเสถ อุปฑฺฒํ ตตฺเถว ทานํ เทถ สมณพฺราหฺมณกปณทฺธิกวณิพฺพกยาจกานนฺติ ฯ โส ขฺวาหํ ภนฺเต เอวํ ทีฆรตฺตํ กตานํ ปุญฺานํ เอวํ ทีฆรตฺตํ กตานํ กุสลานํ ^๒- ปริยนฺตํ นาธิคจฺฉามิ เอตฺตกํ ปุญฺนฺติ วา เอตฺตโก ปุญฺวิปาโกติ วา เอตฺตกํ สมคฺเค ^๓- าตพฺพนฺติ วาติ ฯ [๒๘๖] อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ ภนฺเต ยาว สุภาสิตญฺจิทํ ภนฺเต ภควตา @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ยุ. วุตฺโตหํ ฯ ^๒ โป. ม. เอตฺถนฺตเร ธมฺมานนฺติ อตฺถิ ฯ ^๓ โป. มคฺเค @ม. ยุ. สคฺเค ฯ เย นํ ททนฺติ สทฺธาย วิปฺปสนฺเนน เจตสา ตเมว อนฺนํ ภชติ อสฺมึ โลเก ปรมฺหิ จ ตสฺมา วิเนยฺย มจฺเฉรํ ทชฺชา ทานํ มลาภิภู ปุญฺานิ ปรโลกสฺมึ ปติฏฺา โหนฺติ ปาณินนฺติ ฯ จตุตฺถํ ฆฏิการสุตฺตํ [๒๘๗] เอกมนฺตํ ิโต โข ฆฏิกาโร ^๑- เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อวิหํ อุปปนฺนาเส วิมุตฺตา สตฺต ภิกฺขโว ราคโทสปริกฺขีณา ติณฺณา โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ เย ^๒- จ เต อตรุํ สงฺคํ ^๓- มจฺจุเธยฺยํ สุทุตฺตรํ เต หิตฺวา มานุสํ เทหํ ทิพฺพโยคมุปจฺจคุนฺติ ฯ อุปโก ผลคณฺโฑ จ ปุกฺกุสาติ จ เต ตโย ภทฺทิโย ขณฺฑเทโว จ พาหุรคฺคิ จ สิงฺคิโย ^๔- เต หิตฺวา มานุสํ เทหํ ทิพฺพโยคมุปจฺจคุนฺติ ฯ [๒๘๘] กุสลี ภาสสี เตสํ มารปาสปฺปหายินํ กสฺส เต ธมฺมมญฺาย อจฺฉิทุํ ภวพนฺธนนฺติ ฯ [๒๘๙] น อญฺตฺร ภควตา นาญฺตฺร ตว สาสนา ยสฺส เต ธมฺมมญฺาย อจฺฉิทุํ ภวพนฺธนํ ยตฺถ นามญฺจ รูปญฺจ อเสสํ อุปรุชฺฌติ ตํ เต ธมฺมมิธญฺาย อจฺฉิทุํ ภวพนฺธนนฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ยุ. ฆฏีกาโร ฯ ^๒ ม. ยุ. เก ฯ ^๓ ม. ยุ. ปงฺกํ ฯ ^๔ ม. สงฺคิโย ฯ [๒๙๐] คมฺภีรํ ภาสสี วาจํ ทุพฺพิชานํ สุทุพฺพุธํ กสฺส ตฺวํ ธมฺมมญฺาย วาจํ ภาสสิ อีทิสนฺติ ฯ [๒๙๑] กุมฺภกาโร ปุเร อาสึ เวภฬิงฺเค ^๑- ฆฏีกโร มาตาเปตฺติภโร อาสึ กสฺสปสฺส อุปาสโก วิรโต เมถุนา ธมฺมา พฺรหฺมจารี นิรามิโส อหุวา เต สคาเมยฺโย อหุวา เต ปุเร สขา โสหเมเต ปชานามิ วิมุตฺเต สตฺต ภิกฺขโว ราคโทสปริกฺขีเณ ติณฺเณ โลเก วิสตฺติกนฺติ ฯ [๒๙๒] เอวเมตํ ตทา อาสิ ยถา ภาสสิ ภคฺคว กุมฺภกาโร ปุเร อาสิ เวภฬิงฺเค ฆฏีกโร มาตาเปตฺติภโร อาสิ กสฺสปสฺส อุปาสโก วิรโต เมถุนา ธมฺมา พฺรหฺมจารี นิรามิโส อหุวา เม สคาเมยฺโย อหุวา เม ปุเร สขาติ ฯ เอวเมตํ ปุราณานํ สหายานมหุ สงฺคโม อุภินฺนํ ภาวิตตฺตานํ สรีรนฺติมธารินนฺติ ฯ ปญฺจมํ ชนฺตุสุตฺตํ [๒๙๓] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ สมฺพหุลา ภิกฺขู โกสเลสุ วิหรนฺติ หิมวนฺตปสฺเส อรญฺกุฏิกายํ อุทฺธตา อุนฺนฬา จปลา มุขรา วิกิณฺณวาจา มุฏฺสฺสติโน อสมฺปชานา อสมาหิตา วิพฺภนฺตจิตฺตา ^๒- ปากตินฺทฺริยา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. เวกฬิงฺเค ฯ ยุ. เวหฬิงฺเค ฯ ^๒ วิพฺภตฺตจิตฺตาติปิ ปาโ ฯ [๒๙๔] อถ โข ชนฺตุ เทวปุตฺโต ตทหุโปสเถ ปณฺณรเส ^๑- เยน เต ภิกฺขู เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เต ภิกฺขู คาถาหิ อชฺฌภาสิ สุขชีวิโน ปุเร อาสุํ ภิกฺขู โคตมสาวกา อนิจฺฉา ปิณฺฑเมสนา อนิจฺฉา สยนาสนํ โลเก อนิจฺจตํ ตฺวา ทุกฺขสฺสนฺตมกํสุ เต ทุปฺโปสํ กตฺวา อตฺตานํ คาเม คามณิกา วิย ภุตฺวา ภุตฺวา นิปชฺชนฺติ ปราคาเรสุ มุจฺฉิตา สํฆสฺส อญฺชลึ กตฺวา อิเธกจฺเจ วทามหํ อปวิฏฺา ^๒- อนาถา เต ยถา เปตา ตเถว เต ^๓- เย โข ปมตฺตา วิหรนฺติ เต เม สนฺธาย ภาสิตํ เย อปฺปมตฺตา วิหรนฺติ นโม เตสํ กโรมหนฺติ ฯ ฉฏฺ โรหิตสฺสสุตฺตํ [๒๙๕] สาวตฺถิยํ วิหรติ ... เอกมนฺตํ ิโต โข โรหิตสฺโส เทวปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ ยตฺถ นุ โข ภนฺเต น ชายติ น ชิยฺยติ น มิยฺยติ น จวติ น อุปปชฺชติ สกฺกา นุ โข โส ภนฺเต คมเนน โลกสฺส อนฺโต าตุํ วา ทฏฺฐุํ วา ปาปุณิตุํ วาติ ฯ [๒๙๖] ยตฺถ โข อาวุโส น ชายติ น ชิยฺยติ น มิยฺยติ น จวติ น อุปปชฺชติ นาหนฺตํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ @เชิงอรรถ: ^๑ ปนฺนรเสติ วา ปาโ ฯ ^๒ ยุ. อปวิทฺธา ฯ ^๓ สี. จ ฯ ทฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามีติ ฯ อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ ภนฺเต ยาว สุภาสิตญฺจิทํ ภนฺเต ภควตา ยตฺถ โข อาวุโส น ชายติ น ชิยฺยติ น มิยฺยติ น จวติ น อุปปชฺชติ นาหนฺตํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามีติ ฯ [๒๙๗] ภูตปุพฺพาหํ ภนฺเต โรหิตสฺโส นาม อิสิ อโหสึ โภชปุตฺโต อิทฺธิมา เวหาสงฺคโม ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอวรูโป ชโว อโหสิ เสยฺยถาปิ นาม ทฬฺหธมฺโม ธนุคฺคโห สิกฺขิโต กตหตฺโถ กตโยคฺโค กตุปาสโน ลหุเกน อสเนน อปฺปกสิเรเนว ติริยํ ตาลจฺฉายํ อติปาเตยฺย ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอวรูโป ปทวีติหาโร อโหสิ เสยฺยถาปิ ^๑- ปุรตฺถิมา สมุทฺทา ปจฺฉิโม สมุทฺโท ฯ ตสฺส มยฺหํ ภนฺเต เอวรูปํ อิจฺฉาคตํ อุปฺปชฺชิ อหํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ ปาปุณิสฺสามีติ ฯ โส ขฺวาหํ ภนฺเต เอวรูเปน ชเวน สมนฺนาคโต เอวรูเปน จ ปทวีติหาเรน อญฺเตฺรว อสิตขายิต ^๒- อญฺตฺร อุจฺจารปสฺสาวกมฺมา อญฺตฺร นิทฺทากิลมถปฏิวิโนทนา วสฺสสตายุโก วสฺสสตชีวี วสฺสสตํ คนฺตฺวา อปฺปตฺวาว ^๓- โลกสฺส อนฺตํ อนฺตราว กาลกโต ฯ {๒๙๗.๑} อจฺฉริยํ ภนฺเต อพฺภูตํ ภนฺเต ยาว สุภาสิตญฺจิทํ ภนฺเต ภควตา ยตฺถ โข อาวุโส น ชายติ น ชิยฺยติ น มิยฺยติ น จวติ น อุปปชฺชติ นาหนฺตํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามีติ ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. เสยฺยถาปิ นาม ฯ ^๒ โป. ม. ยุ. อสิตปีตขายิตสายิตา ฯ ^๓ ยุ. จ ฯ [๒๙๘] ยตฺถ ^๑- โข อาวุโส น ชายติ น ชิยฺยติ น มิยฺยติ น จวติ น อุปปชฺชติ นาหนฺตํ คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ^๒- อาวุโส อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยํ วทามิ อปิจาหํ ^๓- อาวุโส อิมสฺมึเยว พฺยามมตฺเต กเฬวเร สสญฺมฺหิ สมนเก โลกญฺจ ปญฺเปมิ ^๔- โลกสมุทยญฺจ โลกนิโรธญฺจ โลกนิโรธคามินิญฺจ ปฏิปทนฺติ ฯ คมเนน น ปตฺตพฺโพ โลกสฺสนฺโต กุทาจนํ น จ อปฺปตฺวา โลกนฺตํ ทุกฺขา อตฺถิ ปโมจนํ ตสฺมา หเว โลกวิทู สุเมโธ โลกนฺตคู วุสิตพฺรหฺมจริโย โลกสฺส อนฺตํ สมิตาวิ ตฺวา นาสึสติ โลกมิมํ ปรญฺจาติ ฯ สตฺตมํ นนฺทสุตฺตํ [๒๙๙] เอกมนฺตํ ิโต โข นนฺโท เทวปุตฺโต ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ @เชิงอรรถ: ^๑ โป. ม. ยุ. ยตฺถ โข ... ปตฺเตยฺยนฺติ วทามีติ น ทิสฺสติ ฯ ^๒ ม. ยุ. น โข @ปนาหํ ฯ ^๓ ม. ยุ. อปิ ขฺวาหํ ฯ ^๔ ปญฺาเปมีติ วา ปาโ ฯ เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน ปุญฺานิ กยิราถ สุขาวหานีติ ฯ [๓๐๐] อจฺเจนฺติ กาลา ตรยนฺติ รตฺติโย วโยคุณา อนุปุพฺพํ ชหนฺติ เอตํ ภยํ มรเณ เปกฺขมาโน โลกามิสํ ปชเห สนฺติเปกฺโขติ ฯ

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๑-๙๐. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=15&item=1&items=300 อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=15&item=1&items=300&mode=bracket อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=15&item=1&items=300 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=15&item=1&items=300 ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=1 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=1 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15