ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ฉบับหลวง   บาลีอักษรไทย   PaliRoman 
ไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย
พระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ ภาษาบาลี อักษรไทย พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๐ สังยุตตนิกาย สฬายตนวรรค
     [๑]   เอวมฺเม   สุตํ   เอกํ   สมยํ   ภควา  สาวตฺถิยํ  วิหรติ
เชตวเน   อนาถปิณฺฑิกสฺส   อาราเม   ฯ   ตตฺร   โข   ภควา  ภิกฺขู
อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ
     {๑.๑}   ภควา  เอตทโวจ  จกฺขุํ  ภิกฺขเว  อนิจฺจํ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ
ยํ   ทุกฺขํ   ตทนตฺตา  ยทนตฺตา  ตํ  เนตํ  มม  เนโสหมสฺมิ  น  เมโส
อตฺตาติ    เอวเมตํ    ยถาภูตํ    สมฺมปฺปญฺาย   ทฏฺพฺพํ   ฯ   โสตํ
อนิจฺจํ   ยทนิจฺจํ  ฯเปฯ  ฆานํ  อนิจฺจํ  ยทนิจฺจํ  ฯเปฯ  ชิวฺหา  อนิจฺจา
ยทนิจฺจํ   ตํ   ทุกฺขํ   ยํ   ทุกฺขํ   ตทนตฺตา   ยทนตฺตา  ตํ  เนตํ  มม
เนโสหมสฺมิ   น   เมโส   อตฺตาติ   เอวเมตํ   ยถาภูตํ  สมฺมปฺปญฺาย
ทฏฺพฺพํ ฯ
     {๑.๒}   กาโย   อนิจฺโจ   ยทนิจฺจํ   ฯเปฯ   มโน   อนิจฺโจ
ยทนิจฺจํ    ตํ    ทุกฺขํ   ยํ   ทุกฺขํ   ตทนตฺตา   ยทนตฺตา   ตํ   เนตํ
มม    เนโสหมสฺมิ    น    เมโส    อตฺตาติ    เอวเมตํ    ยถาภูตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒.

สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ {๑.๓} เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ โสตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฆานสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ กายสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ ๑- าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ปมํ ฯ [๒] จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ โสตํ ทุกฺขํ ฯเปฯ ฆานํ ทุกฺขํ ฯ ชิวฺหา ทุกฺขา ฯ กาโย ทุกฺโข ฯ มโน ทุกฺโข ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๓] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ โสตํ อนตฺตา ฯเปฯ ฆานํ อนตฺตา ฯ ชิวฺหา อนตฺตา ฯ กาโย อนตฺตา ฯ มโน อนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ตติยํ ฯ @เชิงอรรถ: วิมุตฺตมฺหีติปิ ปาโ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓.

[๔] รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนิจฺจา ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ สทฺเทสุปิ นิพฺพินฺทติ คนฺเธสุปิ นิพฺพินฺทติ รเสสุปิ นิพฺพินฺทติ โผฏฺพฺเพสุปิ นิพฺพินฺทติ ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๕] รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา ทุกฺขา ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๖] รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา ยทนตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔.

ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๗] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ อตีตานาคตํ โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตสฺมึ จกฺขุสฺมึ อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ จกฺขุํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนสฺส จกฺขุสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ โสตํ อนิจฺจํ ฯ ฆานํ อนิจฺจํ ฯ ชิวฺหา อนิจฺจา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนาย ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตาย ชิวฺหาย อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ ชิวฺหํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนาย ชิวฺหาย นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ กาโย อนิจฺโจ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ อตีตานาคโต โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตสฺมึ มนสฺมึ อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ มนํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนสฺส มนสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๘] จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อตีตานาคตํ โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตสฺมึ จกฺขุสฺมึ อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ จกฺขุํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนสฺส จกฺขุสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕.

ชิวฺหา ทุกฺขา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนาย ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตาย ชิวฺหาย อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ ชิวฺหํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนาย ชิวฺหาย นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ กาโย ทุกฺโข ฯเปฯ มโน ทุกฺโข อตีตานาคโต โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตสฺมึ มนสฺมึ อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ มนํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนสฺส มนสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหตีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๙] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา อตีตานาคตํ โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตสฺมึ จกฺขุสฺมึ อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ จกฺขุํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนสฺส จกฺขุสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนาย ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตาย ชิวฺหาย อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ ชิวฺหํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนาย ชิวฺหาย นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ กาโย อนตฺตา ฯเปฯ มโน อนตฺตา อตีตานาคโต โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนสฺส ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีตสฺมึ มนสฺมึ อนเปกฺโข โหติ อนาคตํ มนํ นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนสฺส มนสฺส นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหตีติ ฯ นวมํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖.

[๑๐] รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนานํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีเตสุ รูเปสุ อนเปกฺโข โหติ อนาคเต รูเป นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนานํ รูปานํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนิจฺจา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนานํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีเตสุ ธมฺเมสุ อนเปกฺโข โหติ อนาคเต ธมฺเม นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ธมฺมานํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหตีติ ฯ ทสมํ ฯ [๑๑] รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนานํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีเตสุ รูเปสุ อนเปกฺโข โหติ อนาคเต รูเป นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนานํ รูปานํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯเปฯ เอกาทสมํ ฯ [๑๒] รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนานํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีเตสุ รูเปสุ อนเปกฺโข โหติ อนาคเต รูเป นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนานํ รูปานํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา อตีตานาคตา โก ปน วาโท ปจฺจุปฺปนฺนานํ ฯ เอวํ ปสฺสํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗.

ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก อตีเตสุ ธมฺเมสุ อนเปกฺโข โหติ อนาคเต ธมฺเม นาภินนฺทติ ปจฺจุปฺปนฺนานํ ธมฺมานํ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหตีติ ฯ ทฺวาทสมํ ฯ อนิจฺจวคฺโค ปโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา จ ตโย อชฺฌตฺตพาหิรา ยทนิจฺเจน ตโย วุตฺตา เต เต อชฺฌตฺตพาหิราติ ฯ ------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘.

ยมกวคฺโค ทุติโย [๑๓] ปุพฺเพ ๑- เม ภิกฺขเว สมฺโพธาย ๒- อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต เอตทโหสิ โก นุ โข จกฺขุสฺส อสฺสาโท โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณํ โก โสตสฺส ฯเปฯ โก ฆานสฺส ฯ โก ชิวฺหาย ฯ โก กายสฺส ฯ โก มนสฺส อสฺสาโท โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณนฺติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ ยํ โข จกฺขุํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ จกฺขุสฺส อสฺสาโท ยํ จกฺขุํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อยํ จกฺขุสฺส อาทีนโว โย จกฺขุสฺมึ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ จกฺขุสฺส นิสฺสรณํ ฯเปฯ ยํ ชิวฺหํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ ชิวฺหาย อสฺสาโท ยา ๓- ชิวฺหา อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ ชิวฺหาย อาทีนโว โย ชิวฺหาย ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ ชิวฺหาย นิสฺสรณํ ฯเปฯ ยํ มนํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ มนสฺส อสฺสาโท โย ๔- มโน อนิจฺโจ ทุกฺโข วิปริณามธมฺโม อยํ มนสฺส อาทีนโว โย มนสฺมึ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ มนสฺส นิสฺสรณํ ฯ {๑๓.๑} ยาวกีวญฺจาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ อชฺฌตฺติกานํ อายตนานํ เอวํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺาสึ ฯ เนว ตาวาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก @เชิงอรรถ: ม. ปุพฺเพว ฯ ม. ยุ. สมฺโพธา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓-๔ ม. ยุ. ยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙.

สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ ปจฺจญฺาสึ ฯ ยโต จ โขหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ อชฺฌตฺติกานํ อายตนานํ เอวํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ อพฺภญฺาสึ ฯ อถาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ ปจฺจญฺาสึ ฯ าณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม วิมุตฺติ ๑- อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ ปมํ ฯ [๑๔] ปุพฺเพ เม ภิกฺขเว สมฺโพธาย อนภิสมฺพุทฺธสฺส โพธิสตฺตสฺเสว สโต เอตทโหสิ โก นุ โข รูปานํ อสฺสาโท โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณํ โก สทฺทานํ ฯเปฯ โก คนฺธานํ ฯเปฯ โก รสานํ ฯ โก โผฏฺพฺพานํ ฯ โก ธมฺมานํ อสฺสาโท โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณนฺติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ ยํ โข รูเป ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ รูปานํ อสฺสาโท ยํ รูปา อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ รูปานํ อาทีนโว โย รูเปสุ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ รูปานํ นิสฺสรณํ ฯ ยํ สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ ยํ ธมฺเม ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ ธมฺมานํ อสฺสาโท ยํ ธมฺมา อนิจฺจา ทุกฺขา @เชิงอรรถ: ยุ. เจโตวิมุตฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐.

วิปริณามธมฺมา อยํ ธมฺมานํ อาทีนโว โย ธมฺเมสุ ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ ธมฺมานํ นิสฺสรณํ ฯ {๑๔.๑} ยาวกีวญฺจาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ พาหิรานํ อายตนานํ เอวํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺาสึ ฯ เนว ตาวาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ ปจฺจญฺาสึ ฯ ยโต จ โขหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ พาหิรานํ อายตนานํ เอวํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ อพฺภญฺาสึ ฯ อถาหํ ภิกฺขเว สเทวเก โลเก สมารเก สพฺรหฺมเก สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธติ ปจฺจญฺาสึ ฯ าณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม วิมุตฺติ อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ ทุติยํ ฯ [๑๕] จกฺขุสฺสาหํ ภิกฺขเว อสฺสาทปริเยสนํ อจรึ โย จกฺขุสฺส อสฺสาโท ตทชฺฌคมํ ยาวตา จกฺขุสฺส อสฺสาโท ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ จกฺขุสฺสาหํ ภิกฺขเว อาทีนวปริเยสนํ อจรึ โย จกฺขุสฺส อาทีนโว ตทชฺฌคมํ ยาวตา จกฺขุสฺส อาทีนโว ปญฺาย เม เอโส ๑- สุทิฏฺโ จกฺขุสฺสาหํ ภิกฺขเว นิสฺสรณปริเยสนํ อจรึ ยํ จกฺขุสฺส นิสฺสรณํ ตทชฺฌคมํ ยาวตา จกฺขุสฺส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โส ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑.

นิสฺสรณํ ปญฺาย เม เอตํ ๑- สุทิฏฺ ฯ โสตสฺสาหํ ภิกฺขเว ฯ ฆานสฺสาหํ ภิกฺขเว ฯ ชิวฺหายาหํ ภิกฺขเว อสฺสาทปริเยสนํ อจรึ โย ชิวฺหาย อสฺสาโท ตทชฺฌคมํ ยาวตา ชิวฺหาย อสฺสาโท ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ ชิวฺหายาหํ ภิกฺขเว อาทีนวปริเยสนํ อจรึ โย ชิวฺหาย อาทีนโว ตทชฺฌคมํ ยาวตา ชิวฺหาย อาทีนโว ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ ชิวฺหายาหํ ภิกฺขเว นิสฺสรณปริเยสนํ อจรึ ยํ ชิวฺหาย นิสฺสรณํ ตทชฺฌคมํ ยาวตา ชิวฺหาย นิสฺสรณํ ปญฺาย เม เอตํ สุทิฏฺ ฯเปฯ มนสฺสาหํ ภิกฺขเว อสฺสาทปริเยสนํ อจรึ โย มนสฺส อสฺสาโท ตทชฺฌคมํ ยาวตา มนสฺส อสฺสาโท ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ มนสฺสาหํ ภิกฺขเว อาทีนวปริเยสนํ อจรึ โย มนสฺส อาทีนโว ตทชฺฌคมํ ยาวตา มนสฺส อาทีนโว ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ มนสฺสาหํ ภิกฺขเว นิสฺสรณปริเยสนํ อจรึ ยํ มนสฺส นิสฺสรณํ ตทชฺฌคมํ ยาวตา มนสฺส นิสฺสรณํ ปญฺาย เม เอตํ สุทิฏฺ ฯ {๑๕.๑} ยาวกีวญฺจาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ อชฺฌตฺติกานํ อายตนานํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺาสึ ฯเปฯ อพฺภญฺาสึ ฯ าณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม วิมุตฺติ อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ ตติยํ ฯ [๑๖] รูปานาหํ ภิกฺขเว อสฺสาทปริเยสนํ อจรึ โย รูปานํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒.

อสฺสาโท ตทชฺฌคมํ ยาวตา รูปานํ อสฺสาโท ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ รูปานาหํ ภิกฺขเว อาทีนวปริเยสนํ อจรึ โย รูปานํ อาทีนโว ตทชฺฌคมํ ยาวตา รูปานํ อาทีนโว ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ รูปานาหํ ภิกฺขเว นิสฺสรณปริเยสนํ อจรึ ยํ รูปานํ นิสฺสรณํ ตทชฺฌคมํ ยาวตา รูปานํ นิสฺสรณํ ปญฺาย เม เอตํ สุทิฏฺ ฯ สทฺทานาหํ ภิกฺขเว ฯ คนฺธานาหํ ภิกฺขเว ฯ รสานาหํ ภิกฺขเว ฯ โผฏฺพฺพานาหํ ภิกฺขเว ฯ ธมฺมานาหํ ภิกฺขเว อสฺสาทปริเยสนํ อจรึ โย ธมฺมานํ อสฺสาโท ตทชฺฌคมํ ยาวตา ธมฺมานํ อสฺสาโท ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ ธมฺมานาหํ ภิกฺขเว อาทีนวปริเยสนํ อจรึ โย ธมฺมานํ อาทีนโว ตทชฺฌคมํ ยาวตา ธมฺมานํ อาทีนโว ปญฺาย เม เอโส สุทิฏฺโ ธมฺมานาหํ ภิกฺขเว นิสฺสรณปริเยสนํ อจรึ ยํ ธมฺมานํ นิสฺสรณํ ตทชฺฌคมํ ยาวตา ธมฺมานํ นิสฺสรณํ ปญฺาย เม เอตํ สุทิฏฺ ฯ {๑๖.๑} ยาวกีวญฺจาหํ ภิกฺขเว อิเมสํ ฉนฺนํ พาหิรานํ อายตนานํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺาสึ ฯเปฯ อพฺภญฺาสึ ๑-าณญฺจ ปน เม ทสฺสนํ อุทปาทิ อกุปฺปา เม วิมุตฺติ อยมนฺติมา ชาติ นตฺถิทานิ ปุนพฺภโวติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๑๗] โน เจทํ ภิกฺขเว จกฺขุสฺส อสฺสาโท อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา จกฺขุสฺมึ สารชฺเชยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ จกฺขุสฺส @เชิงอรรถ: ม. ปจฺจญฺาสึ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓.

อสฺสาโท ตสฺมา สตฺตา จกฺขุสฺมึ สารชฺชนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว จกฺขุสฺส อาทีนโว อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา จกฺขุสฺมึ นิพฺพินฺเทยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ จกฺขุสฺส อาทีนโว ตสฺมา สตฺตา จกฺขุสฺมึ นิพฺพินฺทนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว จกฺขุสฺส นิสฺสรณํ อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา จกฺขุสฺมา นิสฺสเรยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ จกฺขุสฺส นิสฺสรณํ ตสฺมา สตฺตา จกฺขุสฺมา นิสฺสรนฺติ ฯ โน เจทํ ภิกฺขเว โสตสฺส อสฺสาโท อภวิสฺส ฯ โน เจทํ ภิกฺขเว ฆานสฺส อสฺสาโท อภวิสฺส ฯ โน เจทํ ภิกฺขเว ชิวฺหาย อสฺสาโท อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา ชิวฺหาย สารชฺเชยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ ชิวฺหาย อสฺสาโท ตสฺมา สตฺตา ชิวฺหาย สารชฺชนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว ชิวฺหาย อาทีนโว อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา ชิวฺหาย นิพฺพินฺเทยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ ชิวฺหาย อาทีนโว ตสฺมา สตฺตา ชิวฺหาย นิพฺพินฺทนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว ชิวฺหาย นิสฺสรณํ อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา ชิวฺหาย นิสฺสเรยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ ชิวฺหาย นิสฺสรณํ ตสฺมา สตฺตา ชิวฺหาย นิสฺสรนฺติ ฯ {๑๗.๑} โน เจทํ ภิกฺขเว กายสฺส อสฺสาโท อภวิสฺส ฯ โน เจทํ ภิกฺขเว มนสฺส อสฺสาโท อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา มนสฺมึ สารชฺเชยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ มนสฺส อสฺสาโท ตสฺมา สตฺตา มนสฺมึ สารชฺชนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว มนสฺส อาทีนโว อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา มนสฺมึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔.

นิพฺพินฺเทยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ มนสฺส อาทีนโว ตสฺมา สตฺตา มนสฺมึ นิพฺพินฺทนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว มนสฺส นิสฺสรณํ อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา มนสฺมา นิสฺสเรยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ มนสฺส นิสฺสรณํ ตสฺมา สตฺตา มนสฺมา นิสฺสรนฺติ ฯ {๑๗.๒} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว สตฺตา อิเมสํ ฉนฺนํ อชฺฌตฺติกานํ อายตนานํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺาสุํ ๑- ฯ เนว ตาว ภิกฺขเว สตฺตา สเทวกา โลกา สมารกา สพฺรหฺมกา สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย นิสฺสฏา วิสญฺุตฺตา วิปฺปมุตฺตา วิปริยาทิกเตน ๒- เจตสา วิหรึสุ ฯ ยโต จ โข ภิกฺขเว สตฺตา อิเมสํ ฉนฺนํ อชฺฌตฺติกานํ อายตนานํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ อพฺภญฺาสุํ ๓- ฯ อถ ๔- ภิกฺขเว สตฺตา สเทวกา โลกา สมารกา สพฺรหฺมกา สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย นิสฺสฏา วิสญฺุตฺตา วิปฺปมุตฺตา วิปริยาทิกเตน เจตสา วิหรนฺตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๑๘] โน เจทํ ภิกฺขเว รูปานํ อสฺสาโท อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา รูเปสุ สารชฺเชยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ รูปานํ อสฺสาโท ตสฺมา สตฺตา รูเปสุ สารชฺชนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว รูปานํ อาทีนโว อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา รูเปสุ นิพฺพินฺเทยฺยุํ @เชิงอรรถ: ม. นาพฺภญฺสุ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. วิมริยาทีกเตน ฯ ยุ. วิมริยาทิกเตน ฯ @ ม. อพฺภญฺสุ ฯ ยุ. อถโข ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕.

ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ รูปานํ อาทีนโว ตสฺมา สตฺตา รูเปสุ นิพฺพินฺทนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว รูปานํ นิสฺสรณํ อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา รูเปหิ นิสฺสเรยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ รูปานํ นิสฺสรณํ ตสฺมา สตฺตา รูเปหิ นิสฺสรนฺติ ฯ โน เจทํ ภิกฺขเว สทฺทานํ คนฺธานํ รสานํ โผฏฺพฺพานํ ธมฺมานํ อสฺสาโท อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา ธมฺเมสุ สารชฺเชยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ ธมฺมานํ อสฺสาโท ตสฺมา สตฺตา ธมฺเมสุ สารชฺชนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ อาทีนโว อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา ธมฺเมสุ นิพฺพินฺเทยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ ธมฺมานํ อาทีนโว ตสฺมา สตฺตา ธมฺเมสุ นิพฺพินฺทนฺติ โน เจทํ ภิกฺขเว ธมฺมานํ นิสฺสรณํ อภวิสฺส น ยิทํ สตฺตา ธมฺเมหิ นิสฺสเรยฺยุํ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว อตฺถิ ธมฺมานํ นิสฺสรณํ ตสฺมา สตฺตา ธมฺเมหิ นิสฺสรนฺติ ฯ {๑๘.๑} ยาวกีวญฺจ ภิกฺขเว สตฺตา อิเมสํ ฉนฺนํ พาหิรานํ อายตนานํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต นิสฺสรณญฺจ นิสฺสรณโต ยถาภูตํ นาพฺภญฺาสุํ ฯ เนว ตาว ภิกฺขเว สตฺตา สเทวกา โลกา สมารกา สพฺรหฺมกา สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย นิสฺสฏา วิสญฺุตฺตา วิปฺปมุตฺตา วิปริยาทิกเตน เจตสา วิหรึสุ ฯ ยโต จ โข ภิกฺขเว สตฺตา อิเมสํ ฉนฺนํ พาหิรานํ อายตนานํ อสฺสาทญฺจ อสฺสาทโต อาทีนวญฺจ อาทีนวโต ฯเปฯ ยถาภูตํ อพฺภญฺาสุํ ฯ อถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖.

ภิกฺขเว สตฺตา สเทวกา โลกา สมารกา สพฺรหฺมกา สสฺสมณพฺราหฺมณิยา ปชาย สเทวมนุสฺสาย นิสฺสฏา วิสญฺุตฺตา วิปฺปมุตฺตา วิปริยาทิกเตน เจตสา วิหรนฺตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๑๙] โย ภิกฺขเว จกฺขุํ อภินนฺทติ ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯเปฯ โย ชิวฺหํ อภินนฺทติ ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯเปฯ โย มนํ อภินนฺทติ ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ โย จ โข ภิกฺขเว จกฺขุํ นาภินนฺทติ ทุกฺขํ โส นาภินนฺทติ โย ทุกฺขํ นาภินนฺทติ ปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯเปฯ โย ชิวฺหํ นาภินนฺทติ ทุกฺขํ โส นาภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ นาภินนฺทติ ปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ โย มนํ นาภินนฺทติ ทุกฺขํ โส นาภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ นาภินนฺทติ ปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๒๐] โย ภิกฺขเว รูเป อภินนฺทติ ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯเปฯ โย สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ ธมฺเม อภินนฺทติ ทุกฺขํ โส อภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ อภินนฺทติ อปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ โย จ โข ภิกฺขเว รูเป นาภินนฺทติ ทุกฺขํ โส นาภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ นาภินนฺทติ ปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗.

วทามิ ฯ โย สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ ธมฺเม นาภินนฺทติ ทุกฺขํ โส นาภินนฺทติ ฯ โย ทุกฺขํ นาภินนฺทติ ปริมุตฺโต โส ทุกฺขสฺมาติ วทามีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๒๑] โย ภิกฺขเว จกฺขุสฺส อุปฺปาโท ิติ อภินิพฺพตฺติ ปาตุภาโว ทุกฺขสฺเสโส อุปฺปาโท โรคานํ ิติ ชรามรณสฺส ปาตุภาโว โย โสตสฺส ฯเปฯ โย ฆานสฺส ฯ โย ชิวฺหาย ฯ โย กายสฺส ฯ โย มนสฺส อุปฺปาโท ิติ อภินิพฺพตฺติ ปาตุภาโว ทุกฺขสฺเสโส อุปฺปาโท โรคานํ ิติ ชรามรณสฺส ปาตุภาโว ฯ โย จ โข ภิกฺขเว จกฺขุสฺส นิโรโธ วูปสโม อตฺถงฺคโม ทุกฺขสฺเสโส นิโรโธ โรคานํ วูปสโม ชรามรณสฺส อตฺถงฺคโม ฯ โย โสตสฺส ฯ โย ฆานสฺส ฯ โย ชิวฺหาย ฯ โย กายสฺส ฯ โย มนสฺส นิโรโธ วูปสโม อตฺถงฺคโม ทุกฺขสฺเสโส นิโรโธ โรคานํ วูปสโม ชรามรณสฺส อตฺถงฺคโมติ ฯ นวมํ ฯ [๒๒] โย ภิกฺขเว รูปานํ อุปฺปาโท ิติ อภินิพฺพตฺติ ปาตุภาโว ทุกฺขสฺเสโส อุปฺปาโท โรคานํ ิติ ชรามรณสฺส ปาตุภาโว ฯ โย สทฺทานํ ฯเปฯ โย ธมฺมานํ อุปฺปาโท ิติ อภินิพฺพตฺติ ปาตุภาโว ทุกฺขสฺเสโส อุปฺปาโท โรคานํ ิติ ชรามรณสฺส ปาตุภาโว ฯ [๒๓] โย จ โข ภิกฺขเว รูปานํ นิโรโธ วูปสโม อตฺถงฺคโม ทุกฺขสฺเสโส นิโรโธ โรคานํ วูปสโม ชรามรณสฺส อตฺถงฺคโม ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.

โย สทฺทานํ ฯ โย คนฺธานํ ฯ โย รสานํ ฯ โย โผฏฺพฺพานํ ฯ โย ธมฺมานํ นิโรโธ วูปสโม อตฺถงฺคโม ทุกฺขสฺเสโส นิโรโธ โรคานํ วูปสโม ชรามรณสฺส อตฺถงฺคโมติ ฯ ทสมํ ฯ ยมกวคฺโค ทุติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ สมฺโพเธน ทุเว วุตฺตา อสฺสาเทน อปเร เทฺว โน เจเตน เทฺว วุตฺตา อภินนฺเทน อปเร เทฺว อุปฺปาเทน ทุเว วุตฺตา วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ ------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙.

สพฺพวคฺโค ตติโย [๒๔] สพฺพํ โว ภิกฺขว เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ จกฺขุญฺเจว รูปา จ โสตญฺจ สทฺทา จ ฆานญฺจ คนฺธา จ ชิวฺหา จ รสา จ กาโย จ โผฏฺพฺพา จ มโน จ ธมฺมา จ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สพฺพํ ฯ โย ภิกฺขเว เอวํ วเทยฺย อหเมตํ สพฺพํ ปจฺจกฺขาย อญฺ [๑]- ปญฺเปสฺสามีติ ฯ ตสฺส วาจา วตฺถุเทวสฺส ๒- ฯ ปุฏฺโ จ น สมฺปาเยยฺย ๓- อุตฺตรึ จ วิฆาตํ อาปชฺเชยฺย ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ยถา ตํ ภิกฺขเว อวิสยสฺมินฺติ ฯ ปมํ ฯ [๒๕] สพฺพํ ปหานาย ๔- โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สพฺพํ ปหานาย ธมฺโม ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ปหาตพฺพํ รูปา ปหาตพฺพา จกฺขุวิญฺาณํ ปหาตพฺพํ จกฺขุสมฺผสฺโส ปหาตพฺโพ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ปหาตพฺพํ ฯ โสตํ ปหาตพฺพํ ฯ ฆานํ ปหาตพฺพํ ฯ ชิวฺหา ปหาตพฺพา รสา ปหาตพฺพา ชิวฺหาวิญฺาณํ ปหาตพฺพํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส ปหาตพฺโพ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ปหาตพฺพํ ฯ กาโย ปหาตพฺโพ ฯ มโน ปหาตพฺโพ ธมฺมา ปหาตพฺพา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สพฺพํ ฯ ม. วตฺถุกเมวสฺส ฯ ยุ. วตฺถุเรวสฺส ฯ ยุ. สมฺปาเปยฺย ฯ @ ม. ยุ. สพฺพปฺปหานาย ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐.

มโนวิญฺาณํ ปหาตพฺพํ มโนสมฺผสฺโส ปหาตพฺโพ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ปหาตพฺพํ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สพฺพํ ปหานาย ธมฺโมติ ฯ ทุติยํ ฯ [๒๖] สพฺพํ อภิญฺาปริญฺา ปหานาย โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ ๑- ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สพฺพํ อภิญฺาปริญฺา ปหานาย ธมฺโม ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ รูปา อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพา จกฺขุวิญฺาณํ อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ จกฺขุสมฺผสฺโส อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺโพ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพา รสา อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพา ชิวฺหาวิญฺาณํ อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺโพ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ ฯ กาโย อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺโพ ฯ มโน อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺโพ ธมฺมา อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพา มโนวิญฺาณํ อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ มโนสมฺผสฺโส อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺโพ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ @เชิงอรรถ: ม. สพฺพตฺถ เทเสสฺสามิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑.

วา ตมฺปิ อภิญฺาปริญฺา ปหาตพฺพํ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สพฺพํ อภิญฺาปริญฺา ปหานาย ธมฺโมติ ฯ ตติยํ ฯ [๒๗] สพฺพํ ภิกฺขเว อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ ๑- อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย รูเป อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย จกฺขุวิญฺาณํ ฯเปฯ จกฺขุสมฺผสฺสํ ฯเปฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา ฯเปฯ ทุกฺขกฺขยาย ฯ ชิวฺหา อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย รเส ฯเปฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ ฯเปฯ ชิวฺหาสมฺผสฺสํ ฯเปฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ กายํ มนํ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ธมฺเม ฯเปฯ มโนวิญฺาณํ ฯเปฯ มโนสมฺผสฺสํ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว สพฺพํ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ [๒๘] สพฺพญฺจ โข ภิกฺขเว อภิชานํ ปริชานํ วราชยํ ปชหํ @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒.

ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย รูเป อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย จกฺขุวิญฺาณํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย จกฺขุสมฺผสฺสํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯเปฯ ชิวฺหา อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย รเส ฯเปฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ ฯเปฯ ชิวฺหาสมฺผสฺสํ ฯเปฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ กายํ มนํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ธมฺเม ฯเปฯ มโนวิญฺาณํ ฯเปฯ มโนสมฺผสฺสํ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว สพฺพํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๒๙] สพฺพํ ภิกฺขเว อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ ยญฺจ ภิกฺขเว จกฺขุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๓.

เย จ รูปา ยญฺจ จกฺขุวิญฺาณํ เย จ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา ฯเปฯ ยา จ ชิวฺหา เย จ รสา ยญฺจ ชิวฺหาวิญฺาณํ เย จ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา ฯเปฯ โย จ มโน เย จ ธมฺมา ยญฺจ มโนวิญฺาณํ เย จ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว สพฺพํ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ [๓๐] สพฺพญฺจ ๑- ภิกฺขเว อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ ยญฺจ ภิกฺขเว จกฺขุํ เย จ รูปา ยญฺจ จกฺขุวิญฺาณํ เย จ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา ฯเปฯ ยา จ ชิวฺหา เย จ รสา ยญฺจ ชิวฺหาวิญฺาณํ เย จ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา ฯเปฯ โย จ มโน เย จ ธมฺมา ยญฺจ มโนวิญฺาณํ เย จ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา ฯ อิทํ โข ภิกฺขเว สพฺพํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๓๑] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา คยายํ วิหรติ คยาสีเส สทฺธึ ภิกฺขุสหสฺเสน ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ สพฺพํ ภิกฺขเว อาทิตฺตํ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ อาทิตฺตํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อาทิตฺตํ รูปา อาทิตฺตา จกฺขุวิญฺาณํ อาทิตฺตํ จกฺขุสมฺผสฺโส อาทิตฺโต ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ @เชิงอรรถ: ม. สพฺพํ ฯ ยุ. สพฺพํ จ โข ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๔.

เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อาทิตฺตํ ฯ เกน อาทิตฺตํ ฯ ราคคฺคินา โทสคฺคินา โมหคฺคินา อาทิตฺตํ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อาทิตฺตนฺติ วทามิ ฯเปฯ ชิวฺหา อาทิตฺตา รสา อาทิตฺตา ชิวฺหาวิญฺาณํ อาทิตฺตํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อาทิตฺโต ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อาทิตฺตํ ฯ เกน อาทิตฺตํ ฯ ราคคฺคินา โทสคฺคินา โมหคฺคินา อาทิตฺตํ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อาทิตฺตนฺติ วทามิ ฯเปฯ มโน อาทิตฺโต ธมฺมา อาทิตฺตา มโนวิญฺาณํ อาทิตฺตํ มโนสมฺผสฺโส อาทิตฺโต ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อาทิตฺตํ ฯ เกน อาทิตฺตํ ฯ ราคคฺคินา โทสคฺคินา โมหคฺคินา อาทิตฺตํ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อาทิตฺตนฺติ วทามิ ฯ {๓๑.๑} เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๕.

วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯ อตฺตมนา เต ภิกฺขู ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทุํ ฯ อิมสฺมึ จ ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺมาเน ตสฺส ภิกฺขุสหสฺสสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจึสูติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๓๒] เอวมฺเม สุตํ เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ สพฺพํ ภิกฺขเว อนฺธภูตํ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ อนฺธภูตํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนฺธภูตํ รูปา อนฺธภูตา จกฺขุวิญฺาณํ อนฺธภูตํ จกฺขุสมฺผสฺโส อนฺธภูโต ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนฺธภูตํ ฯ เกน อนฺธภูตํ ฯ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อนฺธภูตนฺติ วทามิ ฯเปฯ ชิวฺหา อนฺธภูตา รสา อนฺธภูตา ชิวฺหาวิญฺาณํ อนฺธภูตํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อนฺธภูโต ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนฺธภูตํ ฯ เกน อนฺธภูตํ ฯ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อนฺธภูตนฺติ วทามิ ฯเปฯ มโน อนธภูโต ธมฺมา อนฺธภูตา มโนวิญฺาณํ อนฺธภูตํ มโนสมฺผสฺโส อนฺธภูโต ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๖.

วา ตมฺปิ อนฺธภูตํ ฯ เกน อนฺธภูตํ ฯ ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ อุปายาเสหิ อนฺธภูตนฺติ วทามิ ฯ {๓๒.๑} เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๓๓] สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสารุปฺปํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสารุปฺปา ปฏิปทา ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุํ น มญฺติ จกฺขุสฺมึ น มญฺติ จกฺขุโต น มญฺติ จกฺขุํ เมติ น มญฺติ ฯ รูเป น มญฺติ รูเปสุ น มญฺติ รูปโต น มญฺติ รูปา เมติ น มญฺติ จกฺขุวิญฺาณํ น มญฺติ จกฺขุวิญฺาณสฺมึ น มญฺติ จกฺขุวิญฺาณโต น มญฺติ จกฺขุวิญฺาณํ เมติ น มญฺติ จกฺขุสมฺผสฺสํ น มญฺติ จกฺขุสมฺผสฺสสฺมึ น มญฺติ จกฺขุสมฺผสฺสโต น มญฺติ จกฺขุสมฺผสฺโส เมติ น มญฺติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๗.

มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ น มญฺติ ฯเปฯ ชิวฺหํ น มญฺติ ชิวฺหาย น มญฺติ ชิวฺหาโต น มญฺติ ชิวฺหา เมติ น มญฺติ รเส น มญฺติ รเสสุ น มญฺติ รสโต น มญฺติ รสา เมติ น มญฺติ ฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ น มญฺติ ชิวฺหาวิญฺาณสฺมึ น มญฺติ ชิวฺหาวิญฺาณโต น มญฺติ ชิวฺหาวิญฺาณํ เมติ น มญฺติ ชิวฺหาสมฺผสฺสํ น มญฺติ ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺมึ น มญฺติ ชิวฺหาสมฺผสฺสโต น มญฺติ ชิวฺหาสมฺผสฺโส เมติ น มญฺติ ฯ {๓๓.๑} ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ น มญฺติ ฯเปฯ มนํ น มญฺติ มนสฺมึ น มญฺติ มนโต น มญฺติ มโน เมติ น มญฺติ ฯ ธมฺเม น มญฺติ ธมฺเมสุ น มญฺติ ธมฺมโต น มญฺติ ธมฺมา เมติ น มญฺติ ฯ มโนวิญฺาณํ น มญฺติ มโนวิญฺาณสฺมึ น มญฺติ มโนวิญฺาณโต น มญฺติ มโนวิญฺาณํ เมติ น มญฺติ ฯ มโนสมฺผสฺสํ น มญฺติ มโนสมฺผสฺสสฺมึ น มญฺติ มโนสมฺผสฺสโต น มญฺติ มโนสมฺผสฺโส เมติ น มญฺติ ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๘.

น มญฺติ ฯ สพฺพํ น มญฺติ สพฺพสฺมึ น มญฺติ สพฺพโต น มญฺติ สพฺพํ เมติ น มญฺติ ฯ โส เอวํ อมญฺมาโน น จ กิญฺจิ โลเก อุปาทิยติ อนุปาทิยํ น ปริตสฺสติ อปริตสฺสํ ปจฺจตฺตญฺเว ปรินิพฺพายติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสารุปฺปา ปฏิปทาติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๓๔] สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสปฺปายํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสปฺปายา ปฏิปทา ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุํ น มญฺติ จกฺขุสฺมึ น มญฺติ จกฺขุโต น มญฺติ จกฺขุํ เมติ น มญฺติ ฯ รูเป น มญฺติ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ น มญฺติ ฯ จกฺขุสมฺผสฺสํ น มญฺติ ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ น มญฺติ ฯ ยํ หิ ภิกฺขเว มญฺติ ยสฺมึ มญฺติ ยโต มญฺติ ยํ เมติ มญฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺถา อญฺถาภาวี ภวสตฺโต โลโก ภวเมว อภินนฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหํ น มญฺติ ชิวฺหาย น มญฺติ ชิวฺหาโต น มญฺติ ชิวฺหา เมติ น มญฺติ ฯ รเส ชิวฺหาวิญฺาณํ ๑- ชิวฺหาสมฺผสฺสํ น มญฺติ ฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. รเส น มญฺติ ชิวฺหาวิญฺาณํ น มญฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๙.

อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ น มญฺติ ฯ {๓๔.๑} ยํ หิ ภิกฺขเว มญฺติ ยสฺมึ มญฺติ ยโต มญฺติ ยํ เมติ มญฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺถา อญฺถาภาวี ภวสตฺโต โลโก ภวเมว อภินนฺทติ ฯเปฯ มนํ น มญฺติ มนสฺมึ น มญฺติ มนโต น มญฺติ มโน เมติ น มญฺติ ธมฺเม มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ น มญฺติ ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ น มญฺติ ฯ ยํ หิ ภิกฺขเว มญฺติ ยสฺมึปิ มญฺติ ยโต มญฺติ ยํ เมติ มญฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺถา อญฺถาภาวี ภวสตฺโต โลโก ภวเมว อภินนฺทติ ฯ ยาวตา ภิกฺขเว ขนฺธธาตุอายตนํ ตมฺปิ น มญฺติ ตสฺมึปิ น มญฺติ ตโตปิ น มญฺติ ตํ เมติ น มญฺติ ฯ โส เอวํ อมญฺมาโน น กิญฺจิ โลเก อุปาทิยติ อนุปาทิยํ น ปริตสฺสติ อปริตสฺสํ ปจฺจตฺตญฺเว ปรินิพฺพายติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสปฺปายา ปฏิปทาติ ฯ นวมํ ฯ [๓๕] สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสปฺปายํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสปฺปายา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๐.

ปฏิปทา ฯ ตํ กึ มญฺถ ภิกฺขเว จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ รูปา ฯเปฯ จกฺขุวิญฺาณํ ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ฯเปฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ ชิวฺหา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ รสา ฯเปฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ ฯ ชิวฺหาสมฺผสฺโส ฯเปฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ {๓๕.๑} อนิจฺจํ ภนฺเต ฯเปฯ ธมฺมา มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑.

กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ {๓๕.๒} โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ จกฺขุวิญฺาเณปิ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ รเสสุปิ ฯเปฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ มโนวิญฺาเณปิ มโนสมฺผสฺเสปิ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว สพฺพมญฺิตสมุคฺฆาตสปฺปายา ปฏิปทาติ ฯ ทสมํ ฯ สพฺพวคฺโค ตติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ สพฺพญฺจ เทฺวปิ ปหานา ปริชานา อปเร ทุเว อาทิตฺตํ อนฺธภูตญฺจ สารุปฺปา เทฺว จ สปฺปายา วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ --------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๒.

ชาติธมฺมวคฺโค จตุตฺโถ [๓๖] สาวตฺถิยํ ฯ ตตฺร โข สพฺพํ ภิกฺขเว ชาติธมฺมํ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ ชาติธมฺมํ ฯเปฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ชาติธมฺมํ รูปา จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ชาติธมฺโม ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ชาติธมฺมํ ฯเปฯ ชิวฺหา รสา ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส ชาติธมฺโม ๑- ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ชาติธมฺมํ ฯเปฯ มโน ชาติธมฺโม ธมฺมา ชาติธมฺมา มโนวิญฺาณํ ชาติธมฺมํ มโนสมฺผสฺโส ชาติธมฺโม ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ชาติธมฺมํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ ฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๓๗] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว ชราธมฺมํ ฯ [๓๘] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว พฺยาธิธมฺมํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว ฯ [๓๙] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว มรณธมฺมํ ฯ [๔๐] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว โสกธมฺมํ ฯ [๔๑] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว สงฺกิเลสธมฺมํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๓.

[๔๒] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว ขยธมฺมํ ฯ [๔๓] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว วยธมฺมํ ฯ [๔๔] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว สมุทยธมฺมํ ฯ [๔๕] สงฺขิตฺตํ สพฺพํ ภิกฺขเว นิโรธธมฺมํ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ นิโรธธมฺมํ ๑- จิกฺขุํ ภิกฺขเว นิโรธธมฺมํ รูปา นิโรธธมฺมา จกฺขุวิญฺาณํ นิโรธธมฺมํ จกฺขุสมฺผสฺโส นิโรธธมฺโม ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิโรธธมฺมํ ฯเปฯ ชิวฺหา นิโรธธมฺมา รสา นิโรธธมฺมา ชิวฺหาวิญฺาณํ นิโรธธมฺมํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส นิโรธธมฺโม ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิโรธธมฺมํ ฯเปฯ มโน นิโรธธมฺโม ธมฺมา นิโรธธมฺมา มโนวิญฺาณํ นิโรธธมฺมํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิโรธธมฺมํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ชาติธมฺมวคฺโค จตุตฺโถ ตสฺสุทฺทานํ ชาติชราพฺยาธิมรณํ โสกา จ สงฺกิเลสา จ ขยธมฺมญฺจ วยธมฺมญฺจ สมุทยธมฺมํ นิโรธธมฺเมน เต ทสาติ ๒-@เชิงอรรถ: ม. ยุ. กิญฺจ ภิกฺขเว ฯเปฯ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ อิเม ปาา นตฺถิ ฯ @ ม. ชาติ ... โสโก จ สงฺกิเลสิกํ ขยวยสมุทยํ ... ติ ฯ ยุ. ชาติ ... โสโก จ @สงฺกิเลโส จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๔.

อนิจฺจวคฺโค ปญฺจโม [๔๖] สาวตฺถิยํ ฯ ตตฺร โข สพฺพํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ อนิจฺจํ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ รูปา อนิจฺจา จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจํ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา รสา อนิจฺจา ชิวฺหาวิญฺาณํ อนิจฺจํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อนิจฺโจ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ธมฺมา อนิจฺจา มโนวิญฺาณํ อนิจฺจํ มโนสมฺผสฺโส อนิจฺโจ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๔๗] สพฺพํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ฯ [๔๘] สพฺพํ ภิกฺขเว อนตฺตา ฯ [๔๙] สพฺพํ ภิกฺขเว อภิญฺเยฺยํ ฯ [๕๐] สพฺพํ ภิกฺขเว ปริญฺเยฺยํ ฯ [๕๑] สพฺพํ ภิกฺขเว ปหาตพฺพํ ฯ [๕๒] สพฺพํ ภิกฺขเว สจฺฉิกาตพฺพํ ฯ [๕๓] สพฺพํ ภิกฺขเว อภิญฺา ปริญฺเยฺยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๕.

[๕๔] สพฺพํ ภิกฺขเว อุปทฺทุตํ ฯ [๕๕] สพฺพํ ภิกฺขเว อุปสฺสฏฺ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว สพฺพํ ๑- อุปสฺสฏฺ จกฺขุํ ภิกฺขเว อุปสฺสฏฺ รูปา อุปสฺสฏฺา จกฺขุวิญฺาณํ อุปสฺสฏฺ จกฺขุสมฺผสฺโส อุปสฺสฏฺโ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อุปสฺสฏฺ ฯเปฯ ชิวฺหา อุปสฺสฏฺา รสา อุปสฺสฏฺา ชิวฺหาวิญฺาณํ อุปสฺสฏฺ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อุปสฺสฏฺโ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อุปสฺสฏฺ ฯ มโน อุปสฺสฏฺโ ธมฺมา อุปสฺสฏฺา มโนวิญฺาณํ อุปสฺสฏฺ มโนสมฺผสฺโส อุปสฺสฏฺโ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อุปสฺสฏฺ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อนิจฺจวคฺโค ปญฺจโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตา จ ๒- อภิญฺเยฺยํ ปริญฺเยฺยํ ปหาตพฺพํ สจฺฉิกาตพฺพํ อภิญฺเยฺยํ ๓- ปริญฺเยฺยํ อุปทฺทุตํ อุปสฺสฏฺ วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ สฬายตนวคฺเค ปณฺณาสกํ ปมํ ๔-@เชิงอรรถ: ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ยุ. อภิญฺาตํ ฯ @ ม. ยุ. ปณฺณาสโก ปโม ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๖.

ตสฺสุทฺทานํ สุทฺธวคฺโค ยมโก จ สพฺพวคฺคชรานิ จ อนิจฺจวคฺโค ปญฺาสํ ๑- ปญฺจโม เตน ปวุจฺจตีติ ฯ -------------- @เชิงอรรถ: ม. อนิจฺจวคฺคํ ยมกํ สพฺพํ วคฺคํ ชาติธมฺมํ @ อนิจฺจวคฺเคน ปญฺาสํ ... ... ... ... ฯ @ ยุ. สุตวคฺคํ จ โน เจตํ สพฺพํ วคฺคํ ชนานิ จ ฯ @ ... ... ... ... ... ... ... ... ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๗.

อวิชฺชาวคฺโค ปโม [๕๖] สาวตฺถิยํ ฯเปฯ อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ กถํ นุ โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขุ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ รูเป อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ ฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหํ กายํ มนํ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ ธมฺเม มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขุ ชานโต เอวํ ปสฺสโต อวิชฺชา ปหียติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ ปมํ ฯ [๕๗] กถํ นุ โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต สญฺโชนา ปหียนฺตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขเว ๑- อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา ปหียนฺติ รูเป อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ภิกฺขุ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๘.

ปหียนฺติ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา ปหียนฺติ จกฺขุสมฺผสฺสํ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา ปหียนฺติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา ปหียนฺติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ๑- ชานโต เอวํ ปสฺสโต สญฺโชนา ปหียนฺตีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๕๘] กถํ นุ โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต สญฺโชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขเว อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ รูเป จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ ฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหํ กายํ มนํ ธมฺเม มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต สญฺโชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ชานโต เอวํ ปสฺสโต สญฺโชนา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตีติ ฯ ตติยํ ฯ [๕๙] กถํ นุ โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต อาสวา ปหียนฺตีติ ฯเปฯ จตุตฺถํ ฯ [๖๐] ฯเปฯ อาสวา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตีติ ฯเปฯ ปญฺจมํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ภิกฺขุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๙.

[๖๑] ฯเปฯ อนุสยา ปหียนฺตีติ ฯเปฯ ฉฏฺ [๖๒] ฯเปฯ อนุสยา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขเว อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อนุสยา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ ฯเปฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหํ กายํ มนํ ธมฺเม มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อนุสยา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ชานโต เอวํ ปสฺสโต อนุสยา สมุคฺฆาตํ คจฺฉนฺตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๖๓] สพฺพูปาทานปริญฺาย โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สพฺพูปาทานปริญฺาย ธมฺโม ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ วิโมกฺขปริญฺาตํ ๑- เม อุปาทานนฺติ ปชานาติ ฯ โสตญฺจ ปฏิจฺจ สทฺเท จ ฯ ฆานญฺจ ปฏิจฺจ คนฺเธ จ ฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ ฯ กายญฺจ ปฏิจฺจ โผฏฺพฺเพ จ ฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก มนสฺมึปิ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วิโมกฺขา ปริญฺาตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๐.

นิพฺพินฺทติ ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ มโนวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ มโนสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ วิโมกฺขปริญฺาตํ เม อุปาทานนฺติ ปชานาติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สพฺพูปาทานปริญฺาย ธมฺโมติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๖๔] สพฺพูปาทานปริยาทานาย โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สพฺพูปาทานปริยาทานาย ธมฺโม ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพนฺทติ เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ วิโมกฺขปริยาทินฺนํ เม อุปาทานนฺติ ปชานาติ ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺาณํ ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ มโนวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ มโนสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ เวทนายปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ วิโมกฺขปริยาทินฺนํ เม อุปาทานนฺติ ปชานาติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สพฺพูปาทานปริยาทานาย ธมฺโมติ ฯ นวมํ ฯ [๖๕] สพฺพูปาทานปริยาทานาย โว ภิกฺขเว ธมฺมํ เทสิสฺสามิ ตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๑.

สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว สพฺพูปาทานปริยาทานาย ธมฺโม ฯ ตํ กึ มญฺถ ภิกฺขเว จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ รูปา ฯเปฯ จกฺขุวิญฺาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหา กาโย มโน ธมฺมา มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ {๖๕.๑} เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ รเสสุปิ นิพฺพินฺทติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๒.

ชิวฺหาวิญฺาเณปิ ชิวฺหาสมฺผสฺเสปิ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ มโนวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ มโนสมฺผสฺเสปิ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว สพฺพูปาทานปริยาทานาย ธมฺโมติ ฯ ทสมํ ฯ อวิชฺชาวคฺโค ปโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ อวิชฺชา สญฺโชนา เทฺว อาสเวน เทฺว วุตฺตา อนุสยา อปเร เทฺว ปริญฺา เทฺว ปริยาทินฺนา ๑- ฯ วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ --------- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปริยาทินฺนํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๓.

มิคชาลวคฺโค ทุติโย [๖๖] สาวตฺถีนิทานํ ฯ อถ โข อายสฺมา มิคชาโล เยน ภควา ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มิคชาโล ภควนฺตํ เอตทโวจ เอกวิหารี เอกวิหารีติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต เอกวิหารี โหติ กิตฺตาวตา จ ปน สทุติยวิหารี โหตีติ ฯ {๖๖.๑} สนฺติ โข มิคชาล จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ๑- ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต อุปฺปชฺชติ นนฺทิ ๒- นนฺทิยา สติ สาราโค โหติ สาราเค สติ สญฺโโค โหติ ฯ นนฺทิสญฺโชนสํยุตฺโต โข มิคชาล ภิกฺขุ สทุติยวิหารีติ วุจฺจติ ฯเปฯ {๖๖.๒} สนฺติ โข มิคชาล ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต อุปฺปชฺชติ นนฺทิ นนฺทิยา สติ สาราโค โหติ สาราเค สติ สญฺโโค โหติ ฯ นนฺทิสญฺโชนสํยุตฺโต โข มิคชาล ภิกฺขุ สทุติยวิหารีติ วุจฺจติ ฯ เอวํวิหารี จ มิคชาล ภิกฺขุ กิญฺจาปิ อรญฺวนปตฺถานิ ๓- ปนฺตานิ เสนาสนานิ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. รชนียา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. นนฺที ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ @ ยุ. อรญฺเ ... ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๔.

ปฏิเสวติ อปฺปสทฺทานิ อปฺปนิคฺโฆสานิ วิชนวาตานิ มนุสฺสราหเสยฺยกานิ ปฏิสลฺลานสารุปฺปานิ อถ โข สทุติยวิหารีติ วุจฺจติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ตณฺหา หิสฺส ทุติยา สาสฺส อปฺปหีนา ตสฺมา สทุติยวิหารีติ วุจฺจติ ฯ [๖๗] สนฺติ จ โข มิคชาล จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต นนฺทิ นิรุชฺฌติ นนฺทิยา อสติ สาราโค น โหติ สาราเค อสติ สญฺโโค น โหติ ฯ นนฺทิสญฺโชนวิสํยุตฺโต โข มิคชาล ภิกฺขุ เอกวิหารีติ วุจฺจติ ฯเปฯ สนฺติ โข มิคชาล ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ๑- โข มิคชาล มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต นนฺทิ นิรุชฺฌติ นนฺทิยา อสติ สาราโค น โหติ สาราเค อสติ สญฺโโค น โหติ ฯ นนฺทิสญฺโชนวิสํยุตฺโต โข มิคชาล ภิกฺขุ เอกวิหารีติ วุจฺจติ ฯ เอวํวิหารี จ มิคชาล ภิกฺขุ กิญฺจาปิ คามนฺเต วิหรติ อากิณฺโณ ๒- ภิกฺขูหิ ภิกฺขุนีหิ อุปาสเกหิ อุปาสิกาหิ ราชูหิ ราชมหามตฺเตหิ ติตฺถิเยหิ @เชิงอรรถ: ม. สนฺติ จ โข ฯ เอวมุปริปิ ฯ ยุ. อากิณฺเณ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๕.

ติตฺถิยสาวเกหิ อถ โข เอกวิหารีติ วุจฺจตีติ ฯ เอวํวิหารี จ มิคชาล ภิกฺขุ วุจฺจตีติ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ตณฺหา หิสฺส ทุติยา สาสฺส ปหีนา ตสฺมา เอกวิหารีติ วุจฺจติ ฯ ปมํ ฯ [๖๘] อถ โข อายสฺมา มิคชาโล เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มิคชาโล ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ {๖๘.๑} สนฺติ โข มิคชาล จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต อุปฺปชฺชติ นนฺทิ นนฺทิสมุทยา ทุกฺขสมุทโย มิคชาลาติ วทามิ ฯเปฯ สนฺติ โข มิคชาล ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข มิคชาล มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต อุปฺปชฺชติ นนฺทิ นนฺทิสมุทยา ทุกฺขสมุทโย มิคชาลาติ วทามิ ฯ [๖๙] สนฺติ โข มิคชาล จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๖.

อนชฺโฌสาย ติฏฺโต นนฺทิ นิรุชฺฌติ นนฺทินิโรธา ทุกฺขนิโรโธ มิคชาลาติ วทามิ ฯเปฯ สนฺติ โข มิคชาล ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข มิคชาล มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ อนชฺโฌสาย ๑- ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต นนฺทิ นิรุชฺฌติ นนฺทินิโรธา ทุกฺขนิโรโธ มิคชาลาติ วทามีติ ฯ [๗๐] อถ โข อายสฺมา มิคชาโล ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ อถ โข อายสฺมา มิคชาโล เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต ๒- น จิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ ๓- ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺาสิ ฯ อญฺตโร จ ๔- ปนายสฺมา มิคชาโล อรหตํ อโหสีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๗๑] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ อถ โข อายสฺมา สมิทฺธิ เยน ภควา ฯเปฯ ภควนฺตํ เอตทโวจ มาโร มาโรติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต มาโร วา อสฺส มารปญฺตฺติ วาติ ฯ ยตฺถ โข สมิทฺธิ @เชิงอรรถ: ม. นาชฺโฌสาย ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ ม. วิหรโต ฯ ม. ยุ. วิหาสิ ฯ @ ยุ. ว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๗.

อตฺถิ จกฺขุ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺาณํ อตฺถิ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯ อตฺถิ โสตํ อตฺถิ สทฺทา อตฺถิ โสตวิญฺาณํ อตฺถิ โสตวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯ อตฺถิ ฆานํ อตฺถิ คนฺธา อตฺถิ ฆานวิญฺาณํ อตฺถิ ฆานวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯ อตฺถิ ชิวฺหา อตฺถิ รสา อตฺถิ ชิวฺหาวิญฺาณํ อตฺถิ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯ อตฺถิ กาโย อตฺถิ โผฏฺพฺพา อตฺถิ กายวิญฺาณํ อตฺถิ กายวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯ อตฺถิ มโน อตฺถิ ธมฺมา อตฺถิ มโนวิญฺาณํ อตฺถิ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯ [๗๒] ยตฺถ จ โข สมิทฺธิ นตฺถิ จกฺขุ นตฺถิ รูปา นตฺถิ จกฺขุวิญฺาณํ นตฺถิ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา นตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯเปฯ นตฺถิ ชิวฺหา นตฺถิ รสา นตฺถิ ชิวฺหาวิญฺาณํ นตฺถิ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา นตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วา ฯเปฯ นตฺถิ มโน นตฺถิ ธมฺมา นตฺถิ มโนวิญฺาณํ นตฺถิ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา นตฺถิ ตตฺถ มาโร วา มารปญฺตฺติ วาติ ฯ ตติยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๘.

[๗๓] สตฺโต สตฺโตติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต สตฺโต วา อสฺส สตฺตปญฺตฺติ วาติ ฯเปฯ จตุตฺถํ ฯ [๗๔] ทุกฺขํ ทุกฺขนฺติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต ทุกฺขํ วา อสฺส ทุกฺขปญฺตฺติ วาติ ฯเปฯ ปญฺจมํ ฯ [๗๕] โลโก โลโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต โลโก วา อสฺส โลกปญฺตฺติ วาติ ฯ ยตฺถ โข สมิทฺธิ อตฺถิ จกฺขุ อตฺถิ รูปา อตฺถิ จกฺขุวิญฺาณํ อตฺถิ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ โลโก วา โลกปญฺตฺติ วา ฯเปฯ อตฺถิ ชิวฺหา ฯเปฯ อตฺถิ มโน อตฺถิ ธมฺมา อตฺถิ มโนวิญฺาณํ อตฺถิ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา อตฺถิ ตตฺถ โลโก วา โลกปญฺตฺติ วา ฯ [๗๖] ยตฺถ จ โข สมิทฺธิ นตฺถิ จกฺขุ นตฺถิ รูปา นตฺถิ จกฺขุวิญฺาณํ นตฺถิ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา นตฺถิ ตตฺถ โลโก วา โลกปญฺตฺติ วา ฯเปฯ นตฺถิ ชิวฺหา ฯเปฯ นตฺถิ มโน นตฺถิ ธมฺมา นตฺถิ มโนวิญฺาณํ นตฺถิ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺพา ธมฺมา นตฺถิ ตตฺถ โลโก วา โลกปญฺตฺติ วาติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๗๗] เอกํ สมยํ ภควา อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ อุปเสโน ราชคเห วิหรนฺติ สีตวเน สปฺปโสณฺฑิกปพฺภาเร ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมโต อุปเสนสฺส กาเย อาสีวิโส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔๙.

ปติโต โหติ ฯ อถ โข อายสฺมา อุปเสโน ภิกฺขู อามนฺเตสิ เอถ เม อาวุโส อิมํ กายํ มญฺจกํ อาโรเปตฺวา พหิทฺธา นีหรถ ปุรายํ กาโย อิเธว วิกิรติ เสยฺยถาปิ ภุสมุฏฺีติ ฯ {๗๗.๑} เอวํ วุตฺเต อายสฺมา สารีปุตฺโต อายสฺมนฺตํ อุปเสนํ เอตทโวจ น โข ปน มยํ ปสฺสาม อายสฺมโต อุปเสนสฺส กายสฺส วา อญฺถตฺตํ อินฺทฺริยานํ วา วิปริณาโม ฯ อถ ปนายสฺมา อุปเสโน เอวมาห เอถ เม อาวุโส อิมํ กายํ มญฺจกํ อาโรเปตฺวา พหิทฺธา นีหรถ ปุรายํ กาโย อิเธว วิกิรติ เสยฺยถาปิ ภุสมุฏฺีติ ฯ ยสฺส นูน อาวุโส สารีปุตฺต เอวมสฺส อหํ จกฺขุนฺติ วา มม จกฺขุนฺติ วา ฯเปฯ อหํ ชิวฺหาติ วา ฯเปฯ อหํ มโนติ วา มม มโนติ วา ตสฺส อาวุโส สารีปุตฺต สิยา กายสฺส วา อญฺถตฺตํ อินฺทฺริยานํ วา วิปริณาโม ฯ มยฺหญฺจ โข อาวุโส สารีปุตฺต น เอวํ โหติ อหํ จกฺขุนฺติ วา มม จกฺขุนฺติ วา ฯเปฯ อหํ ชิวฺหาติ วา มม ชิวฺหาติ วา ฯเปฯ อหํ มโนติ วา มม มโนติ วา ตสฺส มยฺหญฺจ โข อาวุโส สารีปุตฺต กึ กายสฺส วา อญฺถตฺตํ ภวิสฺสติ อินฺทฺริยานํ วา วิปริณาโมติ ฯ {๗๗.๒} ตถา หิ ปนายสฺมโต อุปเสนสฺส ทีฆรตฺตํ อหงฺการมมงฺการมานานุสยา สุสมูหตา ๑- ตสฺมา อายสฺมโต อุปเสนสฺส น เอวํ โหติ อหํ จกฺขุนฺติ วา มม จกฺขุนฺติ วา ฯเปฯ อหํ ชิวฺหาติ วา มม ชิวฺหาติ วา ฯเปฯ อหํ มโนติ วา มม มโนติ วาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. -มานานุสโย สุสมูหโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๐.

อถ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อุปเสนสฺส กายํ มญฺจกํ อาโรเปตฺวา พหิทฺธา นีหรึสุ ฯ อถ โข อายสฺมโต อุปเสนสฺส กาโย ตตฺเถว วิกิริ เสยฺยถาปิ ภุสมุฏฺีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๗๘] อถ โข อายสฺมา อุปวาโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุปวาโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก ธมฺโมติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ [๗๙] อิธ ปน อุปวาณ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา รูปปฏิสํเวที จ โหติ รูปราคปฏิสํเวที จ สนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ อุปวาณ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา รูปปฏิสํเวที จ โหติ รูปราคปฏิสํเวที จ สนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ เอวมฺปิ โข อุปวาณ สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯเปฯ [๘๐] ปุน จปรํ อุปวาณ ภิกฺขุ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา รสปฏิสํเวที จ โหติ รสราคปฏิสํเวที จ สนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รเสสุ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รเสสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ อุปวาณ ภิกฺขุ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา รสปฏิสํเวที จ โหติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๑.

รสราคปฏิสํเวที จ สนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รเสสุ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รเสสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ เอวมฺปิ โข อุปวาณ สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ [๘๑] ปุน จปรํ อุปวาณ ภิกฺขุ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย ธมฺมปฏิสํเวที จ โหติ ธมฺมราคปฏิสํเวที จ สนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ อุปวาณ ภิกฺขุ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย ธมฺมปฏิสํเวที จ โหติ ธมฺมราคปฏิสํเวที จ สนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราคํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ เอวมฺปิ โข อุปวาณ สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ ฯเปฯ ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ [๘๒] อิธ ปน อุปวาณ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา รูปปฏิสํเวที จ โหติ โน จ รูปราคปฏิสํเวที อสนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ อุปวาณ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา รูปปฏิสํเวที หิ โข โหติ โน จ รูปราคปฏิสํเวที อสนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รูเปสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ เอวมฺปิ โข อุปวาณ สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๒.

[๘๓] ปุน จปรํ อุปวาณ ภิกฺขุ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา รสปฏิสํเวที หิ โข โหติ โน จ รสราคปฏิสํเวที อสนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ รเสสุ ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ รเสสุ ราโคติ ปชานาติ ฯเปฯ [๘๔] ปุน จปรํ อุปวาณ ภิกฺขุ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย ธมฺมปฏิสํเวที หิ โข โหติ โน จ ธมฺมราคปฏิสํเวที อสนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ อุปวาณ ภิกฺขุ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย ธมฺมปฏิสํเวที หิ โข โหติ โน จ ธมฺมราคปฏิสํเวที อสนฺตญฺจ อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราคํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ธมฺเมสุ ราโคติ ปชานาติ ฯ เอวมฺปิ โข อุปวาณ สนฺทิฏฺิโก ธมฺโม โหติ อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปนยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิญฺูหีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๘๕] โย หิ โกจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ อวุสิตนฺเตน พฺรหฺมจริยํ อารกา โส อิมสฺมา ธมฺมวินยาติ ฯ เอวํ วุตฺเต อญฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ เอตฺถาหํ ภนฺเต อนสฺสาสํ ๑- อหํ หิ ภนฺเต ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานามีติ ฯ {๘๕.๑} ตํ กึ มญฺสิ ภิกฺขุ จกฺขุํ เอตํ มม @เชิงอรรถ: ม. อนสฺสสํ ฯ ยุ. อนสฺสาสี ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๓.

เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ จกฺขุํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺส ฯเปฯ ชิวฺหํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ ชิวฺหํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺส ฯเปฯ มนํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ มโน เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสาติ ฯ นวมํ ฯ [๘๖] โย หิ โกจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ อวุสิตนฺเตน พฺรหฺมจริยํ อารกา โส อิมสฺมา ธมฺมวินยาติ ฯ เอวํ วุตฺเต อญฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ เอตฺถาหํ ภนฺเต ปนสฺสาสํ ๑- อหํ หิ ภนฺเต ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานามีติ ฯ {๘๖.๑} ตํ กึ มญฺสิ ภิกฺขุ จกฺขุํ เนตํ มม @เชิงอรรถ: ม. อนสฺสสํ ปนสฺสสํ ฯ เอวมีทิเสสุ าเนสุ ฯ สี. ยุ. อนสฺสาสึ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๔.

เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ จกฺขุํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอวํ เต เอตํ ปมํ ผสฺสายตนํ ปหีนํ ภวิสฺสติ อายตึ อปุนพฺภวาย ตสฺส ฯเปฯ ชิวฺหํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ ชิวฺหา เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอวํ เต เอตํ จตุตฺถํ ผสฺสายตนํ ปหีนํ ภวิสฺสติ อายตึ อปุนพฺภวาย ตสฺส ฯเปฯ มนํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ มโน เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอวํ เต เอตํ ฉฏฺ ผสฺสายตนํ ปหีนํ ภวิสฺสติ อายตึ อปุนพฺภวาย ตสฺสาติ ๑- ฯ ทสมํ ฯ [๘๗] โย หิ โกจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ อวุสิตํ เตน พฺรหฺมจริยํ อารกา โส อิมสฺมา ธมฺมวินยาติ ฯ เอวํ วุตฺเต อญฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ เอตฺถาหํ ภนฺเต ปนสฺสาสํ อหํ หิ ภนฺเต ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อปุนพฺภวายาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๕.

สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานามีติ ฯ {๘๗.๑} ตํ กึ มญฺสิ ภิกฺขุ จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหา กาโย มโน นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขุ สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ โสตสฺมึปิ ฆานสฺมึปิ ชิวฺหายปิ กายสฺมึปิ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ เอกาทสมํ ฯ มิคชาลวคฺโค ทุติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ มิคชาเลน เทฺว วุตฺตา จตฺตาโร จ สมิทฺธินา อุปเสโน อุปวาโณ [๑]- ฉผสฺสายตนิกา ตโยติ ฯ --------------- @เชิงอรรถ: ยุ. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๖.

คิลานวคฺโค ตติโย [๘๘] สาวตฺถีนิทานํ ฯ อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อมุกสฺมึ ภนฺเต วิหาเร อญฺตโร ภิกฺขุ นโว อปฺปญฺาโต อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน สาธุ ภนฺเต ภควา เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ {๘๘.๑} อถ โข ภควา นวตรญฺจ สุตฺวา คิลานตรญฺจ ๑- อปฺปญฺาโต ภิกฺขูติ อิติ วิทิตฺวา เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ ฯ อทฺทสา โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ๒- มญฺจเก สมเตสิ ๓- ฯ อถ โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อลํ ภิกฺขุ มา ตฺวํ มญฺจเก สมเตสิ สนฺตีมานิ อาสนานิ ปญฺตฺตานิ ตตฺถาหํ นิสีทิสฺสามีติ ฯ นิสีทิ ภควา ปญฺตฺเต อาสเน ฯ นิสชฺช โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ กจฺจิ เต ภิกฺขุ ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิ ทุกฺขา เวทนา ปฏิกฺกมนฺติ โน อภิกฺกมนฺตํ ปฏิกฺกโม สานํ ปญฺายติ โน อภิกฺกโมติ ฯ {๘๘.๒} น เม ภนฺเต ขมนียํ น ยาปนียํ พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ อภิกฺกโม สานํ ปญฺายติ โน ปฏิกฺกโมติ ฯ กจฺจิ เต ภิกฺขุ น กิญฺจิ กุกฺกุจฺจํ น โกจิ วิปฺปฏิสาโรติ ฯ ตคฺฆ เม ภนฺเต @เชิงอรรถ: สี. ม. ยุ. นว กวาทญฺจ สุตฺวา คิลานวาทญฺจ สุตฺวา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ยุ. @ทิสฺวาน ฯ สี. สมฏฺโฏสิ ฯ ม. สมโธสิ ฯ ยุ. สมญฺโจปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๗.

อนปฺปกํ กุกฺกุจฺจํ อนปฺปโก วิปฺปฏิสาโรติ ฯ {๘๘.๓} กจฺจิ ปน เต ๑- ภิกฺขุ อตฺตา สีลโต น อุปวทตีติ ฯ (น โข เม ๒- ภนฺเต อตฺตา สีลโต อุปวทตีติ) โน เจ กิร ตฺวํ ๓- ภิกฺขุ อตฺตา สีลโต อุปวทติ อถ ภิกฺขุ กิสฺมิญฺจ เต กุกฺกุจฺจํ ๔- โก จ วิปฺปฏิสาโรติ ฯ น ขฺวาหํ ภนฺเต สีลวิสุทฺธตฺถํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามีติ ฯ โน เจ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ สีลวิสุทฺธตฺถํ มยา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ อถ กิมตฺถํ จรหิ ตฺวํ ภิกฺขุ มยา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสีติ ฯ ราควิราคตฺถํ โขหํ ภนฺเต ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามีติ ฯ สาธุ สาธุ ภิกฺขุ สาธุ โข ตฺวํ ภิกฺขุ ราควิราคตฺถํ มยา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ ราควิราคตฺโถ หิ ภิกฺขุ มยา ธมฺโม เทสิโต ฯ [๘๙] ตํ กึ มญฺสิ ภิกฺขุ จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหา กาโย มโน นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขุ สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิฬฺพินฺทติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา @เชิงอรรถ: สี. ยุ. ตฺวํ ฯ ม. ตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ สี. ม. มํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. @เต ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. อถ กิญฺจ เต กุกฺกุจฺจํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๘.

อตฺตมโน โส ภิกฺขุ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิ ฯ อิมสฺมิญฺจ ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺมาเน ตสฺส ภิกฺขุโน วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ ปมํ ฯ [๙๐] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ ฯเปฯ ภควนฺตํ เอตทโวจ อมุกสฺมึ ภนฺเต วิหาเร อญฺตโร ภิกฺขุ นโว อปฺปญฺาโต อาพาธิโก ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน สาธุ ภนฺเต ภควา เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ อถ โข ภควา นวตรญฺจ สุตฺวา คิลานตรญฺจ อปฺปญฺาโต ภิกฺขูติ อิติ วิทิตฺวา เยน โส ภิกฺขุ เตนุปสงฺกมิ ฯ อทฺทสา โข ภิกฺขุ ภควนฺตํ ทูรโต ว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวาน มญฺจเก สมเตสิ ฯ อถ โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อลํ ภิกฺขุ มา ตฺวํ มญฺจเก สมเตสิ สนฺตีมานิ อาสนานิ ปญฺตฺตานิ ตตฺถาหํ นิสีทิสฺสามีติ ฯ นิสีทิ ภควา ปญฺตฺเต อาสเน ฯ นิสชฺช โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ กจฺจิ เต ภิกฺขุ ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิ ทุกฺขา เวทนา ปฏิกฺกมนฺติ โน อภิกฺกมนฺติ ปฏิกฺกโม สานํ ปญฺายติ โน อภิกฺกโมติ ฯ {๙๐.๑} น เม ภนฺเต ขมนียํ น ยาปนียํ ฯเปฯ น โข เม ภนฺเต อตฺตา สีลโต อุปวทตีติ ฯ โน เจ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ อตฺตา สีลโต อุปทวติ อถ กิสฺมึ จ เต กุกฺกุจฺจํ โก จ วิปฺปฏิสาโรติ ฯ น ขฺวาหํ ภนฺเต สีลวิสุทฺธตฺถํ ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามีติ ฯ โน เจ กิร ตฺวํ ภิกฺขุ สีลวิสุทฺธตฺถํ มยา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕๙.

อถ กิมตฺถํ จรหิ ตฺวํ ภิกฺขุ มยา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสีติ อนุปาทาปรินิพฺพานตฺถํ โข อหํ ภนฺเต ภควตา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานามีติ ฯ สาธุ สาธุ ภิกฺขุ สาธุ โข [๑]- ตฺวํ ภิกฺขุ อนุปาทาปรินิพฺพานตฺถํ มยา ธมฺมํ เทสิตํ อาชานาสิ อนุปาทาปรินิพฺพานตฺโถ หิ ภิกฺขุ มยา ธมฺโม เทสิโต ฯ [๙๑] ตํ กึ มญฺสิ ภิกฺขุ จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯเปฯ โสตํ ฆานํ ชิวฺหา กาโย มโน มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิทํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา อตฺตมโน โส ภิกฺขุ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิ ฯ อิมสฺมึ จ ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺมาเน ตสฺส ภิกฺขุสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจตีติ ๒- ฯ ทุติยํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. ปน ฯ ม. วิมุจฺจีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๐.

[๙๒] อถ โข อายสฺมา ราโธ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ราโธ ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปิ ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ ยํ โข ราธ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ราธ อนิจฺจํ จกฺขุํ โข ราธ อนิจฺจํ ๑- ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ [๒]- รูปา อนิจฺจา ฯ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา กาโย มโน อนิจฺโจ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ธมฺโม ๓- มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยํ โข ราธ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ ตติยํ ฯ [๙๓] ยํ โข ราธ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ราธ ทุกฺขํ จกฺขุํ โข ราธ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ รูปา จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา ฯเปฯ อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน ทุกฺโข ธมฺมา มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ @เชิงอรรถ: ม. จกฺขุํ โข ราธ อนิจฺจนฺติ อิเม ปาา นตฺถิ ฯ ม. จกฺขุ อนิจฺจํ ฯ @ ม. ยุ. ธมฺมา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๑.

เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยํ โข ราธ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๙๔] โย โข ราธ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ โก จ ราธ อนตฺตา ฯ จกฺขุํ โข ราธ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ รูปา จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา ฯเปฯ มโน อนตฺตา ธมฺมา มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ โย โข ราธ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๙๕] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อตฺถิ นุ โข ภนฺเต เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ อตฺถิ โข ภิกฺขุ เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ กตโม ปน ภนฺเต เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ อวิชฺชา โข ภิกฺขุ เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ {๙๕.๑} กถํ ปน ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต ภิกฺขุโน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๒.

อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขุ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ ๑- ฯ รูเป ฯเปฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขุ ชานโต เอวํ ปสฺสโต ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๙๖] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ ฯเปฯ อตฺถิ นุ โข ภนฺเต เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ อตฺถิ โข ภิกฺขุ เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ กตโม ปน ภนฺเต เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ อวิชฺชา โข ภิกฺขุ เอโก ธมฺโม ยสฺส ปหานา ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ {๙๖.๑} กถํ ปน ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ อิธ ภิกฺขุ ภิกฺขุโน สุตํ โหติ สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสายาติ ฯ เอวญฺเจตํ ภิกฺขุ ภิกฺขุโน สุตํ โหติ สพฺเพ ธมฺมา นาลํ อภินิเวสายาติ ฯ โส สพฺพํ ธมฺมํ อภิชานาติ สพฺพํ ธมฺมํ อภิญฺาย สพฺพํ ธมฺมํ ปริชานาติ สพฺพํ ธมฺมํ ปริญฺาย สพฺพนิมิตฺตานิ อญฺโต ปสฺสติ จกฺขุํ อญฺโต @เชิงอรรถ: ยุ. อุปฺปชฺชตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๓.

ปสฺสติ รูเป จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อญฺโต ปสฺสติ ฯเปฯ มนํ อญฺโต ปสฺสติ ธมฺเม มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อญฺโต ปสฺสติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขุ ชานโต เอวํ ปสฺสโต ภิกฺขุโน อวิชฺชา ปหิยฺยติ วิชฺชา อุปฺปชฺชตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๙๗] อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ อิธ โน ภนฺเต อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา อเมฺห เอวํ ปุจฺฉนฺติ กิมตฺถิยํ อาวุโส สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ เอวํ ปุฏฺา มยํ ภนฺเต เตสํ อญฺติตฺถิยานํ ปริพฺพชกานํ เอวํ พฺยากโรม ทุกฺขสฺส โข อาวุโส ปริญฺตฺถํ ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ กจฺจิ มยํ ภนฺเต เอวํ ปุฏฺา เอวํ พฺยากรมานา วุตฺตวาทิโน เจว ภควโต โหม น จ ภควนฺตํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขาม ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรม น จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท ๑- คารยฺหฏฺานํ อาคจฺฉตีติ ฯ {๙๗.๑} ตคฺฆ ตุเมฺห ภิกฺขเว เอวํ ปุฏฺา เอวํ พฺยากรมานา วุตฺตวาทิโน เจว เม โหถ น จ มํ อภูเตน อพฺภาจิกฺขถ ธมฺมสฺส จานุธมฺมํ พฺยากโรถ น @เชิงอรรถ: สี. วาทานุปาโต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๔.

จ โกจิ สหธมฺมิโก วาทานุวาโท คารยฺหฏฺานํ อาคจฺฉติ ฯ ทุกฺขสฺส หิ ภิกฺขเว ปริญฺตฺถํ มยิ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ฯ สเจ ปน โว ภิกฺขเว อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ กตมญฺจ ๑- ปน ตํ อาวุโส ทุกฺขํ ยสฺส ปริญฺาย สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ เอวํ ปฏฺา ตุเมฺห ภิกฺขเว เตสํ อญฺติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ พฺยากเรยฺยาถ จกฺขุํ โข อาวุโส ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ฯ รูปา ฯเปฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ๒- ฯเปฯ มโน ทุกฺโข ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ฯ อิทํ โข ตํ อาวุโส ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ๓- ฯ เอวํ ปุฏฺา ตุเมฺห ภิกฺขเว เตสํ อญฺติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ พฺยากเรยฺยาถาติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๙๘] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ โลโก โลโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ ลุชฺชตีติ โข ภิกฺขุ ตสฺมา โลโกติ วุจฺจติ ฯ กิญฺจ ลุชฺชติ จกฺขุํ โข ภิกฺขุ ลุชฺชติ รูปา ลุชฺชนฺติ จกฺขุวิญฺาณํ ลุชฺชติ จกฺขุสมฺผสฺโส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ ม. วุสฺสตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๕.

ลุชฺชติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ลุชฺชติ ฯเปฯ ชิวฺหา ลุชฺชติ ฯเปฯ มโน ลุชฺชติ ธมฺมา ลุชฺชนฺติ มโนวิญฺาณํ ลุชฺชติ มโนสมฺผสฺโส ลุชฺชติ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ลุชฺชติ ฯ ปลุชฺชตีติ ๑- โข ภิกฺขุ ตสฺมา โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ นวมํ ฯ [๙๙] อถ โข อายสฺมา ผคฺคุโน ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ผคฺคุโน ภควนฺตํ เอตทโวจ อตฺถิ นุ โข ภนฺเต ตํ จกฺขุํ เยน จกฺขุนา อตีเต พุทฺเธ ปรินิพฺพุเต ฉินฺนปปญฺเจ ฉินฺนวฏุเม ปริยาทินฺนวฏฺเฏ สพฺพทุกฺขวีติวตฺเต ปญฺาปยมาโน ปญฺเปยฺย ๒- ฯเปฯ อตฺถิ นุ โข ภนฺเต สา ชิวฺหา ยาย ชิวฺหาย อตีเต พุทฺเธ ปรินิพฺพุเต ฯเปฯ ปญฺเปยฺย ฯเปฯ อตฺถิ นุ โข โส ภนฺเต มโน เยน มเนน อตีเต พุทฺเธ ปรินิพฺพุเต ฉินฺนปปญฺเจ ฉินฺนวฏุเม ปริยาทินฺนวฏฺเฏ สพฺพทุกฺขวีติวตฺเต ปญฺาปยมาโน ปญฺเปยฺยาติ ฯ [๑๐๐] นตฺถิ นุ โข ตํ ผคฺคุน จกฺขุํ เยน จกฺขุนา อตีเต พุทฺเธ ปรินิพฺพุเต ฉินฺนปปญฺเจ ฉินฺนวฏุเม ปริยาทินฺนวฏฺเฏ สพฺพทุกฺขวีติวตฺเต ปญฺาปยมาโน ปญฺเปยฺยาติ ฯเปฯ นตฺถิ โข สา ผคฺคุน ชิวฺหา ยาย ชิวฺหาย อตีเต พุทฺเธ ปรินิพฺพุเต ฉินฺนปปญฺเจ ฉินฺนวฏุเม ปริยาทินฺนวฏฺเฏ สพฺพทุกฺขวีติวตฺเต @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ลุชฺชตีติ ฯ ม. ยุ. ปญฺาเปยฺย ฯ เอวมุปริปี ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๖.

ปญฺาปยมาโน ปญฺเปยฺย ฯเปฯ นตฺถิ โข โส ผคฺคุน มโน เยน มเนน อตีเต พุทฺเธ ปรินิพฺพุเต ฉินฺนปปญฺเจ ฉินฺนวฏุเม ปริยาทินฺนวฏฺเฏ สพฺพทุกฺขวีติวตฺเต ปญฺาปยมาโน ปญฺเปยฺยาติ ฯ ทสมํ ฯ คิลานวคฺโค ตติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ คิลาเนน เทฺว วุตฺตา ราเธน อปเร ตโย อวิชฺชาย จ เทฺว วุตฺตา ภิกฺขุ โลโก จ ผคฺคุโนติ ฯ -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๗.

ฉนฺนวคฺโค จตุตฺโถ [๑๐๑] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ โลโก โลโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ ยํ โข อานนฺท ปโลกธมฺมํ อยํ วุจฺจติ อริยสฺส วินเย โลโก ฯ กิญฺจานนฺท ปโลกธมฺมํ จกฺขุํ โข อานนฺท ปโลกธมฺมํ รูปา ปโลกธมฺมา จกฺขุวิญฺาณํ ปโลกธมฺมํ จกฺขุสมฺผสฺโส ปโลกธมฺโม ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา ฯเปฯ ตมฺปิ ปโลกธมฺมํ ฯเปฯ ชิวฺหา ปโลกธมฺมา รสา ปโลกธมฺมา ชิวฺหาวิญฺาณํ ปโลกธมฺมํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส ปโลกธมฺโม ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา ฯเปฯ ตมฺปิ ปโลกธมฺมํ ฯเปฯ มโน ปโลกธมฺโม ธมฺมา ปโลกธมฺมา มโนวิญฺาณํ ปโลกธมฺมํ มโนสมฺผสฺโส ปโลกธมฺโม ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ปโลกธมฺมํ ฯ ยํ โข อานนฺท ปโลกธมฺมํ อยํ วุจฺจติ อริยสฺส วินเย โลโกติ ฯ ปมํ ฯ [๑๐๒] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท ฯเปฯ ภควนฺตํ เอตทโวจ สุญฺโ โลโก สุญฺโ โลโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต สุญฺโ โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ ยสฺมา จ โข อานนฺท

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๘.

สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ตสฺมา สุญฺโ โลโกติ วุจฺจติ ฯ กิญฺจ อานนฺท สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา จกฺขุํ โข อานนฺท สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา รูปา สุญฺา อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา จกฺขุวิญฺาณํ สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา จกฺขุสมฺผสฺโส สุญฺโ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ฯ ยสฺมา [๑]- โข อานนฺท สุญฺ อตฺเตน วา อตฺตนิเยน วา ตสฺมา สุญฺโ โลโกติ วุจฺจตีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๑๐๓] เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ฯเปฯ ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ อานนฺท จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ {๑๐๓.๑} อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ รูปา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯเปฯ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖๙.

ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ ชิวฺหา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯเปฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาสมฺผสฺโส ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ {๑๐๓.๒} ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ อานนฺท สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ตติยํ ฯ [๑๐๔] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ มหาจุนฺโท อายสฺมา จ ฉนฺโน คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรนฺติ ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา ฉนฺโน อาพาธิโก โหติ ทุกฺขิโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๐.

พาฬฺหคิลาโน ฯ อถ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เยนายสฺมา มหาจุนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ มหาจุนฺทํ เอตทโวจ อายามาวุโส จุนฺท เยนายสฺมา ฉนฺโน เตนุปสงฺกมิสฺสาม คิลานปุจฺฉกาติ ฯ เอวมาวุโสติ โข อายสฺมา มหาจุนฺโท อายสฺมโต สารีปุตฺตสฺส ปจฺจสฺโสสิ ฯ อถ โข อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ มหาจุนฺโท เยนายสฺมา ฉนฺโน เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทึสุ ฯ นิสชฺช โข อายสฺมา สารีปุตฺโต อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ เอตทโวจ กจฺจิ เต อาวุโส ฉนฺน ขมนียํ กจฺจิ ยาปนียํ กจฺจิ ทุกฺขา เวทนา ปฏิกฺกมนฺติ โน อภิกฺกมนฺติ ปฏิกฺกโม สานํ ปญฺายติ โน อภิกฺกโมติ ฯ [๑๐๕] น เม อาวุโส สารีปุตฺต ขมนียํ น ยาปนียํ พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ อภิกฺกโม สานํ ปญฺายติ โน ปฏิกฺกโมติ ๑- ฯ เสยฺยถาปิ อาวุโส พลวา ปุริโส ติเณฺหน สิขเรน มุทฺธนํ ๒- อภิมตฺเถยฺย เอวเมว โข เม ๓- อาวุโส อธิมตฺตา วาตา มุทฺธนิ ๔- อุปหนนฺติ ๕- ฯ น เม อาวุโส ขมนียํ น ยาปนียํ ฯเปฯ โน ปฏิกฺกโมติ ๖- ฯ เสยฺยถาปิ อาวุโส พลวา ปุริโส ทเฬฺหน วรตฺตกฺขนฺเธน สีเส สีสเว ทเทยฺย เอวเมว โข อาวุโส อธิมตฺตา วาตา ๗- สีเส สีสเวทนา ฯ น เม อาวุโส @เชิงอรรถ: ๑-๖ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ยุ. มุทฺธานํ ฯ ม. มุทฺธนิ ฯ @ ม. ยุ. เมสทฺโท นตฺถิ ฯ ยุ. มุทฺธานํ ฯ ม. อูหนนฺติ ฯ ม. อยํ @ปาโ นตฺถิ ฯ ยุ. เม ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๑.

ขมนียํ น ยาปนียํ ฯเปฯ โน ปฏิกฺกโมติ ฯ เสยฺยถาปิ อาวุโส ทกฺโข โคฆาตโก วา โคฆาตกนฺเตวาสี วา ติเณฺหน โควิกนฺตเนน กุจฺฉึ ปริกนฺเตยฺย เอวเมว โข เม อาวุโส ๑- อธิมตฺตา วาตา กุจฺฉึ ปริกนฺตนฺติ ฯ น เม อาวุโส ขมนียํ น ยาปนียํ ฯเปฯ โน ปฏิกฺกโมติ ฯ เสยฺยถาปิ อาวุโส เทฺว พลวนฺโต ปุริสา ทุพฺพลตรํ ปุริสํ นานา พาหาสุ คเหตฺวา องฺคารกาสุยา สนฺตาเปยฺยุํ สํปริตาเปยฺยุํ เอวเมว โข เม ๒- อาวุโส อธิมตฺโต กายสฺมึ ฑาโห ฯ น เม อาวุโส ขมนียํ น ยาปนียํ พาฬฺหา เม ทุกฺขา เวทนา อภิกฺกมนฺติ โน ปฏิกฺกมนฺติ อภิกฺกโม สานํ ปญฺายติ โน ปฏิกฺกโมติ ฯ สตฺถํ อาวุโส สารีปุตฺต อาหริสฺสามิ นาวกงฺขามิ ชีวิตนฺติ ๓- [๔]- อายสฺมา ฉนฺโน สตฺถํ อาหเรสิ ฯ [๑๐๖] ยาเปตายสฺมา ฉนฺโน ยาเปนฺตํ มยํ อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อิจฺฉาม สเจ อายสฺมโต ฉนฺนสฺส นตฺถิ สปฺปายานิ โภชนานิ อหํ อายสฺมโต ฉนฺนสฺส สปฺปายานิ โภชนานิ ปริเยสิสฺสามิ สเจ อายสฺมโต ฉนฺนสฺส นตฺถิ สปฺปายานิ เภสชฺชานิ อหํ อายสฺมโต ฉนฺนสฺส สปฺปายานิ เภสชฺชานิ ปริเยสิสฺสามิ สเจ อายสฺมโต ฉนฺนสฺส นตฺถิ ปฏิรูปา อุปฏฺากา อหํ อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อุปฏฺหิสฺสามิ มา จ ๕- อายสฺมา ฉนฺโน สตฺถํ อาหเรสิ ยาเปตายสฺมา ฉนฺโน ยาเปนฺตํ มยํ อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อิจฺฉามาติ ฯ {๑๐๖.๑} น เม อาวุโส สารีปุตฺต นตฺถิ สปฺปายานิ โภชนานิ อตฺถิ เม @เชิงอรรถ: ม. เม อาวุโสติ ปททฺวยํ นตฺถิ ฯ ม. เมสทฺโท นตฺถิ ฯ ยุ. ชีวิตุนฺติ ฯ @ ม. ยุ. มา ฯ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๒.

สปฺปายานิ โภชนานิ นปิ เม นตฺถิ สปฺปายานิ เภสชฺชานิ อตฺถิ เม สปฺปายานิ เภสชฺชานิ นปิ เม นตฺถิ ปฏิรูปา อุปฏฺากา อตฺถิ เม ปฏิรูปา อุปฏฺากา ฯ อปิ จ เม อาวุโส สตฺถา ปริจิณฺโณ ทีฆรตฺตํ มนาเปเนว โน อมนาเปน ฯ เอตํ หิ อาวุโส สาวกสฺส ปฏิรูปํ ยํ สตฺถารํ ปริจเรยฺย มนาเปเนว โน อมนาเปน ตํ ๑- อนุปวชฺชํ ฉนฺโน ภิกฺขุ สตฺถํ อาหริสฺสตีติ เอวเมตํ อาวุโส สารีปุตฺต ธาเรหีติ ฯ [๑๐๗] ปุจฺเฉยฺยาม มยํ อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ กิญฺจิเทว เทสํ สเจ อายสฺมา ฉนฺโน โอกาสํ กโรติ ปญฺหสฺส เวยฺยากรณายาติ ฯ ปุจฺฉาวุโส สารีปุตฺต สุตฺวา เวทยามาติ ๒- ฯ จกฺขุํ อาวุโส ฉนฺน จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสสิ ฯเปฯ ชิวฺหํ อาวุโส ฉนฺน ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสสิ ฯเปฯ มนํ อาวุโส ฉนฺน มโนวิญฺาณํ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ {๑๐๗.๑} จกฺขุํ อาวุโส สารีปุตฺต จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุวิญฺาณ- วิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสามิ ฯเปฯ ชิวฺหํ อาวุโส สารีปุตฺต ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ สี. เทสิสฺสามีติ ฯ ม. ยุ. เวทิสฺสามาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๓.

เนตํ มม เนโสหมสฺมิ ฯเปฯ มนํ อาวุโส สารีปุตฺต มโนวิญฺาณํ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสามีติ ฯ [๑๐๘] จกฺขุสฺมึ อาวุโส ฉนฺน จกฺขุวิญฺาเณ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ กึ ทิสฺวา กึ อภิญฺาย จกฺขุํ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสิ ฯเปฯ ชิวฺหาย อาวุโส ฉนฺน ชิวฺหาวิญฺาเณ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ กึ ทิสฺวา กึ อภิญฺาย ชิวฺหํ ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสิ ฯเปฯ มนสฺมึ อาวุโส ฉนฺน มโนวิญฺาเณ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ กึ ทิสฺวา กึ อภิญฺาย มนํ มโนวิญฺาณํ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ [๑๐๙] จกฺขุสฺมึ อาวุโส สารีปุตฺต จกฺขุวิญฺาเณ จกฺขุวิญฺาณ- วิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ นิโรธํ ทิสฺวา นิโรธํ อภิญฺาย จกฺขุํ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสามิ ฯเปฯ ชิวฺหาย อาวุโส สารีปุตฺต ชิวฺหาวิญฺาเณ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ นิโรธํ ทิสฺวา นิโรธํ อภิญฺาย ชิวฺหํ ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๔.

อตฺตาติ สมนุปสฺสามิ ฯเปฯ มนสฺมึ อาวุโส สารีปุตฺต มโนวิญฺาเณ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ นิโรธํ ทิสฺวา นิโรธํ อภิญฺาย มนํ มโนวิญฺาณํ มโนวิญฺาณวิญฺาตพฺเพ ธมฺเม เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสามีติ ฯ [๑๑๐] เอวํ วุตฺเต อายสฺมา มหาจุนฺโท อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ เอตทโวจ ตสฺมา ติหาวุโส ฉนฺน อิทมฺปิ ตสฺส ภควโต สาสนํ นิจฺจกปฺปํ สาธุกํ มนสิกาตพฺพํ นิสฺสิตสฺส จลิตํ อนิสฺสิตสฺส จลิตํ นตฺถิ จลิเต อสติ ปสฺสทฺธิ โหติ ปสฺสทฺธิยา สติ นนฺทิ น โหติ นนฺทิยา ๑- อสติ อาคติคติ น โหติ อาคติคติยา อสติ จตูปปาโต น โหติ จุตูปปาเต อสติ เนวิธ น หุรํ น อุภยมนฺตเรน เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสาติ ฯ อถ โข อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ มหาจุนฺโท อายสฺมนฺตํ ฉนฺนํ อิมินา โอวาเทน โอวทิตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกมึสุ ฯ อถ โข อายสฺมา ฉนฺโน อจิรปกฺกนฺเตสุ เตสุ อายสฺมนฺเตสุ สตฺถํ อาหเรสิ ฯ [๑๑๑] อถ โข อายสฺมา สารีปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา สารีปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ อายสฺมตา ภนฺเต ฉนฺเนน สตฺถํ อาหริตํ ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโยติ ฯ นนุ เต สารีปุตฺต ฉนฺเนน ภิกฺขุนา สมฺมุขาเยว อนุปวชฺชตา @เชิงอรรถ: สี. ม. ยุ. นติ น โหติ นติยา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๕.

พฺยากตาติ ฯ อตฺถิ ภนฺเต ปุพฺพวิชฺชนํ ๑- นาม วชฺชิคาโม ตตฺถายสฺมโต ฉนฺนสฺส มิตฺตกุลานิ สุหชฺชกุลานิ อุปวชฺชกุลานีติ ฯ โหนฺติ เหเต สารีปุตฺต ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน มิตฺตกุลานิ สุหชฺชกุลานิ อุปวชฺชกุลานีติ ๒- ฯ น โข ปนาหํ สารีปุตฺต เอตฺตาวตา สอุปวชฺโชติ วทามิ ฯ โย โข สารีปุตฺต อิมญฺจ ๓- กายํ นิกฺขิปติ อญฺญฺจ กายํ อุปาทิยติ ตมหํ สอุปวชฺโชติ วทามิ ฯ ตํ ฉนฺนสฺส ภิกฺขุโน นตฺถิ อนุปวชฺชํ ฉนฺเนน ภิกฺขุนา สตฺถํ อาหริตนฺติ เอวเมตํ สารีปุตฺต ธาเรหีติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๑๑๒] อถ โข อายสฺมา ปุณฺโณ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ปุณฺโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ สนฺติ โข ปุณฺณ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต อุปฺปชฺชติ นนฺทิ นนฺทิสมุทยา ทุกฺขสมุทโย ปุณฺณาติ วทามิ ฯเปฯ สนฺติ โข ปุณฺณ ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข ปุณฺณ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา @เชิงอรรถ: สี. ปพฺพวิจิรํ ฯ ยุ. ปุพฺพวิชฺฌนํ ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. @ตญฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๖.

ตญฺจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต อุปฺปชฺชติ นนฺทิ นนฺทิสมุทยา ทุกฺขสมุทโย ปุณฺณาติ วทามิ ฯ [๑๑๓] สนฺติ [๑]- โข ปุณฺณ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต นิรุชฺฌติ นนฺทิ นนฺทินิโรธา ทุกฺขนิโรโธ ปุณฺณาติ วทามิ ฯเปฯ สนฺติ จ โข ปุณฺณ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต นิรุชฺฌติ นนฺทิ นนฺทินิโรธา ทุกฺขนิโรโธ ปุณฺณาติ วทามิ ฯ อิมินา ตฺวํ ปุณฺณ อารกา โส อิมสฺมา ธมฺมวินยาติ ฯ [๑๑๔] เอวํ วุตฺเต อญฺตโร ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ เอตฺถาหํ ภนฺเต อนสฺสาสํ อหํ หิ ภนฺเต ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานามีติ ฯ ตํ กึ มญฺสิ ภิกฺขุ ฯ จกฺขุํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ เอตฺถ จ เต ภิกฺขุ จกฺขุํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ @เชิงอรรถ: ยุ. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๗.

เอวนฺเต เอตํ ปมํ ผสฺสายตนํ ปหีนํ ภวิสฺสติ อายตึ อปุนพฺภวาย ฯเปฯ ชิวฺหํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ สาธุ ภิกฺขุ ตตฺถ เต ภิกฺขุ ชิวฺหา เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺ ภวิสฺสติ เอวํ เต เอตํ จตุตฺถํ ผสฺสายตนํ ปหีนํ ภวิสฺสติ อายตึ อปุนพฺภวาย ฯเปฯ มนํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ สมนุปสฺสสีติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯเปฯ สาธุ ปุณฺณ มยา สงฺขิตฺเตน โอวาเทน โอวทิโต กตมสฺมึ ชนปเท วิหริสฺสสีติ ฯ อตฺถิ ภนฺเต สุนาปรนฺโต นาม ชนปโท ตตฺถาหํ วิหริสฺสามีติ ฯ [๑๑๕] จณฺฑา โข ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ผรุสา โข ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สเจ ตํ ๑- ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา อกฺโกสิสฺสนฺติ ปริภาสิสฺสนฺติ ตตฺร เต ปุณฺณ กินฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ มํ ภนฺเต สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา อกฺโกสิสฺสนฺติ ปริภาสิสฺสนฺติ ตตฺร เม เอวํ ภวิสฺสติ ภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สุภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ยํ มํ ๒- นยิเม ปาณินา ปหารํ เทนฺตีติ เอวเมตฺถ ภควา ภวิสฺสติ เอวเมตฺถ สุคต ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ ปน เต ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ปาณินา ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร ปน เต ปุณฺณ กินฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ เม ๓- ภนฺเต สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ปาณินา @เชิงอรรถ: ยุ. ตฺวํ ฯ ม. เม ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ ม. ยุ. มํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๘.

ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร เม เอวํ ภวิสฺสติ ภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สุภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ยํ มํ นยิเม เลณฺฑุนา ๑- ปหารํ เทนฺตีติ เอวเมตฺถ ภควา ภวิสฺสติ เอวเมตฺถ สุคต ภวิสฺสตีติ ฯ {๑๑๕.๑} สเจ ปน เต ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา เลณฺฑุนา ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร ปน เต ปุณฺณ กินฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ เม ภนฺเต สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา เลณฺฑุนา ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร เม เอวํ ภวิสฺสติ ภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สุภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ยํ มํ นยิเม ทณฺเฑน ปหารํ เทนฺตีติ เอวเมตฺถ ภควา ภวิสฺสติ เอวเมตฺถ สุคต ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ ปน เต ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ทณฺเฑน ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร ปน เต ปุณฺณ กินฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ เม ภนฺเต สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ทณฺเฑน ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร เม เอวํ ภวิสฺสติ ภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สุภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ยํ มํ นยิเม สตฺเถน ปหารํ เทนฺตีติ เอวเมตฺถ ภควา ภวิสฺสติ เอวเมตฺถ สุคต ภวิสฺสตีติ ฯ {๑๑๕.๒} สเจ ปน เต ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สตฺเถน ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร ปน เต ปุณฺณ กินฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ เม ภนฺเต สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สตฺเถน ปหารํ ทสฺสนฺติ ตตฺร เม เอวํ ภวิสฺสติ ภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา สุภทฺทกา วติเม สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ยํ มํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เลฑฺฑุนา ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗๙.

นยิเม ติเณฺหน สตฺเถน ชีวิตา โวโรเปนฺตีติ เอวเมตฺถ ภควา ภวิสฺสติ เอวเมตฺถ สุคต ภวิสฺสตีติ ฯ [๑๑๖] สเจ ปน เต ๑- ปุณฺณ สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ติเณฺหน สตฺเถน ชีวิตา โวโรเปสฺสนฺติ ตตฺร ปน เต ปุณฺณ กินฺติ ภวิสฺสตีติ ฯ สเจ เม ๒- ภนฺเต สุนาปรนฺตกา มนุสฺสา ติเณฺหน สตฺเถน ชีวิตา โวโรเปสฺสนฺติ ตตฺร เม เอวํ ภวิสฺสติ สนฺติ โข ตสฺส ภควโต สาวกา กาเยน จ ชีวิเตน จ อฏฺฏิยมานา หรายมานา ชิคุจฺฉมานา สตฺถหารกํ ปริเยสนฺติ ตํ เม อิทํ ปริยิฏฺญฺเว สตฺถหารกํ ลทฺธนฺติ เอวเมตฺถ ภควา ภวิสฺสติ เอวเมตฺถ สุคต ภวิสฺสตีติ ฯ สาธุ สาธุ ปุณฺณ สิกฺขิสฺสสิ ๓- ตฺวํ ปุณฺณ อิมินา ทมูปสเมน สมนฺนาคโต สุนาปรนฺตสฺมึ ชนปเท วตฺถุํ ยสฺสทานิ ตฺวํ ปุณฺณ กาลํ มญฺสีติ ฯ [๑๑๗] อถ โข อายสฺมา ปุณฺโณ ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เยน สุนาปรนฺโต ชนปโท เตน จาริกํ ปกฺกามิ อนุปุพฺเพน จาริกํ จรมาโน เยน สุนาปรนฺโต ชนปโท ตทวสริ ฯ ตตฺร สุทํ อายสฺมา ปุณฺโณ สุนาปรนฺตสฺมึ ชนปเท วิหรติ ฯ อถ โข อายสฺมา ปุณฺโณ เตเนว อนฺตรวสฺเสน ปญฺจมตฺตานิ อุปาสกสตานิ ปฏิเทเสสิ ๔- [๕]- เตเนว อนฺตรวสฺเสน ติสฺโส @เชิงอรรถ: ยุ. ตวํ ฯ ยุ. มํ ฯ ม. สกฺขิสฺสสิ โข ฯ ยุ. สกฺขสิ โข ฯ @ สี. ยุ. ปฏิปาเทสิ ฯ ม. ปฏิเวเทสิ ฯ ม. เตเนวนฺตรวสฺเสน ปญฺจมตฺตานิ @อุปาสิกาสตานิ ปฏิเวเทสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๐.

วิชฺชา สจฺฉากาสิ เตเนว อนฺตรวสฺเสน ปรินิพฺพายิ ฯ อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ โย โส ภนฺเต ปุณฺโณ นาม กุลปุตฺโต ภควตา สงฺขิตฺเตน โอวาเทน โอวทิโต โส กาลกโต ตสฺส กา คติ โก อภิสมฺปราโยติ ฯ ปณฺฑิโต ภิกฺขเว ปุณฺโณ กุลปุตฺโต อโหสิ ๑- สจฺจวาที ๒- ธมฺมสฺสานุธมฺมํ น จ ธมฺมาธิกรณํ วิเหเสสิ ปรินิพฺพุโต ภิกฺขเว ปุณฺโณ กุลปุตฺโตติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๑๑๘] อถ โข อายสฺมา พาหิโย เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา พาหิโย ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ {๑๑๘.๑} ตํ กึ มญฺสิ พาหิย จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ รูปา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ฯเปฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ {๑๑๘.๒} ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ @เชิงอรรถ: ยุ. อโหสิ ปจฺจปาทิ ธมฺมสฺส จานฺธมฺมํ น จ มํ ธมฺมาธิกรณํ วิเหเสสิ ฯ @ ม. ปจฺจปาทิ ธมฺมสฺสานุธมฺมํ น จ มํ ธมฺมาธิกรณํ วิเหเสิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๑.

นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ พาหิย สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๑๑๙] อถ โข อายสฺมา พาหิโย ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ อถ โข อายสฺมา พาหิโย เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหรนฺโต น จิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ ๑- ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺาสิ ฯ อญฺตโร จ ปนายสฺมา พาหิโย อรหตํ อโหสีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๑๒๐] เอชา ภิกฺขเว โรโค เอชา คณฺโฑ เอชา สลฺลํ ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว ตถาคโต อเนโช วิหรติ วีตสลฺโล ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว ภิกฺขุ เจปิ อากงฺเขยฺย อเนโช วิหเรยฺยํ ๒- วีตสลฺโลติ ฯ จกฺขุํ น มญฺเยฺย จกฺขุสฺมึ น มญฺเยฺย จกฺขุโต น มญฺเยฺย @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สพฺพตฺถ วิหาสิ ฯ ยุ. วิหเรยฺย ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๒.

จกฺขุํ เมติ น มญฺเยฺย รูเป น มญฺเยฺย รูเปสุ น มญฺเยฺย รูปโต น มญฺเยฺย รูปา เมติ น มญฺเยฺย จกฺขุวิญฺาณํ น มญฺเยฺย จกฺขุวิญฺาณสฺมึ น มญฺเยฺย จกฺขุวิญฺาณโต น มญฺเยฺย จกฺขุวิญฺาณํ เมติ น มญฺเยฺย จกฺขุสมฺผสฺสํ น มญฺเยฺย จกฺขุสมฺผสฺสสฺมึ น มญฺเยฺย จกฺขุสมฺผสฺสโต น มญฺเยฺย จกฺขุสมฺผสฺโส เมติ น มญฺเยฺย ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย ตโตปิ น มญฺเยฺย ตมฺเมติ น มญฺเยฺย ฯ {๑๒๐.๑} โสตํ น มญฺเยฺย ฯ ฆานํ น มญฺเยฺย ฯ ชิวฺหํ น มญฺเยฺย ชิวฺหาย น มญฺเยฺย ชิวฺหาโต น มญฺเยฺย ชิวฺหา เมติ น มญฺเยฺย รเส น มญฺเยฺย ชิวฺหาวิญฺาณํ น มญฺเยฺย ชิวฺหาสมฺผสฺสํ น มญฺเยฺย ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย ตโตปิ น มญฺเยฺย ตมฺเมติ น มญฺเยฺย ฯ {๑๒๐.๒} กายํ น มญฺเยฺย ฯ มนํ น มญฺเยฺย มนสฺมึ น มญฺเยฺย มนโต น มญฺเยฺย มโน เมติ น มญฺเยฺย ธมฺเม น มญฺเยฺย มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย ตโตปิ น มญฺเยฺย ตมฺเมติ น มญฺเยฺย ฯ สพฺพํ น มญฺเยฺย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๓.

สพฺพสฺมึ น มญฺเยฺย สพฺพโต น มญฺเยฺย สพฺพํ เมติ น มญฺเยฺย ฯ โส เอวํ อมญฺมาโน น กิญฺจิ ๑- โลเก อุปาทิยติ อนุปาทิยํ น ปริตสฺสติ อปริตสฺสํ ปจฺจตฺตญฺเว ปรินิพฺพายติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๑๒๑] เอชา ภิกฺขเว โรโค เอชา คณฺโฑ เอชา สลฺลํ ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว ตถาคโต อเนโช วิหรติ วีตสลฺโล ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว ภิกฺขุ เจปิ อากงฺเขยฺย อเนโช วิหเรยฺยํ วีตสลฺโลติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๑๒๒] จกฺขุํ น มญฺเยฺย จกฺขุสฺมึ น มญฺเยฺย จกฺขุโต น มญฺเยฺย จกฺขุํ เมติ น มญฺเยฺย รูเป น มญฺเยฺย จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย ตโตปิ น มญฺเยฺย ตมฺเมติ น มญฺเยฺย ฯ ยํ หิ ภิกฺขเว มญฺติ ยสฺมึ มญฺติ ยโต มญฺติ ยํ เมติ มญฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺถา อญฺถาภาวี ภวสตฺโต โลโก ภวเมว อภินนฺทติ ฯเปฯ {๑๒๒.๑} ชิวฺหํ น มญฺเยฺย ชิวฺหาย น มญฺเยฺย ชิวฺหาโต น มญฺเยฺย ชิวฺหา เมติ น มญฺเยฺย รเส น มญฺเยฺย ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหาสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย @เชิงอรรถ: ม. ยุ. กิญฺจิปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๔.

ตโตปิ น มญฺเยฺย ตมฺเมติ น มญฺเยฺย ฯ ยํ หิ ภิกฺขเว มญฺติ ยสฺมึ มญฺติ ยโต มญฺติ ยํ เมติ มญฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺถา อญฺถาภาวี ภวสตฺโต โลโก ภวเมว อภินนฺทติ ฯเปฯ {๑๒๒.๒} มนํ น มญฺเยฺย มนสฺมึ น มญฺเยฺย มนโต น มญฺเยฺย มโน เมติ น มญฺเยฺย ธมฺเม น มญฺเยฺย มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย ตโตปิ น มญฺเยฺย ตมฺเมติ น มญฺเยฺย ฯ ยํ หิ ภิกฺขเว มญฺติ ยสฺมึ มญฺติ ยโต มญฺติ ยมฺเมติ มญฺติ ตโต ตํ โหติ อญฺถา อญฺถาภาวี ภวสตฺโต โลโก ภวเมว อภินนฺทติ ฯ {๑๒๒.๓} ยาวตา ภิกฺขเว ขนฺธธาตุอายตนา ตมฺปิ น มญฺเยฺย ตสฺมึปิ น มญฺเยฺย ตโตปิ น มญฺเยฺย ตํ เมติ น มญฺเยฺย ฯ โส เอวํ อมญฺมาโน น กิญฺจิ โลเก อุปาทิยติ อนุปาทิยํ น ปริตสฺสติ อปริตสฺสํ ปจฺจตฺตญฺเว ปรินิพฺพายติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๑๒๓] ทฺวยํ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ ฯ ตํ สุณาถ ฯ กิญฺจ ๑- ภิกฺขเว ทฺวยํ จกฺขุญฺเจว รูปา จ โสตญฺจ ๒- สทฺทา จ ฆานญฺจ คนฺธา จ ชิวฺหา จ รสา จ กาโย จ โผฏฺพฺพา @เชิงอรรถ: ยุ. กิญฺจิ ฯ ม. ยุ. โสตญฺเจว ... ฆานญฺเจว ... ชิวฺหาเจว ... มโนเจว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๕.

จ มโน จ ธมฺมา จ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ทฺวยํ ฯ โย ภิกฺขเว เอวํ วเทยฺย อหเมตํ ทฺวยํ ปจฺจกฺขาย อญฺ ทฺวยํ ปญฺเปสฺสามีติ ฯ ตสฺส วาจา วตฺถุ เทวสฺส ปุฏฺโ จ น สมฺปาเยยฺย อุตฺตรึ จ วิฆาตํ อาปชฺเชยฺย ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ยถา ตํ ภิกฺขเว อวิสยสฺมินฺติ ฯ นวมํ ฯ [๑๒๔] ทฺวยํ ภิกฺขเว ปฏิจฺจ วิญฺาณํ สมฺโภติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ทฺวยํ ปฏิจฺจ วิญฺาณํ สมฺโภติ ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุํ อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ รูปา อนิจฺจา วิปริณามิโน อญฺถาภาวิโน อิตฺเถตํ ทฺวยํ จลญฺเจว พฺยาธญฺจ ๑- อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ ฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย จกฺขุวิญฺาณสฺส อุปฺปาทาย โสปิ เหตุ โสปิ ปจฺจโย อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ อนิจฺจํ โข ปน ภิกฺขเว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ จกฺขุวิญฺาณํ กุโต นิจฺจํ ภวิสฺสติ ฯ โย ๒- โข ภิกฺขเว อิเมสํ ติณฺณํ ธมฺมานํ สงฺคติ สนฺนิปาโต สมวาโย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว จกฺขุสมฺผสฺโส ฯ [๑๒๕] จกฺขุสมฺผสฺโสปิ อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย จกฺขุสมฺผสฺสสฺส อุปฺปาทาย โสปิ เหตุ โสปิ ปจฺจโย อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ อนิจฺจํ โข ปน ภิกฺขเว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺโน จกฺขุสมฺผสฺโส กุโต นิจฺโจ ภวิสฺสติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. พฺยถญฺจ ฯ ยุ. พฺยพฺยญฺจ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ยุ. ยา ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๖.

ผุฏฺโ ภิกฺขเว เวเทติ ผุฏฺโ เจเตติ ผุฏฺโ สญฺชานาติ อิตฺเถเตปิ ธมฺมา จลา เจว พฺยาธา ๑- จ อนิจฺจา วิปริณามิโน อญฺถาภาวิโน ฯเปฯ {๑๒๕.๑} ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺาณํ ชิวฺหา อนิจฺจา วิปริณามี อญฺถาภาวี รสา อนิจฺจา วิปริณามิโน อญฺถาภาวิโน อิตฺเถตํ ทฺวยํ จลญฺเจว พฺยาธญฺจ อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ ชิวฺหาวิญฺาณํ อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ ฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ชิวฺหาวิญฺาณสฺส อุปฺปาทาย โสปิ เหตุ โสปิ ปจฺจโย อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ อนิจฺจํ โข ปน ภิกฺขเว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ ชิวฺหาวิญฺาณํ กุโต นิจฺจํ ภวิสฺสติ ฯ โย โข ภิกฺขเว อิเมสํ ติณฺณํ ธมฺมานํ สงฺคติ สนฺนิปาโต สมวาโย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ชิวฺหาสมฺผสฺโส ฯ [๑๒๖] ชิวฺหาสมฺผสฺโสปิ อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ชิวฺหาสมฺผสฺสสฺส อุปฺปาทาย โสปิ เหตุ โสปิ ปจฺจโย อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ อนิจฺจํ โข ปน ภิกฺขเว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺโน ชิวฺหาสมฺผสฺโส กุโต นิจฺโจ ภวิสฺสติ ฯ ผุฏฺโ ภิกฺขเว เวเทติ ผุฏฺโ เจเตติ ผุฏฺโ สญฺชานาติ อิตฺเถเตปิ ธมฺมา จลา เจว พฺยาธา จ อนิจฺจา วิปริณามิโน อญฺถาภาวิโน ฯเปฯ {๑๒๖.๑} มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ มโน อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ธมฺมา อนิจฺจา วิปริณามิโน อญฺถาภาวิโน อิตฺเถตํ ทฺวยํ @เชิงอรรถ: ม. พฺยถา ฯ ยุ. พฺยยา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๗.

จลญฺเจว พฺยาธญฺจ อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ มโนวิญฺาณํ อนิจฺจํ วิปริณามิ อญฺถาภาวิ ฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย มโนวิญฺาณสฺส อุปฺปาทาย โสปิ เหตุ โสปิ ปจฺจโย อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ อนิจฺจํ โข ปน ภิกฺขเว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนํ มโนวิญฺาณํ กุโต นิจฺจํ ภวิสฺสติ ฯ โย โข ภิกฺขเว อิเมสํ ติณฺณํ ธมฺมานํ สงฺคติ สนฺนิปาโต สมวาโย อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ๑- มโนสมฺผสฺโส ฯ [๑๒๗] มโนสมฺผสฺโสปิ อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย มโนสมฺผสฺสสฺส อุปฺปาทาย โสปิ เหตุ โสปิ ปจฺจโย อนิจฺโจ วิปริณามี อญฺถาภาวี ฯ อนิจฺจํ โข ปน ภิกฺขเว ปจฺจยํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺโน มโนสมฺผสฺโส กุโต นิจฺโจ ภวิสฺสติ ฯ ผุฏฺโ ภิกฺขเว เวเทติ ผุฏฺโ เจเตติ ผุฏฺโ สญฺชานาติ อิตฺเถเตปิ ธมฺมา จลา เจว พฺยาธา จ อนิจฺจา วิปริณามิโน อญฺถาภาวิโน ฯ เอวํ ภิกฺขเว ทฺวยํ ปฏิจฺจ มโนวิญฺาณํ สมฺโภตีติ ฯ ทสมํ ฯ ฉนฺนวคฺโค จตุตฺโถ ฯ ตสฺสุทฺทานํ ปโลกสุญฺา สงฺขิตฺตํ ฉนฺโน ปุณฺโณ จ พาหิโย เอเชน จ เทฺว วุตฺตา ทฺวเยหิ อปเร เทฺวติ ฯ ------- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๘.

[๑๒๘] ฉยิเม ภิกฺขเว ผสฺสายตนา อทนฺตา อคุตฺตา อรกฺขิตา อสํวุตา ทุกฺขาธิวาหา โหนฺติ ฯ กตเม ฉ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ผสฺสายตนํ อทนฺตํ อคุตฺตํ อรกฺขิตํ อสํวุตํ ทุกฺขาธิวาหํ โหติ ฯเปฯ ชิวฺหา ภิกฺขเว ผสฺสายตนํ อทนฺตํ อคุตฺตํ อรกฺขิตํ อสํวุตํ ทุกฺขาธิวาหํ โหติ ฯเปฯ มโน ภิกฺขเว ผสฺสายตนํ อทนฺตํ อคุตฺตํ อรกฺขิตํ อสํวุตํ ทุกฺขาธิวาหํ โหติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ผสฺสายตนา อทนฺตา อคุตฺตา อรกฺขิตา อสํวุตา ทุกฺขาธิวาหา โหนฺติ ฯ [๑๒๙] ฉยิเม ภิกฺขเว ผสฺสายตนา สุทนฺตา สุคุตฺตา สุรกฺขิตา สุสํวุตา สุขาธิวาหา โหนฺติ ฯ กตเม ฉ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ผสฺสายตนํ สุทนฺตํ สุคุตฺตํ สุรกฺขิตํ สุสํวุตํ สุขาธิวาหํ โหติ ฯเปฯ ชิวฺหา ภิกฺขเว ผสฺสายตนํ สุทนฺตํ สุคุตฺตํ สุรกฺขิตํ สุสํวุตํ สุขาธิวาหํ โหติ ฯเปฯ มโน ภิกฺขเว ผสฺสายตนํ สุทนฺตํ สุคุตฺตํ สุรกฺขิตํ สุสํวุตํ สุขาธิวาหํ โหติ ฯ อิเม โข ภิกฺขเว ฉ ผสฺสายตนา สุทนฺตา สุคุตฺตา สุรกฺขิตา สุสํวุตา สุขาธิวาหา โหนฺตีติ ฯ อิทมโวจ ภควา ฯเปฯ เอตทโวจ สตฺถา [๑๓๐] ฉเฬว ๑- ผสฺสายตนานิ ภิกฺขเว ๒- อสํวุโต ยตฺถ ทุกฺขํ นิคจฺฉติ เตสญฺจ เย สํวรณํ อเวทิสุํ ๓- สทฺธา ทุติยา วิหรนฺตานวสฺสุตา ฯ ทิสฺวาน รูปานิ มโนรมานิ อโถปิ ทิสฺวา อมโนรมานิ @เชิงอรรถ: ม. สเฬว ฯ ม. ยุ. ภิกฺขโว ฯ ยุ. อเวทึสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๙.

มโนรเม ราคปถํ วิโนทเย น จาปฺปิยมฺเมติ มนํ ปโทสเย ฯ สทฺทญฺจ สุตฺวา ทุติยํ ปิยาปฺปิยํ ปิยมฺหิ สทฺเทน สมุจฺฉิโต สิยา อโถ ๑- ปิเย โทสคตํ วิโนทเย น จาปฺปิยมฺเมติ มนํ ปโทสเย ฯ คนฺธญฺจ ฆตฺวา สุรภึ มโนรมํ อโถปิ ฆตฺวา อสุจึ อกนฺติยํ อกนฺติยสฺมึ ปฏิฆํ วิโนทเย ฉนฺทานุนีโต น จ กนฺติเย สิยา ฯ รสญฺจ โภตฺวา ปริตํ จ สาทุ ๒- อโถปิ โภตฺวา น อสาทุเมกทา สาทุํ รสํ นาชฺโฌสาย ภุญฺชติ ๓- วิโรธมาสาทุ ๔- สุโน ปทํสเย ฯ ผสฺเสน ผุฏฺโ น สุเขน มชฺเฌ ๕- ทุกฺเขน ผุฏฺโปิ น สมฺปเวเธ ผสฺสทฺวยํ สุขทุกฺขํ ๖- อุเปกฺเข ๗- อนานุรุทฺโธ อวิรุทฺธ เกนจิ ฯ ปปญฺจสญฺา อิตรีตรา นรา ปปญฺจยนฺตา อุปยนฺติ สญฺิโน มโนมยํ เคหสิตญฺจ สพฺพํ ปนุชฺช เนกฺขมฺมสิตํ หิ ๘- อิริยติ ๙- ฯ เอวํ มโน ฉสฺสุ ยทา สุภาวิโต ผุฏฺสฺส จิตฺตํ น วิกมฺปเต กฺวจิ เต ราคโทสํ ๑๐- หิ ๘- อภิภุยฺย ภิกฺขโว ภวถ ชาติมรณสฺส ปารคาติ ฯ ปมํ ฯ [๑๓๑] อถ โข อายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ @เชิงอรรถ: ม. อโถปฺปิเย ฯ ยุ. อถปฺปิเย ฯ ม. รสญฺจ โภตฺวาน อสาทิตญฺจ สาทุํ ฯ @ยุ. รสญฺจ โภตฺวา สาทิตฌฺจ สาทุญฺจ ฯ ม. ภุญฺเช ฯ @ ม. วิโรธมาสาทุสุ ... ฯ ยุ. วิโรธมาสาทูสุ ... ฯ ม. ยุ. มชฺเช ฯ @ ม. ยุ. สุขทุกฺเข ฯ ยุ. อุเปกฺโข ฯ ม. ยุ. หิสทฺโท นตฺถิ ฯ @ ม. ยุ. อิรียติ ฯ ๑๐ ม. ยุ. ราคโทเส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๐.

อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ เอตฺถทานิ มาลุกฺยปุตฺต กึ ทหเร ภิกฺขู วกฺขามิ ๑- ยตฺร หิ นาม ตฺวํ ๒- ชิณฺโณ วุฑฺโฒ ๓- มหลฺลโก อทฺธคโต วโยอนุปฺปตฺโต สงฺขิตฺเตน โอวาทํ ยาจสีติ ฯ [๑๓๒] กิญฺจาปิหํ ๔- ภนฺเต ชิณฺโณ วุฑฺโฒ มหลฺลโก อทฺธคโต วโยอนุปฺปตฺโต ฯ เทเสตุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ สุคโต สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ อปฺเปว นามาหํ ภควโต ภาสิตสฺส อตฺถํ อาชาเนยฺยํ อปฺเปว นามาหํ ภควโต ภาสิตสฺส ทายาโท อสฺสนฺติ ฯ {๑๓๒.๑} ตํ กึ มญฺสิ มาลุกฺยปุตฺต เย เต จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อทิฏฺา อทิฏฺปุพฺพา น จ ปสฺสิ น จ เต โหติ ปสฺเสยฺยนฺติ อตฺถิ เต ตตฺถ ฉนฺโท วา ราโค วา เปมํ วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เย เต โสตวิญฺเยฺยา สทฺทา อสฺสุตา อสฺสุตปุพฺพา น จ สุณาสิ น จ เต โหติ สุเณยฺยนฺติ อตฺถิ เต ตตฺถ ฉนฺโท วา ราโค วา เปมํ วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เย เต ฆานวิญฺเยฺยา คนฺธา อฆายิตา อฆายิตปุพฺพา น จ ฆายสิ น จ เต โหติ ฆาเยยฺยนฺติ อตฺถิ เต ตตฺถ ฯเปฯ เย เต ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา อสายิตา อสายิตปุพฺพา น จ สายสิ น จ เต โหติ สาเยยฺยนฺติ อตฺถิ เต ตตฺถ ฯเปฯ เย เต กายวิญฺเยฺยา โผฏฺพฺพา อสมฺผุฏฺา อสมฺผุฏฺปุพฺพา น จ ผุสฺสิ น จ เต โหติ ผุเสยฺยนฺติ อตฺถิ เต ตตฺถ ฯเปฯ เย เต มโนวิญฺเยฺยา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วกฺขาม ฯ ม. ยุ. ภิกฺขุ ฯ ม. วุทฺโธ ฯ เอวมุปริปิ ฯ @ ม. กิญฺจาปาหํ ฯ ยุ. กิญฺจาปหํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๑.

ธมฺมา อวิญฺาตา อวิญฺาตปุพฺพา น จ วิชานาสิ น จ เต โหติ วิชาเนยฺยนฺติ อตฺถิ เต ตตฺถ ฉนฺโท วา ราโค วา เปมํ วาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ [๑๓๓] เอตฺถ จ เต มาลุกฺยปุตฺต ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ ทิฏฺเ ทิฏฺมตฺตํ ภวิสฺสติ สุเต สุตมตฺตํ ภวิสฺสติ มุเต มุตมตฺตํ ภวิสฺสติ วิญฺาเต วิญฺาตมตฺตํ ภวิสฺสติ ฯ ยโต โข เต มาลุกฺยปุตฺต ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ ทิฏฺเ ทิฏฺมตฺตํ ภวิสฺสติ สุเต สุตมตฺตํ ภวิสฺสติ มุเต มุตมตฺตํ ภวิสฺสติ วิญฺาเต วิญฺาตมตฺตํ ภวิสฺสติ ตโต ตฺวํ มาลุกฺยปุตฺต น เตน ยโต ตฺวํ มาลุกฺยปุตฺต น เตน ตโต ตฺวํ มาลุกฺยปุตฺต น ตตฺถ ยโต ตฺวํ มาลุกฺยปุตฺต น ตตฺถ ตโต ตฺวํ มาลุกฺยปุตฺต เนวิธ น หุรํ น อุภยมนฺตเรน เอเสวนฺโต ทุกฺขสฺสาติ ฯ อิมสฺส ขฺวาหํ ภนฺเต ภควโต ๑- สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ ฯ [๑๓๔] รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ๒- ติฏฺติ ฯ ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา รูปสมฺภวา อภิชฺฌา จ วิเหสา จ จิตฺตมสฺสูปหญฺติ เอวํ อาจินโต ทุกฺขํ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ สทฺทํ สุตฺวา สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ภควตา ฯ ม. ยุ. อชฺโฌส ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๒.

ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา สทฺทสมฺภวา อภิชฺฌา จ วิเหสา จ จิตฺตมสฺสูปหญฺติ เอวํ อาจินโต ทุกฺขํ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ คนฺธํ ฆาตฺวา ๑- สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา คนฺธสมฺภวา อภิชฺฌา จ วิเหสา จ จิตฺตมสฺสูปหญฺติ เอวํ อาจินโต ทุกฺขํ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ รสํ โภตฺวา สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา รสสมฺภวา ฯเปฯ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ โผฏฺพฺพํ ผุสฺส สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา โผฏฺพฺพสมฺภวา ฯเปฯ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ ธมฺมํ ตฺวา สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา ธมฺมสมฺภวา อภิชฺฌา จ วิเหสา จ จิตฺตมสฺสูปหญฺติ @เชิงอรรถ: ม. ฆตฺวา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๓.

เอวํ อาจินโต ทุกฺขํ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ [๑๓๕] น โส รชฺชติ รูเปสุ รูปํ ทิสฺวา ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ยถาสฺส ปสฺสโต รูปํ เสวโต จาปิ เวทนํ ขิยฺยติ โน ปจิยติ เอวํ โส จรตี สโต เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ น โส รชฺชติ สทฺเทสุ สทฺทํ สุตฺวา ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ยถาสฺส สุณโต สทฺทํ เสวโต จาปิ เวทนํ ขิยฺยติ โน ปจิยติ เอวํ โส จรตี สโต เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ น โส รชฺชติ คนฺเธสุ คนฺธํ ฆาตฺวา ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ยถาสฺส ฆายโต คนฺธํ เสวโต จาปิ เวทนํ ขิยฺยติ โน ปจิยติ เอวํ โส จรตี สโต เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ น โส รชฺชติ รเสสุ รสํ โภตฺวา ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ยถาสฺส สายโต รสํ เสวโต จาปิ เวทนํ ฯเปฯ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๔.

น โส รชฺชติ ผสฺเสสุ ผสฺสํ ผุสฺส ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ยถาสฺส ผุสโต ผสฺสํ เสวโต จาปิ เวทนํ ฯเปฯ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ น โส รชฺชติ ธมฺเมสุ ธมฺมํ ตฺวา ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ยถาสฺส ชานโต ธมฺมํ เสวโต จาปิ เวทนํ ขิยฺยติ โน ปจิยติ เอวํ โส จรตี สโต เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ฯ อิมสฺส ขฺวาหํ ภนฺเต ภควตา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามีติ ฯ [๑๓๖] สาธุ สาธุ มาลุกฺยปุตฺต สาธุ โข ตฺวํ มาลุกฺยปุตฺต มยา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานาสิ ฯ [๑๓๗] รูปํ ทิสฺวา สติ มุฏฺา ปิยํ นิมิตฺตํ มนสิกโรโต สารตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ อชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ ตสฺส วฑฺฒนฺติ เวทนา อเนกา รูปสมฺภวา อภิชฺฌา จ วิเหสา จ จิตฺตมสฺสูปหญฺติ เอวํ อาจินโต ทุกฺขํ อารา นิพฺพาน วุจฺจติ ฯเปฯ [๑๓๘] น โส รชฺชติ ธมฺเมสุ ธมฺมํ ตฺวา ปฏิสฺสโต วิรตฺตจิตฺโต เวเทติ ตญฺจ นาชฺโฌสา ติฏฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๕.

ยถาสฺส ชานโต ธมฺมํ เสวโต จาปิ เวทนํ ขิยฺยติ โน ปจิยติ เอวํ โส จรตี สโต เอวํ อปจินโต ทุกฺขํ ฯเปฯ สนฺติเก นิพฺพาน วุจฺจติ ๑- ฯ อิมสฺส โข มาลุกฺยปุตฺต มยา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺโถ ทฏฺพฺโพติ ฯ [๑๓๙] อถ โข อายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิตฺวา อนุโมทิตฺวา อุฏฺายาสนา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ อถ โข อายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิรหนฺโต น จิรสฺเสว ยสฺสตฺถาย กุลปุตฺตา สมฺมเทว อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชนฺติ ตทนุตฺตรํ พฺรหฺมจริยปริโยสานํ ทิฏฺเ ว ธมฺเม สยํ อภิญฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหาสิ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ อพฺภญฺาสิ ฯ อญฺตโร จ ปนายสฺมา มาลุกฺยปุตฺโต อรหตํ อโหสีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๑๔๐] ปริหานธมฺมญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อปริหานธมฺมญฺจ ฉ จ อภิภายตนานิ ตํ สุณาถ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ปริหานธมฺโม โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตญฺเจ [๒]- ภิกฺขุ อธิวาเสติ นปฺปชหติ น วิโนเทติ น พฺยนฺตีกโรติ น อนภาวํ คเมติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปริหายามิ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วุจฺจตีติ ฯ ยุ. ภิกฺขเว ฯ เอวมีทิเสสุ าเนสุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๖.

กุสเลหิ ธมฺเมหิ ปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯเปฯ {๑๔๐.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ฯเปฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน มนสา ธมฺมํ วิญฺาย อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อธิวาเสติ นปฺปชหติ น วิโนเทติ น พฺยนฺตีกโรติ น อนภาวํ คเมติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ ฯเปฯ ปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ปริหานธมฺโม โหติ ฯ [๑๔๑] กถญฺจ ภิกฺขเว อปริหานธมฺโม โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา น ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ อปริหานํ เหตํ วุตํ ภควตาติ ฯเปฯ {๑๔๑.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ฯเปฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน มนสา ธมฺมํ วิญฺาย อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา น ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ อปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว อปริหานธมฺโม โหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๗.

[๑๔๒] กตมานิ จ ภิกฺขเว ฉ อภิภายตนานิ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา อภิภูตเมตํ อายตนํ อภิภายตนํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯเปฯ ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน มนสา ธมฺมํ วิญฺาย น อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา อภิภูตเมตํ อายตนํ อภิภายตนํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ อิมานิ วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว ฉ อภิภายตนานีติ ฯ ตติยํ ฯ [๑๔๓] สาวตฺถีนิทานํ ฯเปฯ ปมาทวิหาริญฺจ โว ภิกฺขเว เทสิสฺสามิ อปฺปมาทวิหาริญฺจ ตํ สุณาถ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ปมาทวิหารี โหติ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตสฺส ภิกฺขเว วิหรโต จิตฺตํ พฺยาสิจฺจติ ๑- จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ ตสฺส พฺยาสิตฺตจิตฺตสฺส ปามุชฺชํ น โหติ ปามุชฺเช อสติ ปีติ น โหติ ปีติยา อสติ ปสฺสทฺธิ น โหติ ปสฺสทฺธิยา อสติ ทุกฺขํ วิหรติ ทุกฺขิโน จิตฺตํ น สมาธิยติ อสมาหิเต จิตฺเต ธมฺมา น ปาตุภวนฺติ ธมฺมานํ อปาตุภาวา ปมาทวิหารีเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯเปฯ ชิวฺหินฺทฺริยํ อสํวุตสฺส ภิกฺขเว วิหรโต จิตฺตํ พฺยาสิจฺจติ ชิวฺหาวิญฺเยฺเยสุ รเสสุ ตสฺส พฺยาสิตฺตจิตฺตสฺส ฯเปฯ ปมาทวิหารีเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯเปฯ มนินฺทฺริยํ อสํวุตสฺส ภิกฺขเว วิหรโต จิตฺตํ พฺยาสิจฺจติ มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ ตสฺส พฺยาสิตฺตจิตฺตสฺส ปามุชฺชํ น โหติ ปามุชฺเช อสติ ปีติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. พฺยาสิญฺจติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๘.

โหติ ปีติยา อสติ ปสฺสทฺธิ น โหติ ปสฺสทฺธิยา อสติ ทุกฺขํ วิหรติ ทุกฺขิโน จิตฺตํ น สมาธิยติ อสมาหิเต จิตฺเต ธมฺมา น ปาตุภวนฺติ ธมฺมานํ อปาตุภาวา ปมาทวิหารีเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ปมาทวิหารี โหติ ฯ [๑๔๔] กถญฺจ ภิกฺขเว อปฺปมาทวิหารี โหติ ฯ จกฺขุนฺทฺริยํ สํวุตสฺส ภิกฺขเว วิหรโต จิตฺตํ น พฺยาสิจฺจติ จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ ตสฺส อพฺยาสิตฺตจิตฺตสฺส ปามุชฺชํ ชายติ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ วิหรติ สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ สมาหิเต จิตฺเต ธมฺมา ปาตุภวนฺติ ธมฺมานํ ปาตุภาวา อปฺปมาทวิหารีเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯเปฯ ชิวฺหินฺทฺริยํ สํวุตสฺส ภิกฺขเว วิหรโต จิตฺตํ น พฺยาสิจฺจติ ฯเปฯ อปฺปมาทวิหารีเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯเปฯ มนินฺทฺริยํ สํวุตสฺส ภิกฺขเว วิหรโต จิตฺตํ น พฺยาสิจฺจติ มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ ตสฺส อพฺยาสิตฺตจิตฺตสฺส ปามุชฺชํ ชายติ ปมุทิตสฺส ปีติ ชายติ ปีติมนสฺส กาโย ปสฺสมฺภติ ปสฺสทฺธกาโย สุขํ เวทยติ ๑- สุขิโน จิตฺตํ สมาธิยติ สมาหิเต จิตฺเต ธมฺมา ปาตุภวนฺติ ธมฺมานํ ปาตุภาวา อปฺปมาทวิหารีเตฺวว สงฺขํ คจฺฉติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว อปฺปมาทวิหารี โหตีติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๑๔๕] สํวรญฺจ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ อสํวรญฺจ ตํ สุณาถ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว อสํวโร โหติ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว @เชิงอรรถ: ยุ. เวทิยติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.

จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ ปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ ปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว อสํวโร โหติ ฯ [๑๔๖] กถญฺจ ภิกฺขเว สํวโร โหติ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ๑- ติฏฺติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา น ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ อปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ เวทิตพฺพเมตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุนา น ปริหายามิ กุสเลหิ ธมฺเมหิ อปริหานํ เหตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว สํวโร โหตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๑๔๗] สมาธึ ภิกฺขเว ภาเวถ ฯ สมาหิโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. นาชฺโฌสาย ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๐.

ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ กิญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ รูปา อนิจฺจาติ ยถาภูตํ ปชานาติ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ยถาภูตํ ปชานาติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจติ ยถาภูตํ ปชานาติ ธมฺมา ... มโนวิญฺาณํ ... มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ สมาธึ ภิกฺขเว ภาเวถ ฯ สมาหิโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๑๔๘] ปฏิสลฺลีนา ๑- ภิกฺขเว โยคมาปชฺชถ ฯ ปฏิสลฺลีโน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ กิญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ รูปา อนิจฺจาติ ยถาภูตํ ปชานาติ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ ปฏิสลฺลีนา ภิกฺขเว โยคมาปชฺชถ ฯ ปฏิสลฺลีโน ภิกฺขเว ภิกฺขุ ยถาภูตํ ปชานาตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๑๔๙] ยํ ๒- ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ กิญฺจิ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย @เชิงอรรถ: ม. ปฏิสลฺลาเน ฯ ยุ. ปฏิสลฺลานํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ยุ. ยํปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๑.

ภวิสฺสติ ฯ รูปา น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯเปฯ {๑๔๙.๑} ชิวฺหา น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ สา โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ รสา น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสต ฯ ชิวฺหาสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ {๑๔๙.๒} มโน น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ธมฺมา น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ มโนวิญฺาณํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ มโนสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๒.

น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ {๑๔๙.๓} เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยํ อิมสฺมึ เชตวเน ติณกฏฺสาขาปลาสํ ตํ ชโน หเรยฺย วา ฑเหยฺย วา ยถาปจฺจยํ วา กเรยฺย อปิ นุ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อเมฺห ชโน หรติ วา ฑหติ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรตีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ น หิ โน เอตํ ๑- ภนฺเต อตฺตา วา อตฺตนิยํ วาติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว จกฺขุํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ รูปา น ตุมฺหากํ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ ... จกฺขุสมฺผสฺโส ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๑๕๐] ยมฺปิ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ รูปา น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ @เชิงอรรถ: ยุ. โน เหตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.

โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ ยมฺปิ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ นวมํ ฯ [๑๕๑] อุทโก สุทํ ภิกฺขเว รามปุตฺโต เอวํ วาจํ ภาสติ อิทํ ชาตุ เวทคู อิทํ ชาตุ ปพฺพชิ ๑- อิทํ ชาตุ อปลิขตํ ๒- คณฺฑมูลํ ปลิขณึติ ๓- ฯ ตํ โข ปเนตํ ภิกฺขเว อุทโก รามปุตฺโต อเวทคูเยว สมาโน เวทคูสฺมีติ ภาสติ อปพฺพชิเยว ๔- สมาโน ปพฺพชิสฺมีติ ภาสติ อปลิขตํเยว คณฺฑมูลํ ปลิขตํ เม คณฺฑมูลนฺติ ภาสติ ฯ อถ ๕- โข ตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อิทํ ชาตุ เวทคู อิทํ ชาตุ ปพฺพชิ อิทํ ชาตุ อปลิขตํ คณฺฑมูลํ ปลิขณึติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เวทคู โหติ ฯ ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ เวทคู โหติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปพฺพชิ โหติ ฯ ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ปพฺพชิ โหติ ฯ {๑๕๑.๑} กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ๖- จ อปลิขตํ คณฺฑมูลํ ปลิขตํ โหติ ฯ คณฺโฑติ โข ภิกฺขเว อิมสฺเสตํ จาตุมฺมหาภูติกสฺส กายสฺส อธิวจนํ มาตาเปตฺติกสมฺภวสฺส โอทนกุมฺมาสูปจยสฺส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สพฺพชี ฯ ยุ. ปลิขิตํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ยุ. ปลิขณีติ ฯ ม. ยุ. @อสพฺพชี ฯ สี. ม. ยุ. อิธ ฯ ยุ. ภิกฺขุ อปลิขิตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.

อนิจฺจุจฺฉาทนปริมทฺทนเภทนวิทฺธํสนธมฺมสฺส ฯ คณฺฑมูลนฺติ โข ภิกฺขเว ตณฺหาเยตํ อธิวจนํ ฯ ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ตณฺหา ปหีนา โหติ อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน อปลิขตํ คณฺฑมูลํ ปลิขตํ โหติ ฯ {๑๕๑.๒} อุทโก สุทํ ภิกฺขเว รามปุตฺโต เอวํ วาจํ ภาสติ อิทํ ชาตุ เวทคู อิทํ ชาตุ ปพฺพชิ อิทํ ชาตุ อปลิขตํ คณฺฑมูลํ ปลิขณึติ ฯ ตํ โข ปเนตํ ภิกฺขเว อุทโก รามปุตฺโต อเวทคูเยว สมาโน เวทคูสฺมีติ ภาสติ อปพฺพชิเยว สมาโน ปพฺพชิสฺมีติ ภาสติ อปลิขตญฺเว คณฺฑมูลํ ปลิขตมฺเม คณฺฑมูลนฺติ ภาสติ ฯ อิทํ ๑- โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺมา วทมาโน วเทยฺย อิทํ ชาตุ เวทคู อิทํ ชาตุ ปพฺพชิ อิทํ ชาตุ อปลิขตํ คณฺฑมูลํ ปลิขณึติ ฯ ทสมํ ฯ ฉฬวคฺโค ปญฺจโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ เทฺว สงฺคยฺหา ปริหานํ ปมาทวิหารี จ สํวโร สมาธิ ปฏิสลฺลีนํ ๒- เทฺวนตุมฺหาเกน อุทโกติ ฯ ทุติยปณฺณาสเก วคฺคุทฺทานํ อวิชฺชา มิคชาลํ โข ๓- คิลานํ ฉนฺนํ จตุตฺถกํ ฉฬวคฺเคน ปญฺาสํ ทุติโย ปญฺาสโก อยนฺติ ฯ ปมํ สมตฺตํ ๔- ฯ --------- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อิธ โข ตํ ... ฯ ม. ปฏิสลฺลานํ ฯ ยุ. ปฏิสลฺลาน ฯ ม. ยุ. จ ฯ @ ม. ปมสตกํ ฯ ยุ. ปมอสตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.

โยคกฺเขมิวคฺโค ปโม [๑๕๒] โยคกฺเขมิปริยายํ ๑- โว ภิกฺขเว ธมฺมปริยายํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว โยคกฺเขมิปริยาโย ธมฺมปริยาโย ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา เต ตถาคตสฺส ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา เตสญฺจ ปหานาย อกฺขาสิ โยคํ ตสฺมา ตถาคโต โยคกฺเขมีติ วุจฺจติ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา เต ตถาคตสฺส ปหีนา อุจฺฉินฺนมูลา ตาลาวตฺถุกตา อนภาวงฺคตา อายตึ อนุปฺปาทธมฺมา เตสญฺจ ปหานาย อกฺขาสิ โยคํ ตสฺมา ตถาคโต โยคกฺเขมีติ วุจฺจติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว โยคกฺเขมิปริยาโย ธมฺมปริยาโยติ ฯ ปมํ ฯ [๑๕๓] กิสฺมึ นุ โข ภิกฺขเว สติ กํ ๑- อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯ จกฺขุสฺมึ โข ภิกฺขเว สติ จกฺขุํ อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ ฯเปฯ ชิวฺหาย สติ ชิวฺหํ อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ ฯเปฯ มนมฺหิ สติ มนํ อุปาทาย อุปฺปชฺชติ อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. โยคกฺเขมี ... ฯ สี. ม. ยุ. กึ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

ตํ กึ มญฺถ ภิกฺขเว จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ {๑๕๓.๑} อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อปิ นุ ตํ อนุปาทาย อุปฺปชฺเชยฺย อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ ชิวฺหา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ {๑๕๓.๒} ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อปิ นุ ตํ อนุปาทาย อุปฺปชฺเชยฺย อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ มโน นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อปิ นุ ตํ อนุปาทาย อุปฺปชฺเชยฺย อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๑๕๔] ทุกฺขสฺส ภิกฺขเว สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส สมุทโย ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา อยํ ทุกฺขสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

สมุทโย ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา อยํ ทุกฺขสฺส สมุทโย ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ฯ อยํ โข ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส สมุทโย ฯ [๑๕๕] กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโม ๑- ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทว- ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ ฯ อยํ ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโม ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ชิวฺหาวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ฯเปฯ อยํ ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโม ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา @เชิงอรรถ: ยุ. อตฺถคโม ฯ สพฺพตฺถ อีทิสเมว ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๘.

ภวนิโรโธ ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโมติ ฯ ตติยํ ฯ [๑๕๖] โลกสฺส ภิกฺขเว สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว โลกสฺส สมุทโย ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ ฯ อยํ โลกสฺส สมุทโย ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว โลกสฺส สมุทโย ฯ [๑๕๗] กตโม จ ภิกฺขเว โลกสฺส อตฺถงฺคโม ฯ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๙.

ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทว- ทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ ฯ อยํ โลกสฺส อตฺถงฺคโม ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ ฯเปฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว โลกสฺส อตฺถงฺคโมติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๑๕๘] กิสฺมึ นุ โข ภิกฺขเว สติ กึ อุปาทาย กึ อภินิวิสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ วา โหติ สทิโสหมสฺมีติ วา โหติ หีโนหมสฺมีติ วา โหตีติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯ จกฺขุสฺมึ โข ภิกฺขเว สติ จกฺขุํ อุปาทาย จกฺขุํ อภินิวิสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ วา โหติ สทิโสหมสฺมีติ วา โหติ หีโนหมสฺมีติ วา โหติ ฯเปฯ ชิวฺหาย สติ ฯเปฯ มนสฺมึ สติ มนํ อุปาทาย มนํ อภินิวิสฺส เสยฺโยหมสฺมีติ วา โหติ สทิโสหมสฺมีติ วา โหติ หีโนหมสฺมีติ วา โหติ ฯ ตํ กึ มญฺถ ภิกฺขเว จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ {๑๕๘.๑} อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ ๑- สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เสยฺโยหมสฺมีติ วา อสฺส สทิโสหมสฺมีติ วา อสฺส @เชิงอรรถ: ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๐.

หีโนหมสฺมีติ วา อสฺสาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ ชิวฺหา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯเปฯ มโน นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ {๑๕๘.๒} ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ อปิ นุ ตํ อนุปาทาย เสยฺโยหมสฺมีติ วา อสฺส สทิโสหมสฺมีติ วา อสฺส หีโนหมสฺมีติ วา อสฺสาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๑๕๙] สญฺโชนิเย จ ภิกฺขเว ธมฺเม เทสิสฺสามิ สญฺโชนญฺจ ตํ สุณาถ ฯ กตเม จ ภิกฺขเว สญฺโชนิยา ธมฺมา กตมญฺจ สญฺโชนํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว สญฺโชนิโย ธมฺโม โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯเปฯ ชิวฺหา สญฺโชนิโย ธมฺโม ฯเปฯ มโน สญฺโชนิโย ธมฺโม โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว สญฺโชนิยา ธมฺมา อิทํ สญฺโชนนฺติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๑๖๐] อุปาทานิเย จ ภิกฺขเว ธมฺเม เทสิสฺสามิ อุปาทานํ จ ตํ สุณาถ ฯ กตเม จ ภิกฺขเว อุปาทานิยา ธมฺมา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๑.

กตมญฺจุปาทานํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อุปาทานิโย ธมฺโม โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ อุปาทานํ ฯเปฯ ชิวฺหา อุปาทานิโย ธมฺโม ฯเปฯ มโน อุปาทานิโย ธมฺโม โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ อุปาทานํ ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อุปาทานิยา ธมฺมา อิทํ อุปาทานนฺติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๑๖๑] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯเปฯ ชิวฺหํ ฯเปฯ มนํ อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ จกฺขุญฺจ โข ภิกฺขเว อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯเปฯ ชิวฺหํ กายํ มนํ อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๑๖๒] รูเป ภิกฺขเว อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ สทฺเท ... คนฺเธ ... รเส ... โผฏฺพฺเพ ธมฺเม อนภิชานํ อปริชานํ อวิราชยํ อปฺปชหํ อภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย รูเป จ โข ภิกฺขเว อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยาย ฯ สทฺเท ... คนฺเธ ... รเส ... โผฏฺพฺเพ ... ธมฺเม อภิชานํ ปริชานํ วิราชยํ ปชหํ ภพฺโพ ทุกฺขกฺขยายาติ ฯ นวมํ [๑๖๓] เอกํ สมยํ ภควา าติเก ๑- วิหรติ คิญฺชกาวสเถ ฯ อถ โข ภควา รโหคโต ปฏิสลฺลีโน อิมํ ธมฺมปริยายํ อภาสิ จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. นาติเถ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๒.

ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตณฺหาปจฺจยา อุปาทานํ อุปาทานปจฺจยา ภโว ภวปจฺจยา ชาติ ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา สมฺภวนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ ฯ [๑๖๔] จกฺขุญฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ ฯเปฯ ชิวฺหญฺจ ปฏิจฺจ รเส จ อุปฺปชฺชติ ฯเปฯ มนญฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิญฺาณํ ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส ผสฺสปจฺจยา เวทนา เวทนาปจฺจยา ตณฺหา ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ฯเปฯ เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๓.

เตน โข ปน สมเยน อญฺตโร ภิกฺขุ ภควโต อุปสฺสุติ ิโต โหติ ฯ อทฺทสา โข ภควา ตํ ภิกฺขุํ อุปสฺสุตึ ิตํ ทิสฺวาน ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจ อสฺโสสิ [๑]- ตฺวํ ภิกฺขุ อิมํ ธมฺมปริยายนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ อุคฺคณฺหาหิ ตฺวํ ภิกฺขุ อิมํ ธมฺมปริยายํ ปริยาปุณาหิ ตฺวํ ภิกฺขุ อิมํ ธมฺมปริยายํ ธาเรหิ ตฺวํ ภิกฺขุ อิมํ ธมฺมปริยายํ อตฺถสญฺหิโตยํ ภิกฺขุ ธมฺมปริยาโย อาทิพฺรหฺมจริยโกติ ฯ ทสมํ ฯ โยคกฺเขมิวคฺโค ปโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ โยคกฺเขมิ อุปาทาย ทุกฺขโลโก จ เสยฺโย จ สญฺโชนํ อุปาทานํ เทฺวปริชานํ ๒- อุปสฺสูตีติ ฯ ------------- @เชิงอรรถ: ม. โน ฯ ยุ. เทฺวปชานํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๔.

โลกกามคุณวคฺโค ทุติโย [๑๖๕] สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาวาสคโต มารสฺส มารสฺส วสํ คโต ปฏิมุกฺกสฺส มารปาโส พนฺโธ ๑- โส มารพนฺธเนน ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ อาวาสคโต มารสฺส มารสฺส วสํ คโต ปฏิมุกฺกสฺส มารปาโส พนฺโธ โส มารพนฺธเนน ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯ [๑๖๖] สนฺติ จ โข ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อาวาสคโต มารสฺส [๒]- มารสฺส วสํ คโต อุมฺมุกฺกสฺส มารปาโส มุตฺโต โส มารพนฺธเนน น ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. พทฺโธ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ยุ. นสทฺโท ทิสฺสติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๕.

น อาวาสคโต มารสฺส มารสฺส วสํ คโต อุมฺมุกฺกสฺส มารปาโส มุตฺโต โส มารพนฺธเนน น ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น อาวาสคโต มารสฺส น มารสฺส วสํ คโต อุมฺมุกฺกสฺส มารปาโส มุตฺโต โส มารพนฺธเนน น ยถากามกรณีโย ปาปิมโตติ ฯ ปมํ ฯ [๑๖๗] สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ พนฺโธ จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ อาวาสคโต มารสฺส มารสฺส วสํ คโต ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ พนฺโธ มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ อาวาสคโต มารสฺส มารสฺส วสํ คโต ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯ [๑๖๘] สนฺติ จ โข ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๖.

ภิกฺขเว ภิกฺขุ มุตฺโต จกฺขุวิญฺเยฺเยหิ รูเปหิ น อาวาสคโต มารสฺส น มารสฺส วสํ คโต น ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ มุตฺโต มโนวิญฺเยฺเยหิ ธมฺเมหิ น อาวาสคโต มารสฺส น มารสฺส วสํ คโต น ยถากามกรณีโย ปาปิมโตติ ฯ ทุติยํ ฯ [๑๖๙] นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ๑- ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ ฯ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ อิทํ วตฺวา ภควา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปาวิสิ ฯ อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ อิทํ โข โน อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ {๑๖๙.๑} อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ อยํ โข อายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ทฏฺเยฺยํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๗.

จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ ฯ [๑๗๐] อถ โข เต ภิกฺขู เยน อายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจุํ {๑๗๐.๑} อิทํ โข โน อาวุโส อานนฺท ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามิ ๑- ฯ เตสนฺโน อาวุโส อมฺหากํ ๒- อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ อิทํ โข โน อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. วทามีติ ฯ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๘.

วิภเชยฺยาติ ฯ เตสนฺโน อาวุโส อมฺหากํ เอตทโหสิ อยํ โข [๑]- อายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ ฯ วิภชตายสฺมา อานนฺโทติ ฯ {๑๗๐.๒} เสยฺยถาปิ นาม อาวุโส ปุริโส สารตฺถิโก สารคเวสี สารปริเยสนํ จรมาโน มหโต รุกฺขสฺส ติฏฺโต สารวโต อติกฺกมฺเมว มูลํ อติกฺกมฺม ขนฺธํ สาขาปลาเส สารํ ปริเยสิตพฺพํ มญฺเยฺย เอวํ สมฺปทมิทํ อายสฺมนฺตานํ สตฺถริ สมฺมุขีภูตํ ๒- ภควนฺตํ อติสิตฺวา ตุเมฺห ๓- เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺฉิตพฺพํ มญฺถ ฯ โส หาวุโส ภควา ชานํ ชานาติ ปสฺสํ ปสฺสติ จกฺขุภูโต าณภูโต ธมฺมภูโต พฺรหฺมภูโต วตฺตา ปวตฺตา อตฺถสฺส นินฺเนตา อมตสฺส ทาตา ธมฺมสามี ตถาคโต โส เจว ปเนตสฺส กาโล อโหสิ ยํ ภควนฺตํเยว เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ ยถา โว ภควา พฺยากเรยฺย ตถา นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ {๑๗๐.๓} อทฺธาวุโส อานนฺท ภควา ชานํ ชานาติ ปสฺสํ ปสฺสติ จกฺขุภูโต าณภูโต ธมฺมภูโต พฺรหฺมภูโต วตฺตา ปวตฺตา อตฺถสฺส นินฺเนตา อมตสฺส ทาตา ธมฺมสามี ตถาคโต โส เจว ปเนตสฺส กาโล อโหสิ ยํ ภควนฺตญฺเว เอตมตฺถํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อาวุโส ฯ ม. ยุ. สมฺมุขีภูเต ตํ ฯ ม. ยุ. อเมฺห ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๙.

ปฏิปุจฺเฉยฺยาม ยถา โน ภควา พฺยากเรยฺย ตถา นํ ธาเรยฺยาม อปิ จายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ วิภชตายสฺมา อานนฺโท อครุํ กริตฺวาติ ฯ [๑๗๑] เตนหาวุโส สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวมาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ ยํ โข โว อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ ฯ {๑๗๑.๑} น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ อิมสฺส ขฺวาหํ อาวุโส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ ฯ เยน โข อาวุโส โลกสฺมึ โลกสญฺี โหติ โลกมานี อยํ วุจฺจติ อริยสฺส วินเย โลโก ฯ เกเนวาวุโส ๑- โลกสฺมึ โลกสญฺี โหติ โลกมานี ฯ จกฺขุนา โข อาวุโส โลกสฺมึ โลกสญฺี โหติ โลกมานี ฯ โสเตน โข อาวุโส ฯ ฆาเนน โข อาวุโส ฯ ชิวฺหาย โข อาวุโส โลกสฺมึ โลกสญฺี โหติ โลกมานี ฯ กาเยน โข อาวุโส ฯ มเนน โข อาวุโส โลกสฺมึ โลกสญฺี โหติ โลกมานี ฯ เยน โข อาวุโส โลกสฺมึ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เกนจาวุโส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

โลกสญฺี โหติ โลกมานี อยํ วุจฺจติ อริยสฺส วินเย โลโก ฯ {๑๗๑.๒} ยํ โข โว อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ อิมสฺส ขฺวาหํ อาวุโส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ ฯ อากงฺขมานา จ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ภควนฺตญฺเว อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ ยถา โว ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ [๑๗๒] เอวมาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺายาสนา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ {๑๗๒.๑} ยํ โข โน ๑- ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ๒- ปตฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ เตสํ โน ภนฺเต อมฺหากํ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ อิทํ โข โน อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา @เชิงอรรถ: ยุ. ปน ฯ ม. ยุ. สพฺพตฺถุ ทฏฺเยฺยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ นาหํ ภิกฺขเว คมเนน โลกสฺส อนฺตํ าเตยฺยํ ทิฏฺเยฺยํ ปคฺเตยฺยนฺติ วทามิ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว อปฺปตฺวา โลกสฺส อนฺตํ ทุกฺขสฺสนฺตกิริยํ วทามีติ ฯ โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ {๑๗๒.๒} เตสํ โน ภนฺเต อมฺหากํ เอตทโหสิ อยํ โข อายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ ฯ อถ โข มยํ ภนฺเต เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิมฺหา ๑- อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺฉิมฺหา ฯ เตสํ โน ภนฺเต อายสฺมตา อานนฺเทน อิเมหิ อากาเรหิ อิเมหิ ปเทหิ อิเมหิ พฺยญฺชเนหิ อตฺโถ วิภตฺโตติ ฯ {๑๗๒.๓} ปณฺฑิโต ภิกฺขเว อานนฺโท มหาปญฺโ ภิกฺขเว อานนฺโท มญฺเจปิ ตุเมฺห ภิกฺขเว เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ อหมฺปิ ตํ เอวเมว พฺยากเรยฺยํ ยถา ตํ อานนฺเทน พฺยากตํ เอโส เจว ตสฺส อตฺโถ เอวญฺจ นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ ตติยํ ฯ [๑๗๓] ปุพฺเพ เม ภิกฺขเว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส @เชิงอรรถ: ม. ปฏิปุจฺฉิมฺห ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

โพธิสตฺตสฺเสว สโต เอตทโหสิ เย มยฺหํ ปญฺจ กามคุณา เจตโส สมฺผุฏฺปุพฺพา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา ตตฺร เม จิตฺตํ พหุลํ คจฺฉมานํ คจฺเฉยฺย ปจฺจุปฺปนฺเนสุ วา อปฺปํ วา อนาคเตสุ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ เย มยฺหํ ภิกฺขเว ปญฺจ กามคุณา เจตโส สมฺผุฏฺปุพฺพา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา ตตฺร เม อตฺตรูเปน อปฺปมาโท สติเจตโส อารกฺโข กรณีโย ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว ตุมฺหากมฺปิ เย เต ปญฺจ กามคุณา เจตโส สมฺผุฏฺปุพฺพา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา ตตฺร โว จิตฺตํ พหุลํ คจฺฉมานํ คจฺเฉยฺย ปจฺจุปฺปนฺเนสุ วา อปฺปํ วา อนาคเตสุ ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว ตุมฺหากมฺปิ เย เต ๑- ปญฺจ กามคุณา เจตโส สมฺผุฏฺปุพฺพา อตีตา นิรุทฺธา วิปริณตา ตตฺร โว อตฺตรูเปน ๒- อปฺปมาโท สติเจตโส อารกฺโข กรณีโยติ ๓- ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส ๔- อายตเน เวทิตพฺเพ ฯ ยตฺถ จกฺขุ ๕- นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส ๔- อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ ชิวฺหา [๖]- นิรุชฺฌติ รสสญฺา จ วิรชฺชติ ฯเปฯ เส ๔- อายตเน เวทิตพฺเพ ฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ ๗- เส ๔- อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ อิทํ วตฺวา ภควา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปาวิสิ ฯ {๑๗๓.๑} อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ อิทํ โข โน อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส ๔- อายตเน @เชิงอรรถ: ยุ. โว ฯ ม. ยุ. อตฺตรูเปหิ ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ยุ. เย ฯ @เอวมุปริปิ ฯ ม. จกฺขุ จ ฯ ยุ. จกฺขุํ จ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ยุ. จ ฯ @ ม. นิรุชฺฌติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ ชิวฺหา จ นิรุชฺฌติ รสสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ {๑๗๓.๒} อถ โข เตสํ ภิกฺขูนํ เอตทโหสิ อยํ โข อายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ ฯ [๑๗๔] อถ โข เต ภิกฺขู เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทึสุ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจุํ {๑๗๔.๑} อิทํ โข โน อาวุโส อานนฺท ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ ๑- เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ ชิวฺหา จ @เชิงอรรถ: ยุ. นิรุชฺฌติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

นิรุชฺฌติ รสสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ เตสํ โน อาวุโส อมฺหากํ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ อิทํ โข โน อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ ชิวฺหา จ นิรุชฺฌติ รสสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ {๑๗๔.๒} โก นุ โข อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ เตสํ โน อาวุโส อมฺหากํ เอตทโหสิ อยํ โข อายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ ฯ วิภชตายสฺมา อานนฺโทติ ฯ เสยฺยถาปิ นาม ๑- อาวุโส ปุริโส สารตฺถิโก สารคเวสี สารปริเยสนํ จรมาโน มหโต รุกฺขสฺส ฯเปฯ วิภชตายสฺมา อานนฺโท อครุํ กริตฺวาติ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. นามสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

[๑๗๕] เตนหาวุโส ๑- สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวมาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปจฺจสฺโสสุํ ฯ อายสฺมา อานนฺโท เอตทโวจ ยํ โข โว ๒- อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ อิมสฺส ขฺวาหํ อาวุโส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ ฯ สฬายตนนิโรธํ โข ๓- เอตํ อาวุโส ภควตา สนฺธาย ภาสิตํ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ {๑๗๕.๑} ยํ โข อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพติ ฯ อิมสฺส ขฺวาหํ อาวุโส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ @เชิงอรรถ: ยุ. เตน อาวุโส ฯ ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. โน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

อวิภตฺตสฺส เอวํ วิตฺถาเรน อตฺถํ อาชานามิ ฯ อากงฺขมานา จ ปน ตุเมฺห อายสฺมนฺโต ภควนฺตํเยว อุปสงฺกมถ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ ยถา โว ภควา พฺยากโรติ ตถา นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ [๑๗๖] เอวมาวุโสติ โข เต ภิกฺขู อายสฺมโต อานนฺทสฺส ปฏิสฺสุตฺวา อุฏฺายาสนา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ ยํ โข โน ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ ชิวฺหา จ นิรุชฺฌติ รสสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯ เตสํ โน ภนฺเต อมฺหากํ อจิรปกฺกนฺตสฺส ภควโต เอตทโหสิ อิทํ โข โน อาวุโส ภควา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสํ อุทฺทิสิตฺวา วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวา อุฏฺายาสนา วิหารํ ปวิฏฺโ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เส อายตเน เวทิตพฺเพ ยตฺถ จกฺขุ จ นิรุชฺฌติ รูปสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ฯเปฯ ยตฺถ มโน จ นิรุชฺฌติ ธมฺมสญฺา จ วิรชฺชติ เส อายตเน เวทิตพฺเพ ๑- ฯ โก นุ โข อิมสฺส ภควตา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อิติสทฺโท อตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภเชยฺยาติ ฯ เตสํ โน ภนฺเต อมฺหากํ เอตทโหสิ อยํ โข อายสฺมา อานนฺโท สตฺถุ เจว สํวณฺณิโต สมฺภาวิโต จ วิญฺูนํ สพฺรหฺมจารีนํ ปโหติ จายสฺมา อานนฺโท อิมสฺส ภควตา สงฺขิตฺเตน อุทฺเทสสฺส อุทฺทิฏฺสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภตฺตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ วิภชิตุํ ยนฺนูน มยํ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกเมยฺยาม อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยามาติ ฯ อถ โข มยํ ภนฺเต เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิมฺหา ๑- อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺฉิมฺหา ๒- ฯ เตสํ โน ภนฺเต อายสฺมตา อานนฺเทน อิเมหิ อากาเรหิ อิเมหิ ลิงฺเคหิ ๓- อิเมหิ พฺยญฺชเนหิ อตฺโถ วิภตฺโตติ ฯ ปณฺฑิโต ภิกฺขเว อานนฺโท มหาปญฺโ ภิกฺขเว อานนฺโท มญฺเจปิ ตุเมฺห ภิกฺขเว เอตมตฺถํ ปฏิปุจฺเฉยฺยาถ อหมฺปิ ตํ เอวเมว พฺยากเรยฺยํ ยถา ๔- ตํ อานนฺเทน พฺยากตํ เอโส เจวสฺส ๕- อตฺโถ เอวญฺจ นํ ธาเรยฺยาถาติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๑๗๗] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ อถ โข สกฺโก เทวานมินฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข สกฺโก เทวานมินฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เตนุปสงฺกมิมฺห ฯ ม. ยุ. ปฏิปุจฺฉิมฺห ฯ สี. ม. ยุ. ปเทหิ ฯ @ ยุ. ยถาปิ ฯ สี. ม. เจเวตสฺส ฯ ยุ. เจว ตสฺส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ [๑๗๘] สนฺติ จ ๑- โข เทวานมินฺท จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตํ นิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปาทานํ ฯ {๑๗๘.๑} สอุปาทาโน เทวานมินฺท ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ ฯเปฯ สนฺติ โข เทวานมินฺท ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข เทวานมินฺท มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตํ นิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปาทานํ ฯ สอุปาทาโน เทวานมินฺท ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ ฯ อยํ โข เทวานมินฺท เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ [๑๗๙] สนฺติ จ โข เทวานมินฺท จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตํ นิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน เทวานมินฺท ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

ฯเปฯ สนฺติ โข เทวานมินฺท ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข เทวานมินฺท มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน เทวานมินฺท ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ ฯ อยํ โข เทวานมินฺท เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๑๘๐] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต ฯ อถ โข ปญฺจสิโข คนฺธพฺพปุตฺโต ๑- เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺาสิ ฯ เอกมนฺตํ ิโต โข ปญฺจสิโข คนฺธพฺพปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ๒- ฯ [๑๘๑] สนฺติ จ ๓- โข ปญฺจสิข จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา ฯเปฯ สนฺติ โข ปญฺจสิข มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปทานํ ฯ สอุปาทาโน @เชิงอรรถ: ม. คนฺธพฺพเทวปุตฺโต ฯ ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

ปญฺจสิข ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ ฯ อยํ โข ปญฺจสิข เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ [๑๘๒] สนฺติ จ โข ปญฺจสิข จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ฯเปฯ สนฺติ โข ปญฺจสิข มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ นาชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน ปญฺจสิข ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ ฯ อยํ โข ปญฺจสิข เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๑๘๓] เอกํ สมยํ อายสฺมา สารีปุตฺโต สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยนายสฺมา สารีปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สารีปุตฺเตน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ เอตทโวจ สทฺธิวิหาริโก อาวุโส สารีปุตฺต ภิกฺขุ สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺโตติ ฯ เอวํ ๑- เหตํ อาวุโส โหติ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวารสฺส โภชเน อมตฺตญฺุโน ชาคริยํ อนนุยุตฺตสฺส ฯ โส วตาวุโส ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร โภชเน อมตฺตญฺู ชาคริยํ อนนุยุตฺโต ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. เอวเมตํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

สนฺตาเนสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ ฯ โส วตาวุโส ภิกฺขุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โภชเน มตฺตญฺู ชาคริยํ อนุยุตฺโต ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ สนฺตาเนสฺสตีติ านเมตํ วิชฺชติ ฯ [๑๘๔] กถญฺจาวุโส อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย น นิมิตฺตคฺคาหี โหติ นานุพฺยญฺชนคฺคาหี ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชติ รกฺขติ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชติ ฯ เอวํ โข อาวุโส อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร โหติ ฯ [๑๘๕] กถญฺจาวุโส โภชเน มตฺตญฺู โหติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ ปฏิสงฺขา โยนิโส อาหารํ อาหาเรติ เนว ทวาย น มทาย น มณฺฑนาย น วิภูสนาย ยาวเทว อิมสฺส กายสฺส ิติยา ยาปนาย วิหึสุปรติยา พฺรหฺมจริยานุคฺคหาย อิติ ปุราณญฺจ เวทนํ ปฏิหงฺขามิ นวญฺจ เวทนํ น อุปฺปาเทสฺสามิ ยาตฺรา จ เม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

ภวิสฺสติ อนวชฺชตา จ ผาสุวิหาโร จาติ ฯ เอวํ โข อาวุโส โภชเน มตฺตญฺู โหติ ฯ [๑๘๖] กถญฺจาวุโส ชาคริยํ อนุยุตฺโต โหติ ฯ อิธาวุโส ภิกฺขุ ทิวสํ จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณิเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ รตฺติยา ปมํ ยามํ จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณิเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ รตฺติยา มชฺฌิมํ ยามํ ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปติ ปาเทน ๑- ปาทํ อจฺจาธาย สโต สมฺปชาโน อุฏฺานสญฺ มนสิกริตฺวา รตฺติยา ปจฺฉิมํ ยามํ ปจฺจุฏฺาย จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณิเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธติ ฯ เอวํ โข อาวุโส ชาคริยํ อนุยุตฺโต โหติ ฯ ตสฺมาติหาวุโส เอวํ สิกฺขิตพฺพํ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารา ภวิสฺสาม โภชเน มตฺตญฺุโน ชาคริยํ อนุยุตฺตาติ ฯ เอวํ หิ โข อาวุโส สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๑๘๗] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ อถ โข ภควโต รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ปริปกฺกา โข ราหุลสฺส วิมุตฺติปริปาจนิยา ธมฺมา ยนฺนูนาหํ ราหุลํ อุตฺตรึ อาสวานํ ขเย วิเนยฺยนฺติ ฯ อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สาวตฺถึ ๒- ปิณฺฑาย ปาวิสิ สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อามนฺเตสิ คณฺหาหิ ราหุล นิสีทนํ เยน อนฺธวนํ เตนุปสงฺกมิสฺสาม @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปาเท ฯ ม. ยุ. สาวตฺถิยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

ทิวา วิหารายาติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา ราหุโล ภควโต ปฏิสฺสุตฺวา นิสีทนํ อาทาย ภควนฺตํ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อนุพนฺธิ ฯ เตน โข ปน สมเยน อเนกานิ เทวตาสหสฺสานิ ภควนฺตํ อนุพนฺธานิ ภวนฺติ อชฺช ภควา อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อุตฺตรึ อาสวานํ ขเย วิเนสฺสตีติ ฯ [๑๘๘] อถ โข ภควา อนฺธวนํ อชฺโฌคาเหตฺวา อญฺตรสฺมึ รุกฺขมูเล ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อายสฺมาปิ โข ราหุโล ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ ราหุลํ ภควา เอตทโวจ ตํ กึ มญฺสิ ราหุล จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ รูปา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯเปฯ จกฺขุวิญฺาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทนาคตํ สญฺาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺาณคตํ ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ ชิวฺหา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ รสา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ชิวฺหาสมฺผสฺโส นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทนาคตํ สญฺาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺาณคตํ ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯเปฯ มโน นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ธมฺมา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ มโนวิญฺาณํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ มโนสมฺผสฺโส นิจฺโจ วา อนิจฺโจ วาติ ฯ อนิจฺโจ ภนฺเต ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทนาคตํ สญฺาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺาณคตํ ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ {๑๘๘.๑} เอวํ ปสฺสํ ราหุล สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทนาคตํ สญฺาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺาณคตํ ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ รเสสุปิ นิพฺพินฺทติ ชิวฺหาวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ ชิวฺหาสมฺผสฺเสปิ นิพฺพินฺทติ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทนาคตํ สญฺาคตํ สงฺขารคตํ วิญฺาณคตํ ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ธมฺเมสุปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ {๑๘๘.๒} อิทมโวจ ภควา อตฺตมโน อายสฺมา ราหุโล ภควโต ภาสิตํ อภินนฺทิ ฯ อิมสฺมิญฺจ ปน เวยฺยากรณสฺมึ ภญฺมาเน อายสฺมโต ราหุลสฺส อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจติ อเนกานํ จ เทวตาสหสฺสานํ วิรชํ วีตมลํ ธมฺมจกฺขุํ อุทปาทิ ยงฺกิญฺจิ สมุทยธมฺมํ สพฺพนฺตํ นิโรธธมฺมนฺติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๑๘๙] สญฺโชนิเย จ ภิกฺขเว ธมฺเม เทสิสฺสามิ สญฺโชนญฺจ ตํ สุณาถ ฯ กตเม จ ภิกฺขเว สญฺโชนิยา ธมฺมา กตมญฺจ สญฺโชนํ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว สญฺโชนิยา ธมฺมา โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว สญฺโชนิยา ธมฺมา โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนนฺติ ฯ นวมํ ฯ [๑๙๐] อุปาทานิเย จ ภิกฺขเว ธมฺเม เทสิสฺสามิ อุปาทานญฺจ ตํ สุณาถ ฯ กตเม จ ภิกฺขเว อุปาทานิยา ธมฺมา กตมญฺจ อุปาทานํ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อุปาทานิยา ธมฺมา โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ อุปาทานํ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ อิเม วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อุปาทานิยา ธมฺมา โย ตตฺถ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ อุปาทานนฺติ ฯ ทสมํ ฯ โลกกามคุณวคฺโค ทุติโย ฯ ตสฺสุทฺทานํ มารปาเสน เทฺว วุตฺตา โลกกามคุเณน จ สกฺโก ปญฺจสิโข เจว สารีปุตฺโต จ ราหุโล สญฺโชนํ อุปาทานํ วคฺโค เตน ปวุจฺจตีติ ฯ ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๗.

คหปติวคฺโค ตติโย [๑๙๑] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน กูฏาคารสาลายํ ฯ อถ โข อุคฺโค คหปติ เวสาลิโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุคฺโค คหปติ เวสาลิโก ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ {๑๙๑.๑} สนฺติ โข คหปติ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปาทานํ ฯ สอุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปาทานํ ฯ สอุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ อยํ โข คหปติ เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

[๑๙๒] สนฺติ จ โข คหปติ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ นาภินนฺทติ นาภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ อยํ โข คหปติ เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ ปมํ ฯ [๑๙๓] เอกํ สมยํ ภควา วชฺชีสุ วิหรติ หตฺถิคาเม ฯ อถ โข อุคฺโค คหปติ หตฺถิคามโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุคฺโค คหปติ หตฺถิคามโก ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ (ยถา ปุริมสุตฺตนฺตํ เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯ อยํ โข คหปติ เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๑๙๔] เอกํ สมยํ ภควา นาฬนฺทายํ วิหรติ ปาวาริกมฺพวเน ฯ อถ โข อุปาลิ คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อุปาลิ คหปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ (ยถา ปุริมสุตฺตนฺตํ เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯ อยํ โข คหปติ เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ ตติยํ ฯ [๑๙๕] เอกํ สมยํ อายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม ฯ อถ โข ราชา อุเทโน เยนายสฺมา ปิณฺโฑลภารทฺวาโช เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา ปิณฺโฑลภารทฺวาเชน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ราชา อุเทโน อายสฺมนฺตํ ปิณฺโฑลภารทฺวาชํ เอตทโวจ โก นุ โข โภ ภารทฺวาช เหตุ โก ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู กาฬเกสา ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคตา ปเมน วยสา อนิกีฬิตาวิโน กาเมสุ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ฯ วุตฺตํ โข เอตํ มหาราช

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอถ ตุเมฺห ภิกฺขเว มาตุมตฺตีสุ มาตุจิตฺตํ อุปฏฺเปถ ภคินีมตฺตีสุ ภคินีจิตฺตํ อุปฏฺเปถ ธีตุมตฺตีสุ ธีตุจิตฺตํ อุปฏฺเปถาติ ฯ อยํ ๑- โข มหาราช เหตุ อยํ ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู กาฬเกสา ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคตา ปเมน วยสา อนิกีฬิตาวิโน กาเมสุ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ฯ [๑๙๖] โลฬํ ๒- โข โภ ภารทฺวาช จิตฺตํ อปฺเปกทา มาตุมตฺตีสุปิ โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ภคินีมตฺตีสุปิ โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ธีตุมตฺตีสุปิ โลภธมฺมา อุปฺปชฺชนฺติ ฯ อตฺถิ นุ โข โภ ภารทฺวาช อญฺโ จ เหตุ อญฺโ จ ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู กาฬเกสา ฯเปฯ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ฯ {๑๙๖.๑} วุตฺตํ โข เอตํ มหาราช เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอถ ตุเมฺห ภิกฺขเว อิมเมว กายํ อุทฺธํ ปาทตลา อโธ เกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส อสุจิโน ปจฺจเวกฺขถ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา นขา ทนฺตา ตโจ มํสํ นหารู ๓- อฏฺี อฏฺิมิญฺชํ วกฺกํ หทยํ ยกนํ กิโลมกํ ปิหกํ ปปฺผาสํ อนฺตํ อนฺตคุณํ อุทริยํ กรีสํ ปิตฺตํ เสมฺหํ ปุพฺโพ โลหิตํ เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆานิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ ฯ อยมฺปิ โข มหาราช เหตุ อยํ ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู @เชิงอรรถ: ยุ. อยมฺปิ ฯ ม. ยุ. โลลํ ฯ ม. ยุ. นหารุ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

กาฬเกสา ฯเปฯ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ๑- ฯ [๑๙๗] เย เต โภ ภารทฺวาช ภิกฺขู ภาวิตกายา ภาวิตสีลา ภาวิตจิตฺตา ภาวิตปญฺา เตสนฺตํ น ทุกฺกรํ โหติ ๒- ฯ เย จ โข เต โภ ภารทฺวาช ภิกฺขู อภาวิตกายา อภาวิตสีลา อภาวิตจิตฺตา อภาวิตปญฺา เตสนฺตํ ทุกฺกรํ โหติ ฯ อปฺเปกทา โภ ภารทฺวาช อสุภโต มนสิกริสฺสามาติ ๓- สุภโต ว อาคจฺฉติ อตฺถิ นุ โข โภ ภารทฺวาช อญฺโ[๔]- เหตุ อญฺโ จ ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู กาฬเกสา ฯเปฯ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ฯ {๑๙๗.๑} วุตฺตํ โข เอตํ มหาราช เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอถ ตุเมฺห ภิกฺขเว อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวารา วิหรถ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา มา นิมิตฺตคฺคาหิโน อหุวตฺถ มา อนุพฺยญฺชนคฺคาหิโน ยตฺวาธิกรณเมนํ จกฺขุนฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย ปฏิปชฺชถ รกฺขถ จกฺขุนฺทฺริยํ จกฺขุนฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชถ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย มา นิมิตฺตคฺคาหิโน อหุวตฺถ มา อนุพฺยญฺชนคฺคาหิโน ยตฺวาธิกรณเมนํ มนินฺทฺริยํ อสํวุตํ วิหรนฺตํ อภิชฺฌาโทมนสฺสา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อนฺวาสฺสเวยฺยุํ ตสฺส สํวราย @เชิงอรรถ: ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. เตสํ ตํ สุกรํ โหติ ฯ ม. กริสฺสามีติ ฯ @ ม. โข ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

ปฏิปชฺชถ รกฺขถ มนินฺทฺริยํ มนินฺทฺริเย สํวรํ อาปชฺชถาติ ฯ อยมฺปิ โข มหาราช เหตุ อยํ ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู กาฬเกสา ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคตา ปเมน วยสา อนิกีฬิตาวิโน กาเมสุ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ฯ [๑๙๘] อจฺฉริยํ โภ ภารทฺวาช อพฺภูตํ โภ ภารทฺวาช ฯ ยาว สุภาสิตญฺจิทํ โภ ภารทฺวาช เตน ภควตา ชานตา ปสฺสตา อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน เอเสว โข โภ ภารทฺวาช เหตุ เอส ปจฺจโย เยนิเม ทหรา ภิกฺขู สุสู กาฬเกสา ภเทฺรน โยพฺพเนน สมนฺนาคตา ปเมน วยสา อนิกีฬิตาวิโน กาเมสุ ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺติ อทฺธานญฺจ อาปาเทนฺตีติ ฯ อหมฺปิ โข โภ ภารทฺวาช ยสฺมึ สมเย อรกฺขิเตเนว กาเยน อรกฺขิตาย วาจาย อรกฺขิเตน จิตฺเตน อนุปฏฺิตาย สติยา อสํวุเตหิ อินฺทฺริเยหิ อนฺเตปุรํ ปวิสามิ อติวิย มํ ตสฺมึ สมเย โลภธมฺมา ปริสหนฺติ ฯ ยสฺมิญฺจ ขฺวาหํ โภ ภารทฺวาช สมเย รกฺขิเตเนว กาเยน รกฺขิตาย วาจาย รกฺขิเตน จิตฺเตน อุปฏฺิตาย สติยา สํวุเตหิ อินฺทฺริเยหิ อนฺเตปุรํ ปวิสามิ น มํ ตตฺถ ๑- ตสฺมึ สมเย โลภธมฺมา ปริสหนฺติ ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ ภารทฺวาช อภิกฺกนฺตํ โภ ภารทฺวาช ฯ เสยฺยถาปิ โภ ภารทฺวาช นิกฺกุชฺชิตํ วา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ตถา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ เอวเมวํ โภตา ภารทฺวาเชน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต ฯ เอสาหํ โภ ภารทฺวาช ตํ ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ อุปาสกํ มํ ภวํ ภารทฺวาโช ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๑๙๙] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ อถ โข โสโณ คหปติปุตฺโต เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โสโณ คหปติปุตฺโต ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ (ยถา ปุริมสุตฺตนฺตํ เอวํ วิตฺถาเรตพฺพํ) ฯ ปญฺจมํ ฯ [๒๐๐] เอกํ สมยํ ภควา อายสฺมา อานนฺโท โกสมฺพิยํ วิหรติ โฆสิตาราเม ฯ อถ โข โฆสิโต คหปติ เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โฆสิโต คหปติ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ ธาตุนานตฺตํ ธาตุนานตฺตนฺติ ภนฺเต อานนฺท วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต ธาตุนานตฺตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ จกฺขุธาตุ รูปา จ มนาปา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

จกฺขุวิญฺาณญฺจ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนา ฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ จกฺขุธาตุ รูปา จ อมนาปา จกฺขุวิญฺาณญฺจ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ จกฺขุธาตุ รูปา จ [๑]- อุเปกฺขฏฺานิยา ๒- จกฺขุวิญฺาณญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯเปฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ ชิวฺหาธาตุ รสา จ มนาปา ชิวฺหาวิญฺาณญฺจ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนา ฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ ชิวฺหาธาตุ รสา จ อมนาปา ชิวฺหาวิญฺาณญฺจ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ ชิวฺหาธาตุ รสา จ อุเปกฺขฏฺานิยา ชิวฺหาวิญฺาณญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯเปฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ มโนธาตุ ธมฺมา จ มนาปา มโนวิญฺาณญฺจ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนา ฯ {๒๐๐.๑} สํวิชฺชติ โข คหปติ มโนธาตุ ธมฺมา จ อมนาปา มโนวิญฺาณญฺจ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ฯ สํวิชฺชติ โข คหปติ มโนธาตุ ธมฺมา จ อุเปกฺขฏฺานิยา มโนวิญฺาณญฺจ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ เอตฺตาวตา [๓]- คหปติ ธาตุนานตฺตํ วุตฺตํ ภควตาติ ฯ ฉฏฺ@เชิงอรรถ: ม. มนาปา ฯ สี. อุเปกฺขาานิยา ฯ ม. อุเปกฺขาเวทนิยา ฯ เอวมุปริปิ ฯ @ยุ. อุเปกฺขาฏฺานิยา ฯ ม. ยุ. โข ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

[๒๐๑] เอกํ สมยํ อายสฺมา มหากจฺจาโน อวนฺตีสุ วิหรติ กุลฆเร สํปวตฺเต ๑- ปพฺพเต ฯ อถ โข หาลิทฺทกานิ ๒- คหปติ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข หาลิทฺทกานิ คหปติ อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจ วุตฺตมิทํ ภนฺเต ภควตา ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺตนฺติ ฯ กถํ นุ โข ภนฺเต ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺตนฺติ ฯ [๒๐๒] อิธ คหปติ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา มนาปํ อิตฺเถตนฺติ ปชานาติ จกฺขุวิญฺาณํ สุขเวทนิยํ จ สุขเวทนิยํ ๓- ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนา ฯ จกฺขุนา จ โข ปเนวํ ๔- รูปํ ทิสฺวา อมนาปํ อิตฺเถตนฺติ ปชานาติ จกฺขุวิญฺาณํ ทุกฺขเวทนิยํ จ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ฯ จกฺขุนา โข ปเนวํ รูปํ ทิสฺวา อุเปกฺขฏฺนิยํ อิตฺเถตนฺติ ปชานาติ จกฺขุวิญฺาณํ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ จ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ {๒๐๒.๑} ปุน จปรํ คหปติ ภิกฺขุ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย มนาปํ อิตฺเถตนฺติ ปชานาติ มโนวิญฺาณํ สุขเวทนิยํ จ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนา ฯ มนสา โข ปเนวํ ธมฺมํ @เชิงอรรถ: ม. ปปาเต ฯ ยุ. กุรรฆเร ปวตฺเต ฯ ม. ยุ. หาลิทฺทิกานิ ฯ เอวมุปริปิ ฯ @ ม. สุขเวทนิยญฺจ ฯ ม. ยุ. ปเนว ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

วิญฺาย อมนาปํ อิตฺเถตนฺติ ปชานาติ มโนวิญฺาณํ ทุกฺขเวทนิยํ จ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ฯ มนสา โข ปเนวํ ธมฺมํ วิญฺาย อุเปกฺขฏฺานิยํ อิตฺเถตนฺติ ปชานาติ มโนวิญฺาณํ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ จ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ เอวํ โข คหปติ ธาตุนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ผสฺสนานตฺตํ ผสฺสนานตฺตํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ เวทนานานตฺตนฺติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๒๐๓] เอกํ สมยํ ภควา ภคฺเคสุ วิหรติ สุํสุมารคิเร เภสกฬาวเน มิคทาเย ฯ อถ โข นกุลปิตา คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข นกุลปิตา คหปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ {๒๐๓.๑} สนฺติ โข คหปติ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปาทานํ ฯ สอุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อภินนฺทโต อภิวทโต อชฺโฌสาย ติฏฺโต ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ ตทุปาทานํ ฯ สอุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ โน ปรินิพฺพายติ ฯ อยํ โข คหปติ เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม โน ปรินิพฺพายนฺติ ฯ [๒๐๔] สนฺติ จ โข ๑- คหปติ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ๒- ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ โข คหปติ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ตสฺส ตํ อนภินนฺทโต อนภิวทโต อนชฺโฌสาย ติฏฺโต น ตนฺนิสฺสิตํ วิญฺาณํ โหติ น ตทุปาทานํ ฯ อนุปาทาโน คหปติ ภิกฺขุ ปรินิพฺพายติ ฯ อยํ โข คหปติ เหตุ อยํ ปจฺจโย เยน มิเธกจฺเจ สตฺตา ทิฏฺเ ว ธมฺเม ปรินิพฺพายนฺตีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๒๐๕] เอกํ สมยํ อายสฺมา มหากจฺจาโน อวนฺตีสุ วิหรติ มกฺกรกเฏ ๓- อรญฺกุฏิกายํ ฯ อถ โข โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. นสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. มกฺกรกเต ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

สมฺพหุลา อนฺเตวาสิกา กฏฺหารกา มาณวกา เยนายสฺมโต มหากจฺจานสฺส อรญฺกุฏิกา เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา ปริโต ปริโต กุฏิกายํ อนุจงฺกมนฺติ อนุวิจรนฺติ อุจฺจาสทฺทา มหาสทฺทา กานิจิ กานิจิ เสเลยฺยกานิ กโรนฺติ ๑- อิเม ปน มุณฺฑกา สมณกา อิพฺภา กณฺหา ๒- พนฺธุปาทาปจฺจา อิเมสํ ภารตกานํ ๓- สกฺกตา ครุกตา มานิตา ปูชิตา อปจิตาติ ฯ อถ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน วิหารา นิกฺขมิตฺวา เต มาณวเก เอตทโวจ มา [๔]- มาณวกา สทฺทมกตฺถ ธมฺมํ โว ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ วุตฺเต เต มาณวกา ตุณฺหี อเหสุํ ฯ อถ โข อายสฺมา มหากจฺจาโน เต มาณวเก คาถาหิ อชฺฌภาสิ [๒๐๖] สีลุตฺตมา ปุพฺพตรา อเหสุํ เต พฺราหฺมณา เย ปุราณํ สรนฺติ คุตฺตานิ ทฺวารานิ สุรกฺขิตานิ อเหสุ ๕- เตสํ อภิภุยฺย โกธํ ฯ ธมฺเม จ ฌาเน ๖- จ รตา อเหสุํ เต พฺราหฺมณา เย ปุราณํ สรนฺติ อิเมว ๗- โวกฺกมฺม ชหามฺหเสติ ๘- โคตฺเตน มตฺตา วิสมํ จรนฺติ ฯ โกธาภิภูตา สุปุถุตฺตทณฺฑา ๙- วิรุชฺฌมานา ๑๐- ตสถาวเรสุ อคุตฺตทฺวารสฺส ภวนฺติ โมฆา สุปิเนว ลทฺธํ ปุริสสฺส วิตฺตํ ฯ อนาสกา ถณฺฑิลสายิกา จ ปาโต สินานญฺจ ตโย จ เวทา ขราชินํ ชฏา ปงฺโก มนฺตา สีลพฺพตํ ตโป กุหนา วงฺกทณฺฑา จ อุทกา จ มนานิ จ @เชิงอรรถ: สี. เสลิสฺสกานิ กโรนฺตา ฯ ยุ. เสลิสฺสกานิ กโรนฺติ ฯ ยุ. กิณฺหา ฯ @ ม. ภรตกานํ ฯ ยุ. โว ฯ ม. ยุ. อเหสุํ ฯ ม. ยุ. จ ฌาเน ฯ @ ม. ยุ. อิเม จ ฯ ม. ชปามเสติ ฯ ยุ. ชปฺปมเสติ ฯ ม. ยุ. ปุถุอตฺตทณฺฑา ฯ @๑๐ ม. ยุ. วิรชุฌมานา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

วณฺณา เอเต พฺราหฺมณานํ กตา กิญฺจิกฺขภาวนา จิตฺตญฺจ สุสมาหิตํ วิปฺปสนฺนมนาวิลํ อขิลํ สพฺพภูเตสุ โส มคฺโค พฺรหฺมปตฺติยาติ ฯ [๒๐๗] อถ โข เต มาณวกา กุปิตา อนตฺตมนา เยน โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ เตนุปสงฺกมึสุ อุปสงฺกมิตฺวา โลหิจฺจํ พฺราหฺมณํ เอตทโวจุํ ยคฺเฆ ภวํ ชาเนยฺย สมโณ มหากจฺจาโน พฺราหฺมณานํ มนฺเต เอกํเสน อสํวทติ ๑- ปฏิกฺโกสตีติ ฯ เอวํ วุตฺเต โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ กุปิโต อโหสิ อนตฺตมโน ฯ อถ โข โลหิจฺจสฺส พฺราหฺมณสฺส เอตทโหสิ น โข ปน เมตํ ปฏิรูปํ โยหํ อญฺทตฺถุํ มาณวกานํเยว สุตฺวา สมณํ มหากจฺจานํ อกฺโกเสยฺยํ วิรุชฺเฌยฺยํ ๒- ปริภาเสยฺยํ ยนฺนูนาหํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺเฉยฺยนฺติ ฯ {๒๐๗.๑} อถ โข โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ เตหิ มาณวเกหิ สทฺธึ เยนายสฺมา มหากจฺจาโน เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา มหากจฺจาเนน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โลหิจฺโจ พฺราหฺมโณ อายสฺมนฺตํ มหากจฺจานํ เอตทโวจ อาคมํสุ นุ ขฺวิธ โภ กจฺจาน อมฺหากํ สมฺพหุลา อนฺเตวาสิกา กฏฺหารกา มาณวกาติ ฯ อาคมํสุ ขฺวิธ เต พฺราหฺมณ สมฺพหุลา อนฺเตวาสิกา กฏฺหารกา มาณวกาติ ฯ อหุ ปน โภโต กจฺจานสฺส เตหิ มาณวเกหิ สทฺธึ โกจิ เทว กถาสลฺลาโปติ ฯ อหุ โข เม พฺราหฺมณ เตหิ มาณวเกหิ สทฺธึ [๓]- @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อปวทติ ฯ ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. ยุ. โกจิเทว กถาสลฺลาโปติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

อโหสิ กถาสลฺลาโปติ ฯ ยถา กถํ ปน โภโต กจฺจานสฺส เตหิ มาณวเกหิ สทฺธึ อโหสิ กถาสลฺลาโปติ ฯ เอวํ โข เม พฺราหฺมณ เตหิ มาณวเกหิ สทฺธึ อโหสิ กถาสลฺลาโปติ ฯ สึลุตฺตมา ปุพฺพตรา อเหสุํ เต พฺราหฺมณา เย ปุราณํ สรนฺติ ฯเปฯ อขิลํ สพฺพภูเตสุ โส มคฺโค พฺรหฺมปตฺติยาติ ฯ เอวํ โข เม พฺราหฺมณ เตหิ [๑]- สทฺธึ อโหสิ กถาสลฺลาโปติ ฯ อคุตฺตทฺวาโรติ ภวํ กจฺจาโน อาห กิตฺตาวตา นุ โข โภ กจฺจาน อคุตฺตทฺวาโร โหตีติ ฯ อิธ พฺราหฺมณ เอกจฺโจ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา ปิยรูเป รูเป อธิมุจฺจติ อปฺปิยรูเป รูเป พฺยาปชฺชติ อนุปฏฺิตาย ๒- สติยาว วิหรติ ปริตฺตเจตโส ตญฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯเปฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย ปิยรูเป ธมฺเม อธิมุจฺจติ อปฺปิยรูเป [๓]- ธมฺเม พฺยาปชฺชติ อนุปฏฺิตาย สติยาว วิหรติ ปริตฺตเจตโส ตญฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ เอวํ โข พฺราหฺมณ อคุตฺตทฺวาโร โหตีติ ฯ [๒๐๘] อจฺฉริยํ โภ กจฺจาน อพฺภูตํ โภ กจฺจาน ยาวญฺจิทํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. มาณวเกหิ ฯ ม. อนุปฏฺิตกายสฺสติ จ วิหรติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ @ ม. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๑.

โภตา กจฺจาเนน อคุตฺตทฺวาโรว สมาโน อคุตฺตทฺวาโรติ อกฺขาโต ฯ คุตฺตทฺวาโรติ ภวํ กจฺจาโน อาห กิตฺตาวตา นุ โข โภ กจฺจาน คุตฺตทฺวาโร โหตีติ ฯ อิธ พฺราหฺมณ ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา ปิยรูเป รูเป นาธิมุจฺจติ อปฺปิยรูเป รูเป น พฺยาปชฺชติ อุปฏฺิตาย สติยาว วิหรติ อปฺปมาณเจตโส ตญฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ โสเตน สทฺทํ สุตฺวา ฯ ฆาเนน คนฺธํ ฆายิตฺวา ฯ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา ฯ กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสิตฺวา ฯ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย ปิยรูเป ธมฺเม นาธิมุจฺจติ อปฺปิยรูเป ธมฺเม น พฺยาปชฺชติ อุปฏฺิตาย สติยาว วิหรติ อปฺปมาณเจตโส ตญฺจ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺาวิมุตฺตึ ยถาภูตํ ปชานาติ ยตฺถสฺส เต อุปฺปนฺนา ปาปกา อกุสลา ธมฺมา อปริเสสา นิรุชฺฌนฺติ ฯ เอวํ โข พฺราหฺมณ คุตฺตทฺวาโร โหตีติ ฯ [๒๐๙] อจฺฉริยํ โภ กจฺจาน อพฺภูตํ โภ กจฺจาน ยาวญฺจิทํ โภตา กจฺจาเนน คุตฺตทฺวาโรว สมาโน คุตฺตทฺวาโรติ ๒- อกฺขาโต ฯ อภิกฺกนฺตํ โภ กจฺจาน อภิกฺกนฺตํ โก กจฺจาน เสยฺยถาปิ โภ กจฺจาน นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ ฯ เอวเมวํ โภ กจฺจาเนน อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต ฯ เอสาหํ โภ กจฺจาน ตํ @เชิงอรรถ: ยุ. อาเมณฺฑิตํ ฯ ยุ. อิติสทุโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๒.

ภควนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ อุปาสกํ มํ ภวํ กจฺจาโน ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตํ ฯ ยถา จ ภวํ กจฺจาโน มกฺกรกเฏ อุปาสกกุลานิ อุปสงฺกมติ เอวเมวํ โลหิจฺจกุลํ อุปสงฺกมตุ ฯ ตตฺถ เย มาณวกา มาณวิกา วา ภวนฺตํ กจฺจานํ อภิวาเทสฺสนฺติ ปจฺจุปฏฺิสฺสนฺติ อาหริสฺสนฺติ อาสนํ วา อุทกํ วา ทสฺสนฺติ เตสนฺตํ ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ ฯ นวมํ ฯ [๒๑๐] เอกํ สมยํ อายสฺมา อุทายิ กามณฺฑายํ วิหรติ โตเทยฺยสฺส พฺราหฺมณสฺส อมฺพวเน ฯ อถ โข เวรหญฺจานิโคตฺตาย ๒- พฺราหฺมณิยา อนฺเตวาสี มาณวโก เยนายสฺมา อุทายิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อุทายินา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ มาณวกํ อายสฺมา อุทายิ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ อถ โข [๓]- มาณวโก อายสฺมตา อุทายินา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺายาสนา เยน เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เวรหญฺจานิโคตฺตํ ๔- พฺราหฺมณึ เอตทโวจ ยคฺเฆ โภตี ชาเนยฺย สมโณ อุทายิ ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสตีติ ฯ {๒๑๐.๑} เตนหิ ตฺวํ มาณวก มม วจเนน สมณํ อุทายึ นิมนฺเตหิ สฺวาตนาย ภตฺเตนาติ เอวํ โภตีติ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อุทายี ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒-๔ ม. ยุ. เวรหจฺจานิ ... ฯ เอวมุปริปิ ฯ @ ยุ. โส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๓.

โข โส มาณวโก เวรหญฺจานิโคตฺตาย พฺราหฺมณิยา ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา อุทายิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ อธิวาเสตุ กิร ภวํ อุทายิ อมฺหากํ อาจริยาย ๑- เวรหญฺจานิโคตฺตาย พฺราหฺมณิยา สฺวาตนาย ภตฺตนฺติ ฯ อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อุทายิ ตุณฺหีภาเวน ฯ อถ โข อายสฺมา อุทายิ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรํ อาทาย เยน เวรหญฺจานิโคตฺตาย พฺราหฺมณิยา นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถ โข เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี อายสฺมนฺตํ อุทายึ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ ฯ อถ โข เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี อายสฺมนฺตํ อุทายึ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ ปาทุกา อาโรหิตฺวา อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตฺวา สีสํ โอคุณฺิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ ภณ สมณ ธมฺมนฺติ ฯ ภวิสฺสติ ภคินิ สมโยติ วตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกามิ ๒- ฯ [๒๑๑] ทุติยมฺปิ โข โส มาณวโก เยนายสฺมา อุทายิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อุทายินา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข ตํ มาณวกํ อายสฺมา อุทายิ ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสิ สมาทเปสิ สมุตฺเตเชสิ สมฺปหํเสสิ ฯ ทุติยมฺปิ โข โส มาณวโก อายสฺมตา อุทายินา ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺสิโต สมาทปิโต @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อาจริยภริยาย ฯ ม. ปกฺกมิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๔.

สมุตฺเตชิโต สมฺปหํสิโต อุฏฺายาสนา เยน เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เวรหญฺจานิโคตฺตํ พฺราหฺมณึ เอตทโวจ ยคฺเฆ โภตี ชาเนยฺย สมโณ อุทายิ ธมฺมํ เทเสติ อาทิกลฺยาณํ มชฺเฌกลฺยาณํ ปริโยสานกลฺยาณํ สาตฺถํ สพฺยญฺชนํ เกวลปริปณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ ปกาเสตีติ ฯ {๒๑๑.๑} เอวเมวํ ปน ตฺวํ มาณวก สมณสฺส อุทายิสฺส วณฺณํ ภาสสิ สมโณ อุทายิ ภณ สมณ ธมฺมนฺติ วุตฺโต สมาโน ภวิสฺสติ ภคินิ สมโยติ วตฺวา อุฏฺายาสนา ปกฺกนฺโตติ ตถา หิ ปน ตฺวํ โภติ ปาทุกา อาโรหิตฺวา อุจฺเจ อาสเน นิสีทิตฺวา สีสํ โอคุณฺิตฺวา เอตทโวจ ภณ สมณ ธมฺมนฺติ ธมฺมครุโน หิ เต ภวนฺโต ธมฺมคารวาติ ฯ เตนหิ ตฺวํ มาณวก มม วจเนน สมณํ อุทายึ นิมนฺเตหิ สฺวาตนาย ภตฺเตนาติ ฯ เอวํ โภตีติ โข โส มาณวโก เวรหญฺจานิโคตฺตาย พฺราหฺมณิยา ปฏิสฺสุตฺวา เยนายสฺมา อุทายิ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ อธิวาเสตุ กิร ภวํ อุทายิ อมฺหากํ อาจริยภริยาย เวรหญฺจานิโคตฺตาย พฺราหฺมณิยา สฺวาตนาย ภตฺตนฺติ ฯ อธิวาเสสิ โข อายสฺมา อุทายิ ตุณฺหีภาเวน ฯ {๒๑๑.๒} อถ โข อายสฺมา อุทายิ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน เวรหญฺจานิโคตฺตาย พฺราหฺมณิยา นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน นิสีทิ ฯ อถ โข เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๕.

อายสฺมนฺตํ อุทายึ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ ฯ อถ โข เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี อายสฺมนฺตํ อุทายึ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ ปาทุกา โอโรหิตฺวา นีเจ อาสเน นิสีทิตฺวา สีสํ วิวริตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ กิสฺมึ นุ โข ภนฺเต สติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ ปญฺเปนฺติ กิสฺมึ อสติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ น ปญฺเปนฺตีติ ฯ [๒๑๒] จกฺขุสฺมึ โข ภคินิ สติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ ปญฺเปนฺติ จกฺขุสฺมึ อสติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ น ปญฺเปนฺติ ฯเปฯ ชิวฺหาย สติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ ปญฺเปนฺติ ชิวฺหาย อสติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ น ปญฺเปนฺติ ฯเปฯ มนสฺมึ สติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ ปญฺเปนฺติ มนสฺมึ อสติ อรหนฺโต สุขทุกฺขํ น ปญฺเปนฺตีติ ฯ เอวํ วุตฺเต เวรหญฺจานิโคตฺตา พฺราหฺมณี อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต อภิกฺกนฺตํ ภนฺเต เสยฺยถาปิ ภนฺเต นิกฺกุชฺชิตํ วา อุกฺกุชฺเชยฺย ปฏิจฺฉนฺนํ วา วิวเรยฺย มูฬฺหสฺส วา มคฺคํ อาจิกฺเขยฺย อนฺธกาเร วา เตลปฺปชฺโชตํ ธาเรยฺย จกฺขุมนฺโต รูปานิ ทกฺขนฺตีติ ฯ เอวเมวํ อยฺเยน อุทายินา อเนกปริยาเยน ธมฺโม ปกาสิโต ฯ เอสาหํ ภนฺเต ๑- อุทายิ ตํ ภวนฺตํ สรณํ คจฺฉามิ ธมฺมญฺจ ภิกฺขุสงฺฆญฺจ อุปาสิกํ มํ อยฺโย อุทายิ ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ ทสมํ ฯ คหปติวคฺโค ตติโย ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยฺย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๖.

ตสฺสุทฺทานํ เวสาลี วชฺชี นาฬนฺทา ภารทฺวาชโสโณ จ โฆสิตา หาลิทฺทโก ๑- นกุลปิตา โลหิจฺโจ เวรหญฺจานีติ ฯ -------------- @เชิงอรรถ: ม. หาลิทฺทิโก ฯ ยุ. หาลินฺทโก ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๗.

เทวทหวคฺโค จตุตฺโถ [๒๑๓] เอกํ สมยํ ภควา สกฺเยสุ ๑- วิหรติ เทวทหนฺนาม สกฺยานํ ๒- นิคโม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ นาหํ ภิกฺขเว สพฺเพสญฺเว ภิกฺขูนํ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ อปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามิ ฯ น จ ปนาหํ ภิกฺขเว สพฺเพสญฺเว ภิกฺขูนํ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ นาปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามิ ฯ เย เต ภิกฺขเว ภิกฺขู อรหนฺโต ขีณาสวา วุสิตวนฺโต กตกรณียา โอหิตภารา อนุปฺปตฺตสทตฺถา ปริกฺขีณภวสญฺโชนา สมฺมทญฺา วิมุตฺตา เตสาหํ ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ นาปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ กถนฺเตสํ ๓- อปฺปมาเทน อภพฺพา เตน ๔- ปมชฺชิตุํ ฯ เย จ โข เต ภิกฺขเว ภิกฺขู เสขา ๕- อปฺปตฺตมานสา อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ ปตฺถยมานาว ๖- วิหรนฺติ ฯ เตสาหํ ภิกฺขเว ภิกฺขูนํ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ อปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา มโนรมาปิ อมโนรมาปิ ตฺยาสฺส ผุสฺส ผุสฺส จิตฺตํ น ปริยาทาย ติฏฺนฺติ เจตโส อปริยาทานา อารทฺธํ โหติ วิริยํ อสลฺลีนํ อุปฏฺิตา สติ อปฺปมุฏฺ๗- ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํ ฯ {๒๑๓.๑} อิมํ ขฺวาหํ ภิกฺขเว อปฺปมาทผลํ สมฺปสฺสมาโน เตสํ ภิกฺขูนํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สกฺเกสุ ฯ ยุ. สกฺกานํ นิคเม ฯ ม. ยุ. กตํ ฯ เต ฯ @ เสกฺขาติ วา ปาโ ม. ยุ. วสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. อสมฺมุฏฺา ฯ @เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๘.

ฉสุ ผสฺสายตเนสุ อปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามิ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา มโนรมาปิ อมโนรมาปิ ตฺยาสฺส ผุสฺส ผุสฺส จิตฺตํ น ปริยาทาย ติฏฺนฺติ เจตโส อปริยาทานา อารทฺธํ โหติ วิริยํ อสลฺลีนํ อุปฏฺิตา สติ อปฺปมุฏฺา ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํ ฯ อิมํ ขฺวาหํ ภิกฺขเว อปฺปมาทผลํ สมฺปสฺสมาโน เตสํ ภิกฺขูนํ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ อปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามีติ ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา มโนรมาปิ อมโนรมาปิ ตฺยาสฺส ผุสฺส ผุสฺส จิตฺตํ น ปริยาทาย ติฏฺนฺติ เจตโส อปริยาทานา อารทฺธํ โหติ วิริยํ อสลฺลีนํ อุปฏฺิตา สติ อปฺปมุฏฺา ปสฺสทฺโธ กาโย อสารทฺโธ สมาหิตํ จิตฺตํ เอกคฺคํ ฯ อิมํ ขฺวาหํ ภิกฺขเว อปฺปมาทผลํ สมฺปสฺสมาโน เตสํ ภิกฺขูนํ ฉสุ ผสฺสายตเนสุ อปฺปมาเทน กรณียนฺติ วทามีติ ฯ ปมํ ฯ [๒๑๔] ลาภา โว ภิกฺขเว สุลทฺธํ โว ภิกฺขเว ขโณ โว ภิกฺขเว ปฏิลทฺโธ พฺรหฺมจริยวาสาย ฯ ทิฏฺา มยา ภิกฺขเว ฉ ผสฺสายตนิกา นาม นิรยา ตตฺถ ยงฺกิญฺจิ จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ อนิฏฺรูปํเยว ปสฺสติ โน อิฏฺรูปํ อกนฺตรูปํเยว ปสฺสติ โน กนฺตรูปํ อมนาปรูปํเยว ปสฺสติ โน มนาปรูปํ ยงฺกิญฺจิ โสเตน สทฺทํ สุณาติ ฯ ยงฺกิญฺจิ ฆาเนน คนฺธํ ฆายติ ฯ ยงฺกิญฺจิ ชิวฺหาย รสํ สายติ ฯ ยงฺกิญฺจิ กาเยน โผฏฺพฺพํ ผุสติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๙.

ยงฺกิญฺจิ มนสา ธมฺมํ วิชานาติ อนิฏฺรูปํเยว วิชานาติ โน อิฏฺรูปํ อกนฺตรูปํ เยว วิชานาติ โน กนฺตรูปํ อมนาปํเยว วิชานาติ โน มนาปรูปํ ฯ [๒๑๕] ลาภาโว ภิกฺขเว สุลทฺธํ โว ภิกฺขเว ขโณ โว ภิกฺขเว ปฏิลทฺโธ พฺรหฺมจริยวาสาย ฯ ทิฏฺา มยา ภิกฺขเว ฉ ผสฺสายตนิกา นาม สคฺคา ตตฺถ ยงฺกิญฺจิ จกฺขุนา รูปํ ปสฺสติ อิฏฺรูปํ เยว ปสฺสติ โน อนิฏฺรูปํ กนฺตรูปํ เยว ปสฺสติ โน อกนฺตรูปํ มนาปรูปํ เยว ปสฺสติ โน อมนาปรูปํ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ ชิวฺหาย รสํ สายติ ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ มนสา ธมฺมํ วิชานาติ อิฏฺรูปํ เยว วิชานาติ โน อนิฏฺรูปํ กนฺตรูปํ เยว วิชานาติ โน อกนฺตรูปํ มนาปรูปํเยว วิชานาติ โน อมนาปรูปํ ฯ ลาภา โว ภิกฺขเว สุลทฺธํ โว ภิกฺขเว ขโณ โว ภิกฺขเว ๑- ปฏิลทฺโธ พฺรหฺมจริยวาสายาติ ฯ ทุติยํ ฯ [๒๑๖] รูปารามา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา รูปรตา รูปสมฺมุทิตา รูปวิปริณามวิราคนิโรธา ทุกฺขา ๒- ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา วิหรนฺติ ฯ สทฺทารามา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา สทฺทรตา สทฺทสมฺมุทิตา สทฺทวิปริณามวิราคนิโรธา ทุกฺขา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา วิหรนฺติ ฯ คนฺธารามา รสารามา โผฏฺพฺพารามา ธมฺมารามา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา ธมฺมรตา ธมฺมสมฺมุทิตา ธมฺมาวิปริณามวิราคนิโรธา ทุกฺขา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา วิหรนฺติ ฯ ตถาคโต จ โข ภิกฺขเว อรหํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. ยุ. ทุกฺขํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๐.

สมฺมาสมฺพุทฺโธ รูปานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา น รูปาราโม น รูปรโต น รูปสมฺมุทิโต รูปวิณามวิปริราคนิโรธา สุโข ๑- ภิกฺขเว ตถาคโต วิหรติ ฯ สทฺทานํ คนฺธานํ รสานํ โผฏฺพฺพานํ ธมฺมานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา น ธมฺมาราโม น ธมฺมรโต น ธมฺมสมฺมุทิโต ธมฺมวิปริณามวิราคนิโรธา สุโข ภิกฺขเว ตถาคโต วิหรตีติ ๒- ฯ อิทมโวจ ภควา อิทํ วตฺวาน สุคโต อถาปรํ เอตทโวจ สตฺถา [๒๑๗] รูปา สทฺทา คนฺธา รสา ผสฺสา ธมฺมา จ เกวลา อิฏฺา กนฺตา มนาปา จ ยาวตตฺถีติ วุจฺจติ ฯ สเทวกสฺส โลกสฺส เอเต โว สุขสมฺมตา ยตฺถ เจ เต นิรุชฺฌนฺติ ตํ เตสํ ทุกฺขสมฺมตํ ฯ สุขํ จ ๓- ทิฏฺมริเยภิ สกฺกายสฺส นิโรธนํ ปจฺจนิกมิทํ โหติ สพฺพโลเกน ปสฺสตํ ฯ ยํ ปเร สุขโต อาหุ ตทริยา อหุ ทุกฺขโต ยํ ปเร ทุกฺขโต อาหุ ตทริยา สุขโต วิทู ฯ ปสฺส ธมฺมํ ทุวิชานํ สมฺมูฬฺเหตฺถ อวิทฺทสุ นิวุตานํ ตโม โหติ อนฺธกาโร อปสฺสตํ ฯ สตญฺจ วิวฏํ โหติ อาโลโก ปสฺสตามิว สนฺติเก น วิชานนฺติ มคฺคา ธมฺมสฺส อโกวิทา ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. สุขํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. อิติสทฺโท น ทิสฺสติ ฯ @ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๑.

ภวราคปเรเตหิ ภวโสตานุสาริภิ ๑- มารเธยฺยานุปนฺเนภิ นายํ ธมฺโม สุสมฺพุทฺโธ ๒- ฯ โก นุ อญฺตฺรมริเยภิ ปทํ สมฺพุทฺธมรหติ ๓- ยํ ปทํ สมฺมทญฺาย ปรินิพฺพนฺติ อนาสวาติ ฯ ตติยํ ฯ [๒๑๘] รูปารามา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา รูปรตา รูปสมุทิตา รูปวิปริณามวิราคนิโรธา ทุกฺขา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา วิหรนฺติ ฯ สทฺทารามา คนฺธารามา รสารามา โผฏฺพฺพารามา ธมฺมารามา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา ธมฺมรตา ธมฺมสมุทิตา ธมฺมวิปริณามวิราคนิโรธา ทุกฺขา ภิกฺขเว เทวมนุสฺสา วิหรนฺติ ฯ ตถาคโต จ โข ภิกฺขเว อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ รูปานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา น รูปาราโม น รูปรโต น รูปสมุทิโต รูปวิปริณามวิราคนิโรธา สุโข ภิกฺขเว ตถาคโต วิหรติ ฯ สทฺทานํ คนฺธานํ รสานํ โผฏฺพฺพานํ ธมฺมานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา น ธมฺมาราโม น ธมฺมรโต น ธมฺมสมุทิโต ธมฺมวิปริณามวิราคนิโรธา สุโข ภิกฺขเว ตถาคโต วิหรตีติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๒๑๙] ยํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย @เชิงอรรถ: ม. ภวราคานุสารีภิ ฯ ม. สุสมฺพุโธ ฯ ม. สมฺพุทฺธุมรหติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๒.

ภวิสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ฯ สา โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯเปฯ มโน น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยํ อิมสฺมึ เชตวเน ติณกฏฺสาขาปลาสํ ตํ ชโน หเรยฺย วา ฑเหยฺย วา ยถาปจฺจยํ วา กเรยฺย อปิ นุ ตุมฺหากํ เอวมสฺส อเมฺห ชโน หรติ วา ฑหติ วา ยถาปจฺจยํ วา กโรตีติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ น หิ โน เอตํ ภนฺเต อตฺตา วา อตฺตนิยํ วาติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว จกฺขุํ น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ สา โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯเปฯ มโน น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ โส โว ปหีโน หิตาย สุขาย ภวิสฺสตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๒๒๐] ยํ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ตํ ปชหถ ตํ โว ปหีนํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ ฯ รูปา ภิกฺขเว น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา น ตุมฺหากํ เต ปหชถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ยํ อิมสฺมึ เชตวเน ติณกฏฺสาขาปลาสํ ฯเปฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว รูปา น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๓.

ธมฺมา น ตุมฺหากํ เต ปชหถ เต โว ปหีนา หิตาย สุขาย ภวิสฺสนฺตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๒๒๑] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย จกฺขุสฺส อุปฺปาทาย โสปิ อนิจฺโจ อนิจฺจสมฺภูตํ ภิกฺขเว จกฺขุ กุโต นิจฺจํ ภวิสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ชิวฺหาย อุปฺปาทาย โสปิ อนิจฺโจ อนิจฺจสมฺภูตา ภิกฺขเว ชิวฺหา กุโต นิจฺจา ภวิสฺสติ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ โยปิ ภิกฺขเว เหตุ โยปิ ปจฺจโย มนสฺส อุปฺปาทาย โสปิ อนิจฺโจ อนิจฺจสมฺภูโต ภิกฺขเว มโน กุโต นิจฺโจ ภวิสฺสตีติ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๒๒๒] จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย จกฺขุสฺส อุปฺปาทาย โสปิ ทุกฺโข ทุกฺขสมฺภูตํ ภิกฺขเว จกฺขุํ กุโต สุขํ ภวิสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ชิวฺหาย อุปฺปาทาย โสปิ ทุกฺโข ทุกฺขสมฺภูตา ภิกฺขเว ชิวฺหา กุโต สุขา ภวิสฺสติ ฯเปฯ มโน ทุกฺโข โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย มนสฺส อุปฺปาทาย โสปิ ทุกฺโข ทุกฺขสมฺภูโต ภิกฺขเว มโน กุโต สุโข ภวิสฺสติ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๔.

[๒๒๓] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย จกฺขุสฺส อุปฺปาทาย โสปิ อนตฺตา อนตฺตสมฺภูตํ ภิกฺขเว จกฺขุ ๑- กุโต อตฺตา ภวิสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ชิวฺหาย อุปฺปาทาย โสปิ อนตฺตา อนตฺตสมฺภูตา ภิกฺขเว ชิวฺหา กุโต อตฺตา ภวิสฺสติ ฯเปฯ มโน อนตฺตา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย มนสฺส อุปฺปาทาย โสปิ อนตฺตา อนตฺตสมฺภูโต ภิกฺขเว มโน กุโต อตฺตา ภวิสฺสติ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๒๒๔] รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย รูปานํ อุปฺปาทาย ฯเปฯ โสปิ อนิจฺโจ อนิจฺจสมฺภูตา ภิกฺขเว รูปา กุโต นิจฺจา ภวิสฺสนฺติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนิจฺจา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ธมฺมานํ อุปฺปาทาย โสปิ อนิจฺโจ อนิจฺจสมฺภูตา ภิกฺขเว ธมฺมา กุโต นิจฺจา ภวิสฺสนฺติ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๒๕] รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย รูปานํ อุปฺปาทาย โสปิ ทุกฺโข ทุกฺขสมฺภูตา ภิกฺขเว รูปา กุโต สุขา ภวิสฺสนฺติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา ทุกฺขา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ธมฺมานํ อุปฺปาทาย โสปิ ทุกฺโข ทุกฺขสมฺภูตา ภิกฺขเว ธมฺมา กุโต สุขา ภวิสฺสนฺติ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ นวมํ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. สพฺพตฺถ จกฺขุํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๕.

[๒๒๖] รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย รูปานํ อุปฺปาทาย โส อนตฺตา อนตฺตสมฺภูตา ภิกฺขเว รูปา กุโต อตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา โยปิ เหตุ โยปิ ปจฺจโย ธมฺมานํ อุปฺปาทาย โสปิ อนตฺตา อนตฺตสมฺภูตา ภิกฺขเว ธมฺมา กุโต อตฺตา ภวิสฺสนฺติ ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก รูเปสุ นิพฺพินฺทติ สทฺเทสุ คนฺเธสุ รเสสุ โผฏฺพฺเพสุ ธมฺเมสุ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ ทสมํ ฯ เทวทหวคฺโค จตุตฺโถ ฯ ตสฺสุทฺทานํ เทวทหขโณปคฺคยฺห ๑- อคฺคยฺห เทฺว โหนฺติ มนสินา ๒- เหตุนาปิ ตโย วุตฺตา ทุเว อชฺฌตฺตพาหิราติ ฯ -------- @เชิงอรรถ: ม. เทวทโห ขโณ รูปา เทฺว น ตุมฺหากเมว จ ฯ ยุ. เทวทหขโณ สงฺคยฺห ฯ @ ยุ. ปลาสินา ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๖.

นวปุราณวคฺโค ปญฺจโม [๒๒๗] นวปุราณานิ ภิกฺขเว กมฺมานิ เทสิสฺสามิ กมฺมนิโรธญฺจ กมฺมนิโรธคามินิญฺจ ปฏิปทํ ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ กตมญฺจ ภิกฺขเว ปุราณกมฺมํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ปุราณกมฺมํ อภิสงฺขตํ อภิสญฺเจตยิตํ เวทนิยํ ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา ปุราณกมฺมา อภิสงฺขตา อภิสญฺเจตยิตา เวทนิยา ทฏฺพฺพา ฯเปฯ มโน ปุราณกมฺโม อภิสงฺขโต อภิสญฺเจตยิโต เวทนิโย ทฏฺพฺโพ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุราณกมฺมํ ฯ [๒๒๘] กตมญฺจ ภิกฺขเว นวกมฺมํ ฯ ยํ โข ภิกฺขเว เอตรหิ กมฺมํ กโรติ กาเยน วาจาย มนสา ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นวกมฺมํ ฯ [๒๒๙] กตโม จ ภิกฺขเว กมฺมนิโรโธ ฯ โย โข ภิกฺขเว กายกมฺมํ วจีกมฺมํ มโนกมฺมสฺส นิโรธา วิมุตฺตึ ผุสติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กมฺมนิโรโธ ฯ [๒๓๐] กตมา จ ภิกฺขเว กมฺมนิโรธคามินี ปฏิปทา ฯ อยเมว อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค ฯ เสยฺยถีทํ ฯ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว กมฺมนิโรธคามินี ปฏิปทา ฯ [๒๓๑] อิติ โข ภิกฺขเว เทสิตํ โว ๑- มยา ปุราณกมฺมํ เทสิตํ นวกมฺมํ เทสิโต กมฺมนิโรโธ เทสิตา กมฺมนิโรธคามินี ปฏิปทา ฯ @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺกิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๗.

ยํ โข ภิกฺขเว สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย กตํ โข มยา ๑- ฯ เอตานิ ภิกฺขเว รุกฺขมูลานิ เอตานิ สุญฺาคารานิ ฯ พฺยายถ ๒- ภิกฺขเว มา ปมาทตฺถ มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ ฯ ปมํ ฯ [๒๓๒] นิพฺพานสปฺปายํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ รูปา อนิจฺจาติ ปสฺสติ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจาติ ปสฺสติ รสา อนิจฺจาติ ปสฺสติ ชิวฺหาวิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจติ ปสฺสติ ธมฺมา อนิจฺจาติ ปสฺสติ มโนวิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ มโนสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทาติ ฯ ทุติยํ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. กตํ โว ตํ มยา ฯ ม. ยุ. ฌายถ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๘.

[๒๓๓] นิพฺพานสปฺปายํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ๑- จกฺขุํ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ รูปา ทุกฺขาติ ปสฺสติ จกฺขุวิญฺาณํ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ จกฺขุสมฺผสฺโส ทุกฺโขติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขาติ ปสฺสติ ฯเปฯ มโน ทุกฺโขติ ปสฺสติ ธมฺมา ทุกฺขาติ ปสฺสติ มโนวิญฺาณํ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ มโนสมฺผสฺโส ทุกฺโขติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขนฺติ ปสฺสติ ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทาติ ฯ ตติยํ ฯ [๒๓๔] นิพฺพานสปฺปายํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุํ อนตฺตาติ ปสฺสติ รูปา อนตฺตาติ ปสฺสติ จกฺขุวิญฺาณํ อนตฺตาติ ปสฺสติ จกฺขุสมฺผสฺโส อนตฺตาติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตาติ ปสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตาติ ปสฺสติ ฯเปฯ มโน อนตฺตาติ ปสฺสติ ธมฺมา อนตฺตาติ ปสฺสติ มโนวิญฺาณํ อนตฺตาติ ปสฺสติ มโนสมฺผสฺโส อนตฺตาติ ปสฺสติ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖๙.

สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตาติ ปสฺสติ ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทาติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๒๓๕] นิพฺพานสปฺปายํ โว ภิกฺขเว ปฏิปทํ เทสิสฺสามิ ตํ สุณาถ ฯเปฯ กตมา จ สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา ปฏิปทา ฯ ตํ กึ มญฺถ ภิกฺขเว จกฺขุํ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ รูปา นิจฺจา วา อนิจฺจา วาติ ฯ อนิจฺจา ภนฺเต ฯ จกฺขุวิญฺาณํ จกฺขุสมฺผสฺโส ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ นิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ ฯ อนิจฺจํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ ฯ ทุกฺขํ ภนฺเต ฯ ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ เอตํ มม เอโสหมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ รูเปสุปิ นิพฺพินฺทติ จกฺขุวิญฺาเณปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ๑- ฯ อยํ โข สา ภิกฺขเว นิพฺพานสปฺปายา @เชิงอรรถ: ยุ. อิติสทฺโท อตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๐.

ปฏิปทาติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๒๓๖] อนนฺเตวาสิกมิทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ อนาจริยกํ ฯ สานฺเตวาสิโก ๑- ภิกฺขเว ภิกฺขุ สาจริยโก ทุกฺขํ น ผาสุ ๒- วิหรติ อนนฺเตวาสิโก ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนาจริยโก สุขํ ผาสุ ๒- วิหรติ ฯ กถญฺจ ภิกฺขเว ๓- ภิกฺขุ สานฺเตวาสิโก สาจริยโก ทุกฺขํ น ผาสุ ๒- วิหรติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตฺยาสฺส ๔- อนฺโต วสนฺติ อนฺตสฺส วสนฺติ ๕- ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา สานฺเตวาสิโกติ วุจฺจติ ฯ เต นํ สมุทาจรนฺติ [๖]- ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา สาจริยโกติ วุจฺจติ ฯเปฯ {๒๓๖.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตฺยาสฺส อนฺโต วสนฺติ อนฺตสฺส วสนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา สานฺเตวาสิโกติ วุจฺจติ ฯ เต นํ สมุทาจรนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา สาจริยโกติ วุจฺจติ ฯเปฯ {๒๓๖.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน มนสา ธมฺมํ วิญฺาย อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตฺยาสฺส อนฺโต วสนฺติ อนฺตสฺส วสนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา สานฺเตวาสิโกติ วุจฺจติ ฯ เต นํ สมุทาจรนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา สาจริยโกติ วุจฺจติ ฯ เอวํ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. สนฺเตวาสิโก ฯ เอวมุปริปิ ฯ ยุ. ผาสุํ ฯ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ @ ยุ. ตยสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ สี. อนฺวาสฺสวนฺติ ฯ ม. ยุ. สมุทาจรนฺติ @นํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๑.

โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สานฺเตวาสิโก สาจริยโก ทุกฺขํ น ผาสุ วิหรติ ฯ [๒๓๗] กถญฺจ ภิกฺขเว [๑]- อนนฺเตวาสิโก อนาจริยโก สุขํ ผาสุ วิหรติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา น อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตฺยาสฺส น อนฺโต วสนฺติ นาสฺส อนฺโต วสนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา อนนฺเตวาสิโกติ วุจฺจติ ฯ เนตํ ๒- สมุทาจรนฺติ [๓]- ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา อนาจริยโกติ วุจฺจติ ฯเปฯ {๒๓๗.๑} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา น อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตฺยาสฺส น อนฺโต วสนฺติ นาสฺส อนฺโต วสนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา อนนฺเตวาสิโกติ วุจฺจติ ฯ เนตํ สมุทาจรนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา อนาจริยโกติ วุจฺจติ ฯเปฯ {๒๓๗.๒} ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน มนสา ธมฺมํ วิญฺาย น อุปฺปชฺชนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมา สรสงฺกปฺปา สญฺโชนิยา ตฺยาสฺส น อนฺโต วสนฺติ นาสฺส อนฺโต วสนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา อนนฺเตวาสิโกติ วุจฺจติ ฯ เนตํ สมุทาจรนฺติ ปาปกา อกุสลา ธมฺมาติ ตสฺมา อนาจริยโกติ วุจฺจติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนนฺเตวาสิโก อนาจริยโก สุขํ ผาสุ วิหรติ ฯ อนนฺเตวาสิกมิทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมจริยํ @เชิงอรรถ: ม. ภิกฺขุ ฯ สี. ม. สพฺพวาเรสุ เต นํ น อิติ ปาา ทิสฺสนฺติ ฯ @ ม. ย. น สมุทาจรนฺติ นํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๒.

วุสฺสติ ๑- อนาจริยกํ ฯ สานฺเตวาสิโก ภิกฺขเว ภิกฺขุ สาจริยโก ทุกฺขํ น ผาสุ วิหรติ อนนฺเตวาสิโก ภิกฺขเว ภิกฺขุ อนาจริยโก สุขํ ผาสุ วิหรตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๒๓๘] สเจ โว ภิกฺขเว อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ กิมตฺถิยํ อาวุโส สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ เอวํ ปุฏฺา ตุเมฺห ภิกฺขเว เตสํ อญฺติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ พฺยากเรยฺยาถ ทุกฺขสฺส โข อาวุโส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ สเจ ปน โว ภิกฺขเว อญฺติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ ปุจฺเฉยฺยุํ กตมํ ปน อาวุโส ทุกฺขํ ยสฺส ปริญฺาย สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ เอวํ ปุฏฺา ตุเมฺห ภิกฺขเว เตสํ อญฺติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ พฺยากเรยฺยาถ {๒๓๘.๑} จกฺขุํ โข อาวุโส ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ รูปา ทุกฺขา เตสํ ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ จกฺขุวิญฺาณํ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ จกฺขุสมฺผสฺโส ทุกฺโข ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขา มโน ทุกฺโข ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา @เชิงอรรถ: ยุ. วุจฺจติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๓.

อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตสฺส ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสติ ฯ อิทํ โข อาวุโส ทุกฺขสฺส ๑- ปริญฺาย ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตีติ ฯ เอวํ ปุฏฺา ตุเมฺห ภิกฺขเว เตสํ อญฺติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ เอวํ พฺยากเรยฺยาถาติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๒๓๙] อตฺถิ นุ โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ภิกฺขุ อญฺเตฺรว สทฺธาย อญฺตฺร รุจิยา อญฺตฺร อนุสฺสวา อญฺตฺร อาการปริวิตกฺกา อญฺตฺร ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา อญฺ พฺยากเรยฺย ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ๒- ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณา ฯ สาธุ วต ภนฺเต ภควนฺตํเยว ปฏิภาตุ เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ เตนหิ ภิกฺขเว สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ ภาสิสฺสามีติ ฯ เอวํ ภนฺเตติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ อตฺถิ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ภิกฺขุ อญฺเตฺรว สทฺธาย อญฺตฺร รุจิยา อญฺตฺร อนุสฺสวา อญฺตฺร อาการปริวิตกฺกา อญฺตฺร ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา อญฺ พฺยากเรยฺย ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๔๐] กตโม จ ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ภิกฺขุ อญฺเตฺรว สทฺธาย ฯเปฯ อญฺตฺร ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ทุกฺขํ ยสฺส ฯ ม. ปชานามีติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๔.

อญฺ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุนา รูปํ ทิสฺวา สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ ฯ {๒๔๐.๑} อปิ นุ โขเม ๑- ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธาย วา เวทิตพฺพา รุจิยา วา เวทิตพฺพา อนุสฺสเวน วา เวทิตพฺพา อาการปริวิตกฺเกน วา เวทิตพฺพา ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา วา เวทิตพฺพาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ นนุเม ภิกฺขเว ธมฺมา ปญฺาย ทิสฺวา เวทิตพฺพาติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ อยมฺปิ ๒- โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ภิกฺขุ อญฺเตฺรว สทฺธาย อญฺตฺร รุจิยา อญฺตฺร อนุสฺสวา อญฺตฺร อาการปริวิตกฺกา อญฺตฺร ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา อญฺ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ๓- ฯเปฯ [๒๔๑] ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ฯเปฯ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ @เชิงอรรถ: ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ ม. ยุ. อยํโข ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ปชานามีติ ฯ @เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๕.

ปชานาติ ฯ ยนฺตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ ๑- ชิวฺหาย รสํ สายิตฺวา สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ ฯ อปิ นุ โขเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธาย วา เวทิตพฺพา รุจิยา วา เวทิตพฺพา อนุสฺสเวน วา เวทิตพฺพา อาการปริวิตกฺเกน วา เวทิตพฺพา ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา วา เวทิตพฺพาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ นนุเม ภิกฺขเว ธมฺมา ปญฺาย ทิสฺวา เวทิตพฺพาติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ อยมฺปิ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ ๑- ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ภิกฺขุ อญฺเตฺรว สทฺธาย อญฺตฺร รุจิยา อญฺตฺร อนุสฺสวา อญฺตฺร อาการปริวิตกฺกา อญฺตฺร ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา อญฺ พฺยากโรติ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯเปฯ [๒๔๒] ปุน จปรํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ ฯ ยนฺตํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ มนสา ธมฺมํ วิญฺาย สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมหํ นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ราคโทสโมโหติ ปชานาติ ฯ {๒๔๒.๑} อปิ นุ โขเม ภิกฺขเว ธมฺมา สทฺธาย วา เวทิตพฺพา รุจิยา วา เวทิตพฺพา @เชิงอรรถ: ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๖.

อนุสฺสเวน วา เวทิตพฺพา อาการปริวิตกฺเกน วา เวทิตพฺพา ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา วา เวทิตพฺพาติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ นนุเม ภิกฺขเว ธมฺมา ปญฺาย ทิสฺวา เวทิตพฺพาติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ อยมฺปิ โข ภิกฺขเว ปริยาโย ยํ ปริยายํ อาคมฺม ภิกฺขุ อญฺเตฺรว สทฺธาย อญฺตฺร รุจิยา อญฺตฺร อนุสฺสวา อญฺตฺร อาการปริวิตกฺกา อญฺตฺร ทิฏฺินิชฺฌานกฺขนฺติยา อญฺ พฺยากโรติ ขีณา ขาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาต ปชานาตีติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๒๔๓] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อินฺทฺริยสมฺปนฺโน อินฺทฺริยสมฺปนฺโนติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต อินฺทฺริยสมฺปนฺโน โหตีติ ฯ จกฺขุนฺทฺริเย เจ ภิกฺขุ อุทยพฺพยานุปสฺสี วิหรนฺโต จกฺขุนฺทฺริเย นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหินฺทฺริเย เจ ภิกฺขุ อุทยพฺพยานุปสฺสี วิหรนฺโต ชิวฺหินฺทฺริเย นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ มนินฺทฺริเย เจ ภิกฺขุ อุทยพฺพยานุปสฺสี วิหรนฺโต มนินฺทฺริเย นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ ฯเปฯ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาติ ฯ เอตฺตาวตา โข ภิกฺขุ อินฺทฺริยสมฺปนฺโน โหตีติ ฯ นวมํ ฯ [๒๔๔] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๗.

ธมฺมกถิโก ธมฺมกถิโกติ ภนฺเต วุจฺจติ กิตฺตาวตา นุ โข ภนฺเต ธมฺมกถิโก โหตีติ ฯ จกฺขุสฺส เจ ภิกฺขเว ๑- ภิกฺขุ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ธมฺมํ เทเสติ ธมฺมกถิโก ภิกฺขูติ อลํ วจนาย ฯ จกฺขุสฺส เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน ภิกฺขูติ อลํ วจนาย ฯ จกฺขุสฺส เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทา วิราคา นิโรธา อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ทิฏฺธมฺมนิพฺพานปตฺโต ภิกฺขูติ อลํ วจนาย ฯเปฯ ชิวฺหาย เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ธมฺมํ เทเสติ ธมฺมกถิโก ภิกฺขูติ อลํ วจนาย ฯเปฯ มนสฺส เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ธมฺมํ เทเสติ ธมฺมกถิโก ภิกฺขูติ อลํ วจนาย ฯ มนสฺส เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทาย วิราคาย นิโรธาย ปฏิปนฺโน โหติ ธมฺมานุธมฺมปฏิปนฺโน ภิกฺขูติ อลํ วจนาย ฯ มนสฺส เจ ภิกฺขุ นิพฺพิทา วิราคา นิโรธา อนุปาทา วิมุตฺโต โหติ ทิฏฺธมฺมนิพฺพานปตฺโต ภิกฺขูติ อลํ วจนายาติ ฯ ทสมํ ฯ นวปุราณวคฺโค ปญฺจโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ กมฺมํ จตฺตาริ สปฺปายา อนนฺเตวาสิกิมตฺถิยา อตฺถิ นุ โข ปริยาโย อินฺทฺริยกถิเกน วาติ ๒-@เชิงอรรถ: ม. ยุ. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ม. กถิเกน จาติ ฯ ยุ. กถิเกน เต ทสาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๘.

ตติยปณฺณาสเก วคฺคสฺสุทฺทานํ โยคกฺเขมิ จ โลโก จ คหปติ เทวทเหน จ นวปุราเณน ปญฺาสํ ๑- ตติยํ เตน วุจฺจตีติ ฯ -------------- @เชิงอรรถ: ม. ปญฺาโส ตติโย ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗๙.

นนฺทิกฺขยวคฺโค ปโม [๒๔๕] อนิจฺจํเยว ภิกฺขเว ภิกฺขุ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ สาสฺส ๑- โหติ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมา ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯเปฯ อนิจฺจํเยว ภิกฺขเว ภิกฺขุ ชิวฺหํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ สาสฺส โหติ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมา ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ฯเปฯ จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯเปฯ อนิจฺจํเยว ภิกฺขเว ภิกฺขุ มนํ อนิจฺจนฺติ ปสฺสติ สาสฺส โหติ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมา ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจตีติ ฯ ปมํ ฯ [๒๔๖] อนิจฺเจเยว ภิกฺขเว ภิกฺขุ รูเป อนิจฺจาติ ปสฺสติ สาสฺส โหติ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมา ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯ อนิจฺเจเยว ภิกฺขเว ภิกฺขุ สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ ธมฺเม อนิจฺจาติ ปสฺสติ สาสฺส โหติ สมฺมาทิฏฺิ สมฺมา ปสฺสํ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจตีติ ฯ ทุติยํ ฯ [๒๔๗] จกฺขุํ ภิกฺขเว โยนิโส มนสิกโรถ จกฺขุอนิจฺจตญฺจ ๒- @เชิงอรรถ: ยุ. สายํ ฯ ม. จกฺขานิจฺจตญฺจ ฯ ยุ. จกฺขนิจฺจตญฺจ ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๐.

ยถาภูตํ สมนุปสฺสถ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โยนิโส มนสิกโรนฺโต จกฺขุอนิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสนฺโต จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯเปฯ ชิวฺหํ ภิกฺขเว โยนิโส มนสิกโรถ ชิวฺหานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสถ ฯ ชิวฺหํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โยนิโส มนสิกโรนฺโต ชิวฺหานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสนฺโต ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯเปฯ มนํ ภิกฺขเว โยนิโส มนสิกโรถ มนานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสถ ฯ มนํ ภิกฺขเว ภิกฺขุ โยนิโส มนสิกโรนฺโต มนานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสนฺโต มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจตีติ ฯ ตติยํ ฯ [๒๔๘] รูเป ภิกฺขเว โยนิโส มนสิกโรถ รูปานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสถ ฯ รูเป ภิกฺขเว ภิกฺขุ โยนิโส มนสิกโรนฺโต รูปานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสนฺโต รูเปสุ ๑- นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจติ ฯ สทฺเท คนฺเธ รเส โผฏฺพฺเพ ธมฺเม ภิกฺขเว โยนิโส มนสิกโรถ ธมฺมานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสถ ธมฺเม ภิกฺขเว ภิกฺขุ โยนิโส มนสิกโรนฺโต ธมฺมานิจฺจตญฺจ ยถาภูตํ สมนุปสฺสนฺโต ธมฺเมสุ นิพฺพินฺทติ นนฺทิกฺขยา ราคกฺขโย ราคกฺขยา @เชิงอรรถ: ม. ยุ. รูเปสุปิ ... ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๑.

นนฺทิกฺขโย นนฺทิราคกฺขยา จิตฺตํ สุวิมุตฺตนฺติ วุจฺจตีติ ฯ จตุตฺถํ ฯ [๒๔๙] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ ชีวกมฺพวเน ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ฯเปฯ สมาธึ ภิกฺขเว ภาเวถ ฯ สมาหิตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ยถาภูตํ โอกฺกายติ ๑- ฯ กิญฺจ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ รูปา อนิจฺจาติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ธมฺมา อนิจฺจาติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯ สมาธึ ภิกฺขเว ภาเวถ ฯ สมาหิตสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ยถาภูตํ โอกฺกายตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ [๒๕๐] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ ชีวกมฺพวเน ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ฯเปฯ ปฏิสลฺลีนา ๒- โข ๓- ภิกฺขเว ๔- โยคมาปชถ ฯ ปฏิสลฺลีนสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯ จกฺขุํ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ รูปา อนิจฺจาติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ จกฺขุวิญฺาณํ @เชิงอรรถ: กตฺถจิ โปตฺถเก โอกฺขายตีติ วา ปกฺขายตีติ วา ปาโ ทิสฺสติ ฯ ม. ยุ. @ปฏิสลฺลาเน ฯ ม. ยุ. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ @ ม. ยุ. สพฺพตฺถ ภิกฺขเวติ ปาโ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๒.

อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ธมฺมา มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจนฺติ ยถาภูตํ โอกฺกายติ ฯ ปฏิสลฺลีนา ภิกฺขเว โยคมาปชถ ฯ ปฏิสลฺลีนสฺส ภิกฺขเว ภิกฺขุโน ยถาภูตํ โอกฺกายตีติ ฯ ฉฏฺ ฯ [๒๕๑] อถ โข อายสฺมา มหาโกฏฺิโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหาโกฏฺิโก ภควนฺตํ เอตทโวจ สาธุ เม ภนฺเต ภควา สงฺขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺยนฺติ ฯ {๒๕๑.๑} ยํ โข โกฏฺิก อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ โกฏฺิก อนิจฺจํ ฯ จกฺขุํ [๑]- โกฏฺิก อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ รูปา อนิจฺจา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส อนิจฺโจ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. โข ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๓.

รสา อนิจฺจา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ชิวฺหาวิญฺาณํ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ชิวฺหาสมฺผสฺโส อนิจฺโจ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยมฺปิทํ ชิวฺหาสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ธมฺมา อนิจฺจา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ มโนวิญฺาณํ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ มโนสมฺผสฺโส อนิจฺโจ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยํ โข โกฏฺิก อนิจฺจํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ สตฺตมํ ฯ [๒๕๒] อถ โข ฯเปฯ วิหเรยฺยนฺติ ฯ ยํ โข โกฏฺิก ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ โกฏฺิก ทุกฺขํ ฯ จกฺขุํ โข โกฏฺิก ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ รูปา ทุกฺขา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส ทุกฺโข ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน ทุกฺโข ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ธมฺมา ทุกฺขา ตตฺร เต ฉนฺโท

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๔.

ปหาตพฺโพ ฯ มโนวิญฺาณํ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ มโนสมฺผสฺโส ทุกฺโข ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยํ โข โกฏฺิก ทุกฺขํ ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ อฏฺมํ ฯ [๒๕๓] เอกมนฺตํ ฯเปฯ วิหเรยฺยนฺติ ฯ โย โข โกฏฺิก อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ โก จ โกฏฺิก อนตฺตา ฯ จกฺขุํ โข โกฏฺิก อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ รูปา อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ จกฺขุสมฺผสฺโส อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ธมฺมา อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺโส ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ โย โข โกฏฺิก อนตฺตา ตตฺร เต ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ นวมํ ฯ [๒๕๔] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ ฯเปฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๕.

เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ๑- โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ กถํ นุ โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขุ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ รูเป อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ จกฺขุสมฺผสฺสํ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนิจฺจโต ชานโต ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขุ ชานโต เอวํ ปสฺสโต มิจฺฉาทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ ทสมํ ฯ [๒๕๕] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ ฯเปฯ เอตทโวจ กถํ นุ โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขุ ทุกฺขโต ชานโต ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ รูเป ทุกฺขโต ชานโต ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ ทุกฺขโต ชานโต ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ จกฺขุสมฺผสฺสํ ทุกฺขโต ชานโต ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯเปฯ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ ทุกฺขโต ชานโต ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขุ ชานโต เอวํ ปสฺสโต สกฺกายทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ เอกาทสมํ ฯ [๒๕๖] อถ โข อญฺตโร ภิกฺขุ ฯเปฯ เอตทโวจ กถํ นุ @เชิงอรรถ: ม. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๖.

โข ภนฺเต ชานโต กถํ ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ จกฺขุํ โข ภิกฺขุ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ รูเป อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ จกฺขุวิญฺาณํ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ จกฺขุสมฺผสฺสํ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ ยมฺปิทํ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯเปฯ ชิวฺหํ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯเปฯ มนํ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยติ ฯ ธมฺเม มโนวิญฺาณํ มโนสมฺผสฺสํ ยมฺปิทํ มโนสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ เวทยิตํ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา ตมฺปิ อนตฺตโต ชานโต ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขุ ชานโต เอวํ ปสฺสโต อตฺตานุทิฏฺิ ปหิยฺยตีติ ฯ ทฺวาทสมํ ฯ นนฺทิกฺขยวคฺโค ปโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ นนฺทิกฺขเยน จตฺตาโร ชีวกมฺพวเน ทุเว โกฏฺิเกน ตโย วุตฺตา มิจฺฉาสกฺกายอตฺตโนติ ฯ -----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๗.

สฏฺิเปยฺยาโล ทุติโย [๒๕๗] ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพติ ฯ {๒๕๗.๑} ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ราโค ปหาตพฺโพติ ฯ {๒๕๗.๒} ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพติ ฯ [๒๕๘] ยํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ชิวฺหา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๘.

ทุกฺขา ฯเปฯ มโน ทุกฺโข ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ ยํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพติ ฯ [๒๕๙] โย ภิกฺขเว อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ โก ๑- จ ภิกฺขเว อนตฺตา ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ ฆานํ อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ ชิวฺหา อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯเปฯ มโน อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ โย ภิกฺขเว อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพติ ฯ [๒๖๐] ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจิ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ฯ รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ สทฺทา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ คนฺธา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. กิญฺจ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘๙.

ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ รสา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ โผฏฺพฺพา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ ธมฺมา อนิจฺจา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ ยํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพติ ฯ [๒๖๑] ยํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ กิญฺจ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ฯ รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา ทุกฺขา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ ยํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพติ ฯ [๒๖๒] โย ภิกฺขเว อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ โก จ ภิกฺขเว อนตฺตา ฯ รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพ ฯ โย ภิกฺขเว

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.

อนตฺตา ตตฺร โว ฉนฺโท ปหาตพฺโพ ฯ ราโค ปหาตพฺโพ ฯ ฉนฺทราโค ปหาตพฺโพติ ฯ [๒๖๓] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ อตีตํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา อตีตา ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ อตีโต ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก จกฺขุสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ ชิวฺหายปิ นิพฺพินฺทติ ฯเปฯ มนสฺมึปิ นิพฺพินฺทติ นิพฺพินฺทํ วิรชฺชติ วิราคา วิมุจฺจติ ฯ วิมุตฺตสฺมึ วิมุตฺตมิติ าณํ โหติ ฯ ขีณา ชาติ วุสิตํ พฺรหฺมจริยํ กตํ กรณียํ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๖๔] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ อนาคตํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา อนาคตา ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ อนาคโต ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๖๕] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ปจฺจุปฺปนฺโน ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๖๖] จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อตีตํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯเปฯ มโน ทุกฺโข อตีโต อนาคโต ปจฺจุปฺปนฺโน ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๖๗] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา อตีตํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตา ฯเปฯ มโน อนตฺตา อตีโต อนาคโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.

ปจฺจุปฺปนฺโน ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๖๘] รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนิจฺจา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๖๙] รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา ทุกฺขา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๐] รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๑] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ อตีตํ ฯ ยํ อนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา อตีตา ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ อตีโต ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.

เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๒] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ อนาคตํ ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา อนาคตา ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ อนาคโต ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ เอวํ ปสฺสํ ภิกฺขเว ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๓] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๔] จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ อตีตํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๓.

ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขา ฯเปฯ มโน ทุกฺโข อตีโต อนาคโต ปจฺจุปฺปนฺโน ฯ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๕] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา อตีตํ อนาคตํ ปจฺจุปฺปนฺนํ ฯ ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตา ฯเปฯ มโน อนตฺตา อตีโต อนาคโต ปจฺจุปฺปนฺโน ฯ ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๖] รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนิจฺจา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยทนิจฺจํ ตํ ทุกฺขํ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๔.

นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๗] รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา ทุกฺขา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๘] รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา อตีตา อนาคตา ปจฺจุปฺปนฺนา ฯ ยทนตฺตา ตํ เนตํ มม เนโสหมสฺมิ น เมโส อตฺตาติ เอวเมตํ ยถาภูตํ สมฺมปฺปญฺาย ทฏฺพฺพํ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๗๙] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนิจฺจํ ฯเปฯ ชิวฺหา อนิจฺจา ฯเปฯ มโน อนิจฺโจ ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๘๐] จกฺขุํ ภิกฺขเว ทุกฺขํ ฯเปฯ ชิวฺหา ทุกฺขา ฯ กาโย ทุกฺโข ฯ มโน ทุกฺโข ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๕.

[๒๘๑] จกฺขุํ ภิกฺขเว อนตฺตา ฯเปฯ ชิวฺหา อนตฺตา ฯ กาโย อนตฺตา ฯ มโน อนตฺตา ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๘๒] รูปา ภิกฺขเว อนิจฺจา ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนิจฺจา ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๘๓] รูปา ภิกฺขเว ทุกฺขา ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา ทุกฺขา ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ [๒๘๔] รูปา ภิกฺขเว อนตฺตา ฯ สทฺทา คนฺธา รสา โผฏฺพฺพา ธมฺมา อนตฺตา ฯ เอวํ ปสฺสํ ฯเปฯ นาปรํ อิตฺถตฺตายาติ ปชานาตีติ ฯ สฏฺิเปยฺยาโล สมตฺโต ฯ ตสฺสุทฺทานํ ฉนฺเทนฏฺารสา โหนฺติ อตีเตน จ เทฺว นว ยทนิจฺจาฏฺารสา วุตฺตา ตโย อชฺฌตฺตพาหิรา เปยฺยาโล สฏฺิโก วุตฺโต พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนาติ ฯ สุตฺตนฺตานิ สฏฺิ ฯ --------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๖.

สมุทฺทวคฺโค ตติโย [๒๘๕] สมุทฺโท สมุทฺโทติ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ภาสติ ฯ เนโส ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย สมุทฺโท ฯ มหา เอโส ภิกฺขเว อุทกราสิ มหา อุทกณฺณโว ฯ จกฺขุํ ภิกฺขเว ปุริสสฺส สมุทฺโท ตสฺส รูปมโย เวโค โย ตํ รูปมยํ เวคํ สหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อตริ จกฺขุสมุทฺทํ สอุมฺมึ สาวฏฺฏํ สคาหํ สรกฺขสํ ติณฺโณ ปารคโต ถเล ติฏฺติ พฺราหฺมโณ ฯเปฯ ชิวฺหา ภิกฺขเว ปุริสสฺส สมุทฺโท ตสฺส รสมโย เวโค โย ตํ รสมยํ เวคํ สหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อตริ ชิวฺหาสมุทฺทํ สอุมฺมึ สาวฏฺฏํ สคาหํ สรกฺขสํ ติณฺโณ ปารคโต ถเล ติฏฺติ พฺราหฺมโณ ฯเปฯ มโน ภิกฺขเว ปุริสสฺส สมุทฺโท ตสฺส ธมฺมมโย เวโค โย ตํ ธมฺมมยํ ๑- เวคํ สหติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อตริ มโนสมุทฺทํ สอุมฺมึ สาวฏฺฏํ สคาหํ สรกฺขสํ ติณฺโณ ปารคโต ถเล ติฏฺติ พฺราหฺมโณติ ฯ อิทมโวจ ฯเปฯ สตฺถา [๒๘๖] โย อิมํ สมุทฺทํ สคาหํ สรกฺขสํ สอุมฺมึ [๒]- ภยํ ทุตฺตรํ อจฺจตริ สเวทคู วุสิตพฺรหฺมจริโย โลกนฺตคู ปารคโตติ วุจฺจตีติ ฯ [๒๘๗] สมุทฺโท สมุทฺโทติ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ภาสติ ฯ เนโส ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย สมุทฺโท ฯ มหา เอโส ภิกฺขเว อุทกราสิ มหา อุทกณฺณโว ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา @เชิงอรรถ: ยุ. ธมฺมเวคํ ฯ ม. สาวฏฺฏํ สภยํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๗.

รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย สมุทฺโท ๑- เอตฺถายํ สเทวโก โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา เยภุยฺเยน สมุทฺทา ๒- กนฺตา กุลกชาตา กุลคุณฺฑิกชาตา ๓- มุญฺชปพฺพชภูตา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตนฺติ ฯเปฯ {๒๘๗.๑} สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อริยสฺส วินเย สมุทฺโท เอตฺถายํ สเทวโก โลโก สมารโก สพฺรหฺมโก สสฺสมณพฺราหฺมณี ปชา สเทวมนุสฺสา เยภุยฺเยน สมุทฺทา ๒- กนฺตา กุลกชาตา กุลคุณฺฑิกชาตา ๓- มุญฺชปพฺพชภูตา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ สํสารํ นาติวตฺตนฺตีติ ฯ [๒๘๘] ยสฺส ราโค จ โทโส จ อวิชฺชา จ วิราชิตา โส อิมํ สมุทฺทํ สคาหํ สรกฺขสํ สอุมฺมิภยํ สุทุตฺตรํ ๔- อจฺจตริ ฯ สงฺคาติโต ๕- มจฺจุชโห นิรูปธิ ปหาสิ ๖- ทุกฺขํ อปุนพฺภวาย อตฺถงฺคโต โส น ปมานเมติ ๗- อโมหยี มจฺจุราชนฺติ พฺรูมีติ ฯ [๒๘๙] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว พาฬิสิโก อามิสคตํ พฬิสํ คมฺภีเร อุทกรหเท ปกฺขิเปยฺย คเมนํ อญฺตโร อามิสจกฺขุ มจฺโฉ คิเลยฺย เอวํ หิ โส ภิกฺขเว มจฺโฉ คิลพฬิโส ๘- นาฬิสิกสฺส @เชิงอรรถ: ยุ. สมุทฺโทติ ฯ ม. ยุ. สมุนฺนา ตนฺตา ฯ สี. คุลคุณฺฑิกชาตา ฯ ม. @กุลคณฺฑิกชาตา ฯ ยุ. คุณคุณิกชาตา ฯ ม. ยุ. ทุตฺตรํ ฯ สงฺคาติโคติปิ ปาโ @ ยุ. ปหาย ฯ ม. น ปุเนติ ฯ ม. ยุ. คิฬิตพฬิโส ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๘.

อนยํ อาปนฺโน พฺยสนํ อาปนฺโน ยถากามกรณีโย พาฬิสิกสฺส ฯ {๒๘๙.๑} เอวเมว โข ภิกฺขเว ฉ ยิเม พฬิสา โลกสฺมึ อนยาย สตฺตานํ วธาย ๑- ปาณีนํ ฯ กตเม ฉ ฯ สนฺติ ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ คิลพฬิโส มารสฺส อนยํ อาปนฺโน พฺยสนํ อาปนฺโน ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ {๒๘๙.๒} สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺ กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ อภินนฺทติ อภิวทติ อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ คิลพฬิโส มารสฺส อนยํ อาปนฺโน พฺยสนํ อาปนฺโน ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯ [๒๙๐] สนฺติ [๒]- ภิกฺขเว จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น คิลพฬิโส มารสฺส อเภทิ พฬิสํ ปริเภทิ พฬิสํ น อนยํ อาปนฺโน น พฺยสนํ อาปนฺโน น ยถากามกรณีโย ปาปิมโต ฯเปฯ {๒๙๐.๑} สนฺติ ภิกฺขเว ชิวฺหาวิญฺเยฺยา รสา ฯเปฯ สนฺติ ภิกฺขเว มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา อิฏฺา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ตญฺเจ ภิกฺขุ น อภินนฺทติ น อภิวทติ น @เชิงอรรถ: ยุ. พฺยาธาย ฯ ม. จ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๙.

อชฺโฌสาย ติฏฺติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ น คิลพฬิโส มารสฺส อเภทิ พฬิสํ ปริเภทิ พฬิสํ น อนยํ อาปนฺโน น พฺยสนํ อาปนฺโน น ยถากามกรณีโย ปาปิมโตติ ฯ [๒๙๑] ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ โย ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ตสฺส ปริตฺตา เจปิ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ ปริยาทิยนฺเตวสฺส ๑- จิตฺตํ ฯ โก ปน วาโท อธิมตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ภิกฺขเว ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ฯเปฯ {๒๙๑.๑} ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ โย ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ตสฺส ปริตฺตา เจปิ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ ปริยาทิยนฺเตวสฺส จิตฺตํ ฯ โก ปน วาโท อธิมตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ภิกฺขเว ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ฯ @เชิงอรรถ: ยุ. วาสฺส ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๐.

[๒๙๒] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ขีรรุกฺโข อสฺสตฺโถ วา นิโคฺรโธ วา มิลกฺขุ ๑- วา อุทุมฺพโร วา ทหโร ตรุโณ โกมารโก ตเมนํ ปุริโส ติณฺหาย กุธาริยา ๒- ยโต ยโต ภินฺเทยฺย ๓- อาคจฺเฉยฺย ขีรนฺติ ฯ เอวํ ภนฺเต ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ยํ หิ ภนฺเต ขีรํ ตํ อตฺถีติ ฯ {๒๙๒.๑} เอวเมว โข ภิกฺขเว ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ โย ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ตสฺส ปริตฺตา เจปิ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ ปริยาทิยนฺเตวสฺส จิตฺตํ ฯ โก ปน วาโท อธิมตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ภิกฺขเว ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ฯเปฯ {๒๙๒.๒} ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา ชิวฺหาวิญฺเยฺเยสุ รเสสุ โย ราโค โส อตฺถิ ฯเปฯ ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ โย ราโค โส อตฺถิ โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ตสฺส ปริตฺตา เจปิ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ ปริยาทิยนฺเตวสฺส จิตฺตํ ฯ โก ปน วาโท อธิมตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ราโค โส อตฺถิ @เชิงอรรถ: ม. ยุ. ปิลกฺโข ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ยุ. กุาริยา ฯ เอวมุปริปิ ฯ ม. ยุ. @อาภินฺเทยฺย ฯ เอวมุปริปิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๑.

โย โทโส โส อตฺถิ โย โมโห โส อตฺถิ โย ราโค โส อปฺปหีโน โย โทโส โส อปฺปหีโน โย โมโห โส อปฺปหีโน ฯ [๒๙๓] ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ โย ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ตสฺส อธิมตฺตา เจปิ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ ฯ โก ปน วาโท ปริตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ภิกฺขเว ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ฯเปฯ ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา ชิวฺหาวิญฺเยฺเยสุ รเสสุ ฯเปฯ มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ โย ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ตสฺส อธิมตฺตา เจปิ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ ฯ โก ปน วาโท ปริตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ภิกฺขเว ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๒.

[๒๙๔] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ขีรรุกฺโข อสฺสตฺโถ วา นิโคฺรโธ วา มิลกฺขุ วา อุทุมฺพโร วา สุกฺโข โกฬาโป เตโรวสฺสิโก ๑- ตเมนํ ปุริโส ติณฺหาย กุธาริยา ยโต ยโต ภินฺเทยฺย อาคจฺเฉยฺย ขีรนฺติ ฯ โน เหตํ ภนฺเต ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ยํ หิ ภนฺเต ขีรํ ตํ นตฺถีติ ๒- ฯ {๒๙๔.๑} เอวเมว โข ภิกฺขเว ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา จกฺขุวิญฺเยฺเยสุ รูเปสุ โย ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ตสฺส อธิมตฺตา เจปิ จกฺขุวิญฺเยฺยา รูปา จกฺขุสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ ฯ โก ปน วาโท ปริตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ฯเปฯ ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา ชิวฺหาวิญฺเยฺเยสุ รเสสุ ฯเปฯ ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา มโนวิญฺเยฺเยสุ ธมฺเมสุ โย ราโค โส นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโน ตสฺส อธิมตฺตา เจปิ มโนวิญฺเยฺยา ธมฺมา มนสฺส อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ เนวสฺส จิตฺตํ ปริยาทิยนฺติ ฯ โก ปน วาโท ปริตฺตานํ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ โย ภิกฺขเว ราโค โส @เชิงอรรถ: ยุ. เถโรวสฺสิโก ฯ ยุ. นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๓.

นตฺถิ โย โทโส โส นตฺถิ โย โมโห โส นตฺถิ โย ราโค โส ปหีโน โย โทโส โส ปหีโน โย โมโห โส ปหีโนติ ฯ [๒๙๕] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ สารีปุตฺโต อายสฺมา จ มหาโกฏฺิโก พาราณสิยํ วิหรนฺติ อิสิปตเน มิคทาเย ฯ อถ โข อายสฺมา มหาโกฏฺิโก สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เยนายสฺมา สารีปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สารีปุตฺเตน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา มหาโกฏฺิโก อายสฺมนฺตํ สารีปุตฺตํ เอตทโวจ กึ นุ โข อาวุโส สารีปุตฺต จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ฯเปฯ ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ รสา ชิวฺหาย สญฺโชนํ ฯเปฯ มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนนฺติ ฯ น โข อาวุโส โกฏฺิก จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ น ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ น รสา ชิวฺหาย สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ ฯเปฯ น มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ น ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๔.

[๒๙๖] เสยฺยถาปิ อาวุโส กาโฬ จ พลิพทฺโท โอทาโต จ พลิพทฺโท เอเกน ทาเมน วา โยตฺเตน วา สํยุตฺตา อสฺสุ โย นุ โข เอวํ วเทยฺย กาโฬ พลิพทฺโท โอทาตสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนํ โอทาโต พลิพทฺโท กาฬสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนนฺติ สมฺมา นุ โข โส วทมาโน วเทยฺยาติ ฯ โน เหตํ อาวุโส น โข อาวุโส กาโฬ พลิพทฺโท โอทาตสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนํ นปิ โอทาโต พลิพทฺโท กาฬสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนํ เยน จ โข เต เอเกน ทาเมน วา โยตฺเตน วา สํยุตฺตา ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ {๒๙๖.๑} เอวเมว โข อาวุโส น จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯเปฯ น ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ ฯเปฯ น มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ น ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ [๒๙๗] จกฺขุ วา อาวุโส รูปานํ สญฺโชนํ อภวิสฺส รูปา วา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ นยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺาเยถ ๑- สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ยสฺมา จ โข อาวุโส น จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ตสฺมา พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺายติ @เชิงอรรถ: ม. ปญฺายติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๕.

สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ฯเปฯ ชิวฺหา วา อาวุโส รสานํ สญฺโชนํ อภวิสฺส รสา วา ชิวฺหาย สญฺโชนํ นยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺาเยถ สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ยสฺมา จ โข อาวุโส น ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ น รสา ชิวฺหาย สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ตสฺมา พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺายติ สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ฯเปฯ มโน วา อาวุโส ธมฺมานํ สญฺโชนํ อภวิสฺส ธมฺมา วา มนสฺส สญฺโชนํ นยิทํ พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺาเยถ สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ยสฺมา จ โข อาวุโส น มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ น ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ตสฺมา พฺรหฺมจริยวาโส ปญฺายติ สมฺมาทุกฺขกฺขยาย ฯ {๒๙๗.๑} อิมินาเปตํ อาวุโส ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ฯ ยถา น จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯเปฯ น ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ ฯเปฯ น มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ น ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนํ ฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ [๒๙๘] สํวิชฺชติ โข อาวุโส ภควโต จกฺขุ ปสฺสติ ภควา จกฺขุนา รูปํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ โข อาวุโส ภควโต โสตํ สุณาติ ภควา โสเตน สทฺทํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ โข อาวุโส ภควโต ฆานํ ฆายติ ภควา ฆาเนน คนฺธํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ โข อาวุโส ภควโต ชิวฺหา สายติ ภควา ชิวฺหาย รสํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ โข อาวุโส ภควโต กาโย ผุสติ ภควา กาเยน โผฏฺพฺพํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ สํวิชฺชติ โข อาวุโส ภควโต มโน วิชานาติ ๑- ภควา มนสา ธมฺมํ ฉนฺทราโค ภควโต นตฺถิ สุวิมุตฺตจิตฺโต ภควา ฯ {๒๙๘.๑} อิมินา โข เอตํ อาวุโส ปริยาเยน เวทิตพฺพํ ฯ ยถา น จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ น โสตํ ฯ น ฆานํ ฯ น ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ น รสา ชิวฺหาย สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ น กาโย ฯ น มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ น ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนนฺติ ฯ [๒๙๙] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ อานนฺโท อายสฺมา จ กามภู โกสมฺพิยํ วิหรนฺติ โฆสิตาราเม ฯ อถ โข อายสฺมา กามภู สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ @เชิงอรรถ: ยุ. ชานาติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา กามภู อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ กึ นุ โข อาวุโส อานนฺท จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ฯเปฯ ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ รสา ชิวฺหาย สญฺโชนํ ฯเปฯ มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนนฺติ ฯ {๒๙๙.๑} น โข อาวุโส กามภุ ๑- จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯเปฯ น ชิวฺหา รสานํ สญฺโชนํ น รสา ชิวฺหาย สญฺโชนํ ฯเปฯ น มโน ธมฺมานํ สญฺโชนํ น ธมฺมา มนสฺส สญฺโชนํ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนํ ฯ {๒๙๙.๒} เสยฺยถาปิ อาวุโส กาโฬ จ พลิพทฺโท โอทาโต จ พลิพทฺโท เอเกน ทาเมน วา โยตฺเตน วา สํยุตฺตา อสฺสุ โย นุ โข เอวํ วเทยฺย กาโฬ พลิพทฺโท โอทาตสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนํ โอทาโต พลิพทฺโท กาฬสฺส ๒- พลิพทฺทสฺส สญฺโชนนฺติ ฯ สมฺมา นุ โข โส วทมาโน วเทยฺยาติ ฯ โน เหตํ อาวุโส น โข อาวุโส กาโฬ พลิพทฺโท โอทาตสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนํ นปิ โอทาโต พลิพทฺโท กาฬสฺส พลิพทฺทสฺส สญฺโชนํ เยน จ โข เต เอเกน ทาเมน วา โยตฺเตน วา สํยุตฺตา ตํ ตตฺถ สญฺโชนนฺติ ๓- ฯ เอวเมว @เชิงอรรถ: ม. ยุ. กามภู ฯ ยุ. โอทาตสฺส ฯ ม. ยุ. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

โข อาวุโส น จกฺขุ รูปานํ สญฺโชนํ น รูปา จกฺขุสฺส สญฺโชนํ ฯเปฯ น ชิวฺหา ฯเปฯ น มโน ฯเปฯ ยญฺจ ตตฺถ ตทุภยํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ฉนฺทราโค ตํ ตตฺถ สญฺโชนนฺติ ฯ [๓๐๐] เอกํ สมยํ อายสฺมา จ อานนฺโท อายสฺมา จ อุทายิ โกสมฺพิยํ วิหรนฺติ โฆสิตาราเม ฯ อถ โข อายสฺมา อุทายิ สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺิโต เยนายสฺมา อานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา อานนฺเทน สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อุทายิ อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจ ยเถว นุ โข อาวุโส อานนฺท อยํ กาโย ภควตา อเนกปริยาเยน อกฺขาโต วิวโฏ ปกาสิโต อิติปายํ กาโย อนตฺตาติ ฯ สกฺกา เอวเมวํ ๑- วิญฺาณมฺปิทํ อาจิกฺขิตุํ เทเสตุํ ปญฺเปตุํ ปฏฺเปตุํ วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํ อิติปิทํ วิญฺาณํ อนตฺตาติ ฯ ยเถว โข อาวุโส อุทายิ อยํ กาโย ภควตา อเนกปริยาเยน อกฺขาโต วิวโฏ ปกาสิโต อิติปายํ กาโย อนตฺตาติ ฯ สกฺกา เอวเมวํ ๑- วิญฺาณมฺปิทํ อาจิกฺขิตุํ เทเสตุํ ปญฺเปตุํ ปฏฺเปตุํ วิวริตุํ วิภชิตุํ อุตฺตานีกาตุํ อิติปิทํ วิญฺาณํ อนตฺตาติ ฯ


             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๘ หน้าที่ ๑-๒๐๘. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=18&item=1&items=803&pagebreak=1&mode=bracket              อ่านโดยใช้เนื้อความเป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=18&item=1&items=803&pagebreak=1              อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=18&item=1&items=803&pagebreak=1&mode=bracket              อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=18&item=1&items=803&pagebreak=1&mode=bracket              ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=1              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

ไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหัวข้อถัดไปอ่านหัวข้อสุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

สีพื้นหลัง :