ปฐมกสคาถวคฺโค ๑- ปฐโม
[๓๕๙] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา โข
ภิกฺขเว ติสฺโส เวทนา ๒- ฯ
[๓๖๐] สมาหิโต สมฺปชาโน สโต พุทฺธสฺส สาวโก
เวทนา จ ปชานาติ เวทนานญฺจ สมฺภวํ ฯ
ยตฺถ เจตา นิรุชฺฌนฺติ มคฺคญฺจ ขยคามินํ
เวทนานํ ขยา ภิกฺขุ นิจฺฉาโต ปรินิพฺพุโตติ ฯ ปฐมํ ฯ
[๓๖๑] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา โข
ภิกฺขเว ติสฺโส เวทนา ๒- ฯ
[๓๖๒] สุขํ วา ยทิ วา ทุกฺขํ อทุกฺขมสุขํ สห
อชฺฌตฺตญฺจ พหิทฺธา จ ยงฺกิญฺจิ อตฺถิ เวทิตํ ฯ
เอตํ ทุกฺขนฺติ ญตฺวาน โมสธมฺมํ ปโลกินํ
ผุสฺส ผุสฺส วยํ ผุสฺสํ ๓- เอวํ ตตฺถ วิรชฺชตีติ ฯ ทุติยํ ฯ
[๓๖๓] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ สุขา
เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ สุขาย ภิกฺขเว
เวทนาย ราคานุสโย ปหาตพฺโพ ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย
ปหาตพฺโพ อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย ปหาตพฺโพ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สคาถาวคฺโค ฯ ๒ ม. อิติสทฺโท อตฺถิ ฯ ๓ ม. ยุ. ปสฺสํ ฯ
ยโต โข ภิกฺขเว ภิกฺขุโน สุขาย เวทนาย ราคานุสโย ปหีโน
โหติ ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย ปหีโน โหติ อทุกฺขมสุขาย
เวทนาย อวิชฺชานุสโย ปหีโน โหติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
นิราคานุสโย ๑- สมฺมทฺทโส อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ วิวตฺตยิ สญฺโญชนํ
สมฺมามานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
[๓๖๔] สุขํ เวทยมานสฺส เวทนํ อปฺปชานโต
โส ราคานุสโย โหติ อนิสฺสรณทสฺสิโน ฯ
ทุกฺขํ เวทยมานสฺส เวทนํ อปฺปชานโต
ปฏิฆานุสโย โหติ อนิสฺสรณทสฺสิโน ฯ
อทุกฺขมสุขํ สนฺตํ ภูริปญฺญํ น เทสิตํ
ตํ วาปิ ๒- อภินนฺทติ เนว ทุกฺขา ปมุจฺจติ ฯ
ยโต จ ภิกฺขุ อาตาปี สมฺปชญฺญํ น ริญฺจติ
ตโต โส เวทนา สพฺพา ปริชานาติ ปณฺฑิโต ฯ
โส เวทนา ปริญฺญาย ทิฏฺเฐ ธมฺเม อนาสโว
กายสฺส เภทา ธมฺมฏฺโฐ สงฺขฺยํ นูเปติ ๓- เวทคูติ ฯ ตติยํ ฯ
[๓๖๕] อสฺสุตวา ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน เอวํ ๔- วาจํ ภาสติ อตฺถิ
มหาสมุทฺเท ปาตาโลติ ฯ ตํ โข ปเนตํ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน
อสนฺตํ อสํวิชฺชมานํ เอวํ วาจํ ภาสติ อตฺถิ มหาสมุทฺเท ปาตาโลติ ฯ
สารีริกานํ โข เอตํ ภิกฺขเว ทุกฺขานํ เวทนานํ อธิวจนํ ยทิทํ
ปาตาโลติ ฯ อสฺสุตวา ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน สารีริกาย ทุกฺขาย
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิรนุสโย ฯ ๒ ม. ยุ. ตญฺจาปิ ฯ ๓ ยุ. สงฺขํ โน เปติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
@๔ ม. ยุ. ยํ ฯ
เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬี ๑-
กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อสฺสุตวา
ปุถุชฺชโน ปาตาเล ๒- น ปจฺจุฏฺฐาสิ คาธญฺจ นชฺฌคา ๓- ฯ สุตวา
จ โข ภิกฺขเว อริยสาวโก สารีริกาย ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ
สมาโน น ๔- โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬี กนฺทติ
สมฺโมหํ นาปชฺชติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก
ปาตาเล ปจฺจุฏฺฐาสิ คาธญฺจ อชฺฌคาติ ฯ
[๓๖๖] โย เอตา นาธิวาเสติ อุปฺปนฺนา เวทนา ทุกฺขา
สารีริกา ปาณหรา ยาหิ ผุฏฺโฐ ปเวธติ ฯ
อกฺกนฺทติ ปโรทติ ทุพฺพโล อปฺปถามโก
น โส ปาตาเล ปจฺจุฏฺฐาสิ อโถ คาธมฺปิ นชฺฌคา ๓- ฯ
โย เจตา อธิวาเสติ อุปฺปนฺนา เวทนา ทุกฺขา
สารีริกา ปาณหรา ยาหิ ผุฏฺโฐ น เวธติ
สเจ ปาตาเล ปจฺจุฏฺฐาสิ อโถ คาธมฺปิ อชฺฌคาติ ฯ จตุตฺถํ ฯ
[๓๖๗] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ สุขา
เวทนา ทุกฺขา เวนทา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ สุขา ภิกฺขเว
เวทนา ทุกฺขโต ทฏฺฐพฺพา ทุกฺขา เวทนา สลฺลโต ทฏฺฐพฺพา
อทุกฺขมสุขา เวทนา อนิจฺจโต ทฏฺฐพฺพา ฯ ยโต โข ภิกฺขเว
ภิกฺขุโน สุขา เวทนา ทุกฺขโต ทิฏฺฐา โหติ ทุกฺขา เวทนา
สลฺลโต ทิฏฺฐา โหติ อทุกฺขมสุขา เวทนา อนิจฺจโต ทิฏฺฐา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อุตฺตาฬึ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ยุ. ปาตาเลน ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. นาชฺฌคา ฯ
@๔ ม. เนว ฯ
โหติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺมทฺทโส อจฺเฉชฺชิ ตณฺหํ
วิวตฺตยิ สญฺโญชนํ สมฺมามานาภิสมยา อนฺตมกาสิ ทุกฺขสฺสาติ ฯ
[๓๖๘] โย สุขํ ทุกฺขโต อทฺท ทุกฺขมทกฺขิ ๑- สลฺลโต
อทุกฺขมสุขํ สนฺตํ อทกฺขิ นํ อนิจฺจโต ฯ
สเว สมฺมทฺทโส ภิกฺขุ ปริชานาติ เวทนา
โส เวทนา ปริญฺญาย ทิฏฺเฐ ธมฺเม อนาสโว
กายสฺส เภทา ธมฺมฏฺโฐ สงฺขฺยํ นูเปติ เวทคูติ ฯ ปญฺจมํ ฯ
[๓๖๙] อสฺสุตวา ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน สุขมฺปิ เวทนํ เวทยติ ๒-
ทุกฺขมฺปิ เวทนํ เวทยติ อทุกฺขมสุขมฺปิ เวทนํ เวทยติ ฯ สุตวา
ภิกฺขเว อริยสาวโก สุขมฺปิ เวทนํ เวทยติ ทุกฺขมฺปิ เวทนํ
เวทยติ อทุกฺขมสุขมฺปิ เวทนํ เวทยติ ฯ ตตฺร ภิกฺขเว โก
วิเสโส โก อธิปฺปายโส ๓- กึ นานากรณํ สุตวโต อริยสาวกสฺส
อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนนาติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ
อสฺสุตวา ภิกฺขเว ปุถุชฺชโน ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน
โสจติ กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬ กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติ
โส เทฺว เวทนา เวทยติ กายิกญฺจ เจตสิกญฺจ ฯ
[๓๗๐] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ปุริสํ สลฺเลน วิชฺเฌยฺยุํ ๔- ตเมนํ
ทุติเยน สลฺเลน อนุเวธํ วิชฺเฌยฺยุํ ๔- เอวํ หิ โส ภิกฺขเว ปุริโส
เทฺว สลฺเลน ๕- เวทนา เวทยติ กายิกญฺจ เจตสิกญฺจ ฯ เอวเมว โข
ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน โสจติ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ทุกฺขมทฺทกฺขิ ฯ ๒ ยุ. เวทิยติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. อธิปฺปยาโส ฯ
@ยุ. อธิปฺปาโยโส ฯ ๔ ม. วิชฺเฌยฺย ฯ ๕ ม. ทฺวิสลฺเลน เวทนํ ฯ ยุ. เทฺว
@สลฺเล เวทนา ฯ
กิลมติ ปริเทวติ อุรตฺตาฬี กนฺทติ สมฺโมหํ อาปชฺชติ โส เทฺว
เวทนา เวทยติ กายิกญฺจ เจตสิกญฺจ ฯ ตสฺสาเยว โข ปน ทุกฺขาย
เวทนาย [๑]- ปฏิฆวา โหติ ตเมนํ ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆวนฺตํ โย
ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆานุสโย โส อนุเสติ โส ทุกฺขาย เวทนาย
ผุฏฺโฐ สมาโน กามสุขํ อภินนฺทติ ฯ
{๓๗๐.๑} ตํ กิสฺส เหตุ ฯ น หิ [๒]- ภิกฺขเว ปชานาติ อสฺสุตวา
ปุถุชฺชโน อญฺญตฺร กามสุขา ทุกฺขาย เวทนาย นิสฺสรณํ ฯ ตสฺส
กามสุขํ อภินนฺทโต โย สุขาย เวทนาย ราคานุสโย โส อนุเสติ
โส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ นปฺปชานาติ ฯ ตสฺส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ อปฺปชานโต
โย อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย โส อนุเสติ โส สุขญฺเจ
เวทนํ เวทยติ สญฺญุตฺโต นํ เวทยติ ทุกฺขญฺเจ เวทนํ เวทยติ
สญฺญุตฺโต นํ เวทยติ อทุกฺขมสุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ สญฺญุตฺโต
นํ เวทยติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน สญฺญุตฺโต
ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ
อุปายาเสหิ สญฺญุตฺโต ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ
[๓๗๑] สุตวา จ โข ภิกฺขเว อริยสาวโก ทุกฺขาย เวทนาย
ผุฏฺโฐ สมาโน น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ น อุรตฺตาฬี กนฺทติ
น สมฺโมหํ อาปชฺชติ โส เอกํ เวทนํ เวทยติ กายิกํ น เจตสิกํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ผุฏฺโฐ สมาโน ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๒ ม. โส ฯ
[๓๗๒] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ปุริสํ สลฺเลน วิชฺเฌยฺยุํ ๑- น ตเมนํ
ทุติเยน สลฺเลน อนุเวธํ วิชฺเฌยฺยุํ ฯ เอวํ หิ โส ภิกฺขเว ปุริโส
เอกสลฺเลน เวทนํ เวทยติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก
ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน น โสจติ น กิลมติ น ปริเทวติ
น อุรตฺตาฬี กนฺทติ น สมฺโมหํ อาปชฺชติ โส เอกํ เวทนํ เวทยติ
กายิกํ น เจตสิกํ ตสฺสาเยว โข ปน ทุกฺขาย เวทนาย [๒]- ปฏิฆวา
น โหติ ตเมนํ ทุกฺขาย เวทนาย ปฏิฆวนฺตํ โย ทุกฺขาย เวทนาย
ปฏิฆานุสโย โส นานุเสติ โส ทุกฺขาย เวทนาย ผุฏฺโฐ สมาโน
กามสุขํ นาภินนฺทติ ฯ
{๓๗๒.๑} ตํ กิสฺส เหตุ ฯ ปชานาติ [๓]- โส ภิกฺขเว สุตวา
อริยสาวโก อญฺญตฺร กามสุขา ทุกฺขาย เวทนาย นิสฺสรณํ ฯ ตสฺส
กามสุขํ นาภินนฺทโต โย สุขาย เวทนาย ราคานุสโย โส นานุเสติ
โส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ ฯ ตสฺส ตาสํ เวทนานํ สมุทยญฺจ
อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานโต
โย อทุกฺขมสุขาย เวทนาย อวิชฺชานุสโย โส นานุเสติ โส สุขญฺเจ
เวทนํ เวทยติ วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติ ทุกฺขญฺเจ เวทนํ เวทยติ
วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติ อทุกฺขมสุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ วิสญฺญุตฺโต
นํ เวทยติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว สุตวา อริยสาวโก วิสญฺญุตฺโต
ชาติยา ชราย มรเณน โสเกหิ ปริเทเวหิ ทุกฺเขหิ โทมนสฺเสหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. วิชฺเฌยฺย ฯ ๒ ม. ผุฏฺโฐ สมาโน ฯ ๓ ม. หิ ฯ
อุปายาเสหิ วิสญฺญุตฺโต ทุกฺขสฺมาติ วทามิ ฯ อยํ โข ภิกฺขเว
วิเสโส อยํ อธิปฺปายโส อิทํ นานากรณํ สุตวโต อริยสาวกสฺส
อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนนาติ ฯ
[๓๗๓] น โส ๑- เวทนํ เวทยติ สปญฺโญ สุขมฺปิ ทุกฺขมฺปิ พหุสฺสุโตปิ
อยํ จ ธีรสฺส ปุถุชฺชเนน อยํ วิเสโส ๒- กุสลสฺส โหติ ฯ
สงฺขาตธมฺมสฺส พหุสฺสุตสฺส วิปสฺสโต ๓- โลกมิมํ ปรญฺจ
อิฏฺฐสฺส ธมฺมา น มเถนฺติ จิตฺตํ อนิฏฺฐโต โน ปฏิฆาตเมติ ฯ
ตสฺสานุโรธา อถ วา วิโรธา วิธมิกา ๔- อตฺถคตา น สนฺติ
ปทญฺจ ญตฺวา วิรชํ อโสกํ สมฺมา ปชานาติ ภวสฺส ปารคูติ ฯ ฉฏฺฐํ ฯ
[๓๗๔] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ ฯ อถ โข ภควา สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต
เยน คิลานสาลา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน
นิสีทิ ฯ นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ สโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ
สมฺปชาโน กาลํ อาคเมยฺย อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี ฯ
[๓๗๕] กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สโต โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯเปฯ จิตฺเต ฯ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี
วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ ๒ ม. ยุ. มหาวิเสโส ฯ ๓ ยุ. สมฺปสฺสโต ฯ
@๔ ม. ยุ. วิธูปิตา ฯ
เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สโต โหติ ฯ
[๓๗๖] กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชานการี โหติ อาโลกิเต วิโลกิเต
สมฺปชานการี โหติ สมฺมิญฺชิเต ปสาริเต สมฺปชานการี โหติ
สงฺฆาฏิปตฺตจีวรธารเณ สมฺปชานการี โหติ อสิเต ปีเต ขายิเต
สายิเต สมฺปชานการี โหติ อุจฺจารปสฺสาวกมฺเม สมฺปชานการี
โหติ คเต ฐิเต นิสินฺเน สุตฺเต ชาคริเต ภาสิเต ตุณฺหีภาเว
สมฺปชานการี โหติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชานการี
โหติ ฯ สโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน กาลํ อาคเมยฺย อยํ
โว อมฺหากํ อนุสาสนี ฯ
[๓๗๗] ตสฺส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เอวํ สตสฺส สมฺปชานสฺส
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ สุขา
เวทนา โส เอวํ ปชานาติ อุปฺปนฺนา โข เม อยํ สุขา เวทนา สา จ
โข ปฏิจฺจ โน อปฺปฏิจฺจ กึ ปฏิจฺจ อิมเมว กายํ ปฏิจฺจ อยํ โข ปน
กาโย อนิจฺโจ สงฺขโต ปฏิจฺจสมุปฺปนฺโน อนิจฺจํ โข ปน สงฺขตํ
ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ กายํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนา สุขา เวทนา กุโต นิจฺจา
ภวิสฺสตีติ ฯ โส กาเย จ สุขาย จ เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสี
วิหรติ วยานุปสฺสี วิหรติ วิราคานุปสฺสี วิหรติ นิโรธานุปสฺสี
วิหรติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี วิหรติ ฯ ตสฺส กาเย จ สุขาย จ
เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสิโน วิหรโต วยานุปสฺสิโน วิหรโต ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สมฺปชาโน ฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสิโน วิหรโต โย กาเย จ สุขาย จ เวทนาย
ราคานุสโย โส ปหิยฺยติ ฯ
[๓๗๘] ตสฺส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เอวํ สตสฺส สมฺปชานสฺส
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา
เวทนา โส เอวํ ปชานาติ อุปฺปนฺนา โข มฺยายํ ทุกฺขา เวทนา
สา จ โข ปฏิจฺจ โน อปฺปฏิจฺจ กึ ปฏิจฺจ อิมเมว กายํ ปฏิจฺจ
อยํ โข ปน กาโย อนิจฺโจ สงฺขโต ปฏิจฺจสมุปฺปนฺโน อนิจฺจํ
โข ปน สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ กายํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนา ทุกฺขา
เวทนา กุโต นิจฺจา ภวิสฺสตีติ ฯ โส กาเย จ ทุกฺขาย จ เวทนาย
อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ วยานุปสฺสี วิหรติ วิราคานุปสฺสี วิหรติ
นิโรธานุปสฺสี วิหรติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี วิหรติ ฯ ตสฺส กาเย
จ ทุกฺขาย จ เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสิโน วิหรโต ฯเปฯ
ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสิโน วิหรโต โย กาเย จ ทุกฺขาย จ เวทนาย
ปฏิฆานุสโย โส ปหิยฺยติ ฯ
[๓๗๙] ตสฺส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เอวํ สตสฺส สมฺปชานสฺส
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ
อทุกฺขมสุขา เวทนา โส เอวํ ปชานาติ อุปฺปนฺนา โข มฺยายํ
อทุกฺขมสุขา เวทนา สา จ โข ปฏิจฺจ โน อปฺปฏิจฺจ กึ ปฏิจฺจ
อิมเมว กายํ ปฏิจฺจ อยํ โข ปน กาโย อนิจฺโจ สงฺขโต ปฏิจฺจ-
สมุปฺปนฺโน อนิจฺจํ โข ปน สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ กายํ ปฏิจฺจ
อุปฺปนฺนา อทุกฺขมสุขา เวทนา กุโต นิจฺจา ภวิสฺสตีติ ฯ โส
กาเย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ วยานุปสฺสี
วิหรติ วิราคานุปสฺสี วิหรติ นิโรธานุปสฺสี วิหรติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี
วิหรติ ฯ ตสฺส กาเย จ อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสิโน
วิหรโต ฯเปฯ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสิโน วิหรโต โย กาเย จ
อทุกฺขมสุขาย จ เวทนาย อวิชฺชานุสโย โส ปหิยฺยติ ฯ
[๓๘๐] โส สุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ สา อนิจฺจาติ ปชานาติ
อนชฺโฌสิตาติ ปชานาติ อนภินนฺทิตาติ ปชานาติ ทุกฺขญฺเจ เวทนํ
เวทยติ ฯเปฯ อทุกฺขมสุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ สา อนิจฺจาติ
ปชานาติ อนชฺโฌสิตาติ ปชานาติ อนภินนฺทิตาติ ปชานาติ ฯ
โส สุขญฺเจ เวทนํ เวทยติ วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติ ทุกฺขญฺเจ
เวทนํ เวทยติ วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติ อทุกฺขมสุขญฺเจ เวทนํ
เวทยติ วิสญฺญุตฺโต นํ เวทยติ ฯ โส กายปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยมาโน
กายปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยามีติ ปชานาติ ชีวิตปริยนฺติกํ
เวทนํ เวทยมาโน ชีวิตปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยามีติ ปชานาติ
กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา อิเธว สพฺพเวทยิตานิ
อนภินนฺทิตานิ สีติภวิสฺสนฺตีติ ปชานาติ ฯ
[๓๘๑] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ๑- เตลญฺจ [๒]- วฏฺฏิญฺจ ปฏิจฺจ
เตลปฺปทีโป ฌาเยยฺย ตสฺเสว เตลสฺส จ วฏฺฏิยา จ ปริยาทานา อนาหาโร
นิพฺพาเยยฺย ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ เจ ๓- กายปริยนฺติกํ เวทนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ภิกฺขุ ฯ ๒ ม. เตลญฺจ ปฏิจฺจ วฏฺฏึ จ ปฏิจฺจ ฯ ยุ. เตลญฺจ ปฏิจฺจ
@วฏฺฏิญฺจ ฯ เอวมุปริปิ ฯ ๓ ม. ยุ. เจสทฺโท นตฺถิ ฯ
เวทยมาโน กายปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยามีติ ปชานาติ ฯ ชีวิตปริยนฺติกํ
เวทนํ เวทยมาโน ชีวิตปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยามีติ ปชานาติ ฯ
กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา อิเธว สพฺพเวทยิตานิ
อนภินนฺทิตานิ สีติภวิสฺสนฺตีติ ปชานาตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ
[๓๘๒] เอกํ สมยํ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน
กูฏาคารสาลายํ ฯ อถ โข ภควา สายณฺหสมยํ ปฏิสลฺลานา
วุฏฺฐิโต เยน คิลานสาลา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต
อาสเน นิสีทิ ฯ นิสชฺช โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ สโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ
สมฺปชาโน กาลํ อาคเมยฺย อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี ฯ
[๓๘๓] กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สโต โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย
โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เวทนาสุ ฯเปฯ จิตฺเต ฯ ธมฺเมสุ
ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก
อภิชฺฌาโทมนสฺสํ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สโต โหติ ฯ
[๓๘๔] กถญฺจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน โหติ ฯ อิธ ภิกฺขเว
ภิกฺขุ อภิกฺกนฺเต ปฏิกฺกนฺเต สมฺปชานการี โหติ ฯเปฯ ภาสิเต
ตุณฺหีภาเว สมฺปชานการี โหติ ฯ เอวํ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน
โหติ ฯ สโต [๑]- ภิกฺขเว ภิกฺขุ สมฺปชาโน กาลํ อาคเมยฺย อยํ โว
อมฺหากํ อนุสาสนี ฯ
[๓๘๕] ตสฺส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เอวํ สตสฺส สมฺปชานสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โข ฯ
อปฺปมตฺตสฺส อาตาปิโน ปหิตตฺตสฺส วิหรโต อุปฺปชฺชติ สุขา
เวทนา โส เอวํ ปชานาติ อุปฺปนฺนา โข มฺยายํ สุขา เวทนา
สา จ โข ปฏิจฺจ โน อปฺปฏิจฺจ กึ ปฏิจฺจ อิมเมว ผสฺสํ
ปฏิจฺจ อยํ โข ปน ผสฺโส อนิจฺโจ สงฺขโต ปฏิจฺจสมุปฺปนฺโน
อนิจฺจํ โข ปน สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนา
สุขา เวทนา กุโต นิจฺจา ภวิสฺสตีติ ฯ โส ผสฺเส จ สุขาย จ
เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ วยานุปสฺสี วิราคานุปสฺสี
นิโรธานุปสฺสี ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี วิหรติ ฯ ตสฺส ผสฺเส
จ สุขาย จ เวทนาย อนิจฺจานุปสฺสิโน วิหรโต วยานุปสฺสิโน
วิราคานุปสฺสิโน นิโรธานุปสฺสิโน ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสิโน
วิหรโต โย ผสฺเส จ สุขาย จ เวทนาย ราคานุสโย โส ปหิยฺยติ ฯ
[๓๘๖] ตสฺส เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เอวํ สตสฺส ฯเปฯ วิหรโต
อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ฯเปฯ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา
โส เอวํ ปชานาติ อุปฺปนฺนา โข มฺยายํ อทุกฺขมสุขา เวทนา สา
จ โข ปฏิจฺจ โน อปฺปฏิจฺจ กึ ปฏิจฺจ อิมเมว ผสฺสํ ปฏิจฺจ
อยํ โข ปน ผสฺโส อนิจฺโจ สงฺขโต ปฏิจฺจสมุปฺปนฺโน ฯเปฯ
(ยถา ปุริมสุตฺเต วิตฺถาโร ตถา วิตฺถาเรตพฺโพ) กายสฺส
เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา อิเธว สพฺพเวทยิตานิ อนภินนฺทิตานิ
สีติภวิสฺสนฺตีติ ปชานาติ ฯ
[๓๘๗] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว เตลญฺจ วฏฺฏิญฺจ ปฏิจฺจ เตลปฺปทีโป
ฌาเยยฺย ตสฺเสว เตลสฺส จ วฏฺฏิยา จ ปริยาทานา อนาหาโร
นิพฺพาเยยฺย ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ กายปริยนฺติกํ เวทนํ
เวทยมาโน กายปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยามีติ ปชานาติ ฯ ชีวิตปริยนฺติกํ
เวทนํ เวทยมาโน ชีวิตปริยนฺติกํ เวทนํ เวทยามีติ
ปชานาติ ฯ กายสฺส เภทา อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา อิเธว สพฺพเวทยิตานิ
อนภินนฺทิตานิ สีติภวิสฺสนฺตีติ ปชานาตีติ ฯ อฏฺฐมํ ฯ
[๓๘๘] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา อนิจฺจา สงฺขตา
ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมา ฯ
กตมา ติสฺโส ฯ สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ
อิมา โข ภิกฺขเว ติสฺโส เวทนา อนิจฺจา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา
ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมาติ ฯ นวมํ ฯ
[๓๘๙] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ผสฺสชา ผสฺสมูลกา ผสฺสนิทานา
ผสฺสปจฺจยา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ สุขา เวทนา ทุกฺขา
เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ สุขเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ สุขา เวทนา ตสฺเสว สุขเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา
ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ สุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนา สุขา เวทนา
สา นิรุชฺฌติ สา วูปสมติ ๑- ฯ ทุกฺขเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ ทุกฺขา เวทนา ตสฺเสว ทุกฺขเวทนิยสฺส ผสฺสสฺส นิโรธา
ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ ทุกฺขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ อุปฺปนฺนา ทุกฺขา เวทนา
สา นิรุชฺฌติ สา วูปสมติ ฯ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ภิกฺขเว ผสฺสํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. วูปสมฺมติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขา เวทนา ตสฺเสว อทุกฺขมสุขเวทนิยสฺส
ผสฺสสฺส นิโรธา ยํ ตชฺชํ เวทยิตํ อทุกฺขมสุขเวทนิยํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ
อุปฺปนฺนา อทุกฺขมสุขา เวทนา สา นิรุชฺฌติ สา วูปสมติ ฯ
[๓๙๐] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ทฺวินฺนํ กฏฺฐานํ สงฺฆฏฺฏา ๑- ตสฺส
สโมธานา อุสฺมา ชายติ เตโช อภินิพฺพตฺตติ เตสํเยว ทฺวินฺนํ กฏฺฐานํ
นานาภาวา วินิกฺเขปา ยา ตชฺชา อุสฺมา สา นิรุชฺฌติ สา
วูปสมติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว อิมา ติสฺโส เวทนา ผสฺสชา
ผสฺสมูลกา ผสฺสนิทานา ผสฺสปจฺจยา ตชฺชํ ผสฺสํ ปฏิจฺจ ตชฺชา ๒-
เวทนา อุปฺปชฺชติ ตชฺชสฺส ๓- ผสฺสสฺส นิโรธา ตชฺชา ๒- เวทนา
นิรุชฺฌตีติ ฯ ทสมํ ฯ
เวทนาสํยุตฺตสฺส ปฐมกสคาถวคฺโค ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สมาธิสุขาย ๔- ปหาเนน ปาตาลํ ทฏฺฐพฺเพน จ ๕-
สลฺลตฺเถน [๖]- เคลญฺญํ ๗- อนิจฺจผสฺสมูลกาติ ฯ
------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สงฺฆฏฺฏนสโมธานา ฯ ๒-๓ ยุ. อาเมณฺฑิตํ ฯ ๔ ม. สมาธิสุขํ ฯ
@๕ ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ ๖ ยุ. จ ฯ ๗ ม. สลฺเลน เจว เคลญฺญา ฯ
รโหคตวคฺโค ทุติโย
[๓๙๑] อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ อิธ มยฺหํ ภนฺเต
รโหคตสฺส ปฏิสลฺลีนสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ติสฺโส
เวทนา วุตฺตา ภควตา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา
เวทนา อิมา ติสฺโส เวทนา วุตฺตา ภควตา ฯ วุตฺตํ โข ปเนตํ
ภควตา ยงฺกิญฺจิ เวทยิตํ ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ กึ นุ โข เอตํ ภควตา
สนฺธาย ภาสิตํ ยงฺกิญฺจิ เวทยิตํ ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ ฯ
{๓๙๑.๑} สาธุ สาธุ ภิกฺขุ ติสฺโส อิมา ภิกฺขุ เวทนา วุตฺตา
มยา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา อิมา ติสฺโส
เวทนา วุตฺตา มยา ฯ วุตฺตํ โข ปเนตํ ภิกฺขุ มยา ยงฺกิญฺจิ เวทยิตํ ตํ
ทุกฺขสฺมินฺติ ตํ โข ปเนตํ ภิกฺขุ มยา สงฺขารานํเยว อนิจฺจตํ สนฺธาย
ภาสิตํ ยงฺกิญฺจิ เวทยิตํ ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ ฯ ตํ โข ปเนตํ ภิกฺขุ มยา
สงฺขารานํเยว ขยธมฺมตํ วยธมฺมตํ วิราคธมฺมตํ นิโรธธมฺมตํ
วิปริณามธมฺมตํ สนฺธาย ภาสิตํ ยงฺกิญฺจิ เวทยิตํ ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ ฯ
[๓๙๒] อถ โข ปน ภิกฺขุ มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ นิโรโธ
อกฺขาโต ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา นิรุทฺธา โหติ ทุติยชฺฌานํ
สมาปนฺนสฺส วิตกฺกวิจารา นิรุทฺธา โหนฺติ ตติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส
ปีติ นิรุทฺธา โหติ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส อสฺสาสปสฺสาสา นิรุทฺธา
โหนฺติ อากาสานญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส รูปสญฺญา นิรุทฺธา โหติ
วิญฺญาณญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส อากาสานญฺจายตนสญฺญา นิรุทฺธา
โหติ อากิญฺจญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา นิรุทฺธา
โหติ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา
นิรุทฺธา โหติ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ เวทนา จ นิรุทฺธา
โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค นิรุทฺโธ โหติ โทโส นิรุทฺโธ โหติ โมโห
นิรุทฺโธ โหติ ฯ
[๓๙๓] อถ โข ภิกฺขุ มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ วูปสโม อกฺขาโต
ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา วูปสนฺตา โหติ ทุติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส
วิตกฺกวิจารา วูปสนฺตา โหนฺติ ฯเปฯ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส
สญฺญา จ เวทนา จ วูปสนฺตา โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุ ราโค วูปสนฺโต
โหติ โทโส วูปสนฺโต โหติ โมโห วูปสนฺโต โหติ ฯ
[๓๙๔] ฉยิมา ภิกฺขุ ปสฺสทฺธิโย ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส
วาจา ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ ทุติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วิตกฺกวิจารา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหนฺติ ตติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส ปีติ
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส อสฺสาสปสฺสาสา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหนฺติ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา
จ เวทนา จ ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน
ราโค ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โทโส ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โมโห
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหตีติ ฯ ปฐมํ ฯ
[๓๙๕] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อากาเสปิ ๑- วิวิธา วาตา วายนฺติ
ปุรตฺถิมาปิ วาตา วายนฺติ ปจฺฉิมาปิ วาตา วายนฺติ อุตฺตราปิ
วาตา วายนฺติ ทกฺขิณาปิ วาตา วายนฺติ สรชาปิ วาตา
วายนฺติ อรชาปิ วาตา วายนฺติ สีตาปิ วาตา วายนฺติ อุณฺหาปิ
วาตา วายนฺติ ปริตฺตาปิ วาตา วายนฺติ อธิมตฺตาปิ วาตา
วายนฺติ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว อิมสฺมึ กายสฺมึ วิวิธา เวทนา
อุปฺปชฺชนฺติ สุขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชติ ทุกฺขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชติ
อทุกฺขมสุขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชตีติ ฯ
[๓๙๖] ยถาปิ วาตา อากาเส วายนฺติ วิวิธา ปุถู ๒-
ปุรตฺถิมา ปจฺฉิมา จาปิ อุตฺตรา อถ ทกฺขิณา ฯ
สรชา อรชา จาปิ ๓- สีตา อุณฺหา จ เอกทา
อธิมตฺตา ปริตฺตา จ ปุถู ๒- วายนฺติ มาลุตา ฯ
ตเถวิมสฺมึ ๔- กายสฺมึ สมุปฺปชฺชนฺติ เวทนา
สุขทุกฺขสมุปฺปตฺติ อทุกฺขมสุขา จ ยา ฯ
ยโตว ๕- ภิกฺขุ อาตาปี สมฺปชาโน นิรุชฺฌติ ๖-
ตโต โส เวทนา สพฺพา ปริชานาติ ปณฺฑิโต ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อากาเส ฯ ๒ ยุ. ปุถุ ฯ ๓ ม. จปิ ฯ ยุ. วาปิ ฯ ๔ ยุ. ตเถวิมสฺมึปิ ฯ
@๕ ม. ยุ. ยโต จ ฯ ๖ ม. สมฺปชญฺญํ น ริญฺจติ ฯ ยุ. สมฺปชาโน นิรูปธิ ฯ
โส เวทนา ปริญฺญาย ทิฏฺเฐ ธมฺเม อนาสโว
กายสฺส เภทา ธมฺมฏฺโฐ สงฺขํ นูเปติ ๑- เวทคูติ ฯ ทุติยํ ฯ
[๓๙๗] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อากาเส วิวิธา วาตา วายนฺติ
ปุรตฺถิมาปิ วาตา วายนฺติ ฯเปฯ อธิมตฺตาปิ วาตา วายนฺติ ฯ
เอวเมว โข ภิกฺขเว อิมสฺมึ กายสฺมึ วิวิธา เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ
สุขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชติ ทุกฺขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขาปิ
เวทนา อุปฺปชฺชตีติ ฯ ตติยํ ฯ
[๓๙๘] เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อาคนฺตุกาคารํ ตตฺถ ปุรตฺถิมายปิ
ทิสาย อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปนฺติ ปจฺฉิมายปิ ทิสาย อาคนฺตฺวา
วาสํ กปฺเปนฺติ อุตฺตรายปิ ทิสาย อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปนฺติ
ทกฺขิณายปิ ทิสาย อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปนฺติ ขตฺติยาปิ อาคนฺตฺวา
วาสํ กปฺเปนฺติ พฺราหฺมณาปิ อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปนฺติ เวสฺสาปิ
อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปนฺติ สุทฺทาปิ อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปนฺติ ฯ
เอวเมว โข ภิกฺขเว อิมสฺมึ กายสฺมึ วิวิธา เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ
สุขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชติ ทุกฺขาปิ เวทนา อุปฺปชฺชติ อทุกฺขมสุขาปิ
เวทนา อุปฺปชฺชติ สามิสาปิ สุขา เวทนา อุปฺปชฺชติ สามิสาปิ
ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชติ สามิสาปิ อทุกฺขมสุขา เวทนา อุปฺปชฺชติ
นิรามิสาปิ สุขา เวทนา อุปฺปชฺชติ นิรามิสาปิ ทุกฺขา เวทนา
อุปฺปชฺชติ นิรามิสาปิ อทุกฺขมสุขา เวทนา อุปฺปชฺชตีติ ฯ จตุตฺถํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สงฺขฺยํ โนเปติ ฯ
[๓๙๙] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท
ภควนฺตํ เอตทโวจ กตมา นุ โข ภนฺเต เวทนา กตโม เวทนาสมุทโย
กตโม เวทนานิโรโธ กตมา เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา
โก เวทนาย อสฺสาโท โก เวทนาย ๑- อาทีนโว กึ เวทนาย ๑-
นิสฺสรณนฺติ ฯ ติสฺโส อิมา อานนฺท เวทนา สุขา เวทนา ทุกฺขา
เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจติ อานนฺท เวทนา
ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโย ผสฺสนิโรธา เวทนานิโรโธ อยเมว
อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา ฯ เสยฺยถีทํ ฯ
สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ ยํ เวทนํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ
สุขํ โสมนสฺสํ อยํ เวทนาย อสฺสาโท ฯ ยา เวทนา อนิจฺจา
ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ เวทนาย อาทีนโว ฯ โย เวทนาย
ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนาย นิสฺสรณํ ฯ
[๔๐๐] อถ โข ปนานนฺท มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ นิโรโธ
อกฺขาโต ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา นิรุทฺธา โหติ ฯเปฯ
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ เวทนา จ นิรุทฺธา
โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค นิรุทฺโธ โหติ โทโส
นิรุทฺโธ โหติ โมโห นิรุทฺโธ โหติ ฯ
[๔๐๑] อถ โข ปนานนฺท มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ วูปสโม
อกฺขาโต ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา วูปสนฺตา โหติ ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ เวทนา จ วูปสนฺตา
โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค วูปสนฺโต โหติ โทโส
วูปสนฺโต โหติ โมโห วูปสนฺโต โหติ ฯ
[๔๐๒] อถ โข ปนานนฺท มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ ปฏิปฺปสฺสทฺธิ ๑-
อกฺขาตา ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ
ฯเปฯ อากาสานญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส รูปสญฺญา ปฏิปฺปสฺสทฺธา
โหติ วิญฺญาณญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส อากาสานญฺจายตนสญฺญา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ อากิญฺจญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส
วิญฺญาณญฺจายตนสญฺญา ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปนฺนสฺส อากิญฺจญฺญายตนสญฺญา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ
เวทนา จ ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โทโส ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โมโห ปฏิปฺปสฺสทฺโธ
โหตีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ
[๔๐๓] อถ โข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺนํ โข อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ภควา เอตทโวจ กตมา นุ โข
อานนฺท เวทนา กตโม เวทนาสมุทโย กตโม เวทนานิโรโธ กตมา
เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา โก เวทนาย อสฺสาโท โก เวทนาย
อาทีนโว กึ เวทนาย นิสฺสรณนฺติ ฯ ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา
ภควํเนตฺติกา ภควํปฏิสรณา สาธุ ภนฺเต ภควนฺตญฺเญว ปฏิภาตุ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ปสฺสทฺธิ ฯ
เอตสฺส ภาสิตสฺส อตฺโถ ภควโต สุตฺวา ภิกฺขู ธาเรสฺสนฺตีติ ฯ
เตนหิ อานนฺท สุโณหิ สาธุกํ มนสิกโรหิ ภาสิสฺสามีติ ฯ
เอวํ ภนฺเตติ โข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺจสฺโสสิ ฯ
ภควา เอตทโวจ ติสฺโส อิมา อานนฺท เวทนา สุขา เวทนา
ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ อานนฺท
เวทนา ฯเปฯ ผสฺสสมุทยา ฯเปฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โทโส ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โมโห
ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหตีติ ฯ ฉฏฺฐํ ฯ
[๔๐๔] อถ โข สพฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ ฯ เอกมนฺตํ
นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ กตมา นุ โข ภนฺเต เวทนา
กตโม เวทนาสมุทโย กตโม เวทนานิโรโธ กตมา เวทนานิโรธคามินี
ปฏิปทา โก เวทนาย อสฺสาโท โก เวทนาย อาทีนโว กึ
เวทนาย นิสฺสรณนฺติ ฯ ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา สุขา เวทนา
ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
เวทนา ฯ ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโย ผสฺสนิโรธา เวทนานิโรโธ
อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา ฯ
เสยฺยถีทํ ฯ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ ยํ เวทนํ ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ เวทนาย อสฺสาโท ฯ ยา เวทนา
อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ เวทนาย อาทีนโว ฯ โย
เวทนาย ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนาย นิสฺสรณํ ฯ
[๔๐๕] อถ โข ปน ภิกฺขเว มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ นิโรโธ
อกฺขาโต ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา นิรุทฺธา โหติ ฯเปฯ
ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค นิรุทฺโธ โหติ โทโส นิรุทฺโธ โหติ
โมโห นิรุทฺโธ โหติ ฯ
[๔๐๖] อถ โข ปน ภิกฺขเว มยา อนุปุพฺพสงฺขารานํ วูปสโม
อกฺขาโต ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วาจา วูปสนฺตา โหติ ฯเปฯ
ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค วูปสนฺโต โหติ โทโส วูปสนฺโต โหติ
โมโห วูปสนฺโต โหติ ฯ
[๔๐๗] ฉยิมา ภิกฺขเว ปสฺสทฺธิโย ฯ ปฐมชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส
วาจา ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหติ ทุติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส วิตกฺกวิจารา
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหนฺติ ตติยชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส ปีติ ปฏิปฺปสฺสทฺธา
โหติ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปนฺนสฺส อสฺสาสปสฺสาสา ปฏิปฺปสฺสทฺธา
โหนฺติ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺนสฺส สญฺญา จ เวทนา จ
ปฏิปฺปสฺสทฺธา โหนฺติ ฯ ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราโค ปฏิปฺปสฺสทฺโธ
โหติ โทโส ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหติ โมโห ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหตีติ ฯ
สตฺตมํ ฯ
[๔๐๘] อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
อุปสงฺกมิตฺวา ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต ภิกฺขู ภควา
เอตทโวจ กตมา นุ โข ภกฺขเว เวทนา กตโม เวทนาสมุทโย
กตโม เวทนานิโรโธ กตมา เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา โก
เวทนาย อสฺสาโท โก เวทนาย อาทีนโว กึ เวทนาย นิสฺสรณนฺติ ฯ
ภควํมูลกา โน ภนฺเต ธมฺมา ฯเปฯ ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ
ภิกฺขเว เวทนา ฯ ผสฺสสมุทยา (ยถา ปุริมสุตฺตนฺโต วิตฺถาริโต
ตถา วิตฺถาเรตพฺโพ ๑-) ฯ อฏฺฐมํ ฯ
[๔๐๙] อถ โข ปญฺจกงฺโค ฐปติ เยนายสฺมา อุทายิ
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ อุทายึ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ
นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ปญฺจกงฺโค ฐปติ อายสฺมนฺตํ อุทายึ
เอตทโวจ กติ นุ โข ภนฺเต อุทายิ เวทนา วุตฺตา ภควตาติ ฯ
ติสฺโส โข คหปติ ๒- เวทนา วุตฺตา ภควตา สุขา เวทนา ทุกฺขา
เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา อิมา โข คหปติ ๒- ติสฺโส เวทนา
วุตฺตา ภควตาติ ฯ
[๔๑๐] เอวํ วุตฺเต ปญฺจกงฺโค ฐปติ อายสฺมนฺตํ อุทายึ เอตทโวจ
น โข ภนฺเต อุทายิ ติสฺโส เวทนา วุตฺตา ภควตา เทฺว เวทนา
วุตฺตา ภควตา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา ฯ ยายํ ภนฺเต
อทุกฺขมสุขา เวทนา สนฺตสฺมึ เอสา ปณีเต สุเข วุตฺตา ภควตาติ ฯ
ทุติยมฺปิ โข อายสฺมา อุทายิ ปญฺจกงฺคํ ฐปตึ เอตทโวจ น โข
คหปติ เทฺว เวทนา วุตฺตา ภควตา ติสฺโส เวทนา วุตฺตา ภควตา
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา อิมา ติสฺโส
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ยถา ปุริมสุตฺตนฺเต ตถา วิตฺถาเรตพฺโพ ฯ ๒ ม. ยุ. ฐปติ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
เวทนา วุตฺตา ภควตาติ ฯ
{๔๑๐.๑} ทุติยมฺปิ โข ปญฺจกงฺโค ฐปติ อายสฺมนฺตํ อุทายึ
เอตทโวจ น โข ภนฺเต อุทายิ ติสฺโส เวทนา วุตฺตา ภควตา เทฺว
เวทนา วุตฺตา ภควตา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา ยายํ ภนฺเต
อทุกฺขมสุขา เวทนา สนฺตสฺมึ เอสา ปณีเต สุเข วุตฺตา ภควตาติ ฯ
ตติยมฺปิ โข อายสฺมา อุทายิ ปญฺจกงฺคํ ฐปตึ เอตทโวจ น โข
คหปติ เทฺว เวทนา วุตฺตา ภควตา ติสฺโส เวทนา วุตฺตา ภควตา
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา อิมา ติสฺโส
เวทนา วุตฺตา ภควตาติ ฯ ตติยมฺปิ โข ปญฺจกงฺโค ฐปติ
อายสฺมนฺตํ อุทายี เอตทโวจ น โข ภนฺเต อุทายิ ติสฺโส เวทนา
วุตฺตา ภควตา เทฺว เวทนา วุตฺตา ภควตา สุขา เวทนา ทุกฺขา
เวทนา ยายํ ภนฺเต อทุกฺขมสุขา เวทนา สนฺตสฺมึ เอสา ปณีเต
สุเข วุตฺตา ภควตาติ ฯ เนว [๑]- อสกฺขิ ๒- อายสฺมา อุทายิ
ปญฺจกงฺคํ ฐปตึ สญฺญาเปตุํ น ปนาสกฺขิ ปญฺจกงฺโค ฐปติ
อายสฺมนฺตํ อุทายึ สญฺญาเปตุํ ฯ
[๔๑๑] อสฺโสสิ โข อายสฺมา อานนฺโท อายสฺมโต อุทายิสฺส
ปญฺจกงฺเคน ฐปตินา สทฺธึ อิมํ กถาสลฺลาปํ อถ โข อายสฺมา
อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ
เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ยาวตโก อายสฺมโต
อุทายิสฺส ปญฺจกงฺเคน ฐปตินา สทฺธึ อโหสิ กถาสลฺลาโป ตมฺปิ ๓-
สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ ฯ สนฺตเมว โข อานนฺท ปริยายํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. โข ฯ ๒ ม. สกฺขิ ฯ ๓ ม. ตํ ฯ
ปญฺจกงฺโค ฐปติ อุทายิสฺส ภิกฺขุโน นาพฺภนุโมทิ ฯ สนฺตํ จ
ปนานนฺท ปริยายํ อุทายิ ภิกฺขุ ปญฺจกงฺคสฺส ฐปติโน นาพฺภนุโมทิ ฯ
[๔๑๒] เทฺวปิ มยา อานนฺท เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ติสฺโส ๑-
มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ปญฺจปิ มยา เวทนา วุตฺตา
ปริยาเยน ฉปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน อฏฺฐารสาปิ มยา
เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ฉตฺตึสาปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน
อฏฺฐสตํปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ฯ เอวํ ปริยาเยน เทสิโต
อานนฺท มยา ธมฺโม ฯ เอวํ ปริยาเยน เทสิเต โข อานนฺท มยา
ธมฺเม เย อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สุลปิตํ น สมนุมญฺญิสฺสนฺติ น
สมนุชานิสฺสนฺติ น สมนุโมทิสฺสนฺติ ฯ เตสํ เอตํ ปาฏิกงฺขํ
ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ มุขสตฺตีหิ
วิตุทนฺตา วิหริสฺสนฺติ ๒- ฯ เอวํ ปริยายเทสิโต โข ๓- อานนฺท
มยา ธมฺโม ฯ เอวํ ปริยายเทสิเต โข ๓- อานนฺท มยา ธมฺเม เย
อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สุลปิตํ สมนุมญฺญิสฺสนฺติ สมนุชานิสฺสนฺติ
สมนุโมทิสฺสนฺติ ฯ เตสํ เอตํ ปาฏิกงฺขํ สมคฺคา สมฺโมทมานา
อวิวทมานา ขีโรทกีภูตา อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา
วิหริสฺสนฺติ ๒- ฯ
[๔๑๓] ปญฺจิเม อานนฺท กามคุณา ฯ กตเม ปญฺจ ฯ
จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา
รชนิยา ฯเปฯ กายวิญฺเญยฺยา โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา
ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ อิเม โข อานนฺท ปญฺจ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ติสฺโสปิ ฯ ๒ ม. อิติสทฺโท อตฺถิ ฯ ๓ ยุ. โขสทฺโท นตฺถิ ฯ
กามคุณา ฯ ยํ โข อานนฺท อิเม ปญฺจ กามคุเณ ปฏิจฺจ
อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อิทํ วุจฺจติ กามสุขํ ฯ
[๔๑๔] เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ ๑- สุขํ
โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๑๕] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ
อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ ปีติสุขํ ปฐมชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ
สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ
เอตํ ปรมํ สนฺตํ ๑- สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ
นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ
สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๑๖] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา อชฺฌตฺตํ
สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ
ปีติสุขํ ทุติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข อานนฺท เอตมฺหา
สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ เย โข อานนฺท
เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. สตฺตา ฯ เอวมุปริปิ ฯ
อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา
สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๑๗] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ ปีติยา จ วิราคา อุเปกฺขโก
จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ
อริยา อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ ตติยชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ
อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ
เอตํ ปรมํ สนฺตํ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ
นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ
สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๑๘] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส
จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ
อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข
อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๑๙] เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ สุขํ
โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๒๐] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ สพฺพโส รูปสญฺญานํ สมติกฺกมา
ปฏิฆสญฺญานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสญฺญานํ อมนสิการา อนนฺโต
อากาโสติ อากาสานญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ โข อานนฺท
เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ เย โข
อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ
อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา
สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๒๑] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ สพฺพโส อากาสานญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม อนนฺตํ วิญฺญาณนฺติ วิญฺญาณญฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช
วิหรติ ฯ อิทํ โข อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ สุขํ โสมนสฺสํ
ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส เหตุ ฯ อตฺถานนฺท
เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๒๒] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ สพฺพโส วิญฺญาณญฺจายตนํ
สมติกฺกมฺม นตฺถิ กิญฺจีติ อากิญฺจญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
อิทํ โข อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ
สุขํ โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ
กิสฺส เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๒๓] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ สพฺพโส อากิญฺจญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ
โข อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
เย โข อานนฺท เอวํ วเทยฺยุํ เอตํ ปรมํ สนฺตํ สุขํ
โสมนสฺสํ ปฏิสํเวเทนฺตีติ ฯ อิทํ เนสาหํ นานุชานามิ ฯ ตํ กิสฺส
เหตุ ฯ อตฺถานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ
[๔๒๔] กตมญฺจานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ
ปณีตตรญฺจ ฯ อิธานนฺท ภิกฺขุ สพฺพโส เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ
สมติกฺกมฺม สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ
อิทํ โข อานนฺท เอตมฺหา สุขา อญฺญํ สุขํ อภิกฺกนฺตตรญฺจ ปณีตตรญฺจ ฯ
ฐานํ โข ปเนตํ อานนฺท วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา
ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมโณ โคตโม อาห
ตญฺจ สุขสฺมึ ปญฺญเปติ ตยิทํ กึสุ ตยิทํ กถํสูติ ฯ เอวํวาทิโน
อานนฺท อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวมสฺสุ วจนียา น โข
อาวุโส ภควา สุขญฺเญว เวทนํ สนฺธาย สุขสฺมึ ปญฺญเปติ
ยตฺถ ยตฺถาวุโส สุขํ อุปลพฺภติ ยหึ ยหึ ๑- ตํ ตํ ตถาคโต
สุขสฺมึ ปญฺญเปตีติ ฯ นวมํ ฯ
[๔๒๕] เทฺวปิ มยา ภิกฺขเว เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ติสฺโสปิ
มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ปญฺจปิ มยา เวทนา วุตฺตา
ปริยาเยน ฉปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน อฏฺฐารสาปิ
มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ฉตฺตึสาปิ มยา เวทนา วุตฺตา
ปริยาเยน อฏฺฐสตํปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ฯ เอวํ
ปริยายเทสิโต ภิกฺขเว มยา ธมฺโม เอวํ ปริยายเทสิเต โข
ภิกฺขเว มยา ธมฺเม เย อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สุลปิตํ น
สมนุมญฺญิสฺสนฺติ น สมนุชานิสฺสนฺติ น สมนุโมทิสฺสนฺติ ฯ เตสํ
เอตํ ปาฏิกงฺขํ ภณฺฑนชาตา กลหชาตา วิวาทาปนฺนา อญฺญมญฺญํ
มุขสตฺตีหิ วิตุทนฺตา วิหริสฺสนฺตีติ ฯ เอวํ ปริยายเทสิโต ภิกฺขเว
มยา ธมฺโม เอวํ ปริยายเทสิเต โข ภิกฺขเว มยา ธมฺเม เย
อญฺญมญฺญสฺส สุภาสิตํ สุลปิตํ สมนุมญฺญิสฺสนฺติ สมนุชานิสฺสนฺติ
สมนุโมทิสฺสนฺติ ฯ เตสํ เอตํ ปาฏิกงฺขํ สมคฺคา สมฺโมทมานา
อวิวทมานา ขีโรทกีภูตา อญฺญมญฺญํ ปิยจกฺขูหิ สมฺปสฺสนฺตา
วิหริสฺสนฺตีติ ฯ
[๔๒๖] ปญฺจิเม ภิกฺขเว กามคุณา ฯเปฯ ฐานํ โข ปเนตํ ภิกฺขเว
วิชฺชติ ยํ อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา เอวํ วเทยฺยุํ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ
@เชิงอรรถ: ๑ ยุ. ยมฺหิ สุขํ ฯ เอวมุปริปิ ฯ
สมโณ โคตโม อาห ตญฺจ สุขสฺมึ ปญฺญเปติ ตยิทํ กึสุ
ตยิทํ กถํสูติ ฯ เอวํวาทิโน ภิกฺขเว อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา
เอวมสฺสุ วจนียา น โข อาวุโส ภควา สุขญฺเญว เวทนํ
สนฺธาย สุขสฺมึ ปญฺญเปติ ยตฺถ ยตฺถ อาวุโส สุขํ อุปลพฺภติ
ยหึ ยหึ ตํ ตํ ตถาคโต สุขสฺมึ ปญฺญเปตีติ ฯ ทสมํ ฯ
รโหคตวคฺโค ทุติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
รโหคตา ๑- เทฺว วาตา จ นิวาสา เทฺว อานนฺทกา
สมฺพหุลา จ เทฺว วุตฺตา ปญฺจกงฺโค จ ภิกฺขุนาติ ฯ
-----------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. รโหคตํ เทฺว อากาสํ อคารํ เทฺว จ อานนฺทา ฯ
@ สมฺพหุลา ทุเว วุตฺตา ปญฺจกงฺโค จ ภิกฺขุนาติ ฯ
@ ยุ. รโหคตํ เทฺว อากาสํ อคารํ เทฺว จ สนฺตกํ ฯ
@ อฏฺฐงฺเคน จ เทฺว วุตฺตา ปญฺจกงฺโค จ ภิกฺขุนาติ ฯ
อฏฺฐสตปริยายวคฺโค ตติโย
[๔๒๗] เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป ฯ
อถ โข โมฬิยสิวโก ๑- ปริพฺพาชโก เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
อุปสงฺกมิตฺวา ภควตา สทฺธึ สมฺโมทิ สมฺโมทนียํ กถํ สาราณียํ
วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ ฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข
โมฬิยสิวโก ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ สนฺติ โภ โคตม
เอเก สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน ยงฺกิญฺจายํ
ปุริสปุคฺคโล ปฏิสํเวเทติ สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา
สพฺพนฺตํ ปุพฺเพกตเหตูติ ฯ
อิธ ปน ๒- ภวํ โคตโม กิมาหาติ ฯ
{๔๒๗.๑} ปิตฺตสมุฏฺฐานานิปิ โข สิวก อิเธกจฺจานิ เวทยิตานิ
อุปฺปชฺชนฺติ ฯ สามํปิ โข เอตํ สิวก เอวํ เวทิตพฺพํ ยถา
ปิตฺตสมุฏฺฐานานิปิ อิเธกจฺจานิ เวทยิตานิ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ
โลกสฺสปิ โข เอตํ สิวก สจฺจสมฺมตํ ยถา ปิตฺตสมุฏฺฐานานิปิ
อิเธกจฺจานิ เวทยิตานิ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ ตตฺร สิวก เย เต
สมณพฺราหฺมณา เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน ยงฺกิญฺจายํ
ปุริสปุคฺคโล ปฏิสํเวทยติ ๓- สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ
วา สพฺพนฺตํ ปุพฺเพกตเหตูติ ฯ ยญฺจ สามํ ญาตํ ตญฺจ
อติธาวนฺติ ยํ ๔- โลเก สจฺจสมฺมตํ ตญฺจ อติธาวนฺติ ฯ
ตสฺมา เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ มิจฺฉาติ วทามิ ฯ
{๔๒๗.๒} เสมฺหสมุฏฺฐานานิปิ โข สิวก ฯเปฯ
วาตสมุฏฺฐานานิปิ โข สิวก ฯเปฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. โมฬิยสีวโก ฯ ยุ. โมลิยสีวโก ฯ ๒ ม. ปนสทฺโท นตฺถิ ฯ
@๓ ม. ยุ. ปฏิสํเวเทติ ฯ ๔ ม. ยญฺจ ฯ ยุ. ยํ จ ฯ
สนฺนิปาตสมุฏฺฐานานิปิ ๑- โข สิวก ฯเปฯ อุตุปริณามชานิปิ
โข สิวก ฯ วิสมปริหารชานิปิ โข สิวก ฯ โอปกฺกมิกานิปิ โข
สิวก ฯเปฯ กมฺมวิปากชานิปิ โข สิวก อิเธกจฺจานิ เวทยิตานิ
อุปฺปชฺชนฺติ ฯ สามํปิ โข เอตํ สิวก เอวํ เวทิตพฺพํ ยถา
กมฺมวิปากชานิปิ อิเธกจฺจานิ เวทยิตานิ อุปฺปชฺชนฺติ โลกสฺสปิ
โข เอตํ สิวก สจฺจสมฺมตํ ยถา กมฺมวิปากชานิปิ อิเธกจฺจานิ
เวทยิตานิ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ ตตฺถ สิวก เย เต สมณพฺราหฺมณา
เอวํวาทิโน เอวํทิฏฺฐิโน ยงฺกิญฺจายํ ปุริสปุคฺคโล ปฏิสํเวทยติ
สุขํ วา ทุกฺขํ วา อทุกฺขมสุขํ วา สพฺพนฺตํ ปุพฺเพกตเหตูติ ฯ
ยญฺจ สามํ ญาตํ ตญฺจ อติธาวนฺติ ยํ โลเก สจฺจสมฺมตํ ตญฺจ
อติธาวนฺติ ตสฺมา เตสํ สมณพฺราหฺมณานํ มิจฺฉาติ วทามีติ ฯ
[๔๒๘] เอวํ วุตฺเต โมฬิยสิวโก ปริพฺพาชโก ภควนฺตํ เอตทโวจ
อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม อภิกฺกนฺตํ โภ โคตม อุปาสกํ มํ ภวํ
โคตโม ธาเรตุ อชฺชตคฺเค ปาณุเปตํ สรณงฺคตนฺติ ฯ
[๔๒๙] ปิตฺตํ เสมฺหญฺจ วาโต จ สนฺนิปาตา อุตูนิ จ
วิสมํ โอปกฺกมิกญฺจ ๒- กมฺมวิปาเกน อฏฺฐมีติ ฯ ปฐมํ ฯ
[๔๓๐] อฏฺฐสตปริยายํ โว ภิกฺขเว ธมฺมปริยายํ เทสิสฺสามิ
ตํ สุณาถ ฯ กตโม จ ภิกฺขเว อฏฺฐสตปริยาโย ธมฺมปริยาโย ฯ
เทฺวปิ มยา ภิกฺขเว เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ติสฺโสปิ มยา
เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ปญฺจปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. สนฺนิปาติกานิปิ ฯ ๒ ม. ยุ. จสทฺโท นตฺถิ ฯ
ฉปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน อฏฺฐารสาปิ มยา เวทนา
วุตฺตา ปริยาเยน ฉตฺตึสาปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน
อฏฺฐสตํปิ มยา เวทนา วุตฺตา ปริยาเยน ฯ
[๔๓๑] กตมา จ ภิกฺขเว เทฺว เวทนา กายิกา จ เจตสิกา
จ ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว เทฺว เวทนา ฯ
[๔๓๒] กตมา จ ภิกฺขเว ติสฺโส เวทนา สุขา เวทนา ทุกฺขา
เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว ติสฺโส
เวทนา ฯ
[๔๓๓] กตมา จ ภิกฺขเว ปญฺจ เวทนา สุขินฺทฺริยํ ทุกฺขินฺทฺริยํ
โสมนสฺสินฺทฺริยํ โทมนสฺสินฺทฺริยํ อุเปกฺขินฺทฺริยํ ฯ อิมา วุจฺจนฺติ
ภิกฺขเว ปญฺจ เวทนา ฯ
[๔๓๔] กตมา จ ภิกฺขเว ฉ เวทนา จกฺขุสมฺผสฺสชา เวทนา
ฯเปฯ มโนสมฺผสฺสชา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
ฉ เวทนา ฯ
[๔๓๕] กตมา จ ภิกฺขเว อฏฺฐารส เวทนา ฉ โสมนสฺสูปวิจารา
ฉ โทมนสฺสูปวิจารา ฉ อุเปกฺขูปวิจารา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
อฏฺฐารส เวทนา ฯ
[๔๓๖] กตมา จ ภิกฺขเว ฉตฺตึส เวทนา ฉ เคหสิตานิ
โสมนสฺสานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ โสมนสฺสานิ ฉ เคหสิตานิ
โทมนสฺสานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ โทมนสฺสานิ ฉ เคหสิตา
อุเปกฺขา ฉ เนกฺขมฺมสิตา อุเปกฺขา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
ฉตฺตึส เวทนา ฯ
[๔๓๗] กตมา จ ภิกฺขเว อฏฺฐสตํ เวทนา อตีตา ฉตฺตึส
เวทนา อนาคตา ฉตฺตึส เวทนา ปจฺจุปฺปนฺนา ฉตฺตึส เวทนา ฯ
อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว อฏฺฐสตํ เวทนา ฯ อยํปิ โข ภิกฺขเว
อฏฺฐสตปริยาโย ธมฺมปริยาโยติ ฯ ทุติยํ ฯ
[๔๓๘] อถ โข อญฺญตโร ภิกฺขุ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ
ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข โส ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ กตมา
นุ โข ภนฺเต เวทนา กตโม เวทนาสมุทโย กตมา เวทนาสมุทยคามินี
ปฏิปทา กตโม เวทนานิโรโธ กตมา เวทนานิโรธคามินี
ปฏิปทา โก เวทนาย อสฺสาโท โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณนฺติ ฯ
ติสฺโส อิมา ภิกฺขุ เวทนา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา
เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขุ เวทนา ฯ ผสฺสสมุทยา
เวทนาสมุทโย ตณฺหา เวทนาสมุทยคามินี ปฏิปทา ผสฺสนิโรธา
เวทนานิโรโธ อยเมว อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค เวทนานิโรธคามินี
ปฏิปทา ฯ เสยฺยถีทํ ฯ สมฺมาทิฏฺฐิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธิ ฯ ยํ
เวทนํ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อยํ เวทนาย อสฺสาโท ฯ
ยา เวทนา อนิจฺจา ทุกฺขา วิปริณามธมฺมา อยํ เวทนาย อาทีนโว ฯ
โย เวทนาย ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนาย
นิสฺสรณนฺติ ฯ ตติยํ ฯ
[๔๓๙] ปุพฺเพ เม ภิกฺขเว สมฺโพธา อนภิสมฺพุทฺธสฺส
โพธิสตฺตสฺเสว สโต เอตทโหสิ กตมา นุ โข เวทนา กตโม
เวทนาสมุทโย กตมา เวทนาสมุทยคามินี ปฏิปทา กตโม
เวทนานิโรโธ กตมา เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทา โก เวทนาย อสฺสาโท
โก อาทีนโว กึ นิสฺสรณนฺติ ฯ ตสฺส มยฺหํ ภิกฺขเว เอตทโหสิ
ติสฺโส อิมา เวทนา สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา
เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ เวทนา ฯ ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโย
ตณฺหาเวทนาสมุทยคามินี ปฏิปทา ฯเปฯ โย เวทนาย ฉนฺทราควินโย
ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนาย นิสฺสรณนฺติ ฯ จตุตฺถํ ฯ
[๔๔๐] อิมา เวทนาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ
จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ อยํ เวทนาสมุทโยติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ ปญฺญา อุทปาทิ
วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทิ ฯ อยํ เวทนาสมุทยคามินี
ปฏิปทาติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ
อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก อุทปาทิ ฯ อยํ เวทนานิโรโธติ
เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ
อาโลโก อุทปาทิ ฯ อยํ เวทนานิโรธคามินี ปฏิปทาติ เม ภิกฺขเว
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ฯเปฯ อาโลโก
อุทปาทิ ฯ อยํ เวทนาย อสฺสาโทติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ
ธมฺเมสุ ฯเปฯ อยํ เวทนาย อาทีนโวติ เม ภิกฺขเว ปุพฺเพ
อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ ฯเปฯ อิทํ เวทนาย นิสฺสรณนฺติ เม ภิกฺขเว
ปุพฺเพ อนนุสฺสุเตสุ ธมฺเมสุ จกฺขุํ อุทปาทิ ญาณํ อุทปาทิ
ปญฺญา อุทปาทิ วิชฺชา อุทปาทิ อาโลโก อุทปาทีติ ฯ ปญฺจมํ ฯ
[๔๔๑] อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ
ฯเปฯ เอกมนฺตํ นิสินฺนา โข เต ภิกฺขู ภควนฺตํ เอตทโวจุํ กตมา
นุ โข ภนฺเต เวทนา กตโม เวทนาสมุทโย กตมา เวทนาสมุทยคามินี
ปฏิปทา ฯเปฯ โก เวทนาย อสฺสาโท โก อาทีนโว
กึ นิสฺสรณนฺติ ฯ ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา สุขา เวทนา
ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา วุจฺจนฺติ ภิกฺขเว
เวทนา ฯ ผสฺสสมุทยา เวทนาสมุทโย ตณฺหาเวทนาสมุทยคามินี
ปฏิปทา ผสฺสนิโรธา ฯเปฯ โย เวทนาย ฉนฺทราควินโย
ฉนฺทราคปฺปหานํ อิทํ เวทนาย นิสฺสรณนฺติ ฯ ฉฏฺฐํ ฯ
[๔๔๒] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ เย หิ เกจิ
ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิมาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ ฯ น เตเม ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา
วา สมเณสุ วา สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ วา พฺราหฺมณสมฺมตา
น จ ปน เต อายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถํ วา พฺราหฺมญฺญตฺถํ วา
ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ
เย จ โข เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิมาสํ
ติสฺสนฺนํ เวทนานํ สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ
นิสฺสรณญฺจ ยถาภูตํ ปชานนฺติ เต โข เม ภิกฺขเว สมณา
วา พฺราหฺมณา วา สมเณสุ เจว สมณสมฺมตา พฺราหฺมเณสุ
จ พฺราหฺมณสมฺมตา ฯ เต จ ปนายสฺมนฺโต สามญฺญตฺถญฺจ
พฺราหฺมญฺญตฺถญฺจ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา
อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ สตฺตมํ ฯ
[๔๔๓] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ
สุขา เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ เย หิ เกจิ
ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา อิมาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ
สมุทยญฺจ อตฺถงฺคมญฺจ อสฺสาทญฺจ อาทีนวญฺจ นิสฺสรณญฺจ
ยถาภูตํ นปฺปชานนฺติ ฯเปฯ ปชานนฺติ ฯเปฯ สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺติ ฯ อฏฺฐมํ ฯ
[๔๔๔] เย หิ เกจิ ภิกฺขเว สมณา วา พฺราหฺมณา วา เวทนํ
นปฺปชานนฺติ เวทนาสมุทยํ นปฺปชานนฺติ เวทนานิโรธํ นปฺปชานนฺติ
เวทนานิโรธคามินีปฏิปทํ นปฺปชานนฺติ ฯเปฯ ปชานนฺติ ฯเปฯ
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรนฺตีติ ฯ นวมํ ฯ
[๔๔๕] ติสฺโส อิมา ภิกฺขเว เวทนา ฯ กตมา ติสฺโส ฯ สุขา
เวทนา ทุกฺขา เวทนา อทุกฺขมสุขา เวทนา ฯ อิมา โข ภิกฺขเว
ติสฺโส เวทนาติ ฯ ทสมํ ฯ
[๔๔๖] อตฺถิ ภิกฺขเว สามิสา ปีติ อตฺถิ นิรามิสา ปีติ ฯ
อตฺถิ ภิกฺขเว ๑- นิรามิสา นิรามิสตรา ปีติ ฯ อตฺถิ สามิสํ สุขํ
อตฺถิ นิรามิสํ สุขํ อตฺถิ นิรามิสา นิรามิสตรํ สุขํ อตฺถิ สามิสา
อุเปกฺขา อตฺถิ นิรามิสา อุเปกฺขา อตฺถิ นิรามิสา นิรามิสตรา
อุเปกฺขา อตฺถิ สามิโส วิโมกฺโข อตฺถิ นิรามิโส วิโมกฺโข
อตฺถิ นิรามิสา นิรามิสตโร วิโมกฺโข ฯ
[๔๔๗] กตมา จ ภิกฺขเว สามิสา ปีติ ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
กามคุณา ฯ กตเม ปญฺจ ฯ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา
มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯเปฯ กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ กามคุณา ฯ ยา โข ภิกฺขเว อิเม
ปญฺจ กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ ปีติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
สามิสา ปีติ ฯ
[๔๔๘] กตมา จ ภิกฺขเว นิรามิสา ปีติ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ
ปีติสุขํ ปฐมชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ วิตกฺกวิจารานํ วูปสมา
อชฺฌตฺตํ สมฺปสาทนํ เจตโส เอโกทิภาวํ อวิตกฺกํ อวิจารํ สมาธิชํ
ปีติสุขํ ทุติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
นิรามิสา ปีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อยํ ปาโฐ นตฺถิ ฯ
[๔๔๙] กตมา จ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตรา ปีติ ฯ ยา โข
ภิกฺขเว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
โทสา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต โมหา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
อุปฺปชฺชติ ปีติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตรา ปีติ ฯ
[๔๕๐] กตมญฺจ ภิกฺขเว สามิสํ สุขํ ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
กามคุณา ฯ กตเม ปญฺจ ฯ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา
มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯเปฯ กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ กามคุณา ฯ ยํ โข ภิกฺขเว อิเม ปญฺจ
กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
สามิสํ สุขํ ฯ
[๔๕๑] กตมญฺจ ภิกฺขเว นิรามิสํ สุขํ ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
วิวิจฺเจว กาเมหิ วิวิจฺจ อกุสเลหิ ธมฺเมหิ สวิตกฺกํ สวิจารํ วิเวกชํ
ปีติสุขํ ปฐมชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯเปฯ ปีติยา จ วิราคา
อุเปกฺขโก จ วิหรติ สโต จ สมฺปชาโน สุขญฺจ กาเยน
ปฏิสํเวเทติ ยนฺตํ อริยา อาจิกฺขนฺติ อุเปกฺขโก สติมา สุขวิหารีติ
ตติยชฺฌานํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นิรามิสํ สุขํ ฯ
[๔๕๒] กตมญฺจ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตรํ สุขํ ฯ ยํ โข
ภิกฺขเว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
โทสา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต โมหา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตรํ
สุขํ ฯ
[๔๕๓] กตมา จ ภิกฺขเว สามิสา อุเปกฺขา ฯ ปญฺจิเม ภิกฺขเว
กามคุณา ฯ กตเม ปญฺจ ฯ จกฺขุวิญฺเญยฺยา รูปา อิฏฺฐา กนฺตา
มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯเปฯ กายวิญฺเญยฺยา
โผฏฺฐพฺพา อิฏฺฐา กนฺตา มนาปา ปิยรูปา กามูปสญฺหิตา รชนิยา ฯ
อิเม โข ภิกฺขเว ปญฺจ กามคุณา ฯ ยา โข ภิกฺขเว อิเม
ปญฺจ กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
สามิสา อุเปกฺขา ฯ
[๔๕๔] กตมา จ ภิกฺขเว นิรามิสา อุเปกฺขา ฯ อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
สุขสฺส จ ปหานา ทุกฺขสฺส จ ปหานา ปุพฺเพว โสมนสฺสโทมนสฺสานํ
อตฺถงฺคมา อทุกฺขมสุขํ อุเปกฺขาสติปาริสุทฺธึ จตุตฺถชฺฌานํ
อุปสมฺปชฺช วิหรติ ฯ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นิรามิสา อุเปกฺขา ฯ
[๔๕๕] กตมา จ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตรา อุเปกฺขา ฯ ยา
โข ภิกฺขเว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
โทสา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต โมหา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตรา อุเปกฺขา ฯ
[๔๕๖] กตโม จ ภิกฺขเว สามิโส วิโมกฺโข ฯ รูปปฏิสํยุตฺโต
วิโมกฺโข สามิโส กตโม จ ภิกฺขเว นิรามิโส วิโมกฺโข อรูปปฏิสํยุตฺโต
วิโมกฺโข นิรามิโส ฯ
[๔๕๗] กตโม จ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตโร วิโมกฺโข ฯ โย
โข ภิกฺขเว ขีณาสวสฺส ภิกฺขุโน ราคา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
โทสา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต โมหา จิตฺตํ วิมุตฺตํ ปจฺจเวกฺขโต
อุปฺปชฺชติ วิโมกฺโข อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว นิรามิสา นิรามิสตโร
วิโมกฺโขติ ฯ เอกาทสมํ ฯ
อฏฺฐสตปริยายวคฺโค ตติโย ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
สิวกอฏฺฐสตํ ภิกฺขุ ปุพฺเพ ญาณญฺจ ภิกฺขุนา
สมณพฺราหฺมณา ตีณิ สุทฺธิกํ จ นิรามิสนฺติ ฯ
เวทนาสํยุตฺตํ นิฏฺฐิตํ ๑- ฯ
---------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมตฺตํ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๘ หน้าที่ ๒๕๔-๒๙๕.
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=18&item=359&items=99&modeTY=2
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=18&item=359&items=99&modeTY=2&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=18&item=359&items=99&modeTY=2
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=18&item=359&items=99&modeTY=2
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=359
The Pali Atthakatha in Thai :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=2962
The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=2962
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_18
บันทึก ๑๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
