บาลีพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๔ - พระสุตตันตปิฎกเล่มที่ ๑๖

[๖๐] เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา คิริมานนฺโท อาพาธิโก โหติ ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา อานนฺโท ภควนฺตํ เอตทโวจ อายสฺมา ภนฺเต คิริมานนฺโท อาพาธิโก โหติ ทุกฺขิโต พาฬฺหคิลาโน สาธุ ภนฺเต ภควา เยนายสฺมา คิริมานนฺโท เตนุปสงฺกมตุ อนุกมฺปํ อุปาทายาติ ฯ สเจ โข ตฺวํ อานนฺท คิริมานนฺทสฺส ภิกฺขุโน อุปสงฺกมิตฺวา ^๑- ทส สญฺา ภาเสยฺยาสิ านํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยํ คิริมานนฺทสฺส ภิกฺขุโน ทส สญฺา สุตฺวา โส อาพาโธ านโส ปฏิปสฺสมฺเภยฺย กตมา ทส อนิจฺจสญฺา อนตฺตสญฺา อสุภสญฺา อาทีนวสญฺา ปหานสญฺา วิราคสญฺา นิโรธสญฺา สพฺพโลเก อนภิรตสญฺา สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจสญฺา ^๒- อานาปานสติ ฯ {๖๐.๑} กตมา จานนฺท อนิจฺจสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อรญฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺาคารคโต วา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ รูปํ อนิจฺจํ เวทนา อนิจฺจา สญฺา อนิจฺจา สงฺขารา อนิจฺจา วิญฺาณํ อนิจฺจนฺติ อิติ อิเมสุ ปญฺจสุ อุปาทานกฺขนฺเธสุ อนิจฺจานุปสฺสี วิหรติ อยํ วุจฺจตานนฺท อนิจฺจสญฺา ฯ {๖๐.๒} กตมา จานนฺท อนตฺตสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อรญฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺาคารคโต วา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ จกฺขุํ ^๓- อนตฺตา รูปํ ^๔- อนตฺตา โสตํ อนตฺตา สทฺทา อนตฺตา ฆานํ อนตฺตา คนฺธา อนตฺตา ชิวฺหา อนตฺตา รสา อนตฺตา กาโย ^๕- อนตฺตา โผฏฺพฺพา อนตฺตา มโน อนตฺตา ธมฺมา อนตฺตาติ อิติ อิเมสุ ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ อนตฺตานุปสฺสี วิหรติ อยํ วุจฺจตานนฺท อนตฺตสญฺา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อยํ ปาโ นตฺถิ ฯ ^๒ ม. อนิจฺฉาสญฺา ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ^๓ ม. จกฺขุ ฯ @^๔ ม. รูปา ฯ ^๕ ม. กายา ฯ {๖๐.๓} กตมา จานนฺท อสุภสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อิมเมว กายํ อุทฺธํปาทตลา อโธเกสมตฺถกา ตจปริยนฺตํ ปูรนฺนานปฺปการสฺส ^๑- อสุจิโน ปจฺจเวกฺขติ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา นขา ทนฺตา ตโจ มํสํ นฺหารู อฏฺี ^๒- อฏฺิมิญฺชํ วกฺกํ หทยํ ยกนํ กิโลมกํ ปิหกํ ปปฺผาสํ อนฺตํ อนฺตคุณํ อุทริยํ กรีสํ ปิตฺตํ เสมฺหํ ปุพฺโพ โลหิตํ เสโท เมโท อสฺสุ วสา เขโฬ สิงฺฆาณิกา ลสิกา มุตฺตนฺติ อิติ อิมสฺมึ กาเย อสุภานุปสฺสี วิหรติ อยํ วุจฺจตานนฺท อสุภสญฺา ฯ {๖๐.๔} กตมา จานนฺท อาทีนวสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อรญฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺาคารคโต วา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ พหุทุกฺโข โข อยํ กาโย พหุอาทีนโวติ ^๓- อิติ อิมสฺมึ กาเย วิวิธา อาพาธา อุปฺปชฺชนฺติ เสยฺยถีทํ จกฺขุโรโค โสตโรโค ฆานโรโค ชิวฺหาโรโค กายโรโค สีสโรโค กณฺณโรโค มุขโรโค ทนฺตโรโค ^[๔]- กาโส สาโส ปินาโส ฑโห ^๕- ชโร กุจฺฉิโรโค มุจฺฉา ปกฺขนฺทิกา สุลา ^๖- วิสูจิกา กุฏฺ คณฺโฑ กิลาโส โสโส อปมาโร ททฺทุ กณฺฑุ กจฺฉุ รขสา ^๗- วิตจฺฉิกา โลหิตํ ปิตฺตํ ^๘- มธุเมโห อํสา ปิฬกา ภคนฺทลา ปิตฺตสมุฏฺานา อาพาธา เสมฺหสมุฏฺานา อาพาธา วาตสมุฏฺานา อาพาธา สนฺนิปาติกา อาพาธา อุตุปริณามชา อาพาธา วิสมปริหารชา อาพาธา โอปกฺกมิกา อาพาธา กมฺมวิปากชา อาพาธา สีตํ อุณฺหํ ชิฆจฺฉา ปิปาสา อุจฺจาโร ปสฺสาโวติ อิติ อิมสฺมึ กาเย อาทีนวานุปสฺสี วิหรติ อยํ วุจฺจตานนฺท อาทีนวสญฺา ฯ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปูรํ นานาปฺปการสฺส ฯ ยุ. ปูรํ นานปฺ --- ฯ ^๒ ม. นฺหารุ อฏฺิ ฯ @^๓ ม. อิติสทฺโท นตฺถิ ฯ ^๔ ม. โอฏฺโรโคติ ทิสฺสติ ฯ ^๕ ม. ฑาโห ฯ ^๖ ม. ยุ. สูลา ฯ @^๗ ม. นขสา ฯ ^๘ ยุ. โลหิตปิตฺตํ ฯ {๖๐.๕} กตมา จานนฺท ปหานสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อุปฺปนฺนํ กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ คเมติ อยํ วุจฺจตานนฺท ปหานสญฺา ฯ {๖๐.๖} กตมา จานนฺท วิราคสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อรญฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺาคารคโต วา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย ^๑- วิราโค นิพฺพานนฺติ อยํ วุจฺจตานนฺท วิราคสญฺา ฯ {๖๐.๗} กตมา จานนฺท นิโรธสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ อรญฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺาคารคโต วา อิติ ปฏิสญฺจิกฺขติ เอตํ สนฺตํ เอตํ ปณีตํ ยทิทํ สพฺพสงฺขารสมโถ สพฺพูปธิปฏินิสฺสคฺโค ตณฺหกฺขโย ^๑- นิโรโธ นิพฺพานนฺติ อยํ วุจฺจตานนฺท นิโรธสญฺา ฯ {๖๐.๘} กตมา จานนฺท สพฺพโลเก อนภิรตสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ เย โลเก อุปายุปาทานา ^๒- เจตโส อธิฏฺานาภินิเวสานุสยา เต ปชหนฺโต วิรมติ น อุปาทิยนฺโต ^๓- อยํ วุจฺจตานนฺท สพฺพโลเก อนภิรตสญฺา ฯ กตมา จานนฺท สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจสญฺา อิธานนฺท ภิกฺขุ สพฺพสงฺขาเรหิ ^๔- อฏฺฏิยติ หรายติ ชิคุจฺฉติ อยํ วุจฺจตานนฺท @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ตณฺหากฺขโย ฯ ^๒ ม. อุปาทานา ฯ ^๓ ม. อนุปาทิยนฺโต ฯ ^๔ ม. สพฺพสงฺขาเรสุ ฯ สพฺพสงฺขาเรสุ อนิจฺจสญฺา ฯ {๖๐.๙} กตมา จานนฺท อานาปานสติ อิธานนฺท ภิกฺขุ อรญฺคโต วา รุกฺขมูลคโต วา สุญฺาคารคโต วา นิสีทติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา อุชุํ กายํ ปณิธาย ปริมุขํ สตึ อุปฏฺเปตฺวา โส สโตว อสฺสสติ สโต ^๑- ปสฺสสติ ทีฆํ วา อสฺสสนฺโต ทีฆํ อสฺสสามีติ ปชานาติ ทีฆํ วา ปสฺสสนฺโต ทีฆํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ รสฺสํ วา อสฺสสนฺโต รสฺสํ อสฺสสามีติ ปชานาติ รสฺสํ วา ปสฺสสนฺโต รสฺสํ ปสฺสสามีติ ปชานาติ สพฺพกายปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ สพฺพกายปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ กายสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปีติปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปีติปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ สุขปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ สุขปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ จิตฺตสงฺขารปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปสฺสมฺภยํ จิตฺตสงฺขารํ ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ จิตฺตปฏิสํเวที อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ จิตฺตปฏิสํเวที ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ อภิปฺปโมทยํ จิตฺตํ ... สมาทหํ จิตฺตํ ... วิโมจยํ จิตฺตํ ... อนิจฺจานุปสฺสี ... วิราคานุปสฺสี ... นิโรธานุปสฺสี ... ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี อสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ ปฏินิสฺสคฺคานุปสฺสี ปสฺสสิสฺสามีติ สิกฺขติ อยํ วุจฺจตานนฺท อานาปานสติ ฯ สเจ โข ตฺวํ อานนฺท คิริมานนฺทสฺส ภิกฺขุโน อุปสงฺกมิตฺวา @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สโตว ฯ อิมา ทส สญฺา ภาเสยฺยาสิ านํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยํ คิริมานนฺทสฺส ภิกฺขุโน อิมา ทส สญฺา สุตฺวา โส อาพาโธ านโส ปฏิปสฺสมฺเภยฺยาติ ฯ อถโข อายสฺมา อานนฺโท ภควโต สนฺติเก อิมา ทส สญฺา อุคฺคเหตฺวา เยนายสฺมา คิริมานนฺโท เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมโต คิริมานนฺทสฺส อิมา ทส สญฺา อภาสิ ฯ อถโข อายสฺมโต คิริมานนฺทสฺส อิมา ทส สญฺา สุตฺวา โส อาพาโธ านโส ปฏิปสฺสมฺภิ วุฏฺหิ ^๑- จายสฺมา คิริมานนฺโท ตมฺหา อาพาธา ตถา ปหีโน จ ปนายสฺมโต คิริมานนฺทสฺส โส อาพาโธ อโหสีติ ฯ สจิตฺตวคฺโค ปโม ฯ ตสฺสุทฺทานํ สจิตฺตสารีปุตฺตา จ ิติ จ สมเถน จ ปริหานา เทฺว สญฺา ^๒- มูลา ปพฺพชิตาพโธ ^๓- ฯ -------------

เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๔ หน้าที่ ๑๑๕-๑๒๐. http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=24&item=60&items=1 อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :- http://84000.org/tipitaka/pali/pali_item_s.php?book=24&item=60&items=1&mode=bracket อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_item_s.php?book=24&item=60&items=1 อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=24&item=60&items=1 ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=24&i=60 The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=7921 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=7921 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_24