ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
ไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 17 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 9 : Sutta. Saṃ. Kha.

page1.

Suttantapiṭake saṃyuttanikāyassa tatiyo bhāgo ------- khandhavāravaggo namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa. Khandhasaṃyuttaṃ ------- mūlapaṇṇāsake nakulapitavaggo paṭhamo [1] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā bhaggesu viharati suṃsumāragire 1- bhesakaḷāvane migadāye .pe. atha kho nakulapitā gahapati yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho nakulapitā gahapati bhagavantaṃ etadavoca ahamasmi bhante jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto āturakāyo abhikkhaṇātaṅko aniccadassāvī kho panāhaṃ bhante bhagavato manobhāvanīyānañca bhikkhūnaṃ ovadatu maṃ bhante bhagavā anusāsatu maṃ bhante bhagavā yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti. {1.1} Evametaṃ gahapati evametaṃ gahapati āturo hāyaṃ 2- gahapati kāyo aṇḍabhūto pariyonaddho @Footnote: 1 Po. Ma. susumāragire . 2 Yu. te.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page2.

Yo hi gahapati imaṃ kāyaṃ pariharanto muhuttaṃpi ārogyaṃ paṭijāneyya kimaññatra bālyā tasmā tiha te gahapati evaṃ sikkhitabbaṃ āturakāyassa me sato cittaṃ anāturaṃ bhavissatīti evaṃ hi te gahapati sikkhitabbanti. [2] Atha kho nakulapitā gahapati bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yenāyasmā sārīputto tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sārīputtaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinnaṃ kho nakulapitaraṃ gahapatiṃ āyasmā sārīputto etadavoca vippasannāni 1- kho te gahapati indriyāni parisuddho mukhavaṇṇo pariyodāto alattha no ajja bhagavato sammukhā dhammiṃ kathaṃ savanāyāti . Kiñhi 2- no siyā bhante idānāhaṃ bhante bhagavatā dhammiyā kathāya amatena abhisittoti. {2.1} Yathākathaṃ pana tvaṃ gahapati bhagavatā dhammiyā kathāya amatena abhisittoti . idhāhaṃ bhante yena bhagavā tenupasaṅkamiṃ upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃ . ekamantaṃ nisinno khohaṃ bhante bhagavantaṃ etadavocaṃ ahamasmi bhante jiṇṇo vuḍḍho mahallako addhagato vayoanuppatto āturakāyo abhikkhaṇātaṅko aniccadassāvī kho panāhaṃ bhante bhagavato manobhāvanīyānañca bhikkhūnaṃ ovadatu maṃ bhante bhagavā anusāsatu maṃ bhante bhagavā yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti . evaṃ @Footnote: 1 Po. abhippasannāni . 2 Ma. kathaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page3.

Vutte maṃ bhante bhagavā etadavoca evametaṃ gahapati evametaṃ gahapati āturo hāyaṃ 1- gahapati kāyo aṇḍabhūto pariyonaddho yo hi gahapati imaṃ kāyaṃ pariharanto muhuttaṃpi ārogyaṃ paṭijāneyya kimaññatra bālyā tasmā tiha te gahapati evaṃ sikkhitabbaṃ āturakāyassa me sato cittaṃ anāturaṃ bhavissatīti evaṃ hi te gahapati sikkhitabbanti . evaṃ khvāhaṃ bhante bhagavā dhammiyā kathāya amatena abhisittoti. [3] Na hi pana tvaṃ 2- gahapati paṭibhāsi bhagavantaṃ uttariṃ paṭipucchituṃ kittāvatā nu kho bhante āturakāyo ceva hoti āturacitto ca kittāvatā ca pana āturakāyopi kho hoti no ca āturacittoti . Dūratopi kho mayaṃ bhante āgaccheyyāma āyasmato sārīputtassa santike etassa bhāsitassa atthamaññātuṃ sādhu vatāyasmantaṃ yeva sārīputtaṃ paṭibhātu etassa bhāsitassa atthoti . tenahi gahapati suṇāhi sādhukaṃ manasikarohi bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho nakulapitā gahapati āyasmato sārīputtassa paccassosi . Āyasmā sārīputto etadavoca [4] Kathañca gahapati āturakāyo ceva hoti āturacitto ca . Idha gahapati assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati @Footnote: 1 Yu. āturoyaṃ . 2 Ma. Yu. taṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page4.

Rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ ahaṃ rūpaṃ mama rūpanti pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ rūpaṃ mama rūpanti pariyuṭṭhaṭṭhāyino taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā 1- uppajjanti sokaparideva- dukkhadomanassupāyāsā. {4.1} Vedanaṃ attato samanupassati vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani vā vedanaṃ vedanāya vā attānaṃ ahaṃ vedanā mama vedanāti pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ vedanā mama vedanāti pariyuṭṭhaṭṭhāyino sā vedanā vipariṇamati aññathā hoti tassa vedanā vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. {4.2} Saññaṃ attato samanupassati saññāvantaṃ vā attānaṃ attani vā saññaṃ saññāya vā attānaṃ ahaṃ saññā mama saññāti pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ saññā mama saññāti pariyuṭṭhaṭṭhāyino sā saññā vipariṇamati aññathā hoti tassa saññāvipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. {4.3} Saṅkhāre attato samanupassati saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ attani vā saṅkhāre saṅkhāresu vā attānaṃ ahaṃ saṅkhārā mama saṅkhārāti pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ saṅkhārā mama saṅkhārāti pariyuṭṭhaṭṭhāyino te saṅkhārā @Footnote: 1 tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvāti pāṭhena bhavitabbaṃ. catūsupi vedanādīsu eseva @pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page5.

Vipariṇamanti aññathā hoti tassa saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. {4.4} Viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ ahaṃ viññāṇaṃ mama viññāṇanti pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ viññāṇaṃ mama viññāṇanti pariyuṭṭhaṭṭhāyino taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . evaṃ kho gahapati āturakāyo ceva hoti āturacitto ca. [5] Kathañca gahapati āturakāyopi kho hoti no ca āturacitto. Idha gahapati sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ ahaṃ rūpaṃ mama rūpanti na pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ rūpaṃ mama rūpanti apariyuṭṭhaṭṭhāyino taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā 1- nuppajjanti sokaparideva- dukkhadomanassupāyāsā. {5.1} Na vedanaṃ attato samanupassati na vedanāvantaṃ vā attānaṃ na attani vā vedanaṃ na vedanāya vā @Footnote: 1 yathāvuttena veditabbaṃ. catūsupi vedanādīsu tathā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page6.

Attānaṃ ahaṃ vedanā mama vedanāti na pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . Tassa ahaṃ vedanā mama vedanāti apariyuṭṭhaṭṭhāyino sā vedanā vipariṇamati aññathā hoti tassa vedanāvipariṇāmaññathābhāvā nuppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. {5.2} Na saññaṃ attato samanupassati na saññāvantaṃ vā attānaṃ na attani vā saññaṃ na saññāya vā attānaṃ ahaṃ saññā mama saññāti na pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ saññā mama saññāti apariyuṭṭhaṭṭhāyino sā saññā vipariṇamati aññathā hoti tassa saññāvipariṇāmaññathābhāvā nuppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsā. {5.3} Na saṅkhāre attato samanupassati na saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ na attani vā saṅkhāre na saṅkhāresu vā attānaṃ ahaṃ saṅkhārā mama saṅkhārāti na pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ saṅkhārā mama saṅkhārāti apariyuṭṭhaṭṭhāyino te saṅkhārā vipariṇamanti aññathā honti tassa saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā 1- nuppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsā. {5.4} Na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ ahaṃ viññāṇaṃ mama viññāṇanti na pariyuṭṭhaṭṭhāyī hoti . tassa ahaṃ viññāṇaṃ mama viññāṇanti apariyuṭṭhaṭṭhāyino taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā @Footnote: 1 Sī. Ma. tassa saṅkhāravipariṇāmaññathābhāvā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page7.

Hoti tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā nuppajjanti sokaparideva- dukkhadomanassupāyāsā . evaṃ kho gahapati āturakāyopi kho hoti no ca āturacittoti. Idamavoca āyasmā sārīputto attamano nakulapitā gahapati āyasmato sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandīti. [6] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati devadahaṃ nāma sakyānaṃ nigamo. Atha kho sambahulā pacchābhūmagāmikā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . Ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ icchāma mayaṃ bhante pacchābhūmaṃ janapadaṃ gantuṃ pacchābhūme janapade nivāsaṃ kappetunti . apalokito pana vo bhikkhave sārīputtoti . na kho no bhante apalokito āyasmā sārīputtoti apaloketha bhikkhave sārīputtaṃ . sārīputto bhikkhave paṇḍito bhikkhūnaṃ anuggāhako sabrahmacārīnanti. Evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. [7] Tena kho pana samayena āyasmā sārīputto bhagavato avidūre aññatarasmiṃ elagalāgumbe nisinno hoti . atha kho te bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā yenāyasmā sārīputto tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmatā sārīputtena saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page8.

Kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ sārīputtaṃ etadavocuṃ icchāma mayaṃ āvuso sārīputta pacchābhūmaṃ janapadaṃ gantuṃ pacchābhūme janapade nivāsaṃ kappetunti 1-. Apalokito no satthāti. {7.1} Santi hāvuso nānāverajjagataṃ bhikkhuṃ pañhaṃ pucchitāro khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi paṇḍitā hāvuso manussā vīmaṃsakā kiṃvādāyasmantānaṃ 2- satthā kimakkhāyīti . kacci vo āyasmantānaṃ dhammā sussutā suggahitā sumanasikatā sūpadhāritā suppaṭividdhā paññāya yathā byākaramānā āyasmanto vuttavādino ceva bhagavato assatha na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyyātha dhammassa cānudhammaṃ byākareyyātha na ca koci sahadhammiko vādānupāto 3- gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyāti . dūratopi kho mayaṃ āvuso āgaccheyyāma āyasmato sārīputtassa santike etassa bhāsitassa atthamaññātuṃ sādhu vatāyasmantaṃ yeva sārīputtaṃ paṭibhātu etassa bhāsitassa atthoti. [8] Tenahāvuso suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . Evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato sārīputtassa paccassosuṃ . Āyasmā sārīputto etadavoca santi hāvuso nānāverajjagataṃ bhikkhuṃ pañhaṃ pucchitāro khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi paṇḍitā hāvuso manussā @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. itisaddo natthi . 2 Ma. kiṃvādi panāyasmantānaṃ . 3 Po. Ma. Yu. @vādānuvādo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page9.

Vīmaṃsakā kiṃvādāyasmantānaṃ satthā kimakkhāyīti . evaṃ puṭṭhā tumhe āvuso evaṃ byākareyyātha chandarāgavinayakkhāyī kho no āvuso satthāti. {8.1} Evaṃ byākatepi kho āvuso assu yeva uttariṃ pañhaṃ pucchitāro khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi paṇḍitā hāvuso manussā vīmaṃsakā kismiṃ panāyasmantānaṃ chandarāgavinayakkhāyī satthāti . evaṃ puṭṭhā tumhe āvuso evaṃ byākareyyātha rūpe kho āvuso chandarāgavinayakkhāyī satthā . vedanāya . saññāya . Saṅkhāresu. Viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti. {8.2} Evaṃ byākatepi kho āvuso assu yeva uttariṃ pañhaṃ pucchitāro khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi paṇḍitā hāvuso manussā vīmaṃsakā kiṃ panāyasmantānaṃ ādīnavaṃ disvā rūpe chandarāgavinayakkhāyī satthā . vedanāya . Saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti . Evaṃ puṭṭhā tumhe āvuso evaṃ byākareyyātha rūpe kho āvuso avītarāgassa 1- avītachandassa avītapemassa avītapipāsassa avītapariḷāhassa avītataṇhassa tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsā . vedanāya . saññāya . saṅkhāresu avītarāgassa .pe. avītataṇhassa tesaṃ saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. avigatarāgassātyādi pāṭho dissati. sabbattha īdisameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page10.

Uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . viññāṇe avītarāgassa avītachandassa avītapemassa avītapipāpassa avītapariḷāhassa avītataṇhassa tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . idaṃ kho no āvuso ādīnavaṃ disvā rūpe chandarāgavinayakkhāyī satthā 1- . Vedanāya . saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti. {8.3} Evaṃ byākatepi kho āvuso assu yeva uttariṃ pañhaṃ pucchitāro khattiyapaṇḍitāpi brāhmaṇapaṇḍitāpi gahapatipaṇḍitāpi samaṇapaṇḍitāpi paṇḍitā hāvuso manussā vīmaṃsakā kiṃ panāyasmantānaṃ ānisaṃsaṃ disvā rūpe chandarāgavinayakkhāyī satthā . vedanāya . Saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti . Evaṃ puṭṭhā tumhe āvuso evaṃ byākareyyātha rūpe kho āvuso vītarāgassa vītachandassa vītapemassa vītapipāsassa vītapariḷāhassa vītataṇhassa tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā nuppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsā . vedanāya . saññāya . saṅkhāresu vītarāgassa vītachandassa vītapemassa vītapipāsassa vītapariḷāhassa vītataṇhassa tesaṃ saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā nuppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . viññāṇe vītarāgassa vītachandassa vītapemassa vītapipāsassa vītapariḷāhassa vītataṇhassa tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā @Footnote: 1 Po. Yu. satthāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page11.

Nuppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . idaṃ kho no āvuso ānisaṃsaṃ disvā rūpe chandarāgavinayakkhāyī satthā . vedanāyaṃ . Saññāya. Saṅkhāresu. Viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti. [9] Akusale cāvuso dhamme upasampajja viharato diṭṭhe 1- ceva dhamme sukho vihāro abhavissa avighāto anupāyāso apariḷāho kāyassa ca bhedā paraṃ maraṇā sugati pāṭikaṅkhā na yidaṃ bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ vaṇṇeyya . yasmā ca kho āvuso akusale dhamme upasampajja viharato diṭṭhe ceva dhamme dukkho vihāro savighāto saupāyāso sapariḷāho kāyassa ca bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā tasmā bhagavā akusalānaṃ dhammānaṃ pahānaṃ vaṇṇeti. [10] Kusale cāvuso dhamme upasampajja viharato diṭṭhe ceva dhamme dukkho vihāro abhavissa savighāto saupāyāso sapariḷāho kāyassa ca bhedā paraṃ maraṇā duggati pāṭikaṅkhā na yidaṃ bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadaṃ vaṇṇeyya . yasmā ca kho āvuso kusale dhamme upasampajja viharato diṭṭhe ceva dhamme sukho vihāro avighāto anupāyāso apariḷāho kāyassa ca bhedā paraṃ maraṇā sugati pāṭikaṅkhā tasmā bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadaṃ vaṇṇetīti. Idamavoca āyasmā sārīputto . attamanā te bhikkhū āyasmato sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandunti. @Footnote: 1 Po. Yu. diṭṭheva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page12.

[11] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno 1- avantīsu viharati kuraraghare 2- papāte 3- pabbate. Atha kho haliddikāni 4- gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho haliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca vuttamidaṃ bhante bhagavā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe okaṃ pahāya aniketasārī gāme akubbaṃ muni santhavāni kāmehi ritto apurakkharāno kathaṃ na viggayha janena kayirāti. Imassa nu kho bhante bhagavā saṅkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. [12] Rūpadhātu kho gahapati viññāṇassa oko rūpadhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ okasārīti vuccati . vedanādhātu kho gahapati viññāṇassa oko vedanādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ okasārīti vuccati . saññādhātu kho gahapati viññāṇassa oko saññādhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ okasārīti vuccati . saṅkhāradhātu kho gahapati viññāṇassa oko saṅkhāradhāturāgavinibandhañca pana viññāṇaṃ okasārīti vuccati . @Footnote: 1 Po. mahākaccāyano . 2 Po. kuppaghare . 3 Po. Ma. pavatte . 4 Sī. Ma. @hāliddikāni.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page13.

Evaṃ kho gahapati okasārī hoti. [13] Kathañca gahapati anokasārī hoti . rūpadhātuyā kho gahapati yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā 1- anabhāvaṅkatā 2- āyatiṃ anuppādadhammā tasmā tathāgato anokasārīti vuccati . vedanādhātuyā kho gahapati . Saññādhātuyā kho gahapati . saṅkhāradhātuyā kho gahapati . Viññāṇadhātuyā kho gahapati yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā tathāgato anokasārīti vuccati . Evaṃ kho gahapati anokasārī hoti. [14] Kathañca gahapati niketasārī hoti . rūpanimittaniketa- visāravinibandhā kho gahapati niketasārīti vuccati . saddanimitta .pe. gandhanimitta ... rasanimitta ... phoṭṭhabbanimitta ... Dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho gahapati niketasārīti vuccati. Evaṃ kho gahapati niketasārī hoti. [15] Kathañca gahapati aniketasārī hoti . rūpanimittaniketa- visāravinibandhā kho gahapati tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā tathāgato aniketasārīti @Footnote: 1 Po. vatthugatā . 2 Yu. anabhāvakatā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page14.

Vuccati . saddanimitta .pe. gandhanimitta ... rasanimitta ... Phoṭṭhabbanimitta ... dhammanimittaniketavisāravinibandhā kho gahapati tathāgatassa pahīnā ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā tasmā tathāgato aniketasārīti vuccati. Evaṃ kho gahapati aniketasārī hoti. [16] Kathañca gahapati gāme santhavajāto hoti . idha gahapati ekacco gihīhi saṃsaṭṭho viharati sahanandī sahasokī sukhitesu sukhito dukkhitesu dukkhito uppannesu kiccakaraṇīyesu attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho gahapati gāme santhavajāto hoti. [17] Kathañca gahapati gāme na santhavajāto hoti . Idha gahapati bhikkhu gihīhi asaṃsaṭṭho viharati na sahanandī na sahasokī na sukhitesu sukhito na dukkhitesu dukkhito uppannesu kiccakaraṇīyesu na attanā tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho gahapati gāme na santhavajāto hoti. [18] Kathañca gahapati kāmehi na ritto hoti . idha gahapati ekacco kāmesu avītarāgo 1- hoti avītachando avītapemo avītapipāso avītapariḷāho avītataṇho . evaṃ kho gahapati kāmehi na ritto hoti. [19] Kathañca gahapati kāmehi ritto hoti. Idha gahapati ekacco kāmesu vītarāgo hoti vītachando vītapemo vītapipāso vītapariḷāho @Footnote: 1 katthaci avigatarāgotyādipi pāṭho dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page15.

Vītataṇho. Evaṃ kho gahapati kāmehi ritto hoti. [20] Kathañca gahapati purakkharāno 1- hoti . idha gahapati ekaccassa evaṃ hoti evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti . Evaṃ kho gahapati purakkharāno hoti. [21] Kathañca gahapati apurakkharāno hoti . idha gahapati ekaccassa na evaṃ hoti evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃsañño siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃsaṅkhāro siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti . Evaṃ kho gahapati apurakkharāno hoti. [22] Kathañca gahapati kathaṃ viggayha janena kattā hoti . idha gahapati ekacco evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi micchāpaṭipanno tvamasi ahamasmi sammāpaṭipanno pure vacanīyaṃ pacchā avaca pacchā vacanīyaṃ pure avaca sahitamme asahitante adhiciṇṇante viparāvattaṃ āropito te vādo cara 2- vādappamokkhāya niggahitosi nibbedhehi 3- vā sace pahosīti . Evaṃ kho gahapati kathaṃ viggayha janena kattā hoti. @Footnote: 1 Po. purekkharāno . 2 Po. paravādappamokkhāya . 3 nibbeṭhehīti vā pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page16.

[23] Kathañca gahapati kathaṃ na viggayha janena kattā hoti . Idha gahapati bhikkhu na evarūpiṃ kathaṃ kattā hoti na tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāsi ahaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānāmi kiṃ tvaṃ imaṃ dhammavinayaṃ ājānissasi micchāpaṭipanno tvamasi ahamasmi sammāpaṭipanno pure vacanīyaṃ pacchā avaca pacchā vacanīyaṃ pure avaca sahitamme asahitante adhiciṇṇante viparāvattaṃ āropito te vādo cara vādappamokkhāya niggahitosi nibbedhehi vā sace pahosīti. Evaṃ kho gahapati kathaṃ na viggayha janena kattā hoti. [24] Iti kho gahapati yantaṃ vuttaṃ bhagavatā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe okaṃ pahāya aniketasārī gāme akubbaṃ muni santhavāni kāmehi ritto apurakkharāno kathaṃ na viggayha janena kayirāti. Imassa kho gahapati bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. [25] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ āyasmā mahākaccāno avantīsu viharati kuraraghare papāte pabbate . atha kho haliddikāni gahapati yenāyasmā mahākaccāno tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ mahākaccānaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page17.

Haliddikāni gahapati āyasmantaṃ mahākaccānaṃ etadavoca vuttamidaṃ bhante bhagavatā sakkapañhe ye te samaṇabrāhmaṇā taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemino accantabrahmacārino accantapariyosānā seṭṭhā devamanussānanti . imassa nu kho bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa kathaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. [26] Rūpadhātuyā kho gahapati yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā tesaṃ khayā virāgā nirodhā cāgā paṭinissaggā cittaṃ suvimuttanti vuccati . vedanādhātuyā kho gahapati .pe. saññādhātuyā kho gahapati . saṅkhāradhātuyā kho gahapati . viññāṇadhātuyā kho gahapati yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā tesaṃ khayā virāgā nirodhā cāgā paṭinissaggā cittaṃ suvimuttanti vuccati . iti kho gahapati yantaṃ vuttaṃ bhagavatā sakkapañhe ye te samaṇabrāhmaṇā taṇhāsaṅkhayavimuttā te accantaniṭṭhā accantayogakkhemino accantabrahmacārino accantapariyosānā seṭṭhā devamanussānanti . imassa kho gahapati bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. [27] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page18.

Jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . Bhagavā etadavoca samādhiṃ bhikkhave bhāvetha . samāhito bhikkhave bhikkhu yathābhūtaṃ pajānāti . kiñca 1- yathābhūtaṃ pajānāti . rūpassa samudayañca atthaṅgamañca vedanāya samudayañca atthaṅgamañca saññāya samudayañca atthaṅgamañca saṅkhārānaṃ samudayañca atthaṅgamañca viññāṇassa samudayañca atthaṅgamañca. [28] Ko ca bhikkhave rūpassa samudayo ko [2]- vedanāya samudayo ko saññāya samudayo ko saṅkhārānaṃ samudayo ko viññāṇassa samudayo . idha bhikkhave abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati . Kiñca abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati . rūpaṃ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati tassa rūpaṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi yā rūpe nandi tadupādānaṃ tassupādānapaccayā bhavo bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhavanti . evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti. {28.1} Vedanaṃ abhinandati .pe. saññaṃ abhinandati .pe. Saṅkhāre abhinandati .pe. viññāṇaṃ abhinandati abhivadati ajjhosāya tiṭṭhati tassa viññāṇaṃ abhinandato abhivadato ajjhosāya tiṭṭhato uppajjati nandi yā viññāṇe nandi tadupādānaṃ tassupādānapaccayā bhavo bhavapaccayā jāti @Footnote: 1 Po. sabbattha kiñcīti dissati . 2 Po. etthantare casaddo dissati. ito @paraṃ īdisameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page19.

.pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti . Ayaṃ bhikkhave rūpassa samudayo ayaṃ vedanāya samudayo ayaṃ saññāya samudayo ayaṃ saṅkhārānaṃ samudayo ayaṃ viññāṇassa samudayo. [29] Ko ca bhikkhave rūpassa atthaṅgamo ko vedanāya . Ko saññāya . ko saṅkhārānaṃ . ko viññāṇassa atthaṅgamo . Idha bhikkhave nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati . kiñca nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati. {29.1} Rūpaṃ nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati tassa rūpaṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā rūpe nandi sā nirujjhati tassa nandinirodhā upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho .pe. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. {29.2} Vedanaṃ nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati tassa vedanaṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā vedanāya nandi sā nirujjhati tassa nandinirodhā upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho bhavanirodhā jātinirodho .pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. {29.3} Saññaṃ nābhinandati .pe. saṅkhāre nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati tassa saṅkhāre anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā saṅkhāresu nandi sā nirujjhati tassa nandinirodhā upādānanirodho upādānanirodhā bhavanirodho .pe. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti . viññāṇaṃ nābhinandati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page20.

Nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati tassa viññāṇaṃ anabhinandato anabhivadato anajjhosāya tiṭṭhato yā viññāṇe nandi sā nirujjhati tassa nandinirodhā upādānanirodho .pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti. {29.5} Ayaṃ bhikkhave rūpassa atthaṅgamo ayaṃ vedanāya atthaṅgamo ayaṃ saññāya atthaṅgamo ayaṃ saṅkhārānaṃ atthaṅgamo ayaṃ viññāṇassa atthaṅgamoti. [30] Sāvatthiyaṃ 1- . tatra kho .pe. Paṭisallāne 2- bhikkhave yogamāpajjatha . paṭisallīno bhikkhave bhikkhu yathābhūtaṃ pajānāti . Kiñca yathābhūtaṃ pajānāti . rūpassa samudayañca atthaṅgamañca vedanāya samudayañca atthaṅgamañca saññāya samudayañca atthaṅgamañca saṅkhārānaṃ samudayañca atthaṅgamañca viññāṇassa samudayañca atthaṅgamañca. (yathā paṭhamasutte vitthāro tathā vitthāretabbaṃ 3-). [31] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. Upādānaparitassanañca 4- vo bhikkhave desissāmi anupādānaaparitassanañca 5- taṃ suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca [32] Kathañca bhikkhave upādānaparitassanā hoti . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido @Footnote: 1 Ma. sāvatthinidānaṃ. Yu. sāvatthi . 2 Po. paṭisallāno . 3 Ma. Yu. @vitthāretabbo . 4 Ma. Yu. upādāparitassanañca . 5 Ma. Yu. anupādāaparitassanañca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page21.

Sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā rūpavipariṇāmānuparivatti- viññāṇaṃ hoti tassa rūpavipariṇāmānuparivattijā paritassanādhamma- samuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca upādāya ca paritassati. {32.1} Vedanaṃ attato samanupassati vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani vā vedanaṃ vedanāya vā attānaṃ tassa sā vedanā vipariṇamati aññathā hoti tassa vedanāvipariṇāmaññathābhāvā vedanā- vipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti tassa vedanāvipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca upādāya ca paritassati. {32.2} Saññaṃ attato samanupassati .pe. saṅkhāre attato samanupassati saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ attani vā saṅkhāre saṅkhāresu vā attānaṃ tassa te saṅkhārā vipariṇamanti aññathā honti tassa saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā saṅkhāravipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti tassa saṅkhāravipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca upādāya ca paritassati . viññāṇaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page22.

Attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā viññāṇavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti tassa viññāṇa- vipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso pariyādānā uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca upādāya ca paritassati . evaṃ kho bhikkhave upādānaparitassanā hoti. [33] Kathañca bhikkhave anupādānaaparitassanā hoti . idha bhikkhave sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā na rūpavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti tassa na rūpavipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso apariyādānā na ceva uttāsavā hoti na vighātavā na apekkhavā anupādāya ca na paritassati. {33.1} Na vedanaṃ attato samanupassati na vedanāvantaṃ vā attānaṃ na attani vā vedanaṃ na vedanāya vā attānaṃ tassa sā vedanā vipariṇamati aññathā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page23.

Hoti tassa vedanāvipariṇāmaññathābhāvā na vedanā- vipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti tassa na vedanā- vipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso apariyādānā na ceva uttāsavā hoti na vighātavā na apekkhavā anupādāya ca na paritassati. {33.2} Na saññaṃ .pe. na saṅkhāre attato samanupassati na saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ na attani vā saṅkhāre na saṅkhāresu vā attānaṃ tassa te saṅkhārā vipariṇamanti aññathā honti tassa saṅkhāravipariṇāmaññathābhāvā na saṅkhāravipariṇāmānuparivatti- viññāṇaṃ hoti tassa na saṅkhāravipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso apariyādānā na ceva uttāsavā hoti na vighātavā na apekkhavā anupādāya ca na paritassati. {33.3} Na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa viññāṇa- vipariṇāmaññathābhāvā na viññāṇavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ hoti tassa na viññāṇavipariṇāmānuparivattijā paritassanādhammasamuppādā cittaṃ pariyādāya tiṭṭhanti cetaso apariyādānā na ceva uttāsavā hoti na vighātavā na apekkhavā anupādāya ca na paritassati. Evaṃ kho bhikkhave anupādānaaparitassanā hotīti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page24.

[34] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. upādānaparitassanañca vo bhikkhave desissāmi anupādānaaparitassanañca taṃ suṇātha .pe. kathañca bhikkhave upādānaparitassanā hoti . idha bhikkhave assutavā puthujjano rūpaṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti samanupassati tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsā . vedanaṃ etaṃ mama .pe. saññaṃ etaṃ mama .pe. saṅkhāre etaṃ mama .pe. viññāṇaṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti samanupassati tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . evaṃ kho bhikkhave upādānaparitassanā hoti. [35] Kathañca bhikkhave anupādānaaparitassanā hoti . idha bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti samanupassati tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā nuppajjanti sokaparideva- dukkhadomanassupāyāsā . vedanaṃ netaṃ mama . saññaṃ netaṃ mama . Saṅkhāre netaṃ mama . viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti samanupassati tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa viññāṇavipariṇā maññathābhāvā nuppajjanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page25.

Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . evaṃ kho bhikkhave anupādānaaparitassanā hotīti. [36] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ atītānāgataṃ ko pana vādo paccuppannassa . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītasmiṃ rūpasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ rūpaṃ nābhinandati paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti . vedanā aniccā .pe. Saññā aniccā .pe. saṅkhārā aniccā atītānāgatā ko pana vādo paccuppannānaṃ . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītesu saṅkhāresu anapekkho hoti anāgate saṅkhāre nābhinandati paccuppannānaṃ saṅkhārānaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti . viññāṇaṃ aniccaṃ atītānāgataṃ ko pana vādo paccuppannassa. Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītasmiṃ viññāṇasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ viññāṇaṃ nābhinandati paccuppannassa viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotīti. [37] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. Rūpaṃ bhikkhave dukkhaṃ atītānāgataṃ ko pana vādo paccuppannassa . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītasmiṃ rūpasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ rūpaṃ nābhinandati paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti . vedanā dukkhā . saññā dukkhā . saṅkhārā dukkhā .

--------------------------------------------------------------------------------------------- page26.

Viññāṇaṃ dukkhaṃ atītānāgataṃ ko pana vādo paccuppannassa . Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītasmiṃ viññāṇasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ viññāṇaṃ nābhinandati paccuppannassa viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotīti. [38] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. rūpaṃ bhikkhave anattā atītānāgataṃ ko pana vādo paccuppannassa . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītasmiṃ rūpasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ rūpaṃ nābhinandati paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti . vedanā anattā . saññā anattā . Saṅkhārā anattā . viññāṇaṃ anattā atītānāgataṃ ko pana vādo paccuppannassa . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako atītasmiṃ viññāṇasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ viññāṇaṃ nābhinandati paccuppannassa viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotīti. Nakulapitavaggo paṭhamo. Tassuddānaṃ nakulapitā devadahā dvepi haliddikāni ca samādhi paṭisallānaṃ 1- upādānaparitassanā 2- duve atītānāgatapaccuppannā vaggo tena pavuccati. --------- @Footnote: 1 Ma. Yu. paṭisallānā . 2 Po. Ma. upādāparitassanā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page27.

Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake aniccavaggo dutiyo [39] Evamme sutaṃ sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ vedanā aniccā saññā aniccā saṅkhārā aniccā viññāṇaṃ aniccaṃ . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi nibbindati saññāyapi nibbindati saṅkhāresupi nibbindati viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati . vimuttasmiṃ vimuttamiti 1- ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [40] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave dukkhaṃ vedanā dukkhā saññā dukkhā saṅkhārā dukkhā viññāṇaṃ dukkhaṃ . Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [41] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave anattā vedanā anattā saññā anattā saṅkhārā anattā viññāṇaṃ anattā . Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi nibbindati saññāyapi nibbindati saṅkhāresupi nibbindati viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati . vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti . khīṇā @Footnote: 1 vimuttamhītītī vā pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page28.

Jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [42] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Vedanā aniccā yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . saññā aniccā .pe. saṅkhārā aniccā .pe. viññāṇaṃ aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [43] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . vedanā dukkhā . Saññā dukkhā . saṅkhārā dukkhā . viññāṇaṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [44] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave anattā taṃ netaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page29.

Mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ .pe. evaṃ passaṃ bhikkhave .pe. nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [45] Sāvatthiyaṃ . tatra kho. Rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yopi hetu yopi paccayo rūpassa uppādāya sopi anicco . aniccasambhūtaṃ bhikkhave rūpaṃ kuto niccaṃ bhavissati . vedanā aniccā yopi hetu yopi paccayo vedanāya uppādāya sopi anicco . aniccasambhūtā bhikkhave vedanā kuto niccā bhavissati . saññā aniccā . saṅkhārā aniccā yopi hetu yopi paccayo saṅkhārānaṃ uppādāya sopi anicco . aniccasambhūtā bhikkhave saṅkhārā kuto niccā bhavissanti . viññāṇaṃ aniccaṃ yopi hetu yopi paccayo viññāṇassa uppādāya sopi anicco . aniccasambhūtaṃ bhikkhave viññāṇaṃ kuto niccaṃ bhavissati . evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [46] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave dukkhaṃ yopi hetu yopi paccayo rūpassa uppādāya sopi dukkho . dukkhasambhūtaṃ bhikkhave rūpaṃ kuto sukhaṃ bhavissati . vedanā dukkhā . saññā dukkhā . saṅkhārā dukkhā . viññāṇaṃ dukkhaṃ yopi hetu yopi paccayo viññāṇassa uppādāya sopi dukkho . dukkhasambhūtaṃ bhikkhave viññāṇaṃ kuto sukhaṃ bhavissati . evaṃ passaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page30.

.pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [47] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave anattā yopi hetu yopi paccayo rūpassa uppādāya sopi anattā . anattasambhūtaṃ bhikkhave rūpaṃ kuto attā bhavissati . vedanā anattā . saññā anattā . saṅkhārā anattā . viññāṇaṃ anattā yopi hetu yopi paccayo viññāṇassa uppādāya sopi anattā anattasambhūtaṃ bhikkhave viññāṇaṃ kuto attā bhavissati . evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [48] Sāvatthiyaṃ . ārāme . atha kho āyasmā ānando yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā ānando bhagavantaṃ etadavoca nirodho nirodhoti bhante vuccati katamesānaṃ kho bhante dhammānaṃ nirodho 1- nirodhoti vuccatīti. Rūpaṃ kho ānanda aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammaṃ tassa nirodho nirodhoti vuccati . vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā tassā nirodho nirodhoti vuccati . saññā aniccā . saṅkhārā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā khayadhammā vayadhammā virāgadhammā nirodhadhammā tesaṃ nirodho nirodhoti vuccati . viññāṇaṃ aniccaṃ saṅkhataṃ paṭiccasamuppannaṃ khayadhammaṃ vayadhammaṃ virāgadhammaṃ nirodhadhammaṃ @Footnote: 1 Yu. sabbattha nirodhāti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page31.

Tassa nirodho nirodhoti vuccati . imesaṃ kho ānanda dhammānaṃ nirodho nirodhoti vuccatīti. Aniccavaggo dutiyo. Tassuddānaṃ aniccaṃ dukkhaṃ anattā yadaniccāpare tayo hetunāpi tayo vuttā ānandena ca te dasāti. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page32.

Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake bhāravaggo tatiyo [49] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . bhārañca vo bhikkhave desissāmi bhārahārañca [1]- bhāranikkhepanañca taṃ suṇātha .pe. Etadavoca katamo ca bhikkhave bhāro . pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ . bhārādānañca ayaṃ katame pañca . rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandho . Ayaṃ vuccati bhikkhave bhāro. [50] Katamo ca bhikkhave bhārahāro . puggalotissa vacanīyaṃ . Svāyaṃ āyasmā evaṃnāmo evaṃgotto . ayaṃ vuccati bhikkhave bhārahāro. [51] Katamañca bhikkhave bhārādānaṃ . yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī . seyyathīdaṃ . kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Idaṃ vuccati bhikkhave bhārādānaṃ. [52] Katamañca bhikkhave bhāranikkhepanaṃ . yo tassā yeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo . idaṃ vuccati bhikkhave bhāranikkhepananti . idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā [53] Bhārā have pañcakkhandhā bhārahāro ca puggalo bhārādānaṃ dukkhaṃ loke bhāranikkhepanaṃ sukhaṃ @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. etthantare bhārādānañcāti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page33.

Nikkhipitvā garuṃ bhāraṃ aññaṃ bhāraṃ anādiya samūlaṃ taṇhaṃ abbuyha nicchāto parinibbutoti. [54] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . pariññeyye ca bhikkhave dhamme desessāmi pariññañca taṃ suṇātha . katame ca bhikkhave pariññeyyā dhammā . rūpaṃ bhikkhave pariññeyyo 1- dhammo vedanā pariññeyyo dhammo saññā pariññeyyo dhammo saṅkhārā pariññeyyo dhammo viññāṇaṃ pariññeyyo dhammo . ime vuccanti bhikkhave pariññeyyā dhammā. [55] Katamā ca bhikkhave pariññā . yo bhikkhave rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo. Ayaṃ vuccati bhikkhave pariññāti. [56] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave anabhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo dukkhakkhayāya vedanaṃ anabhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo dukkhakkhayāya saññaṃ anabhijānaṃ .pe. saṅkhāre anabhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo dukkhakkhayāya viññāṇaṃ anabhijānaṃ aparijānaṃ avirājayaṃ appajahaṃ abhabbo dukkhakkhayāya. [57] Rūpañca kho bhikkhave abhijānaṃ parijānaṃ virājayaṃ pajahaṃ bhabbo dukkhakkhayāya vedanaṃ abhijānaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . Viññāṇaṃ abhijānaṃ parijānaṃ virājayaṃ pajahaṃ bhabbo dukkhakkhayāyāti. [58] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . yo bhikkhave rūpasmiṃ chandarāgo @Footnote: 1 Po. sabbattha pariññeyyā dhammāti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page34.

Taṃ pajahatha evaṃ taṃ rūpaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ . yo vedanāya chandarāgo taṃ pajahatha evaṃ sā vedanā pahīnā bhavissati ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā . yo saññāya chandarāgo taṃ pajahatha evaṃ sā saññā pahīnā bhavissati ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā . yo saṅkhāresu chandarāgo taṃ pajahatha evaṃ te saṅkhārā pahīnā bhavissanti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā . Yo viññāṇasmiṃ chandarāgo taṃ pajahatha evaṃ taṃ viññāṇaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammanti. [59] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . pubbeva me bhikkhave sambodhā anabhisambuddhassa bodhisattasseva sato etadahosi ko nu kho rūpassa assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇaṃ . ko vedanāya assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇaṃ . ko saññāya assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇaṃ . ko saṅkhārānaṃ assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇaṃ . Ko viññāṇassa assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇanti. {59.1} Tassa mayhaṃ bhikkhave etadahosi yaṃ kho rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ rūpassa assādo yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ ayaṃ rūpassa ādīnavo yo rūpasmiṃ chandarāgavinayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page35.

Chandarāgappahānaṃ idaṃ rūpassa nissaraṇaṃ . yaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ vedanāya assādo yā 1- vedanā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā ayaṃ vedanāya ādīnavo yo vedanāya chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ vedanāya nissaraṇaṃ . Yaṃ saññaṃ paṭicca uppajjati . yaṃ saṅkhāre paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saṅkhārānaṃ assādo ye saṅkhārā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā ayaṃ saṅkhārānaṃ ādīnavo yo saṅkhāresu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ saṅkhārānaṃ nissaraṇaṃ . yaṃ viññāṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ viññāṇassa assādo yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ ayaṃ viññāṇassa ādīnavo yo viññāṇasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ viññāṇassa nissaraṇaṃ. [60] Yāvakīvañcāhaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ evaṃ assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato yathābhūtaṃ na abbhaññāsiṃ neva tāvāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho 2- paccaññāsiṃ . Yato ca khohaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ evaṃ assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ athāhaṃ bhikkhave sadevake loke @Footnote: 1 po Ma. yaṃ . 2 Ma. Yu. abhisambuddhoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page36.

Samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho paccaññāsiṃ . ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi akuppā me vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti. [61] Sāvatthiyaṃ . tatra kho. Rūpassāhaṃ bhikkhave assādapariyesanaṃ acariṃ yo rūpassa assādo tadajjhagamaṃ yāvatā rūpassa assādo paññāya me so sudiṭṭho . rūpassāhaṃ bhikkhave ādīnavapariyesanaṃ acariṃ yo rūpassa ādīnavo tadajjhagamaṃ yāvatā rūpassa ādīnavo paññāya me so sudiṭṭho . rūpassāhaṃ bhikkhave nissaraṇapariyesanaṃ acariṃ yaṃ rūpassa nissaraṇaṃ tadajjhagamaṃ yāvatā rūpassa nissaraṇaṃ paññāya me taṃ sudiṭṭhaṃ . vedanāyāhaṃ bhikkhave . saññāyāhaṃ bhikkhave . saṅkhārānāhaṃ bhikkhave . viññāṇassāhaṃ bhikkhave assādapariyesanaṃ acariṃ yo viññāṇassa assādo tadajjhagamaṃ yāvatā viññāṇassa assādo paññāya me so sudiṭṭho . Viññāṇassāhaṃ bhikkhave ādīnavapariyesanaṃ acariṃ yo viññāṇassa ādīnavo tadajjhagamaṃ yāvatā viññāṇassa ādīnavo paññāya me so sudiṭṭho . viññāṇassāhaṃ bhikkhave nissaraṇapariyesanaṃ acariṃ yaṃ viññāṇassa nissaraṇaṃ tadajjhagamaṃ yāvatā viññāṇassa nissaraṇaṃ paññāya me taṃ sudiṭṭhaṃ. Yāvakīvañcāhaṃ bhikkhave imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page37.

Assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato yathābhūtaṃ na abbhaññāsiṃ .pe. paccaññāsiṃ 1- . Ñāṇañca pana me dassanaṃ udapādi akuppā me vimutti ayamantimā jāti natthidāni punabbhavoti. [62] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . no cedaṃ bhikkhave rūpassa assādo abhavissa na yidaṃ sattā rūpasmiṃ sārajjeyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi rūpassa assādo tasmā sattā rūpasmiṃ sārajjanti . no cedaṃ bhikkhave rūpassa ādīnavo abhavissa na yidaṃ sattā rūpasmiṃ nibbindeyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi rūpassa ādīnavo tasmā sattā rūpasmiṃ nibbindanti . no cedaṃ bhikkhave rūpassa nissaraṇaṃ abhavissa na yidaṃ sattā rūpasmā nissareyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi rūpassa nissaraṇaṃ tasmā sattā rūpasmā nissaranti . no cedaṃ bhikkhave vedanāya assādo abhavissa .pe. no cedaṃ bhikkhave saññāya . no cedaṃ bhikkhave saṅkhārānaṃ assādo abhavissa na yidaṃ sattā saṅkhāresu sārajjeyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi saṅkhārānaṃ assādo tasmā sattā saṅkhāresu sārajjanti . no cedaṃ bhikkhave saṅkhārānaṃ ādīnavo abhavissa na yidaṃ sattā saṅkhāresu nibbindeyyuṃ . Yasmā ca kho bhikkhave atthi saṅkhārānaṃ ādīnavo tasmā sattā saṅkhāresu nibbindanti . no cedaṃ bhikkhave saṅkhārānaṃ nissaraṇaṃ @Footnote: 1 Po. Yu. abbhaññāsiṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page38.

Abhavissa na yidaṃ sattā saṅkhārehi nissareyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi saṅkhārānaṃ nissaraṇaṃ tasmā sattā saṅkhārehi nissaranti . no cedaṃ bhikkhave viññāṇassa assādo abhavissa na yidaṃ sattā viññāṇasmiṃ sārajjeyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi viññāṇassa assādo tasmā sattā viññāṇasmiṃ sārajjanti . no cedaṃ bhikkhave viññāṇassa ādīnavo abhavissa na yidaṃ sattā viññāṇasmiṃ nibbindeyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi viññāṇassa ādīnavo tasmā sattā viññāṇasmiṃ nibbindanti . No cedaṃ bhikkhave viññāṇassa nissaraṇaṃ abhavissa na yidaṃ sattā viññāṇasmā nissareyyuṃ . yasmā ca kho bhikkhave atthi viññāṇassa nissaraṇaṃ tasmā sattā viññāṇasmā nissaranti. [63] Yāvakīvañca bhikkhave sattā imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato yathābhūtaṃ na abbhaññiṃsu 1- neva tāva bhikkhave sattā sadevake 2- loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya nissaṭā visaññuttā vippamuttā vimariyādikatena cetasā vihariṃsu 3- . yato ca kho bhikkhave sattā imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ assādañca assādato ādīnavañca ādīnavato nissaraṇañca nissaraṇato yathābhūtaṃ abbhaññiṃsu atha bhikkhave sattā sadevake 4- loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya @Footnote: 1 Ma. Yu. abbhaññaṃsu . 2-4 Ma. Yu. sadevakā lokā samārakā sabrahmakā .... @3 Po. vicariṃsu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page39.

Sadevamanussāya nissaṭā visaññuttā vippamuttā vimariyādikatena cetasā viharantīti. [64] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . yo bhikkhave rūpaṃ abhinandati dukkhaṃ so abhinandati yo dukkhaṃ abhinandati aparimutto so dukkhasmāti vadāmi . yo vedanaṃ abhinandati . yo saññaṃ abhinandati . yo saṅkhāre abhinandati . yo viññāṇaṃ abhinandati dukkhaṃ so abhinandati yo dukkhaṃ abhinandati aparimutto so dukkhasmāti vadāmi. [65] Yo ca kho bhikkhave rūpaṃ nābhinandati dukkhaṃ so nābhinandati yo dukkhaṃ nābhinandati parimutto so dukkhasmāti vadāmi . yo vedanaṃ nābhinandati . yo saññaṃ nābhinandati . yo saṅkhāre nābhinandati . yo viññāṇaṃ nābhinandati dukkhaṃ so nābhinandati yo dukkhaṃ nābhinandati parimutto so dukkhasmāti vadāmīti. [66] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . yo bhikkhave rūpassa uppādo ṭhiti abhinibbatti pātubhāvo dukkhasseso uppādo rogānaṃ ṭhiti jarāmaraṇassa pātubhāvo . yo vedanāya . yo saññāya . yo saṅkhārānaṃ . yo viññāṇassa uppādo ṭhiti abhinibbatti pātubhāvo dukkhasseso uppādo rogānaṃ ṭhiti jarāmaraṇassa pātubhāvo. [67] Yo ca bhikkhave rūpassa nirodho vūpasamo atthaṅgamo dukkhasseso nirodho rogānaṃ vūpasamo jarāmaraṇassa atthaṅgamo . yo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page40.

Vedanāya . yo saññāya . yo saṅkhārānaṃ . yo viññāṇassa nirodho vūpasamo atthaṅgamo dukkhasseso nirodho rogānaṃ vūpasamo jarāmaraṇassa atthaṅgamoti. [68] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . aghañca vo bhikkhave desessāmi aghamūlañca taṃ suṇātha . katamañca bhikkhave aghaṃ . rūpaṃ bhikkhave aghaṃ vedanā aghaṃ saññā aghaṃ saṅkhārā aghaṃ viññāṇaṃ aghaṃ . Idaṃ vuccati bhikkhave aghaṃ. [69] Katamañca bhikkhave aghamūlaṃ . yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī . seyyathīdaṃ . kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Idaṃ vuccati bhikkhave aghamūlanti. [70] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . pabhaṅguñca bhikkhave desissāmi appabhaṅguñca taṃ suṇātha . kiñca bhikkhave pabhaṅgu kiṃ 1- appabhaṅgu. Rūpaṃ bhikkhave pabhaṅgu yo tassa nirodho vūpasamo atthaṅgamo idaṃ appabhaṅgu . vedanā pabhaṅgu yo tassā nirodho vūpasamo atthaṅgamo idaṃ appabhaṅgu . saññā pabhaṅgu . saṅkhārā pabhaṅgu yo tesaṃ nirodho vūpasamo atthaṅgamo idaṃ appabhaṅgu . Viññāṇaṃ pabhaṅgu yo tassa nirodho vūpasamo atthaṅgamo idaṃ appabhaṅgūti. Bhāravaggo tatiyo. @Footnote: 1 Yu. kiñca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page41.

Tassuddānaṃ bhāraṃ pariññaṃ parijānaṃ chandarāgaṃ catutthakaṃ assādā ca tayo vuttā abhinandanamaṭṭhamaṃ uppādaṃ aghamūlaṃ ca ekādasamo pabhaṅgūti. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page42.

Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake natumhākavaggo catuttho [71] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . yaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati . kiñca bhikkhave na tumhākaṃ . rūpaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati . vedanā na tumhākaṃ taṃ pajahatha sā vo pahīnā hitāya sukhāya bhavissati . saññā na tumhākaṃ . Saṅkhārā na tumhākaṃ te pajahatha te vo pahīnā hitāya sukhāya bhavissanti . viññāṇaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati. [72] Seyyathāpi bhikkhave yaṃ imasmiṃ jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ taṃ jano hareyya vā ḍaheyya vā yathāpaccayaṃ vā kareyya api nu tumhākaṃ evamassa amhe jano harati vā ḍahati vā yathāpaccayaṃ vā karotīti . no hetaṃ bhante . taṃ kissa hetu. Na hi no etaṃ bhante attā vā attaniyaṃ vāti . evameva kho bhikkhave rūpaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati . vedanā na tumhākaṃ taṃ pajahatha sā vo pahīnā hitāya sukhāya bhavissati . Saññā na tumhākaṃ . saṅkhārā na tumhākaṃ . viññāṇaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page43.

[73] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . yaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati . kiñca bhikkhave na tumhākaṃ . rūpaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati . vedanā na tumhākaṃ . saññā na tumhākaṃ . saṅkhārā na tumhākaṃ . viññāṇaṃ na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissati . yaṃ bhikkhave na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti. [74] Sāvatthiyaṃ 1- . atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyyanti . Yaṃ kho bhikkhu 2- anuseti tena saṅkhaṃ gacchati yaṃ nānuseti na tena saṅkhaṃ gacchatīti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti. {74.1} Yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpañce bhante anuseti tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce anuseti . saññañce anuseti . Saṅkhāre ce anuseti . viññāṇañce anuseti tena saṅkhaṃ gacchati. Rūpañce bhante nānuseti na tena saṅkhaṃ gacchati. Vedanañce nānuseti na tena saṅkhaṃ gacchati . saññañce . saṅkhāre ce . Viññāṇañce @Footnote: 1 Po. sāvatthiyaṃ ārāme. Yu. sāvatthiārāme . 2 Po. bhikkhave.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page44.

Nānuseti na tena saṅkhaṃ gacchati . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. [75] Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpañce bhikkhu anuseti tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce . saññañce . saṅkhāre ce . Viññāṇañce anuseti tena saṅkhaṃ gacchati . rūpañce bhikkhu nānuseti na tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce . saññañce . Saṅkhāre ce . viññāṇañce nānuseti na tena saṅkhaṃ gacchati . Imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. [76] Atha kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā pakkāmi . Atha kho so bhikkhu eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva yassatthāya kulaputtā sammadeva agārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja vihāsi khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi . Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [77] Sāvatthiyaṃ . atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā .pe. Ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me

--------------------------------------------------------------------------------------------- page45.

Bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyyanti . Yaṃ kho bhikkhu anuseti taṃ anumiyyati 1- yaṃ anumiyyati tena saṅkhaṃ gacchati yaṃ nānuseti na taṃ anumiyyati yaṃ nānumiyyati na tena saṅkhaṃ gacchatīti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti. {77.1} Yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpañce bhante anuseti taṃ anumiyyati yaṃ anumiyyati tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce anuseti . saññañce anuseti . saṅkhāre ce anuseti . viññāṇañce anuseti taṃ anumiyyati yaṃ anumiyyati tena saṅkhaṃ gacchati . rūpañce bhante nānuseti na taṃ anumiyyati yaṃ nānumiyyati na tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce nānuseti . saññañce nānuseti . saṅkhāre ce nānuseti . Viññāṇañce nānuseti na taṃ anumiyyati yaṃ nānumiyyati na tena saṅkhaṃ gacchati . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. [78] Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpañce bhikkhu anuseti taṃ anumiyyati yaṃ anumiyyati tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce . Saññañce . saṅkhāre ce . viññāṇañce anuseti taṃ anumiyyati yaṃ anumiyyati tena saṅkhaṃ gacchati . rūpañce bhikkhu nānuseti na @Footnote: 1 Ma. Yu. anumīyati. sabbattha īdisameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page46.

Taṃ anumiyyati yaṃ nānumiyyati na tena saṅkhaṃ gacchati . vedanañce nānuseti . saññañce nānuseti . saṅkhāre ce nānuseti . Viññāṇañce nānuseti na taṃ anumiyyati yaṃ nānumiyyati na tena saṅkhaṃ gacchati . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [79] Sāvatthiyaṃ . atha kho āyasmā ānando sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca sace taṃ ānanda evaṃ puccheyyuṃ katamesaṃ āvuso ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti . evaṃ puṭṭho tvaṃ ānanda kinti byākareyyāsīti . sace maṃ bhante evaṃ puccheyyuṃ katamesaṃ āvuso ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti . evaṃ puṭṭho ahaṃ bhante evaṃ byākareyyaṃ rūpassa kho āvuso uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . Vedanāya . saññāya . saṅkhārānaṃ . viññāṇassa uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . Imesaṃ kho āvuso dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page47.

Ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti . evaṃ puṭṭho ahaṃ bhante evaṃ byākareyyanti. [80] Sādhu sādhu ānanda rūpassa kho ānanda uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . Vedanāya . saññāya . saṅkhārānaṃ . viññāṇassa uppādo imesaṃ kho ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti . evaṃ puṭṭho tvaṃ ānanda evaṃ byākareyyāsīti. [81] Sāvatthiyaṃ . ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ ānandaṃ bhagavā etadavoca sace taṃ ānanda evaṃ puccheyyuṃ katamesaṃ āvuso ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitānaṃ 1- aññathattaṃ paññāyittha . katamesaṃ dhammānaṃ uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyissati . Katamesaṃ dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti . evaṃ puṭṭho tvaṃ ānanda kinti byākareyyāsīti . sace maṃ bhante evaṃ paccheyyuṃ katamesaṃ āvuso ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyittha. {81.1} Katamesaṃ dhammānaṃ uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyissati . @Footnote: 1 Ma. ṭhitassa. sabbattha īdisameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page48.

Katamesaṃ dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti . evaṃ puṭṭho ahaṃ bhante evaṃ byākareyyaṃ yaṃ kho āvuso rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ tassa uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitassa aññathattaṃ paññāyittha . yā vedanā atītā niruddhā vipariṇatā tassā uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitāya aññathattaṃ paññāyittha . yā saññā . ye saṅkhārā atītā niruddhā vipariṇatā tesaṃ uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyittha . yaṃ viññāṇaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ tassa uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitassa aññathattaṃ paññāyittha . imesaṃ kho āvuso dhammānaṃ uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyittha. {81.2} Yaṃ kho āvuso rūpaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyissati . Yā vedanā ajātā apātubhūtā tassā uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitāya aññathattaṃ paññāyissati . yā saññā . Ye saṅkhārā ajātā apātubhūtā tesaṃ uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyissati . yaṃ viññāṇaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyissati . imesaṃ kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page49.

Āvuso dhammānaṃ uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyissati. {81.3} Yaṃ kho āvuso rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . yā vedanā jātā pātubhūtā .pe. yā saññā . ye saṅkhārā jātā pātubhūtā tesaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyati . Yaṃ viññāṇaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . imesaṃ kho āvuso dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ bhante evaṃ byākareyyanti. [82] Sādhu sādhu ānanda yaṃ kho ānanda rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ tassa uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitassa aññathattaṃ paññāyittha . yā vedanā . yā saññā . ye saṅkhārā . yaṃ viññāṇaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ tassa uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitassa aññathattaṃ paññāyittha imesaṃ kho ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyittha vayo paññāyittha ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyittha. {82.1} Yaṃ kho ānanda rūpaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyissati . yā vedanā . yā saññā . Ye saṅkhārā . yaṃ viññāṇaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ tassa uppādo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page50.

Paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyissati . imesaṃ kho ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyissati vayo paññāyissati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyissati. {82.2} Yaṃ kho ānanda rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . yā vedanā jātā pātubhūtā .pe. yā saññā . ye saṅkhārā . Yaṃ viññāṇaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitassa aññathattaṃ paññāyati . imesaṃ kho ānanda dhammānaṃ uppādo paññāyati vayo paññāyati ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyatīti. Evaṃ puṭṭho tvaṃ ānanda evaṃ byākareyyāsīti. [83] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhave bhikkhuno ayamanudhammo hoti yaṃ rūpe nibbidābahulo 1- vihareyya vedanāya nibbidābahulo vihareyya saññāya nibbidābahulo vihareyya saṅkhāresu nibbidābahulo vihareyya viññāṇe nibbidābahulo vihareyya . so rūpe nibbidābahulo viharanto . vedanāya . Saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe nibbidābahulo viharanto rūpaṃ parijānāti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ parijānāti. So rūpaṃ parijānaṃ . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ parijānaṃ parimuccati rūpamhā parimuccati vedanāya parimuccati saññāya parimuccati saṅkhārehi parimuccati viññāṇamhā @Footnote: 1 Yu. sabbattha nibbidābahulanti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page51.

Parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. [84] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhave bhikkhuno ayamanudhammo hoti yaṃ rūpe aniccānupassī vihareyya . Vedanāya . saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe aniccānupassī vihareyya . so rūpe aniccānupassī viharanto . vedanāya . Saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe aniccānupassī viharanto rūpaṃ parijānāti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ parijānāti . so rūpaṃ parijānaṃ . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre. Viññāṇaṃ parijānaṃ parimuccati rūpamhā parimuccati vedanāya parimuccati saññāya parimuccati saṅkhārehi parimuccati viññāṇamhā parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. [85] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhave bhikkhuno ayamanudhammo hoti yaṃ rūpe dukkhānupassī vihareyya . Vedanāya . saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe dukkhānupassī vihareyya . so rūpe dukkhānupassī viharanto . vedanāya . Saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe dukkhānupassī viharanto rūpaṃ parijānāti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ parijānāti . so rūpaṃ parijānaṃ . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page52.

Viññāṇaṃ parijānaṃ parimuccati rūpamhā parimuccati vedanāya parimuccati saññāya parimuccati saṅkhārehi parimuccati viññāṇamhā parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. [86] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . dhammānudhammapaṭipannassa bhikkhave bhikkhuno ayamanudhammo hoti yaṃ rūpe anattānupassī vihareyya . Vedanāya . saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe anattānupassī vihareyya . so 1- rūpe anattānupassī viharanto . vedanāya . Saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe anattānupassī viharanto rūpaṃ parijānāti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ parijānāti . so rūpaṃ parijānaṃ . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre. Viññāṇaṃ parijānaṃ parimuccati rūpamhā parimuccati vedanāya parimuccati saññāya parimuccati saṅkhārehi parimuccati viññāṇamhā parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. Natumhākavaggo catuttho. Tassuddānaṃ natumhākena dve vuttā bhikkhūhi apare duve ānandena ca dve vuttā anudhammehi dve dukāti. ------------ @Footnote: 1 Ma. yo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page53.

Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake attadīpavaggo pañcamo [87] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . attadīpā bhikkhave viharatha attasaraṇā anaññasaraṇā dhammadīpā dhammasaraṇā anaññasaraṇā . Attadīpānaṃ bhikkhave viharataṃ attasaraṇānaṃ anaññasaraṇānaṃ dhammadīpānaṃ dhammasaraṇānaṃ anaññasaraṇānaṃ yonisova 1- upaparikkhitabbo kiṃjātikā sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā kiṃpahotikāti. {87.1} Kiṃjātikā ca bhikkhave sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā kiṃpahotikā . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ rūpaṃ vipariṇamati aññathā hoti tassa rūpavipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā . vedanaṃ attato samanupassati vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani vā vedanaṃ vedanāya vā attānaṃ tassa sā vedanā vipariṇamati aññathā hoti tassa vedanāvipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsā . saññaṃ . saṅkhāre attato samanupassati .pe. Viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ viññāṇaṃ vipariṇamati aññathā @Footnote: 1 Yu. yoniyeva. Ma. yoni upaparikkhitabbā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page54.

Hoti tassa viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā. [88] Rūpassa tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ pubbe ceva rūpaṃ etarahi ca sabbaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammanti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato ye sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti tesaṃ pahānā na paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccati. Vedanāya tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ pubbe ceva vedanā etarahi ca sabbā vedanā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato ye sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti tesaṃ pahānā na paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccati . saññāya . saṅkhārānaṃ tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ pubbe ceva saṅkhārā etarahi ca sabbe saṅkhārā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato ye sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti tesaṃ pahānā na paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccati . viññāṇassa tveva bhikkhave aniccataṃ viditvā vipariṇāmaṃ virāgaṃ nirodhaṃ pubbe ceva viññāṇaṃ etarahi ca sabbaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammanti evametaṃ yathābhūtaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page55.

Sammappaññāya passato ye sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā te pahiyyanti tesaṃ pahānā na paritassati aparitassaṃ sukhaṃ viharati sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccatīti. [89] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . sakkāyasamudayagāminiñca vo bhikkhave paṭipadaṃ desessāmi sakkāyanirodhagāminiñca paṭipadaṃ taṃ suṇātha . katamā ca bhikkhave sakkāyasamudayagāminī paṭipadā . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ vedanaṃ attato .pe. saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . ayaṃ vuccati bhikkhave [1]- sakkāyasamudayagāminī paṭipadāti. Iti hidaṃ bhikkhave vuccati dukkhasamudayagāminī samanupassanāti ayamevettha attho. [90] Katamā ca bhikkhave sakkāyanirodhagāminī paṭipadā . idha bhikkhave sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ na @Footnote: 1 Ma. Yu. sakkāyasamudayagāminī paṭipadā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page56.

Vedanaṃ attato . na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodhagāminī paṭipadāti . iti hidaṃ bhikkhave vuccati dukkhanirodhagāminī samanupassanāti ayamevettha atthoti. [91] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi . vedanā aniccā . saññā . saṅkhārā . Viññāṇaṃ aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi. [92] Rūpadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno cittaṃ virattaṃ vimuttaṃ hoti anupādāya āsavehi . vedanādhātuyā ce . saññādhātuyā ce . saṅkhāradhātuyā ce . viññāṇadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno cittaṃ virattaṃ vimuttaṃ hoti anupādāya āsavehi . vimuttattā ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page57.

Kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [93] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Vedanā aniccā . saññā aniccā . saṅkhārā aniccā . Viññāṇaṃ aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. {93.1} Evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passato pubbantānudiṭṭhiyo na honti pubbantānudiṭṭhīnaṃ asati aparantānudiṭṭhiyo na honti aparantānudiṭṭhīnaṃ asati thāmasā parāmāso na hoti . thāmasā parāmāse asati rūpasmiṃ vedanāya saññāya saṅkhāresu viññāṇasmiṃ cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi . vimuttattā ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [94] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ attānaṃ samanupassamānā samanupassanti sabbe te pañcupādānakkhandhe samanupassanti etesaṃ vā aññataraṃ . Katame pañca . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī .pe. sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page58.

Rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ. Vedanaṃ. Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. {94.1} Iti ayañceva samanupassanā 1- asmīti cassa adhigataṃ hoti . asmīti kho pana bhikkhave adhigate atha pañcannaṃ indriyānaṃ avakkanti hoti cakkhundriyassa sotindriyassa ghānindriyassa jivhindriyassa kāyindriyassa . atthi bhikkhave mano atthi dhammā atthi avijjādhātu . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa asmītipissa hoti ayamahamasmītipissa hoti bhavissantipissa hoti na bhavissantipissa hoti rūpī bhavissantipissa hoti arūpī bhavissantipissa hoti saññī bhavissantipissa hoti asaññī bhavissantipissa hoti nevasaññināsaññī bhavissantipissa hoti. {94.2} Tiṭṭhanti kho pana bhikkhave tattheva pañcindriyāni athettha sutavato ariyasāvakassa avijjā pahīyati vijjā uppajjati tassa avijjāvirāgā vijjuppādā asmītipissa na hoti ayamahamasmītipissa na hoti bhavissantipissa na hoti na bhavissantipissa na hoti rūpī bhavissantipissa na hoti arūpī bhavissantipissa na hoti saññī bhavissantipissa na hoti asaññī bhavissantipissa na hoti nevasaññināsaññī bhavissantipissa na hotīti. [95] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . pañca ca bhikkhave khandhe @Footnote: 1 Po. samanupassanāti. Ma. samanupassati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page59.

Desessāmi pañcupādānakkhandhe ca taṃ suṇātha . katame ca bhikkhave pañcakkhandhā . yaṅkiñci bhikkhave rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā. Ayaṃ vuccati rūpakkhandho. Yā kāci vedanā. Yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā paccuppannā ajjhattā vā bahiddhā vā oḷārikā vā sukhumā vā hīnā vā paṇītā vā ye dūre santike vā. Ayaṃ vuccati saṅkhārakkhandho. Yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā. Ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave pañcakkhandhā. [96] Katame ca bhikkhave pañcupādānakkhandhā. Yaṅkiñci bhikkhave rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ. Ayaṃ vuccati rūpūpādānakkhandho . Yā kāci vedanā .pe. Yā dūre santike vā sāsavā upādāniyā . ayaṃ vuccati vedanūpādānakkhandho. Yā kāci saññā .pe. Yā dūre santike vā sāsavā upādāniyā. Ayaṃ vuccati saññūpādānak- khandho . ye keci saṅkhārā .pe. Sāsavā upādāniyā. Ayaṃ vuccati saṅkhārūpādānakkhandho . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page60.

.pe. Yaṃ dūre santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ . ayaṃ vuccati viññāṇūpādānakkhandho . ime vuccanti bhikkhave pañcupādānakkhandhāti. [97] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho soṇo gahapatiputto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā .pe. ekamantaṃ nisinnaṃ kho soṇaṃ gahapatiputtaṃ bhagavā etadavoca ye hi keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmīti vā samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti hīnohamasmīti vā samanupassanti kimaññatra 1- yathābhūtassa adassanā . Aniccāya vedanāya dukkhāya vipariṇāmadhammāya seyyohamasmīti vā samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti hīnohamasmīti vā samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā . aniccāya saññāya . aniccehi saṅkhārehi dukkhehi vipariṇāmadhammehi seyyohamasmīti vā samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti hīnohamasmīti vā samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā . Aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmīti vā samanupassanti sadisohamasmīti vā samanupassanti hīnohamasmīti vā samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā. [98] Ye ca kho keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā aniccena rūpena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmītipi na @Footnote: 1 Yu. kimaññattha. sabbattha idīsameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page61.

Samanupassanti sadisohamasmītipi na samanupassanti hīnohamasmītipi na samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa dassanā . aniccāya vedanāya . aniccāya saññāya . aniccehi saṅkhārehi . Aniccena viññāṇena dukkhena vipariṇāmadhammena seyyohamasmītipi na samanupassanti sadisohamasmītipi na samanupassanti hīnohamasmītipi na samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa dassanā. [99] Taṃ kiṃ maññasi soṇa rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ bhante . vedanā niccā vā aniccā vāti . aniccā bhante . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti. No hetaṃ bhante. [100] Tasmā tiha soṇa yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Yā kāci vedanā . yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā .

--------------------------------------------------------------------------------------------- page62.

Yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. Evaṃ passaṃ soṇa sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi nibbindati saññāyapi nibbindati saṅkhāresupi nibbindati viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [101] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandakanivāpe . atha kho soṇo gahapatiputto yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho soṇaṃ gahapatiputtaṃ bhagavā etadavoca ye hi keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā rūpaṃ nappajānanti rūpasamudayaṃ nappajānanti rūpanirodhaṃ nappajānanti rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . vedanaṃ nappajānanti vedanāsamudayaṃ nappajānanti vedanānirodhaṃ nappajānanti vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . Saññaṃ nappajānanti .pe. saṅkhāre nappajānanti saṅkhārasamudayaṃ nappajānanti saṅkhāranirodhaṃ nappajānanti saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . viññāṇaṃ nappajānanti viññāṇasamudayaṃ nappajānanti

--------------------------------------------------------------------------------------------- page63.

Viññāṇanirodhaṃ nappajānanti viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānanti . namete soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu vā samaṇasammatā brāhmaṇesu vā brāhmaṇasammatā na ca pana te āyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [102] Ye ca kho keci soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā rūpaṃ pajānanti rūpasamudayaṃ pajānanti rūpanirodhaṃ pajānanti rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti . vedanaṃ pajānanti .pe. saññaṃ pajānanti . saṅkhāre pajānanti . viññāṇaṃ pajānanti viññāṇasamudayaṃ pajānanti viññāṇanirodhaṃ pajānanti viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānanti . te khome soṇa samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthañca brāhmaññatthañca diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [103] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. etadavoca aniccaññeva bhikkhave bhikkhu rūpaṃ aniccanti passati sāssa hoti sammādiṭṭhi sammā passaṃ nibbindati . nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccati . Aniccaññeva bhikkhave bhikkhu vedanaṃ aniccāti passati sāssa hoti sammādiṭṭhi sammā passaṃ nibbindati . nandikkhayā rāgakkhayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page64.

Rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccati . aniccaññeva bhikkhave bhikkhu saññaṃ aniccāti passati .pe. anicce yeva bhikkhave bhikkhu saṅkhāre aniccāti passati sāssa hoti sammādiṭṭhi sammā passaṃ nibbindati . nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccati . aniccaññeva bhikkhave bhikkhu viññāṇaṃ aniccanti passati sāssa hoti sammādiṭṭhi sammā passaṃ nibbindati nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccatīti. [104] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. etadavoca rūpaṃ bhikkhave yoniso manasikarotha rūpāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassatha . rūpaṃ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto rūpāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassanto rūpasmiṃ nibbindati nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccati . Vedanaṃ bhikkhave yoniso manasikarotha vedanāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassatha . vedanaṃ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto vedanāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassanto vedanāya nibbindati nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccati . saññaṃ bhikkhave. Saṅkhāre bhikkhave yoniso manasikarotha saṅkhārāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassatha . saṅkhāre

--------------------------------------------------------------------------------------------- page65.

Bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto saṅkhārāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassanto saṅkhāresu nibbindati . nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccati . viññāṇaṃ bhikkhave yoniso manasikarotha viññāṇāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassatha . viññāṇaṃ bhikkhave bhikkhu yoniso manasikaronto viññāṇāniccatañca yathābhūtaṃ samanupassanto viññāṇasmiṃ nibbindati . nandikkhayā rāgakkhayo rāgakkhayā nandikkhayo nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccatīti. Attadīpavaggo pañcamo. Tassuddānaṃ attadīpā paṭipadā dve ca honti aniccatā samanupassanā khandhā dve soṇā dve nandikkhayena cāti. Mūlapaṇṇāsakaṃ samattaṃ. Tassa mūlapaṇṇāsakavaggassuddānaṃ nakulapitā anicco ca bhārena natumhākena ca attadīpena paṇṇāso paṭhamo tena vuccatīti. -------------

--------------------------------------------------------------------------------------------- page66.

Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake upāyavaggo paṭhamo [105] Sāvatthiyaṃ . tatra kho .pe. Etadavoca upāyo bhikkhave avimutto anupāyo vimutto . rūpūpāyaṃ vā bhikkhave viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya .pe. saṅkhārūpāyaṃ vā bhikkhave viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya. {105.1} Yo bhikkhave evaṃ vadeyya ahaṃ aññatra rūpā aññatra vedanāya aññatra saññāya aññatra saṅkhārehi viññāṇassa āgatiṃ vā gatiṃ vā cutiṃ vā upapattiṃ vā vuḍḍhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññapessāmīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati . rūpadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno . vedanādhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno . saññādhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno . saṅkhāradhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno . Viññāṇadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno rāgo pahīno hoti rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti tadappatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ anabhisaṅkhacca vimuttaṃ vimuttattā ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page67.

[106] Sāvatthiyaṃ . tatra kho . Pañcimāni bhikkhave bījajātāni. Katamāni pañca . mūlabījaṃ khandhabījaṃ phalabījaṃ aggabījaṃ bījabījaññeva pañcamaṃ . imāni cassu bhikkhave pañca bījajātāni akkhaṇḍāni apūtikāni avātātapappahatāni 1- sārādāni sukhasayitāni paṭhavī ca nāssa āpo ca nāssa . api numāni bhikkhave pañca bījajātāni vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyunti . no hetaṃ bhante . imāni cassu bhikkhave pañca bījajātāni akkhaṇḍāni 2- .pe. sukhasayitāni paṭhavī ca assa āpo ca assa . api numāni bhikkhave pañca bījajātāni vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyunti. Evaṃ bhante. [107] Seyyathāpi bhikkhave paṭhavīdhātu evaṃ catasso viññāṇaṭṭhitiyo daṭṭhabbā . seyyathāpi bhikkhave āpodhātu evaṃ nandirāgo daṭṭhabbo . seyyathāpi bhikkhave pañca bījajātāni evaṃ viññāṇaṃ sāhāraṃ daṭṭhabbaṃ . rūpūpāyaṃ 3-4- bhikkhave viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya . vedanūpāyaṃ vā bhikkhave viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya .pe. nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya . saññūpāyaṃ vā .pe. saṅkhārūpāyaṃ vā bhikkhave viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya . yo bhikkhave evaṃ vadeyya ahaṃ aññatra rūpā aññatra vedanāya aññatra @Footnote: 1 Yu. avātātapahatāni . 2 Yu. khaṇḍāni . 3 Ma. rupupayaṃ . 4 Ma. vāsaddo @natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page68.

Saññāya aññatra saṅkhārehi viññāṇassa āgatiṃ vā gatiṃ vā cutiṃ vā upapattiṃ vā vuḍḍhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññapessāmīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. {107.1} Rūpadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno rāgo pahīno hoti rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti . Vedanādhātuyā ce . saññādhātuyā ce . saṅkhāradhātuyā ce . Viññāṇadhātuyā ce bhikkhave bhikkhuno rāgo pahīno hoti rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti . Tadappatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ anabhisaṅkhacca 1- vimuttaṃ vimuttattā ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [108] Sāvatthī . tatra kho . bhagavā udānaṃ udānesi no cassaṃ 2- no ca me siyā na bhavissati 3- na me bhavissatīti evaṃ vimuccamāno 4- bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saññojanānīti. [109] Evaṃ vutte aññataro bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca yathākathaṃ pana bhante no cassaṃ no ca me siyā na bhavissati na me bhavissatīti evaṃ vimuccamāno 5- bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saññojanānīti . idha bhikkhu assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī .pe. sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ @Footnote: 1 Yu. anabhisaṅkhārañca . 2 Yu. cassa . 3 Ma. nābhavissa . 4 Ma. adhimuccamāno. @5 Yu. adhimuccamāno.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page69.

Vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ . vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. {109.1} So aniccaṃ rūpaṃ aniccaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti aniccaṃ vedanaṃ aniccā vedanāti yathābhūtaṃ nappajānāti aniccaṃ saññaṃ aniccā saññāti yathābhūtaṃ nappajānāti anicce saṅkhāre aniccā saṅkhārāti yathābhūtaṃ nappajānāti aniccaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti. {109.2} Dukkhaṃ rūpaṃ dukkhaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti dukkhaṃ vedanaṃ . dukkhaṃ saññaṃ . dukkhe saṅkhāre . dukkhaṃ viññāṇaṃ dukkhaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti. {109.3} Anattaṃ rūpaṃ anattaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti anattaṃ vedanaṃ . anattaṃ saññaṃ . anatte saṅkhāre . anattaṃ viññāṇaṃ anattaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti. {109.4} Saṅkhataṃ rūpaṃ saṅkhataṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti saṅkhataṃ vedanaṃ . saṅkhataṃ saññaṃ . saṅkhate saṅkhāre . Saṅkhataṃ viññāṇaṃ saṅkhataṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti . rūpaṃpi 1- bhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti vedanāpi bhavissati . saññāpi bhavissati . saṅkhārāpi bhavissanti. Viññāṇampi bhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti. [110] Sutavā ca kho bhikkhu 2- ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī @Footnote: 1 Ma. Yu. rūpaṃ vibhavissatīti . 2 Yu. bhikkhave.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page70.

Sappurisadhammassa kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati .pe. na vedanaṃ . na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati . so aniccaṃ rūpaṃ aniccaṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānāti aniccaṃ vedanaṃ . aniccaṃ saññaṃ . Anicce saṅkhāre . aniccaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti . dukkhaṃ rūpaṃ .pe. dukkhaṃ viññāṇaṃ . anattaṃ rūpaṃ .pe. anattaṃ viññāṇaṃ . saṅkhataṃ rūpaṃ .pe. saṅkhataṃ viññāṇaṃ saṅkhataṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti . rūpaṃpi bhavissatīti yathābhūtaṃ pajānāti vedanā . saññā . saṅkhārā . Viññāṇampi bhavissatīti yathābhūtaṃ pajānāti . so rūpassa vibhavā vedanāya vibhavā saññāya vibhavā saṅkhārānaṃ vibhavā viññāṇassa vibhavā . evaṃ kho bhikkhu no cassaṃ no ca me siyā na bhavissati na me bhavissatīti evaṃ vimuccamāno bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saññojanānīti. [111] Evaṃ vimuccamāno bhante bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saññojanāni . kathaṃ pana bhante jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti . idha bhikkhu assutavā puthujjano .pe. 1- atasitāye ṭhāne tāsaṃ āpajjati . tāso heso bhikkhu assutavato puthujjanassa no cassaṃ no ca me siyā na bhavissati na me bhavissatīti . sutavā ca kho bhikkhu ariyasāvako .pe. atasitāye @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. peyyālo natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page71.

Ṭhāne na tāsaṃ āpajjati . Na heso bhikkhu tāso sutavato ariyasāvakassa no cassaṃ no ca me siyā na bhavissati na me bhavissatīti. Rūpūpāyaṃ vā bhikkhu viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya rūpārammaṇaṃ rūpappatiṭṭhaṃ nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya . vedanūpāyaṃ vā bhikkhu . saññūpāyaṃ vā bhikkhu . saṅkhārūpāyaṃ vā bhikkhu viññāṇaṃ tiṭṭhamānaṃ tiṭṭheyya saṅkhārārammaṇaṃ saṅkhārappatiṭṭhaṃ nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya . so 1- bhikkhu evaṃ vadeyya ahamaññatra rūpā aññatra vedanāya aññatra saññāya aññatra saṅkhārehi viññāṇassa āgatiṃ vā gatiṃ vā cutiṃ vā upapattiṃ vā vuḍḍhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññapessāmīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati. {111.1} Rūpadhātuyā ce bhikkhu bhikkhuno rāgo pahīno hoti rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti . Vedanādhātuyā ce bhikkhu bhikkhuno . saññādhātuyā ce bhikkhu bhikkhuno. Saṅkhāradhātuyā ce bhikkhu bhikkhuno . viññāṇadhātuyā ce bhikkhu bhikkhuno rāgo pahīno hoti rāgassa pahānā vocchijjatārammaṇaṃ patiṭṭhā viññāṇassa na hoti . tadappatiṭṭhitaṃ viññāṇaṃ avirūḷhaṃ anabhisaṅkhacca vimuttaṃ vimuttattā ṭhitaṃ ṭhitattā santusitaṃ santusitattā na paritassati aparitassaṃ paccattaññeva parinibbāyati . khīṇā jāti .pe. nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . evaṃ kho bhikkhu jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti. @Footnote: 1 Po. Ma. yo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page72.

[112] Sāvatthī . tatra kho. Pañcime bhikkhave upādānakkhandhā. Katame pañca . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandho . Yāvakīvañcāhaṃ bhikkhave ime pañcupādānakkhandhe catuparivaṭṭaṃ yathābhūtaṃ na abbhaññāsiṃ neva tāvāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake sassamaṇabrāhmaṇiyā pajāya sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho 1- paccaññāsiṃ . yato ca khvāhaṃ bhikkhave ime pañcupādānakkhandhe catuparivaṭṭaṃ yathābhūtaṃ abbhaññāsiṃ athāhaṃ bhikkhave sadevake .pe. sadevamanussāya anuttaraṃ sammāsambodhiṃ abhisambuddho paccaññāsiṃ. {112.1} Kathaṃ 2- catuparivaṭṭaṃ . rūpaṃ abbhaññāsiṃ rūpasamudayaṃ abbhaññāsiṃ rūpanirodhaṃ abbhaññāsiṃ rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ abbhaññāsiṃ vedanaṃ abbhaññāsiṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ abbhaññāsiṃ viññāṇasamudayaṃ abbhaññāsiṃ viññāṇanirodhaṃ abbhaññāsiṃ viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ abbhaññāsiṃ. [113] Katamañca bhikkhave rūpaṃ . cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave rūpaṃ . Āhārasamudayā rūpasamudayo āhāranirodhā rūpanirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo rūpanirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi .pe. sammāsamādhi . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā @Footnote: 1 Ma. Yu. abhisambuddhoti . 2 Ma. kathañca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page73.

Brāhmaṇā vā evaṃ rūpaṃ abhiññāya evaṃ rūpasamudayaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti . ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ rūpaṃ abhiññāya evaṃ rūpasamudayaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimuttā te suvimuttā ye suvimuttā te kebalino 1- ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [114] Katamā ca bhikkhave vedanā. Cha yime bhikkhave vedanākāyā cakkhusamphassajā vedanā sotasamphassajā vedanā ghānasamphassajā vedanā jivhāsamphassajā vedanā kāyasamphassajā vedanā manosamphassajā vedanā . ayaṃ vuccati bhikkhave vedanā. Phassasamudayā vedanāsamudayo phassanirodhā vedanānirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ vedanaṃ abhiññāya evaṃ vedanāsamudayaṃ abhiññāya evaṃ vedanānirodhaṃ abhiññāya evaṃ vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya vedanāya nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti . ye ca kho @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. kevalino.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page74.

Keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ vedanaṃ abhiññāya evaṃ vedanāsamudayaṃ abhiññāya evaṃ vedanānirodhaṃ abhiññāya evaṃ vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya .pe. vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [115] Katamā ca bhikkhave saññā . Cha yime bhikkhave saññākāyā rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññā dhammasaññā . ayaṃ vuccati bhikkhave saññā . phassasamudayā saññāsamudayo phassanirodhā saññānirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saññānirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi .pe. sammāsamādhi . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ saññaṃ abhiññāya .pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [116] Katame ca bhikkhave saṅkhārā. Cha yime bhikkhave cetanākāyā rūpasañcetanā saddasañcetanā gandhasañcetanā rasasañcetanā phoṭṭhabbasañcetanā dhammasañcetanā . ime vuccanti bhikkhave saṅkhārā . phassasamudayā saṅkhārasamudayo phassanirodhā saṅkhāranirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadā . Seyyathīdaṃ. Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi. {116.1} Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ saṅkhāre abhiññāya evaṃ saṅkhārasamudayaṃ abhiññāya evaṃ saṅkhāranirodhaṃ abhiññāya evaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page75.

Saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya saṅkhārānaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti. {116.2} Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ saṅkhāre abhiññāya evaṃ saṅkhārasamudayaṃ abhiññāya evaṃ saṅkhāranirodhaṃ abhiññāya evaṃ saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya saṅkhārānaṃ nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimuttā te suvimuttā ye suvimuttā te kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [117] Katamañca bhikkhave viññāṇaṃ . Cha yime bhikkhave viññāṇakāyā cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave viññāṇaṃ . Nāmarūpasamudayā viññāṇasamudayo nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo viññāṇanirodhagāminīpaṭipadā . Seyyathīdaṃ. Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi. {117.1} Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ viññāṇaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇasamudayaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti. {117.2} Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ viññāṇaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇasamudayaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page76.

Abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇa- nirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimuttā te suvimuttā ye suvimuttā te kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāyāti. [118] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassa ārāme . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi bhikkhavoti . bhadanteti te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . Bhagavā etadavoca sattaṭṭhānakusalo bhikkhave bhikkhu tividhūpaparikkhī imasmiṃ dhammavinaye kebalī vusitavā uttamapurisoti vuccati . kathañca bhikkhave bhikkhu sattaṭṭhānakusalo hoti . idha bhikkhave bhikkhu rūpaṃ pajānāti rūpasamudayaṃ pajānāti rūpanirodhaṃ pajānāti rūpanirodha- gāminīpaṭipadaṃ pajānāti . rūpassa assādaṃ pajānāti rūpassa ādīnavaṃ pajānāti rūpassa nissaraṇaṃ pajānāti . vedanaṃ pajānāti . saññaṃ . Saṅkhāre . viññāṇaṃ pajānāti viññāṇasamudayaṃ pajānāti viññāṇanirodhaṃ pajānāti viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ pajānāti . Viññāṇassa assādaṃ pajānāti viññāṇassa ādīnavaṃ pajānāti viññāṇassa nissaraṇaṃ pajānāti. [119] Katamañca bhikkhave rūpaṃ . cattāro ca mahābhūtā catunnañca mahābhūtānaṃ upādāyarūpaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave rūpaṃ . Āhārasamudayā rūpasamudayo āhāranirodhā rūpanirodho ayameva

--------------------------------------------------------------------------------------------- page77.

Ariyo aṭṭhaṅgiko maggo rūpanirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi. {119.1} Yaṃ rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ rūpassa assādo yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ ayaṃ rūpassa ādīnavo yo rūpasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ rūpassa nissaraṇaṃ . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ rūpaṃ abhiññāya evaṃ rūpasamudayaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya evaṃ rūpassa assādaṃ abhiññāya evaṃ rūpassa ādīnavaṃ abhiññāya evaṃ rūpassa nissaraṇaṃ abhiññāya rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti. {119.2} Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ rūpaṃ abhiññāya evaṃ rūpasamudayaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhaṃ abhiññāya evaṃ rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya evaṃ rūpassa assādaṃ abhiññāya evaṃ rūpassa ādīnavaṃ abhiññāya evaṃ rūpassa nissaraṇaṃ abhiññāya rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimuttā te suvimuttā ye suvimuttā te kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [120] Katamā ca bhikkhave vedanā. Cha yime bhikkhave vedanākāyā cakkhusamphassajā vedanā .pe. manosamphassajā vedanā . Ayaṃ vuccati bhikkhave vedanā . phassasamudayā vedanāsamudayo

--------------------------------------------------------------------------------------------- page78.

Phassanirodhā vedanānirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo vedanānirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi .p. Sammāsamādhi . yaṃ vedanaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ vedanāya assādo yā 1- vedanā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā ayaṃ vedanāya ādīnavo yo vedanāya chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ vedanāya nissaraṇaṃ. {120.1} Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ vedanaṃ abhiññāya evaṃ vedanāsamudayaṃ abhiññāya evaṃ vedanānirodhaṃ abhiññāya evaṃ vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya evaṃ vedanāya assādaṃ abhiññāya evaṃ vedanāya ādīnavaṃ abhiññāya evaṃ vedanāya nissaraṇaṃ abhiññāya vedanāya nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti. Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ vedanaṃ abhiññāya .pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [121] Katamā ca bhikkhave saññā . Cha yime bhikkhave saññākāyā rūpasaññā saddasaññā gandhasaññā rasasaññā phoṭṭhabbasaññā dhammasaññā . ayaṃ vuccati bhikkhave saññā . phassasamudayā saññāsamudayo phassanirodhā saññānirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saññānirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi .pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. @Footnote: 1 Yu. yaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page79.

[122] Katame ca bhikkhave saṅkhārā. Cha yime bhikkhave cetanākāyā rūpasañcetanā .pe. dhammasañcetanā . Ime vuccanti bhikkhave saṅkhārā. Phassasamudayā saṅkhārasamudayo phassanirodhā saṅkhāranirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadā . seyyathīdaṃ . Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi. {122.1} Yaṃ saṅkhāre paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saṅkhārānaṃ assādo ye saṅkhārā aniccā dukkhā vipariṇāmadhammā ayaṃ saṅkhārānaṃ ādīnavo yo saṅkhāresu chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ saṅkhārānaṃ nissaraṇaṃ . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ saṅkhāre abhiññāya evaṃ saṅkhārasamudayaṃ abhiññāya evaṃ saṅkhāranirodhaṃ abhiññāya evaṃ saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya .pe. saṅkhārānaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti .pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. [123] Katamañca bhikkhave viññāṇaṃ . Cha yime bhikkhave viññāṇakāyā cakkhuviññāṇaṃ sotaviññāṇaṃ ghānaviññāṇaṃ jivhāviññāṇaṃ kāyaviññāṇaṃ manoviññāṇaṃ . idaṃ vuccati bhikkhave viññāṇaṃ . Nāmarūpasamudayā viññāṇasamudayo nāmarūpanirodhā viññāṇanirodho ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo viññāṇanirodhagāminīpaṭipadā . Seyyathīdaṃ. Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page80.

{123.1} Yaṃ viññāṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ viññāṇassa assādo yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ ayaṃ viññāṇassa ādīnavo yo viññāṇasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ viññāṇassa nissaraṇaṃ . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ viññāṇaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇasamudayaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇassa assādaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇassa ādīnavaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇassa nissaraṇaṃ abhiññāya viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipannā te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti. {123.2} Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ viññāṇaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇasamudayaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇassa assādaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇassa ādīnavaṃ abhiññāya evaṃ viññāṇassa nissaraṇaṃ abhiññāya viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimuttā te suvimuttā ye suvimuttā te kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya. Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu sattaṭṭhānakusalo hoti. [124] Kathañca bhikkhave bhikkhu tividhūpaparikkhī hoti . idha bhikkhave bhikkhu dhātuso upaparikkhati āyatanaso upaparikkhati paṭiccasamuppādaso

--------------------------------------------------------------------------------------------- page81.

Upaparikkhati . evaṃ kho bhikkhave bhikkhu tividhūpaparikkhī hoti . Sattaṭṭhānakusalo bhikkhave bhikkhu tividhūpaparikkhī imasmiṃ dhammavinaye kebalī vusitavā uttamapurisoti vuccatīti. [125] Sāvatthī . tatra kho . tathāgato bhikkhave arahaṃ sammāsambuddho rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati . bhikkhupi bhikkhave paññāvimutto rūpassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati . Tathāgato bhikkhave arahaṃ sammāsambuddho vedanāya nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati . bhikkhupi bhikkhave paññāvimutto vedanāya nibbidā .pe. paññāvimuttoti vuccati . tathāgato bhikkhave arahaṃ sammāsambuddho saññāya . Saṅkhārānaṃ . viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto sammāsambuddhoti vuccati . bhikkhupi bhikkhave paññāvimutto viññāṇassa nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati. [126] Tatra [1]- bhikkhave ko viseso ko adhippāyaso kiṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunāti . bhagavaṃmūlakā no bhante dhammā bhagavaṃnettikā bhagavaṃpaṭisaraṇā sādhu vata bhante bhagavantaññeva paṭibhātu etassa bhāsitassa attho bhagavato sutvā bhikkhū dhāressantīti . tenahi @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. etthantare khosaddo dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page82.

Bhikkhave suṇātha sādhukaṃ manasikarotha bhāsissāmīti . evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ . bhagavā etadavoca tathāgato bhikkhave arahaṃ sammāsambuddho anuppannassa maggassa uppādetā asañjātassa maggassa sañjānetā anakkhātassa maggassa akkhātā maggaññū maggavidū maggakovido 1- . maggānugā ca bhikkhave etarahi sāvakā viharanti pacchā samannāgatā . ayaṃ kho bhikkhave viseso ayaṃ adhippāyaso idaṃ nānākaraṇaṃ tathāgatassa arahato sammāsambuddhassa paññāvimuttena bhikkhunāti. [127] Ekaṃ samayaṃ bhagavā bārāṇasiyaṃ viharati isipatane migadāye . tatra kho bhagavā pañcavaggiye bhikkhū āmantesi .pe. Etadavoca rūpaṃ bhikkhave anattā . rūpañca hidaṃ bhikkhave attā abhavissa na yidaṃ rūpaṃ ābādhāya saṃvatteyya labbhetha ca rūpe evaṃ me rūpaṃ hotu evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti. Yasmā ca kho bhikkhave rūpaṃ anattā tasmā rūpaṃ ābādhāya saṃvattati na ca labbhati rūpe evaṃ me rūpaṃ hotu evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti. Vedanā bhikkhave 2- anattā. {127.1} Vedanā ca hidaṃ bhikkhave attā abhavissa na yidaṃ vedanā ābādhāya saṃvatteyya labbhetha ca vedanāya evaṃ me vedanā hotu evaṃ me vedanā mā ahosīti . Yasmā ca kho bhikkhave vedanā anattā tasmā vedanā ābādhāya @Footnote: 1 Po. maggāmaggakovido . 2 Sī. Ma. bhikkhaveti pāṭho na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page83.

Saṃvattati na ca labbhati vedanāya evaṃ me vedanā hotu evaṃ me vedanā mā ahosīti. Saññā bhikkhave anattā. {127.2} Saṅkhārā bhikkhave anattā . Saṅkhārā ca hidaṃ bhikkhave attā abhavissaṃsu na yidaṃ saṅkhārā ābādhāya saṃvatteyyuṃ labbhetha ca saṅkhāresu evaṃ me saṅkhārā hontu evaṃ me saṅkhārā mā ahesunti. Yasmā ca kho bhikkhave saṅkhārā anattā tasmā saṅkhārā ābādhāya saṃvattanti na ca labbhati saṅkhāresu evaṃ me saṅkhārā hontu evaṃ me saṅkhārā mā ahesunti. {127.3} Viññāṇaṃ bhikkhave anattā . viññāṇañca hidaṃ bhikkhave attā abhavissa na yidaṃ viññāṇaṃ ābādhāya saṃvatteyya labbhetha ca viññāṇe evaṃ me viññāṇaṃ hotu evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosīti . yasmā ca kho bhikkhave viññāṇaṃ anattā tasmā viññāṇaṃ ābādhāya saṃvattati na ca labbhati viññāṇe evaṃ me viññāṇaṃ hotu evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosīti. [128] Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . Dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ bhante . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page84.

Taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti. No hetaṃ bhante. [129] Tasmā tiha bhikkhave yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannā .pe. yā dūre santike vā sabbā vedanā netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā .pe. ye dūre santike vā sabbe saṅkhārā netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ. [130] Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi nibbindati saññāyapi nibbindati saṅkhāresupi nibbindati viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati

--------------------------------------------------------------------------------------------- page85.

Virāgā vimuccati . vimuttasmiṃ vimuttamiti 1- ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. Idamavoca bhagavā . attamanā pañcavaggiyā bhikkhū bhagavato bhāsitaṃ abhinanduṃ 2- . imasmiñca pana veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti. [131] Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ. Atha kho mahali 3- licchavī yena bhagavā tenupasaṅkami .pe. Ekamantaṃ nisinno kho mahali licchavī bhagavantaṃ etadavoca pūraṇo bhante kassapo evamāha natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ saṅkilesāya ahetū appaccayā sattā saṅkilissanti natthi hetu natthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā ahetū appaccayā sattā visujjhantīti . idha bhagavā kimāhāti . atthi mahali hetu atthi paccayo sattānaṃ saṅkilesāya sahetū sappaccayā sattā saṅkilissanti atthi mahali hetu atthi paccayo sattānaṃ visuddhiyā sahetū sappaccayā sattā visujjhantīti. {131.1} Katamo pana bhante hetu katamo paccayo sattānaṃ saṅkilesāya kathaṃ sahetū sappaccayā sattā saṅkilissantīti. {131.2} Rūpañca hidaṃ mahali ekantadukkhaṃ abhavissa dukkhānupatitaṃ dukkhāvakkantaṃ anavakkantaṃ sukhena na yidaṃ sattā @Footnote: 1 vimuttamhītīti vā pāṭho . 2 Po. abhinandunti . 3 Po. Ma. Yu. mahāli.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page86.

Rūpasmiṃ sārajjeyyuṃ . yasmā ca kho mahali rūpaṃ sukhaṃ sukhānupatitaṃ sukhāvakkantaṃ anavakkantaṃ 1- dukkhena tasmā sattā rūpasmiṃ sārajjanti sārāgā saññujjanti saññogā saṅkilissanti . ayaṃpi 2- kho mahali hetu ayaṃ paccayo sattānaṃ saṅkilesāya . Evaṃpi 3- sahetū sappaccayā sattā saṅkilissanti. {131.3} Vedanā ca hidaṃ mahali ekantadukkhā abhavissa dukkhānupatitā dukkhāvakkantā anavakkantā sukhena na yidaṃ sattā vedanāya sārajjeyyuṃ . yasmā ca kho mahali vedanā sukhā sukhānupatitā sukhāvakkantā anavakkantā dukkhena tasmā sattā vedanāya sārajjanti sārāgā saññujjanti saññogā saṅkilissanti . ayaṃpi kho mahali hetu ayaṃ paccayo sattānaṃ saṅkilesāya. Evaṃpi sahetū sappaccayā sattā saṅkilissanti. {131.4} Saññā ca hidaṃ mahali. Saṅkhārā ca hidaṃ mahali ekantadukkhā abhavissaṃsu dukkhānupatitā dukkhāvakkantā anavakkantā sukhena na yidaṃ sattā saṅkhāresu sārajjeyyuṃ . yasmā ca kho mahali saṅkhārā sukhā sukhānupatitā sukhāvakkantā anavakkantā dukkhena tasmā sattā saṅkhāresu sārajjanti sārāgā saññujjanti saññogā saṅkilissanti . Ayaṃpi kho mahali hetu ayaṃ paccayo sattānaṃ saṅkilesāya. Evaṃpi sahetū sappaccayā sattā saṅkilissanti. {131.5} Viññāṇañca hidaṃ mahali ekantadukkhaṃ abhavissa dukkhānupatitaṃ dukkhāvakkantaṃ anavakkantaṃ sukhena na yidaṃ sattā viññāṇasmiṃ sārajjeyyuṃ . yasmā ca @Footnote: 1 Po. avakkantaṃ dukkhena . 2 Ma. ayaṃ . 3 Ma. evaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page87.

Kho mahali viññāṇaṃ sukhaṃ sukhānupatitaṃ sukhāvakkantaṃ anavakkantaṃ dukkhena tasmā sattā viññāṇasmiṃ sārajjanti sārāgā saññujjanti saññogā saṅkilissanti . ayaṃpi kho mahali hetu ayaṃ paccayo sattānaṃ saṅkilesāya . evaṃpi sahetū sappaccayā sattā saṅkilissantīti. [132] Katamo pana bhante hetu katamo paccayo sattānaṃ visuddhiyā kathaṃ sahetū sappaccayā sattā visujjhantīti . rūpañca hidaṃ mahali ekantasukhaṃ abhavissa sukhānupatitaṃ sukhāvakkantaṃ anavakkantaṃ dukkhena na yidaṃ sattā rūpasmiṃ nibbindeyyuṃ . yasmā ca kho mahali rūpaṃ dukkhaṃ dukkhānupatitaṃ dukkhāvakkantaṃ anavakkantaṃ 1- sukhena tasmā sattā rūpasmiṃ nibbindanti nibbindaṃ virajjanti virāgā visujjhanti . ayaṃpi kho mahali hetu ayaṃ paccayo sattānaṃ visuddhiyā. Evaṃpi sahetū sappaccayā sattā visujjhanti . vedanā ca hidaṃ mahali ekantasukhā abhavissa .pe. saññā ca hidaṃ mahali . Saṅkhārā ca hidaṃ mahali ekantasukhā abhavissaṃsu . viññāṇañca hidaṃ mahali ekantasukhaṃ abhavissa sukhānupatitaṃ sukhāvakkantaṃ anavakkantaṃ dukkhena na yidaṃ sattā viññāṇasmiṃ nibbindeyyuṃ . yasmā ca kho mahali viññāṇaṃ dukkhaṃ dukkhānupatitaṃ dukkhāvakkantaṃ anavakkantaṃ 2- sukhena tasmā sattā viññāṇasmiṃ nibbindanti nibbindaṃ virajjanti virāgā visujjhanti . ayaṃpi kho mahali hetu ayaṃ paccayo sattānaṃ @Footnote: 1-2 Po. avakkantaṃ dukkhena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page88.

Visuddhiyā. Evaṃpi sahetū sappaccayā sattā visujjhantīti. [133] Sāvatthī . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave ādittaṃ vedanā ādittā saññā ādittā saṅkhārā ādittā viññāṇaṃ ādittaṃ . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi . saññāyapi . saṅkhāresupi . viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [134] Sāvatthī . tatra kho . tayome bhikkhave niruttipathā adhivacanapathā paññattipathā asaṅkiṇṇā asaṅkiṇṇapubbā na saṅkiyanti na saṅkiyissanti appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi . katame tayo . yaṃ [1]- bhikkhave rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ ahosīti tassa saṅkhā ahosīti tassa samaññā ahosīti tassa paññatti na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā bhavissatīti. {134.1} Yā vedanā atītā niruddhā vipariṇatā ahosīti tassā saṅkhā ahosīti tassā samaññā ahosīti tassā paññatti na tassā saṅkhā atthīti na tassā saṅkhā bhavissatīti . yā saññā .pe. ye saṅkhārā atītā niruddhā vipariṇatā ahesunti tesaṃ saṅkhā ahesunti tesaṃ samaññā ahesunti tesaṃ paññatti na tesaṃ saṅkhā atthīti na tesaṃ saṅkhā bhavissantīti . yaṃ viññāṇaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ ahosīti tassa saṅkhā ahosīti tassa samaññā ahosīti tassa paññatti na tassa saṅkhā atthīti @Footnote: 1 Yu. etthantare hisaddo dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page89.

Na tassa saṅkhā bhavissatīti. [135] Yaṃ bhikkhave rūpaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ bhavissatīti tassa saṅkhā bhavissatīti tassa samaññā bhavissatīti tassa paññatti na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā ahosīti . yā vedanā ajātā apātubhūtā bhavissatīti tassā saṅkhā bhavissatīti tassā samaññā bhavissatīti tassā paññatti na tassā saṅkhā atthīti na tassā saṅkhā ahosīti . yā saññā . ye saṅkhārā ajātā apātubhūtā bhavissantīti tesaṃ saṅkhā bhavissantīti tesaṃ samaññā bhavissantīti tesaṃ paññatti na tesaṃ saṅkhā atthīti na tesaṃ saṅkhā ahesunti . yaṃ viññāṇaṃ ajātaṃ apātubhūtaṃ bhavissatīti tassa saṅkhā bhavissatīti tassa samaññā bhavissatīti tassa paññatti na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā ahosīti. [136] Yaṃ bhikkhave rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ atthīti tassa saṅkhā atthīti tassa samaññā atthīti tassa paññatti na tassa saṅkhā ahosīti na tassa saṅkhā bhavissatīti . yā vedanā jātā pātubhūtā .pe. atthīti tassā paññatti na tassā saṅkhā ahosīti na tassā saṅkhā bhavissatīti . yā saññā . ye saṅkhārā jātā pātubhūtā atthīti tesaṃ saṅkhā atthīti tesaṃ samaññā atthīti tesaṃ paññatti na tesaṃ saṅkhā ahesunti na

--------------------------------------------------------------------------------------------- page90.

Tesaṃ saṅkhā bhavissantīti . yaṃ viññāṇaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ atthīti tassa saṅkhā atthīti tassa samaññā atthīti tassa paññatti na tassa saṅkhā ahosīti na tassa saṅkhā bhavissatīti. Ime kho bhikkhave tayo niruttipathā adhivacanapathā paññattipathā asaṅkiṇṇā asaṅkiṇṇapubbā na saṅkiyanti na saṅkiyissanti appaṭikuṭṭhā samaṇehi brāhmaṇehi viññūhi. [137] Yepi te bhikkhave ahesuṃ ukkalā 1- vassabhaññā ahetukavādā 2- akiriyavādā natthikavādā tepime tayo niruttipathe adhivacanapathe paññattipathe na garahitabbaṃ na paṭikkositabbaṃ amaññiṃsu. Taṃ kissa hetu. Nindābyārosaupārambhabhayāti. Majjhimapaṇṇāsakassa upāyavaggo paṭhamo. Tassuddānaṃ 3- upāyo bījaṃ 4- upādānaṃ 5- parivaṭṭaṃ 6- [7]- sattaṭṭhānañca buddho 8- pañcavaggi 9- mahalī āditto 9- niruttipathena cāti. -------------- @Footnote: 1 Po. ukkaṇṇavassasaññā . 2 Po. Ma. Yu. ahetuvādā . 3 Yu. tatruddānaṃ. @4 Po. vattaṃ . 5 Po. upādānaṃ ca. Ma. Yu. udānaṃ . 6 Yu. upādānaṃ. @7 Yu. etthantare parivaṭṭanti dissati . 8 Ma. Yu. sambuddho . 9 Ma. Yu. pañca @mahāli ādittā (vaggo).

--------------------------------------------------------------------------------------------- page91.

Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake arahantavaggo dutiyo [138] Evamme sutaṃ ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati jetavane anāthapiṇḍikassārāme . atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho so 1- bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto vihareyyanti . upādiyamāno kho bhikkhu bandho mārassa anupādiyamāno mutto pāpimatoti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti. {138.1} Yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti 2- . rūpaṃ kho bhante upādiyamāno bandho mārassa anupādiyamāno mutto pāpimato . vedanaṃ upādiyamāno bandho mārassa anupādiyamāno mutto pāpimato . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ upādiyamāno bandho mārassa anupādiyamāno mutto pāpimato . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. {138.2} Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu upādiyamāno bandho mārassa anupādiyamāno mutto pāpimato . vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ upādiyamāno bandho @Footnote: 1 Po. soti pāṭho natthi . 2 Po. jānāsi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page92.

Mārassa anupādiyamāno mutto pāpimato . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti. [139] Atha kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā uṭṭhāyāsanā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ 1- katvā pakkāmi . atha kho so bhikkhu eko vūpakaṭṭho appamatto ātāpī pahitatto viharanto nacirasseva yassatthāya kulaputtā sammadevāgārasmā anagāriyaṃ pabbajanti tadanuttaraṃ brahmacariyapariyosānaṃ diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharati 2- . Khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti abbhaññāsi. Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [140] Sāvatthiyaṃ . ārāme . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu .pe. ātāpī pahitatto vihareyyanti . maññamāno kho bhikkhu bandho mārassa amaññamāno mutto pāpimatoti . Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti. {140.1} Yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho bhante maññamāno bandho mārassa amaññamāno mutto pāpimato . vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ maññamāno bandho mārassa amaññamāno mutto pāpimato . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti . sādhu @Footnote: 1 Yu. padakkhiṇaṃ katvāti natthi . 2 Yu. vihāsi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page93.

Sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu maññamāno bandho mārassa amaññamāno mutto pāpimato . vedanaṃ . saññaṃ . Saṅkhāre . viññāṇaṃ maññamāno bandho mārassa amaññamāno mutto pāpimato . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [141] Sāvatthī . tatra kho . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena .pe. Pahitatto vihareyyanti . abhinandamāno kho bhikkhu bandho mārassa anabhinandamāno mutto pāpimatoti . aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti . yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho [1]- bhante abhinandamāno bandho mārassa anabhinandamāno mutto pāpimato . vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ abhinandamāno bandho mārassa anabhinandamāno mutto pāpimato . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. {141.1} Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu abhinandamāno bandho mārassa anabhinandamāno mutto pāpimato . vedanaṃ . Saññaṃ. @Footnote: 1 Yu. etthantare panasaddo dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page94.

Saṅkhāre . viññāṇaṃ abhinandamāno bandho mārassa anabhinandamāno mutto pāpimato . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [142] Sāvatthiyaṃ . ārāme . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu .pe. vihareyyanti . yaṃ kho bhikkhu aniccaṃ tatra te 1- chando pahātabboti . aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti . Yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho bhante aniccaṃ tatra me chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃ tatra [2]- me chando pahātabbo . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti . sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu aniccaṃ tatra te [3]- chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃ tatra te chando pahātabbo . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [143] Sāvatthī . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ @Footnote: 1 Po. vo. . 2 Po. etthantare casaddo dissati. @3 Yu. etthantare khosaddo dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page95.

Etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu .pe. vihareyyanti . yaṃ kho bhikkhu dukkhaṃ tatra te chando pahātabboti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti. {143.1} Yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho bhante dukkhaṃ tatra me chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ dukkhaṃ tatra me chando pahātabbo . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. {143.2} Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu dukkhaṃ tatra te chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā. Viññāṇaṃ dukkhaṃ tatra te chando pahātabbo . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [144] Sāvatthiyaṃ . ārāme . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu .pe. vihareyyanti . yo kho bhikkhu anattā tatra te chando pahātabboti . aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti . yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho bhante anattā tatra

--------------------------------------------------------------------------------------------- page96.

Me chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā. Viññāṇaṃ anattā tatra me chando pahātabbo . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. {144.1} Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu anattā tatra te chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā. Viññāṇaṃ anattā tatra te chando pahātabbo . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [145] Sāvatthī . tatra kho . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu .pe. vihareyyanti . yaṃ kho bhikkhu anattaniyaṃ tatra te chando pahātabboti . aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti . yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho bhante anattaniyaṃ tatra me chando pahātabbo . vedanā . saññā . saṅkhārā . Viññāṇaṃ anattaniyaṃ tatra me chando pahātabbo . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. {145.1} Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page97.

Bhikkhu anattaniyaṃ tatra te chando pahātabbo . vedanā . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ anattaniyaṃ tatra te chando pahātabbo . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [146] Sāvatthī . tatra kho . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca sādhu me bhante bhagavā saṅkhittena dhammaṃ desetu yamahaṃ bhagavato dhammaṃ sutvā .pe. vihareyyanti . Yaṃ kho bhikkhu rajaniyasaṇṭhitaṃ 1- tatra te chando pahātabboti . Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti . yathākathaṃ pana tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsīti . rūpaṃ kho bhante rajaniyasaṇṭhitaṃ tatra me chando pahātabbo . vedanā . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ rajaniyasaṇṭhitaṃ tatra me chando pahātabbo . imassa khvāhaṃ bhante bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti. {146.1} Sādhu sādhu bhikkhu sādhu kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa vitthārena atthaṃ ājānāsi . rūpaṃ kho bhikkhu rajaniyasaṇṭhitaṃ tatra te chando pahātabbo . Vedanā. Saññā. Saṅkhārā. Viññāṇaṃ rajaniyasaṇṭhitaṃ tatra te chando pahātabbo . imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti .pe. Aññataro @Footnote: 1 Ma. Yu. rajanīyasaṇṭhitaṃ. sabbattha diisameva. Po. rajanīyaṃ saṇṭhi

--------------------------------------------------------------------------------------------- page98.

Ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti. [147] Sāvatthī . tatra kho . āyasmā rādho yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ etadavoca kathaṃ nu kho bhante jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti . Yaṅkiñci rādha rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati . yā kāci vedanā . Yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ .pe. yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati . evaṃ kho rādha jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti .pe. aññataro ca panāyasmā rādho arahataṃ ahosīti. [148] Sāvatthī . Tatra kho. Āyasmā surādho bhagavantaṃ etadavoca kathaṃ nu kho bhante jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ mānasaṃ hoti vidhā samatikkantaṃ santaṃ 1- suvimuttanti . @Footnote: 1 Po. Yu. santanti natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page99.

Yaṅkiñci surādha rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ .pe. yaṃ 1- dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anupādā vimutto hoti . yā kāci vedanā . Yā kāci saññā. Ye keci saṅkhārā. Yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ .pe. yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anupādā vimutto hoti . evaṃ kho surādha jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāra- mānāpagataṃ mānasaṃ hoti vidhā samatikkantaṃ santaṃ suvimuttanti .pe. Aññataro ca panāyasmā surādho arahataṃ ahosīti. Arahantavaggo dutiyo. Tassuddānaṃ upādiyamaññamānā athābhinandamāno ca aniccaṃ dukkhaṃ anattā ca anattaniyaṃ rajaniyasaṇṭhitaṃ rādhasurādhena te dasāti. ------------- @Footnote: 1 Yu. yaṃ dūre vā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page100.

Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake khajjaniyavaggo tatiyo [149] Sāvatthī . tatra kho . assutavā bhikkhave puthujjano rūpassa assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti . Vedanāya . saññāya . saṅkhārānaṃ . viññāṇassa assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti . sutavā ca kho bhikkhave ariyasāvako rūpassa assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti . vedanāya . saññāya . saṅkhārānaṃ . Viññāṇassa assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātīti. [150] Sāvatthī . tatra kho . assutavā bhikkhave puthujjano rūpassa samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti . vedanāya . saññāya . Saṅkhārānaṃ . viññāṇassa samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānāti . sutavā ca kho bhikkhave ariyasāvako rūpassa samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti . vedanāya . saññāya . Saṅkhārānaṃ . viññāṇassa samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātīti. [151] Sāvatthī . tatra kho. Sutavā bhikkhave ariyasāvako rūpassa samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca

--------------------------------------------------------------------------------------------- page101.

Yathābhūtaṃ pajānāti . vedanāya . saññāya . saṅkhārānaṃ . Viññāṇassa samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātīti. [152] Sāvatthī . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi . saññāyapi . saṅkhāresupi . viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati . vimuttasmiṃ vimuttamiti 1- ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . yāvatā bhikkhave sattāvāsā yāvatā bhavaggaṃ ete aggā ete seṭṭhā lokasmiṃ yadidaṃ arahantoti . idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā [153] Sukhino vata arahanto taṇhā tesaṃ na vijjati asmimāno samucchinno mohajālaṃ padālitaṃ. @Footnote: 1 vimuttamhītīti vā pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page102.

Anejante 1- anuppattā cittaṃ tesaṃ anāvilaṃ loke anupalittā te 2- brahmabhūtā anāsavā. Pañcakkhandhe pariññāya sattasaddhammagocarā pasaṃsiyā sappurisā puttā buddhassa orasā. Sattaratanasampannā tīsu sikkhāsu sikkhitā anuvicaranti mahāvīrā pahīnabhayabheravā. Dasahaṅgehi sampannā mahānāgā samāhitā ete kho seṭṭhā lokasmiṃ taṇhā tesaṃ na vijjati. Asekkhañāṇaṃ uppannaṃ antimoyaṃ 3- samussayo yo sāro brahmacariyassa tasmiṃ aparapaccayā 4-. Vidhāsu na vikampanti vippamuttā punabbhavā dantabhūmiṃ anuppattā te loke vijitāvino. Uddhaṃ tiriyaṃ apācinaṃ nandi tesaṃ na vijjati nadanti te sīhanādaṃ buddhā loke anuttarāti. [154] Sāvatthī . tatra kho . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ tadanattā yadanattā taṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ .pe. evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi . saññāyapi . saṅkhāresupi . @Footnote: 1 Ma. anejaṃ. Yu. anejanto . 2 Po. vo . 3 Ma. antimassa . 4 Po. aparapaccayo.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page103.

Viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati . Vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . yāvatā bhikkhave sattāvāsā yāvatā bhavaggaṃ ete aggā ete seṭṭhā lokasmiṃ yadidaṃ arahantoti. [155] Sāvatthī . tatra kho . sīho bhikkhave migarājā sāyaṇhasamayaṃ āsayā nikkhamati āsayā nikkhamitvā vijambhati vijambhitvā samantā catuddisā anuviloketi samantā catuddisā anuviloketvā tikkhattuṃ sīhanādaṃ nadati tikkhattuṃ sīhanādaṃ naditvā gocarāya pakkamati . ye hi 1- keci bhikkhave tiracchānagatā pāṇā sīhassa migarañño nadato saddaṃ suṇanti yebhuyyena bhayaṃ saṃvegaṃ santāsaṃ āpajjanti bilaṃ bilāsayā pavisanti dakaṃ 2- dakāsayā pavisanti vanaṃ vanāsayā pavisanti ākāsaṃ pakkhino bhajanti . Yepi te bhikkhave rañño nāgā gāmanigamarājadhānīsu daḷhehi varattehi 3- bandhanehi 4- bandhā tepi tāni bandhanāni sañchinditvā sampadāletvā bhītā muttakarīsaṃ cajamānā 5- yena vā tena vā palāyanti . evaṃmahiddhiko 6- kho bhikkhave sīho migarājā tiracchānagatānaṃ pāṇānaṃ evaṃmahesakkho evaṃmahānubhāvo. [156] Evameva kho bhikkhave yadā tathāgato loke uppajjati @Footnote: 1 Po. Yu. hisaddo natathi . 2 Po. udakaṃ udakāsayā . 3 Yu. yottehī. @4 Ma. Yu. bandhanehīti na dissati . 5 Yu. mocantā . 6 Po. evaṃmahiddhiyo..

--------------------------------------------------------------------------------------------- page104.

Arahaṃ sammāsambuddho vijjācaraṇasampanno sugato lokavidū anuttaro purisadammasārathi satthā devamanussānaṃ buddho bhagavā so dhammaṃ deseti iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā . iti saññā . iti saṅkhārā . iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti . Yepi te bhikkhave devā dīghāyukā vaṇṇavanto sukhabahulā uccesu vimānesu ciraṭṭhitikā tepi 1- tathāgatassa dhammadesanaṃ sutvā yebhuyyena bhayaṃ saṃvegaṃ santāsaṃ āpajjanti aniccāva 2- kira bho mayaṃ samānā niccamhāti amaññimha addhuvāva kira bho sayaṃ samānā dhuvamhāti amaññimha asassatāva kira bho mayaṃ samānā sassatamhāti amaññimha mayaṃpi kira bho aniccā addhuvā asassatā sakkāyapariyāpannāti . evaṃmahiddhiko kho bhikkhave tathāgato sadevakassa lokassa evaṃmahesakkho evaṃmahānubhāvoti . Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna 3- sugato athāparaṃ etadavoca satthā [157] Yadā buddho abhiññāya dhammacakkaṃ pavattayi sadevakassa lokassa satthā appaṭipuggalo. Sakkāyassa nirodhañca sakkāyassa ca sambhavaṃ ariyaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ dukkhūpasamagāminaṃ. Yepi dīghāyukā devā vaṇṇavanto yasassino bhītā santāsamāpāduṃ 4- sīhassevitare migā. @Footnote: 1 Yu. tepi kho . 2 Po. aniccā vata . 3 Yu. vatvā . 4 santāsā sīhanādaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page105.

Avītivattā sakkāyaṃ aniccā kira bho mayaṃ sutvā arahato vākyaṃ vippamuttassa tādinoti. [158] Sāvatthī . tatra kho . ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā anekavihitaṃ pubbenivāsaṃ anussaramānā anussaranti sabbe te pañcupādānakkhandhe anussaranti etesaṃ vā aññataraṃ . Katame pañca . evaṃrūpo ahosiṃ atītamaddhānanti iti vā hi bhikkhave anussaramāno rūpaññeva anussarati . evaṃvedano ahosiṃ atītamaddhānanti iti vā hi bhikkhave anussaramāno vedanaññeva anussarati . evaṃsañño ahosiṃ atītamaddhānanti . evaṃsaṅkhāro ahosiṃ atītamaddhānanti . evaṃviññāṇo ahosiṃ atītamaddhānanti iti vā hi bhikkhave anussaramāno viññāṇaññeva anussarati. [159] Kiñca 1- bhikkhave rūpaṃ vadetha. Ruppatīti kho bhikkhave tasmā rūpanti vuccati . kena ruppati . sītenapi ruppati uṇhenapi ruppati jighacchāyapi ruppati pipāsāyapi ruppati ḍaṃsamakasavātātapasirīsapa- samphassenapi ruppati. Ruppatīti kho bhikkhave tasmā rūpanti vuccati. Kiñca bhikkhave vedanaṃ vadetha . vedayatīti 2- kho bhikkhave tasmā vedanāti vuccati . kiñca vedayati 3- . Sukhaṃpi vedayati dukkhaṃpi vedayati adukkhamasukhaṃpi vedayati. Vedayatīti kho bhikkhave tasmā vedanāti vuccati. Kiñca bhikkhave saññaṃ vadetha . sañjānātīti 4- kho bhikkhave @Footnote: 1 Po. kiñci. sabbattha īdisameva . 2 Yu. vediyantīti . 3 Yu. vediyati. @4 Po. pajānātīti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page106.

Tasmā saññāti vuccati . kiñca sañjānāti . nīlaṃpi sañjānāti pītakaṃpi sañjānāti lohitakaṃpi sañjānāti odātaṃpi sañjānāti . Sañjānātīti kho bhikkhave tasmā saññāti vuccati. Kiñca bhikkhave saṅkhāre vadetha. Saṅkhataṃ abhisaṅkharontīti kho bhikkhave tasmā saṅkhārāti vuccanti . kiñca saṅkhataṃ abhisaṅkharonti . rūpaṃ rūpattāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti vedanaṃ vedanattāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti saññaṃ saññattāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti saṅkhāre saṅkhārattāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti viññāṇaṃ viññāṇattāya saṅkhataṃ abhisaṅkharonti . saṅkhataṃ abhisaṅkharontīti kho bhikkhave tasmā saṅkhārāti vuccanti. Kiñci bhikkhave viññāṇaṃ vadetha . vijānātīti kho bhikkhave tasmā viññāṇanti vuccati . kiñca vijānanti 1- . ambilaṃpi vijānāti tittakaṃpi vijānāti kaṭukaṃpi vijānāti madhuraṃpi vijānāti khārikaṃpi vijānāti akhārikaṃpi vijānāti loṇikaṃpi vijānāti aloṇikaṃpi vijānāti. Vijānātīti kho bhikkhave tasmā viññāṇanti vuccati. [160] Tatra bhikkhave sutavā ariyasāvako iti paṭisañcikkhati ahaṃ kho etarahi rūpena khajjāmi atītaṃpāhaṃ addhānaṃ evameva rūpena khajjiṃ seyyathāpi etarahi paccuppannena rūpena khajjāmi ahañceva kho pana anāgataṃ rūpaṃ abhinandeyyaṃ anāgataṃpāhaṃ addhānaṃ evameva rūpena khajjeyyaṃ seyyathāpi etarahi paccuppannena rūpena khajjāmīti . so iti paṭisaṅkhāya atītasmiṃ rūpasmiṃ anapekkho @Footnote: 1 Po. Yu. vijānāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page107.

Hoti anāgataṃ rūpaṃ nābhinandati paccuppannassa rūpassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. {160.1} Ahaṃ kho etarahi vedanāya khajjāmi atītaṃpāhaṃ addhānaṃ evameva vedanāya khajjiṃ seyyathāpi etarahi paccuppannāya vedanāya khajjāmi ahañceva kho pana anāgataṃ vedanaṃ abhinandeyyaṃ anāgataṃpāhaṃ addhānaṃ evameva vedanāya khajjeyyaṃ seyyathāpi etarahi paccuppannāya vedanāya khajjāmīti . so iti paṭisaṅkhāya atītāya vedanāya anapekkho hoti anāgataṃ vedanaṃ nābhinandati paccuppannāya vedanāya nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. {160.2} Ahaṃ kho etarahi saññāya khajjāmi. Ahaṃ kho etarahi saṅkhārehi khajjāmi atītaṃpāhaṃ addhānaṃ evameva saṅkhārehi khajjiṃ seyyathāpi etarahi paccuppannehi saṅkhārehi khajjāmi ahañceva kho pana anāgate saṅkhāre abhinandeyyaṃ anāgataṃpāhaṃ addhānaṃ evameva saṅkhārehi khajjeyyaṃ seyyathāpi etarahi paccuppannehi saṅkhārehi khajjāmīti . so iti paṭisaṅkhāya atītesu saṅkhāresu anapekkho hoti anāgate saṅkhāre nābhinandati paccuppannānaṃ saṅkhārānaṃ nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. {160.3} Ahaṃ kho etarahi viññāṇena khajjāmi atītaṃpāhaṃ addhānaṃ evameva viññāṇena khajjiṃ seyyathāpi etarahi paccuppannena viññāṇena khajjāmi ahañceva kho pana anāgataṃ viññāṇaṃ abhinandeyyaṃ anāgataṃpāhaṃ addhānaṃ evameva viññāṇena khajjeyyaṃ

--------------------------------------------------------------------------------------------- page108.

Seyyathāpi etarahi paccuppannena viññāṇena khajjāmīti . so iti paṭisaṅkhāya atītasmiṃpi viññāṇasmiṃ anapekkho hoti anāgataṃ viññāṇaṃ nābhinandati paccuppannassa viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti. [161] Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ 1- bhante. Vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ bhante. [162] Tasmā tiha bhikkhave yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre [2]- santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . yā kāci vedanā . yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ .pe. Yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi @Footnote: 1 Yu. no etaṃ bhante . 2 Po. etthantare vāsaddo dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page109.

Na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ . Ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako apacināti no ācināti pajahati na 1- upādiyati visineti na 2- ussineti vidhūpeti na sandhūpeti. [163] Kiñca apacināti no ācināti . rūpaṃ apacināti no ācināti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ apacināti no ācināti . kiñca pajahati na upādiyati . rūpaṃ pajahati na upādiyati . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ pajahati na upādiyati . kiñca visineti na ussineti . rūpaṃ visineti na ussineti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ visineti na ussineti . kiñca vidhūpeti na sandhūpeti . rūpaṃ vidhūpeti na sandhūpeti . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ vidhūpeti na sandhūpeti . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi . saññāyapi . saṅkhāresupi . viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati . vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti . khīṇā jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu neva ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito neva vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito. [164] Kiñca neva ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito . @Footnote: 1-2 Yu. no.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page110.

Rūpaṃ neva ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito . vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ neva ācināti na apacināti apacinitvā ṭhito . kiñca neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito . rūpaṃ neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito . Vedanaṃ. Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ neva pajahati na upādiyati pajahitvā ṭhito . kiñca neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito . rūpe 1- neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito. Vedanaṃ. Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito . kiñca neva vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito . rūpaṃ neva vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito . vedanaṃ . saññaṃ . Saṅkhāre . viññāṇaṃ neva vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito . evaṃ vimuttacittaṃ kho bhikkhave bhikkhuṃ saindā devā sabrahmakā sapajāpatikā ārakāva namassanti namo te purisājañña namo te purisuttama yassa te nābhijānāma yampi nissāya jhāyasīti. [165] Ekaṃ samayaṃ bhagavā sakkesu viharati kapilavatthusmiṃ nigrodhārāme . atha kho bhagavā kismiñci 2- deva pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ 3- paṇāmetvā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya kapilavatthuṃ piṇḍāya pāvisi kapilavatthusmiṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto yena mahāvanaṃ tenupasaṅkami 4- @Footnote: 1 Ma. Yu. rūpaṃ . 2 Po. kismiñcipi . 3 Po. bhikkhusaṅghetipi dissati . 4 Po. @tena upasaṅkamīti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page111.

Divāvihārāya mahāvanaṃ ajjhogahetvā veluvalaṭṭhikāya mūle divāvihāraṃ 1- nisīdi. {165.1} Atha kho bhagavato rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso parivitakko udapādi mayā kho bhikkhusaṅgho pabāḷho 2- santettha bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ tesaṃ mamaṃ 3- apassantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo seyyathāpi nāma vacchassa taruṇassa mātaraṃ apassantassa siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo evameva 4- santettha bhikkhū navā acirapabbajitā 5- adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ tesaṃ mamaṃ apassantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo seyyathāpi nāma bījānaṃ taruṇānaṃ udakaṃ alabhantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo evameva santettha bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ tesaṃ mamaṃ alabhantānaṃ dassanāya siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo yannūnāhaṃ yatheva mayā pubbe bhikkhusaṅgho anuggahito evameva etarahi anuggaṇheyyaṃ bhikkhusaṅghanti. [166] Atha kho brahmā sahampati bhagavato cetasā cetoparivitakkamaññāya seyyathāpi nāma balavā puriso sammiñjitaṃ vā bāhaṃ pasāreyya pasāritaṃ vā bāhaṃ sammiñjeyya evameva brahmaloke antarahito bhagavato purato pāturahosi . atha kho brahmā sahampati ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjalimpaṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca evametaṃ bhagavā evametaṃ @Footnote: 1 Po. divāvihāre . 2 Yu. pavāḷho . 3 Po. mama . 4 Yu. evamevaṃ . 5 Po. @acirapabbajitvā

--------------------------------------------------------------------------------------------- page112.

Sugata bhagavatā bhante bhikkhusaṅgho 1- pabāḷho santettha bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ tesaṃ bhagavantaṃ apassantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo {166.1} seyyathāpi nāma vacchassa taruṇassa mātaraṃ apassantassa siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo evameva santettha bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ tesaṃ bhagavantaṃ apassantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo seyyathāpi nāma bījānaṃ taruṇānaṃ udakaṃ alabhantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo evameva santettha bhikkhū navā acirapabbajitā adhunāgatā imaṃ dhammavinayaṃ tesaṃ bhagavantaṃ alabhantānaṃ dassanāya siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo abhinandatu bhante bhagavā bhikkhusaṅghaṃ abhivadatu bhante bhagavā bhikkhusaṅghaṃ yatheva [2]- bhagavatā pubbe bhikkhusaṅgho anuggahito evameva etarahi anuggaṇhātu bhikkhusaṅghanti . adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena . atha kho brahmā sahampati bhagavato adhivāsanaṃ viditvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi. [167] Atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yena nigrodhārāmo tenupasaṅkami upasaṅkamitvā paññatte āsane nisīdi . nisajja kho bhagavā tathārūpaṃ iddhābhisaṅkhāraṃ abhisaṅkhāresi 3- yathā te bhikkhū 4- ekadvīhikāya 5- sārajjamānarūpā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . @Footnote: 1 Po. saṅgho . 2 Yu. etthantare bhanteti dissati . 3 Yu. abhisaṅkhāyi. @abhisaṅkhasi. 4 Ma. Yu. (ekavihakāya sārajjāyamānarūpā yenāhaṃ tenupasaṅkameyyuṃ @te bhikkhū) 5 Yu. ekavihakāya sārajjāyamānarūpā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page113.

Ekamantaṃ nisinne kho te bhikkhū bhagavā etadavoca antamidaṃ bhikkhave jīvikānaṃ yadidaṃ piṇḍolyaṃ . abhisāpoyaṃ 1- bhikkhave lokasmiṃ piṇḍolo vicarasi pattapāṇi 2- . tañca kho etaṃ 3- bhikkhave kulaputtā upenti atthavasikā atthavasaṃ paṭicca neva rājābhinītā na corābhinītā na iṇaṭṭhā na bhayaṭṭhā na ājīvikāpakatā 4- apica kho otiṇṇāmha 5- jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi dukkhotiṇṇā 6- dukkhaparetā appevanāma imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti. {167.1} Evaṃ pabbajito cāyaṃ bhikkhave kulaputto so ca hoti abhijjhālū kāmesu tibbasārāgo byāpannacitto paduṭṭhamanasaṅkappo muṭṭhassatī asampajāno asamāhito vibbhantacitto pākatindriyo . Seyyathāpi bhikkhave chavālātaṃ ubhato padittaṃ majjhe gūthagataṃ neva gāme kaṭṭhatthaṃ 7- pharati nāraññe kaṭṭhatthaṃ pharati . tathūpamāhaṃ bhikkhave imaṃ puggalaṃ vadāmi gihibhogā ca parihīno sāmaññatthaṃ ca na paripūreti. [168] Tayome bhikkhave akusalavitakkā kāmavitakko byāpādavitakko vihiṃsāvitakko . ime ca kho bhikkhave tayo akusalavitakkā taṃ 8- aparisesā nirujjhanti catūsu vā satipaṭṭhānesu supatiṭṭhitacittassa viharato animittaṃ vā samādhiṃ bhāvayato . yāvañcidaṃ bhikkhave alameva animitto samādhi bhāvetuṃ 9- . animitto bhikkhave @Footnote: 1 Yu. abhisāpāyaṃ. Po. abhisāpāya . 2 Ma. Yu. pattapāṇīti. 3 Yu. evaṃ. @4 Yu. jīvīkāpakatā. Po. ājīvikākatā . 5 Yu. otiṇṇamhi. Po. otiṇṇomhi. @6 Po. Yu. dukkhotiṇṇo . 7 Po. Yu. kaṭṭhattaṃ . 8 Sī. naṃ. Ma. kva. @9 Yu. bhāvituṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page114.

Samādhi bhāvito bahulīkato mahapphalo hoti mahānisaṃso. [169] Dvemā bhikkhave diṭṭhiyo bhavadiṭṭhi ca vibhavadiṭṭhi ca . Tatra [1]- bhikkhave sutavā ariyasāvako iti paṭisañcikkhati atthi nu kho taṃ kiñci lokasmiṃ yamahaṃ upādiyamāno na vajjavā assanti . So evaṃ pajānāti natthi nu kho taṃ kiñci lokasmiṃ yamahaṃ upādiyamāno na vajjavā assanti 2- . so evaṃ pajānāti ahañca 3- rūpaññeva upādiyamāno upādiyeyyaṃ vedanaññeva upādiyamāno upādiyeyyaṃ saññaññeva upādiyamāno upādiyeyyaṃ saṅkhāre yeva upādiyamāno upādiyeyyaṃ viññāṇaññeva upādiyamāno upādayeyyaṃ tassa me assa upādānapaccayā bhavo bhavapaccayā jāti jātipaccayā jarāmaraṇaṃ sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā sambhaveyyuṃ evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo assa 4-. {169.1} Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti. Aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . Dukkhaṃ bhante. Yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ bhante . vedanā. Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ .pe. tasmā tiha bhikkhave. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [170] Ekaṃ samayaṃ bhagavā kosambiyaṃ viharati ghositārāme . @Footnote:[1] Ma. Yu. khosaddo dissati . 2 Ma. Yu. assaṃ . 3 Ma. ahañhi. @4 Ma. assāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page115.

Atha kho bhagavā pubbaṇhasamayaṃ nivāsetvā pattacīvaramādāya kosambiṃ piṇḍāya pāvisi kosambiyaṃ piṇḍāya caritvā pacchābhattaṃ piṇḍapātapaṭikkanto sāmaṃ senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anāmantetvā upaṭṭhāke anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ eko adutiyo cārikaṃ pakkāmi. [171] Atha kho aññataro bhikkhu acirapakkantassa bhagavato yenāyasmā ānando tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca ehāvuso 1- ānanda bhagavā sāmaṃ senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anāmantetvā upaṭṭhāke anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ eko adutiyo cārikaṃ pakkantoti . yasmiṃ āvuso samaye bhagavā sāmaṃ senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya anāmantetvā upaṭṭhāke anapaloketvā bhikkhusaṅghaṃ eko adutiyo cārikaṃ pakkamati 2- ekova bhagavā tasmiṃ samaye viharitukāmo hoti na bhagavā tasmiṃ samaye kenaci anubandhitabbo hotīti. [172] Atha kho bhagavā anupubbena cārikaṃ caramāno yena pālileyyakaṃ 3- tadavasari . tatra sudaṃ bhagavā pālileyyake viharati bhaddasālamūle . atha kho sambahulā bhikkhū yenāyasmā ānando tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ ānandaṃ etadavocuṃ cirassutā 4- @Footnote: 1 Ma. Yu. esāvuso . 2 Yu. pakkāmi . 3 Sī. pārileyyakaṃ. @4 Ma. cirassaṃ sutā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page116.

Kho no āvuso ānanda bhagavato sammukhā dhammī kathā icchāma mayaṃ āvuso ānanda bhagavato sammukhā dhammiṃ kathaṃ sotunti . atha kho āyasmā ānando tehi bhikkhūhi saddhiṃ yena pālileyyakaṃ bhaddasālamūlaṃ yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinne kho te bhikkhū bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi. [173] Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno evañcetaso parivitakko udapādi kathaṃ nu kho jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti . atha kho bhagavā tassa bhikkhuno cetasā cetoparivivitakkamaññāya bhikkhū 1- āmantesi vicayaso desito bhikkhave mayā dhammo vicayaso desitā cattāro satipaṭṭhānā vicayaso desitā cattāro sammappadhānā vicayaso desitā cattāro iddhipādā vicayaso desitāni pañcindriyāni vicayaso desitāni pañca balāni vicayaso desitā satta bojjhaṅgā vicayaso desito ariyo aṭṭhaṅgiko maggo . evaṃ vicayaso [2]- desito bhikkhave mayā dhammo evaṃ vicayaso desito 3- kho bhikkhave mayā dhammo . Atha ca panidhekaccassa bhikkhuno evaṃ cetaso parivitakko udapādi kathaṃ nu kho jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti. [174] Kathañca bhikkhave jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti . idha bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī @Footnote: 1 Po. bhikkhuṃ . 2 Yu. khosaddo dissati . 3 Ma. Yu. desite- dhamme.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page117.

Ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī .pe. sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati . yā kho pana sā bhikkhave samanupassanā saṅkhāro so . So pana saṅkhāro kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo 1- . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . iti kho bhikkhave sopi [2]- saṅkhāro anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno sāpi taṇhā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā sāpi vedanā . sopi phasso . sāpi avijjā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā . evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [175] Na heva kho 3- rūpaṃ attato samanupassati apica kho rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati . yā kho pana sā bhikkhave samanupassanā saṅkhāro so . so pana saṅkhāro kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . iti kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno sāpi taṇhā . sāpi vedanā . sopi phasso . sāpi avijjā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā . evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [176] Na heva kho rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ @Footnote: 1 Yu. kiṃpabhavoti . 2 Yu. khosaddo dissati . 3 Po. na so ca kho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page118.

Attānaṃ samanupassati apica kho attani rūpaṃ samanupassati . yā kho pana sā bhikkhave samanupassanā saṅkhāro so . So pana saṅkhāro kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . iti kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno sāpi taṇhā . sāpi vedanā . sopi phasso . Sāpi avijjā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā . evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [177] Na heva kho rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ attānaṃ samanupassati na attani rūpaṃ samanupassati apica kho rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati . yā kho pana sā bhikkhave samanupassanā saṅkhāro so . so pana saṅkhāro kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . iti kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno sāpi taṇhā . sāpi vedanā . sopi phasso . sāpi avijjā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā . evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [178] Na heva kho rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ attānaṃ na attani rūpaṃ na rūpasmiṃ attānaṃ samanupassati apica

--------------------------------------------------------------------------------------------- page119.

Kho vedanaṃ attato samanupassati . apica kho vedanāvantaṃ attānaṃ samanupassati . apica kho attani vedanaṃ samanupassati . apica kho vedanāya attānaṃ samanupassati . apica kho saññaṃ attato . Apica kho saṅkhāre attato samanupassati . apica kho saṅkhāravantaṃ attānaṃ samanupassati . apica kho attani saṅkhāre samanupassati . Apica kho saṅkhāresu attānaṃ samanupassati . apica kho viññāṇaṃ attato samanupassati . apica kho viññāṇavantaṃ attānaṃ . Apica kho attani viññāṇaṃ . apica kho viññāṇasmiṃ attānaṃ samanupassati. {178.1} Yā kho pana sā bhikkhave samanupassanā saṅkhāro so . so pana saṅkhāro kiṃnidāno .pe. Kiṃpabhavo. Avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . Iti kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno . sāpi taṇhā . sāpi vedanā . sopi phasso. Sāpi avijjā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā . evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [179] Na heva kho rūpaṃ attato samanupassati . na vedanaṃ. Na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati apica kho evaṃdiṭṭhī hoti so attā so loko so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammoti . yā kho

--------------------------------------------------------------------------------------------- page120.

Pana sā bhikkhave sassatadiṭṭhi saṅkhāro so . so pana saṅkhāro kiṃnidāno .pe. evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [180] Na heva kho rūpaṃ attato samanupassati . Na vedanaṃ. Na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati nāpi evaṃdiṭṭhī hoti so attā so loko so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammoti apica kho evaṃdiṭṭhī hoti no cassaṃ no ca me siyā na bhavissāmi 1- na me bhavissatīti 2-. Yā kho pana sā bhikkhave ucchedadiṭṭhi saṅkhāro so . so pana saṅkhāro kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo . avijjā- samphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . iti kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco .pe. evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti. [181] Na heva kho rūpaṃ attato samanupassati . Na vedanaṃ. Na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati .pe. Na viññāṇasmiṃ attānaṃ 3- samanupassati nāpi evaṃdiṭṭhī hoti so attā so loko so pecca bhavissāmi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammoti nāpi evaṃdiṭṭhī hoti no cassaṃ no ca me siyā na bhavissāmi na me bhavissatīti apica kho kaṅkhī @Footnote: 1 Ma. nābhavissaṃ . 2 Po. bhavissa . 3 Ma. attato.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page121.

Hoti vicikicchī 1- aniṭṭhaṅgato saddhamme. Yā 2- kho pana sā bhikkhave kaṅkhitā vicikicchitā aniṭṭhaṅgatatā saddhamme saṅkhāro so. {181.1} So pana saṅkhāro kiṃnidāno kiṃsamudayo kiṃjātiko kiṃpabhavo . avijjāsamphassajena bhikkhave vedayitena phuṭṭhassa assutavato puthujjanassa uppannā taṇhā tatojo so saṅkhāro . Iti 3- kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno sāpi taṇhā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā sāpi vedanā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā sopi phasso anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno sāpi avijjā aniccā saṅkhatā paṭiccasamuppannā . evaṃpi kho bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti. [182] Ekaṃ samayaṃ bhagavā sāvatthiyaṃ viharati pubbārāme migāramātupāsāde mahatā bhikkhusaṅghena saddhiṃ . tena kho pana samayena bhagavā tadahuposathe paṇṇarase puṇṇāya 4- puṇṇamāya rattiyā bhikkhusaṅghaparivuto ajjhokāse nisinno hoti. [183] Atha kho aññataro bhikkhu uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ karitvā yena bhagavā tenañjalimpaṇāmetvā bhagavantaṃ etadavoca puccheyyāhaṃ bhante bhagavantaṃ kiñci 5- deva desaṃ sace me bhagavā okāsaṃ karoti pañhassa veyyākaraṇāyāti . tenahi tvaṃ bhikkhu sake āsane nisīditvā puccha yadākaṅkhasīti . evaṃ bhanteti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā sake āsane nisīditvā bhagavantaṃ @Footnote: 1 Po. vicikicchitā adiṭṭhigatā . 2 Po. yā kho panimā bhikkhave. @3 Po. evaṃ kho. 4 Po. saṃpuṇṇāya . 5 Po. kiñci teneva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page122.

Etadavoca ime nu kho bhante pañcupādānakkhandhā . seyyathīdaṃ . Rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandhoti . ime kho bhikkhu pañcupādānakkhandhā . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandhoti. [184] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi 1- ime kho pana bhante pañcupādānakkhandhā kiṃmūlakāti . ime kho bhikkhu pañcupādānakkhandhā chandamūlakāti .pe. Taññeva 2- nu kho bhante upādānaṃ te ca 3- pañcupādānakkhandhā. Udāhu aññatra pañcahi 4- upādānakkhandhehi 4- upādānanti . Na kho bhikkhu taññeva upādānaṃ te ca pañcupādānakkhandhā napi 5- aññatra pañcahi upādānakkhandhehi upādānaṃ apica yo 6- tattha chandarāgo taṃ 7- tattha upādānanti. [185] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu .pe. uttariṃ pañhaṃ apucchi siyā pana bhante pañcupādānakkhandhesu chandarāgavemattatāti . Siyā bhikkhūti bhagavā avoca idha bhikkhu ekaccassa 8- evaṃ hoti evaṃrūpo siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃvedano siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃsañaño 9- siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃsaṅkhāro siyaṃ @Footnote: 1 Po. pucchi . 2 Po. tadaññeva . 3 Sī. Ma. cakāro na dissati. @4 Yu. pañcupādānakkhandhehi . 5 Ma. Yu. nāpi. Po. pisaddo na dissati. @6 Po. kho. 7 Po. tanti na dissati . 8 Po. ekassa yathā evaṃ. @9 Po. Yu. evaṃsaññī.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page123.

Anāgatamaddhānaṃ evaṃviññāṇo siyaṃ anāgatamaddhānanti 1- . evaṃ kho bhikkhu siyā pañcupādānakkhandhesu chandarāgavemattatāti. [186] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu .pe. uttariṃ pañhaṃ apucchi kittāvatā nu kho bhante khandhānaṃ khandhādhivacananti . yaṅkiñci bhikkhu 2- rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre [3]- santike vā . Ayaṃ vuccati rūpakkhandho 4-. Yā kāci vedanā. Yā kāci saññā. Ye keci saṅkhārā . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā . Ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho. Ettāvatā [5]- kho bhikkhu khandhānaṃ khandhādhivacananti. [187] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu .pe. apucchi ko nu kho bhante hetu ko paccayo rūpakkhandhassa paññāpanāya . Ko hetu ko paccayo vedanākkhandhassa paññāpanāya . ko hetu ko paccayo saññākkhandhassa paññāpanāya . ko hetu ko paccayo saṅkhārakkhandhassa paññāpanāya . ko hetu ko paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyāti . cattāro kho bhikkhu mahābhūtā hetu cattāro mahābhūtā paccayo 6- rūpakkhandhassa paññāpanāya . Phasso hetu phasso paccayo vedanākkhandhassa paññāpanāya . phasso hetu phasso paccayo saññākkhandhassa paññāpanāya . phasso @Footnote: 1 Yu. itisaddo na dissati . 2 Yu. bhikkhave . 3 Po. vāsaddo dissati. @4 Po. rūpakkhandhoti . 5 Po. casaddo dissati . 6 Po. paccayā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page124.

Hetu phasso paccayo saṅkhārakkhandhassa paññāpanāya . nāmarūpaṃ hetu nāmarūpaṃ paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyāti. [188] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu .pe. apucchi kathaṃ nu kho bhante sakkāyadiṭṭhi hotīti . idha bhikkhu assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . Viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . evaṃ kho bhikkhu sakkāyadiṭṭhi hotīti. [189] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu .pe. apucchi kathaṃ pana bhante sakkāyadiṭṭhi na hotīti . idha bhikkhu sutavā ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto sappurisānaṃ dassāvī sappurisadhammassa 1- kovido sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ . na vedanaṃ . na saññaṃ . na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. Evaṃ kho bhikkhu sakkāyadiṭṭhi na hotīti. @Footnote: 1 Po. sappurisadhammesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page125.

[190] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu .pe. ko nu kho bhante rūpassa assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇaṃ . ko vedanāya . ko saññāya . ko saṅkhārānaṃ . ko viññāṇassa assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇanti . yaṃ kho bhikkhu rūpaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ rūpassa assādo yaṃ rūpaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāṇadhammaṃ ayaṃ rūpassa ādīnavo yo rūpasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ rūpassa nissaraṇaṃ . Yaṃ vedanaṃ paṭicca . yaṃ saññaṃ paṭicca . yaṃ 1- saṅkhāre paṭicca. Yaṃ viññāṇaṃ paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ viññāṇassa assādo yaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ ayaṃ viññāṇassa ādīnavo yo viññāṇasmiṃ chandarāgavinayo chandarāgappahānaṃ idaṃ viññāṇassa nissaraṇanti. [191] Sādhu bhanteti kho so bhikkhu bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā bhagavantaṃ uttariṃ pañhaṃ apucchi kathaṃ nu kho bhante jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti . Yaṅkiñci bhikkhu rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati . yā kāci vedanā . @Footnote: 1 Ma. Yu. ye.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page126.

Yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati . evaṃ kho bhikkhu jānato evaṃ passato imasmiñca [1]- saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti. [192] Tena kho pana samayena aññatarassa bhikkhuno evaṃ cetaso parivitakko udapādi iti kira bho rūpaṃ anattā . vedanā . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ anattā anattakatāni kammāni kammattānaṃ 2- phusissantīti . atha kho bhagavā tassa bhikkhuno cetasā 3- cetoparivitakkamaññāya bhikkhū āmantesi ṭhānaṃ kho panetaṃ bhikkhave vijjati yaṃ idhekacco moghapuriso avijjāgato 4- taṇhādhigatena cetasā satthu sāsanaṃ atidhāvitabbaṃ 5- maññeyya iti kira bho rūpaṃ anattā . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ anattā anattakatāni kammāni kammattānaṃ phusissantīti 6- . paṭipucchā vinītā kho me tumhe bhikkhave tatra tatra tesu tesu 7- dhammesu taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante. Vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ @Footnote: 1 Po. panasaddo dissati . 2 Ma. u. 106. kamattānaṃ. Ma. kathamattānaṃ. Sī. Yu. @katamattānaṃ . 3 Po. cetaso . 4 Po. avijjātaṇhādhigatena. Ma. Yu. avidvā @avijjāgato taṇhādhipateyyena . 5 Po. atividhātabbaṃ. @6 Yu. itisaddo na dissati. 7 Po. Yu. tesūti na dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page127.

Vāti . aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti. Dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no hetaṃ bhante . tasmā tiha .pe. evaṃ passaṃ .pe. nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. Dve khandhā taññeva siyaṃ adhivacanaṃ ca hetunā 1- sakkāyena 2- duve vuttā assādaviññāṇakena ca ete dasavidhā vuttā hoti bhikkhu pucchāyāti 3- 4-. Khajjaniyavaggo tatiyo. Tassuddānaṃ assādo dve samudayā 5- arahantehi apare dve sīho 6- khajjanipiṇḍolyaṃ pālileyyena puṇṇamāti. ------------- @Footnote: 1 Po. dve diṭṭhā taññeva piyaṃ adhivacanā ca hetunā . 2 Yu. sattā yena. @3 Po. paccayā . 4 Sī. ayaṃ gāthā na dissati . 5 Po. samudayo . 6 Yu. sīhā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page128.

Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake theravaggo catuttho [193] Sāvatthiyaṃ viharati . ārāme . tatra kho āyasmā ānando bhikkhū āmantesi āvuso bhikkhaveti 1- . āvusoti kho te bhikkhū āyasmato ānandassa paccassosuṃ . āyasmā ānando etadavoca puṇṇo nāma āvuso āyasmā mantānīputto amhākaṃ navakānaṃ sataṃ bahūpakāro hoti so amhe iminā ovādena ovadati upādāya āvuso ānanda asmīti hoti no anupādāya . kiñca upādāya asmīti hoti no anupādāya . rūpaṃ upādāya asmīti hoti no anupādāya . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ upādāya asmīti hoti no anupādāya. {193.1} Seyyathāpi āvuso ānanda itthī vā puriso vā daharo 2- yuvā maṇḍanakajātiko ādāse vā parisuddhe pariyodāte acche vā udakapatte sakaṃ mukhanimittaṃ paccavekkhamāno upādāya passeyya no anupādāya . evameva kho āvuso ānanda rūpaṃ upādāya asmīti hoti no anupādāya . vedanaṃ . Saññaṃ. Saṅkhāre. Viññāṇaṃ upādāya asmīti hoti no anupādāya. {193.2} Taṃ kiṃ maññasi āvuso ānanda rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ āvuso . vedanā . saññā . Saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ āvuso .pe. tasmā tiha . evaṃ passaṃ .pe. nāparaṃ @Footnote: 1 Yu. bhikkhavo . 2 Po. daharo vā yuvā vā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page129.

Itthattāyāti pajānāti 1- . puṇṇo nāma āvuso āyasmā mantānīputto amhākaṃ navakānaṃ sataṃ bahūpakāro hoti so amhe iminā ovādena ovadati imaṃ 2- pana me āyasmato puṇṇassa mantānīputtassa dhammadesanaṃ sutvā dhammo abhisamitoti 3-.. [194] Sāvatthiyaṃ viharati . ārāme . tena kho pana samayena āyasmā tisso bhagavato pitucchāputto sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamāroceti api me āvuso madhurakajāto viya kāyo disāpi me na pakkhāyanti dhammāpi maṃ 4- nappaṭibhanti thīnamiddhañca me cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati anabhirato ca 5- brahmacariyaṃ carāmi hoti ca me dhammesu vicikicchāti. [195] Atha kho sambahulā bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ āyasmā bhante tisso bhagavato pitucchāputto sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamāroceti api me āvuso madhurakajāto viya kāyo disāpi me na pakkhāyanti dhammāpi maṃ nappaṭibhanti thīnamiddhañca me cittaṃ pariyādāya tiṭṭhati anabhirato ca brahmacariyaṃ carāmi hoti ca me dhammesu vicikicchāti. {195.1} Atha kho bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi ehi tvaṃ bhikkhu mama vacanena tissaṃ bhikkhuṃ āmantehi satthā taṃ āvuso tissa āmantetīti. Evaṃ bhanteti kho so bhikkhu bhagavato paṭissutvā yenāyasmā tisso @Footnote: 1 Ma. Yu. pajānātīti . 2 Ma. Yu. idañca pana . 3 Yu. abhisametoti. @4 Po. me nappaṭilabhanti . 5 Po. va.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page130.

Tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ tissaṃ etadavoca satthā taṃ āvuso tissa āmantetīti . evaṃ āvusoti kho āyasmā tisso tassa bhikkhuno paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ tissaṃ bhagavā etadavoca saccaṃ kira tvaṃ tissa sambahulānaṃ bhikkhūnaṃ evamārocesi api me āvuso madhurakajāto viya kāyo .pe. hoti ca me dhammesu vicikicchāti. Evaṃ bhante. Taṃ kiṃ maññasi tissa rūpe avītarāgassa 1- avītatacchandassa avītapemassa avītapipāsassa avītapariḷāhassa avītataṇhassa tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsāti. Evaṃ bhante. {195.2} Sādhu sādhu tissa evaṃ hetaṃ tissa hoti yathātaṃ rūpe avītarāgassa . vedanāya . saññāya . saṅkhāresu avītarāgassa .pe. Tesaṃ saṅkhārānaṃ vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkha- domanassupāyāsāti . evaṃ bhante . Sādhu sādhu tissa evaṃ hetaṃ tissa hoti yathātaṃ saṅkhāresu avītarāgassa . viññāṇe avītarāgassa avītacchandassa avītapemassa avītapipāsassa avītapariḷāhassa avītataṇhassa tassa viññāṇassa pariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti . evaṃ bhante . sādhu sādhu tissa evaṃ hetaṃ tissa hoti yathātaṃ viññāṇe avītarāgassa. @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. avigatarāgassa ... avigatataṇhassa . 2 Po. yathābhūtaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page131.

[196] Taṃ kiṃ maññasi tissa rūpe vītarāgassa vītacchandassa vītapemassa vītapipāsassa vītapariḷāhassa vītataṇhassa tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti . No hetaṃ bhante . sādhu sādhu tissa evaṃ hetaṃ tissa hoti yathātaṃ rūpe vītarāgassa . vedanāya . saññāya . saṅkhāresu . Viññāṇe vītarāgassa vītacchandassa vītapemassa vītapipāsassa vītapariḷāhassa vītataṇhassa tassa viññāṇassa vipariṇāmaññathābhāvā uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti . no hetaṃ bhante . sādhu sādhu tissa evaṃ hetaṃ tissa hoti yathātaṃ viññāṇe vītarāgassa . taṃ kiṃ maññasi tissa rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante .pe. vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante .pe. tasmā tiha . Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. [197] Seyyathāpi 1- tissa dve purisā eko puriso amaggakusalo eko puriso maggakusalo tamenaṃ so amaggakusalo puriso amuṃ maggakusalaṃ purisaṃ maggaṃ puccheyya so evaṃ vadeyya evaṃ 2- bho purisa ayaṃ maggo tena muhuttaṃ gaccha tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi dvedhāpathaṃ 3- tattha vāmaṃ muñcitvā dakkhiṇaṃ gaṇha tena muhuttaṃ gaccha tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi tibbaṃ vanasaṇḍaṃ tena muhuttaṃ gaccha tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi mahantaṃ ninnaṃ @Footnote: 1 Yu. seyyathāpissa . 2 Ma. ehi . 3 Yu. dvidhāpathaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page132.

Pallalaṃ tena muhuttaṃ gaccha tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi sobbhaṃ papātaṃ tena muhuttaṃ gaccha tena muhuttaṃ gantvā dakkhissasi samaṃ bhūmibhāgaṃ ramaṇīyaṃ 1-. {197.1} Upamā kho myāyaṃ tissa katā atthassa viññāpanāya ayaṃ cevettha attho . puriso amaggakusaloti kho tissa puthujjanassetaṃ adhivacanaṃ . puriso maggakusaloti kho tissa tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato sammāsambuddhassa . dvedhāpathoti kho tissa vicikicchāyetaṃ adhivacanaṃ . Vāmo maggoti kho tissa aṭṭhaṅgikassetaṃ micchāmaggassa adhivacanaṃ . Seyyathīdaṃ . micchādiṭṭhiyā .pe. micchāsamādhissa . dakkhiṇo maggoti kho tissa ariyassetaṃ aṭṭhaṅgikassa maggassa adhivacanaṃ . seyyathīdaṃ . Sammādiṭṭhiyā .pe. sammāsamādhissa . tibbo vanasaṇḍoti kho tissa avijjāyetaṃ adhivacanaṃ . mahantaṃ ninnaṃ pallalanti kho tissa kāmānametaṃ adhivacanaṃ . sobbho papātoti kho tissa kodhupāyāsassetaṃ adhivacanaṃ . samo bhūmibhāgo ramaṇīyoti kho tissa nibbānassetaṃ adhivacanaṃ . abhirama tissa abhirama tissa ahamovādena ahamanuggahena ahamanusāsaniyāti 2- . idamavoca bhagavā . attamano āyasmā tisso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti. [198] Ekaṃ samayaṃ āyasmā sārīputto sāvatthiyaṃ viharati @Footnote: 1 Ma. ramaṇīyanti . 2 Ma. ahamāmisadhammānuggahena mamovādena mamānusāsaniyāti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page133.

Jetavane anāthapiṇḍikassārāme . tena kho pana samayena yamakassa nāma bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā 1- khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti. {198.1} Assosuṃ kho sambahulā bhikkhū yamakassa kira nāma bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ hoti tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti . atha kho te bhikkhū yenāyasmā yamako tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū āyasmantaṃ yamakaṃ etadavocuṃ saccaṃ kira te 2- āvuso yamaka evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti . evaṃ khvāhaṃ āvuso bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti. {198.2} Mā āvuso yamaka evaṃ avaca mā bhagavantaṃ abbhācikkhi na hi sādhu bhagavato abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ vadeyya khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti . Evaṃpi kho @Footnote: 1 Po. yathāpi . 2 votipi pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page134.

Āyasmā yamako tehi bhikkhūhi vuccamāno tatheva taṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ thāmasā parāmāsā abhinivissaṃ 1- voharati tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti. {198.3} Yato kho te bhikkhū nāsakkhiṃsu āyasmantaṃ yamakaṃ etasmā pāpakā diṭṭhigatā vivecetuṃ. Atha kho te bhikkhū uṭṭhāyāsanā yenāyasmā sārīputto tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmantaṃ sārīputtaṃ etadavocuṃ yamakassa nāma āvuso sārīputta bhikkhuno evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti sādhāyasmā sārīputto yena yamako bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti . Adhivāsesi kho āyasmā sārīputto tuṇhībhāvena. [199] Atha kho āyasmā sārīputto sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā yamako tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā yamakena saddhiṃ sammodi .pe. ekamantaṃ nisinno kho āyasmā sārīputto āyasmantaṃ yamakaṃ etadavoca saccaṃ kira te āvuso yamaka evarūpaṃ pāpakaṃ diṭṭhigataṃ uppannaṃ [2]- tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti . evaṃ khvāhaṃ āvuso bhagavatā @Footnote: 1 Sī. parāmassa abhinivissa . 2 Po. hoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page135.

Dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti . taṃ kiṃ maññasi āvuso yamaka rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ āvuso .pe. Vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ āvuso . tasmā tiha .pe. evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. [200] Taṃ kiṃ maññasi āvuso yamaka rūpaṃ tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ āvuso . vedanaṃ tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ āvuso . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ āvuso. [201] Taṃ kiṃ maññasi āvuso yamaka rūpasmiṃ tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ āvuso . aññatra rūpā tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ āvuso . vedanāya .pe. aññatra vedanāya .pe. saññāya . aññatra saññāya . saṅkhāresu . Aññatra saṅkhārehi . viññāṇasmiṃ tathāgatoti samanupassasīti . No hetaṃ āvuso . aññatra viññāṇā tathāgatoti samanupassasīti . No hetaṃ āvuso. [202] Taṃ kiṃ maññasi āvuso yamaka rūpaṃ 1- . vedanā . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasīti . No hetaṃ āvuso. @Footnote: 1 Ma. rūpaṃ. vedanaṃ. saññaṃ. saṅkhāre. Yu. rūpā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page136.

[203] Taṃ kiṃ maññasi āvuso yamaka ayaṃ so arūpī avedano asaññī asaṅkhāro aviññāṇo tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ āvuso . ettha ca te āvuso yamaka diṭṭheva dhamme saccato tathato 1- tathāgato anupalabbhiyamāno kallaṃ nu te taṃ veyyākaraṇaṃ tathāhaṃ bhagavatā dhammaṃ desitaṃ ājānāmi yathā khīṇāsavo bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti . ahu kho me taṃ āvuso sārīputta pubbe aviddasuno 2- pāpakaṃ diṭṭhigataṃ idañca pana me āyasmato sārīputtassa dhammadesanaṃ sutvā tañceva pāpakaṃ diṭṭhigataṃ pahīnaṃ dhammo ca me abhisamitoti. [204] Sace taṃ āvuso yamaka evaṃ puccheyyuṃ yo so āvuso yamaka bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā parammaraṇā kiṃ hotīti evaṃ puṭṭho tvaṃ āvuso yamaka kinti byākareyyāsīti . Sace maṃ āvuso evaṃ puccheyyuṃ yo so āvuso yamaka bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo so kāyassa bhedā parammaraṇā kiṃ hotīti evaṃ puṭṭho 3- ahamāvuso evaṃ byākareyyaṃ rūpaṃ kho āvuso aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṃ 4- gataṃ . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃ yadaniccaṃ taṃ dukkhaṃ yaṃ dukkhaṃ taṃ niruddhaṃ tadatthaṃ gatanti evaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. thetato 2 Po. avindasuno . 3 Ma. puṭṭhāhaṃ āvuso . 4 Yu. @tamatthagataṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page137.

Puṭṭho ahaṃ āvuso evaṃ byākareyyanti. [205] Sādhu sādhu āvuso yamaka tenahāvuso yamaka upamante karissāmi etasseva atthassa bhiyyoso mattāya ñāṇāya . Seyyathāpi āvuso yamaka gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo so ca ārakkhasampanno tassa koci deva puriso uppajjeyya anatthakāmo ahitakāmo ayogakkhemakāmo jīvitā voropetukāmo tassa evamassa ayaṃ kho gahapati vā gahapatiputto vā aḍḍho mahaddhano mahābhogo so ca ārakkhasampanno na hāyaṃ 1- sukaro pasayha jīvitā voropetuṃ yannūnāhaṃ anupakhajja jīvitā voropeyyanti . so taṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evaṃ vadeyya upaṭṭhaheyyantaṃ 2- bhanteti . tamenaṃ so gahapati vā gahapatiputto vā upaṭṭhāpeyya so upaṭṭhaheyya pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭisāvī manāpacārī piyavādī tassa so gahapati vā gahapatiputto vā mittatopi naṃ daheyya 3- suhajjatopi naṃ daheyya tasmiñca vissāsaṃ āpajjeyya . Yadā kho āvuso tassa purisassa evamassa saṃvissaṭṭho kho myāyaṃ gahapati vā gahapatiputto vāti atha naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeyya. {205.1} Taṃ kiṃ maññasi āvuso yamaka yadāpi so puriso amuṃ gahapatiṃ vā gahapatiputtaṃ vā upasaṅkamitvā evamāha upaṭṭhaheyyaṃ taṃ bhanteti tadāpi so vadhakova vadhakañca @Footnote: 1 Ma. Yu. nāyaṃ . 2 Po. upaṭṭhaheyyanti . 3 Po. dadeyya. Ma. saddhaheyyaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page138.

Pana santaṃ na aññāsi vadhako meti . yadāpi so upaṭṭhāti 1- pubbuṭṭhāyī pacchānipātī kiṃkārapaṭisāvī manāpacārī piyavādī tadāpi so vadhakova vadhakañca pana santaṃ na aññāsi vadhako meti . Yadāpi naṃ rahogataṃ viditvā tiṇhena satthena jīvitā voropeti tadāpi so vadhakova vadhakañca pana santaṃ na aññāsi vadhako meti . Evamāvusoti. [206] Evameva kho āvuso assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati .pe. Viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. {206.1} So aniccaṃ rūpaṃ aniccaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti aniccaṃ vedanaṃ aniccā vedanāti yathābhūtaṃ nappajānāti aniccaṃ saññaṃ aniccā saññāti yathābhūtaṃ nappajānāti anicce saṅkhāre aniccā saṅkhārāti yathābhūtaṃ nappajānāti aniccaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti. {206.2} Dukkhaṃ rūpaṃ dukkhaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti dukkhaṃ vedanaṃ . dukkhaṃ saññaṃ . dukkhe saṅkhāre . dukkhaṃ viññāṇaṃ dukkhaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti. {206.3} Anattaṃ rūpaṃ anattaṃ 2- rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti @Footnote: 1 Yu. upaṭṭhahati . 2 Po. Ma. Yu. sabbattha anattāti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page139.

Anattaṃ vedanaṃ . anattaṃ saññaṃ . anatte saṅkhāre . anattaṃ viññāṇaṃ anattaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti. {206.4} Saṅkhataṃ rūpaṃ saṅkhataṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti saṅkhataṃ vedanaṃ . saṅkhataṃ saññaṃ . saṅkhate saṅkhāre. Saṅkhataṃ viññāṇaṃ saṅkhataṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti . vadhakaṃ rūpaṃ vadhakaṃ rūpanti yathābhūtaṃ nappajānāti vadhakaṃ vedanaṃ . vadhakaṃ saññaṃ. Vadhake saṅkhāre. Vadhakaṃ viññāṇaṃ vadhakaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti . so rūpaṃ upeti upādiyati adhiṭṭhāti attā meti vedanaṃ . Saññaṃ. Saṅkhāre. Viññāṇaṃ upeti upādiyati adhiṭṭhāti attā meti . tassime pañcupādānakkhandhā upetā 1- upādinnā dīgharattaṃ ahitāya dukkhāya saṃvattanti. [207] Sutavā ca kho āvuso ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī ariyadhammassa kovido ariyadhamme suvinīto .pe. sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ attato samanupassati na rūpavantaṃ vā 2- attānaṃ na attani vā rūpaṃ na rūpasmiṃ vā attānaṃ na vedanaṃ . Na saññaṃ. Na saṅkhāre . na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ. {207.1} So aniccaṃ rūpaṃ aniccaṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānāti aniccaṃ vedanaṃ . aniccaṃ saññaṃ . anicce @Footnote: 1 uppannātipi upentātipi pāṭho . 2 Po. Ma. Yu. vāsaddo na paññāyati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page140.

Saṅkhāre . aniccaṃ viññāṇaṃ aniccaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti . dukkhaṃ rūpaṃ dukkhaṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānāti dukkhaṃ vedanaṃ . dukkhaṃ saññaṃ . dukkhe saṅkhāre . dukkhaṃ viññāṇaṃ dukkhaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti . anattaṃ rūpaṃ anattaṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānāti anattaṃ vedanaṃ . anattaṃ saññaṃ . Anatte saṅkhāre . anattaṃ viññāṇaṃ anattaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti. {207.2} Saṅkhataṃ rūpaṃ saṅkhataṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānāti saṅkhataṃ vedanaṃ . saṅkhataṃ saññaṃ . saṅkhate saṅkhāre . saṅkhataṃ viññāṇaṃ saṅkhataṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti . vadhakaṃ rūpaṃ vadhakaṃ rūpanti yathābhūtaṃ pajānāti vadhakaṃ vedanaṃ . vadhakaṃ saññaṃ . Vadhake saṅkhāre vadhakā saṅkhārāti yathābhūtaṃ pajānāti vadhakaṃ viññāṇaṃ vadhakaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ pajānāti . so rūpaṃ na upeti na upādiyati na adhiṭṭhāti 1- attā meti vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ na upeti na upādiyati na adhiṭṭhāti attā meti . tassime pañcupādānakkhandhā anupetā 2- anupādinnā dīgharattaṃ hitāya sukhāya saṃvattantīti . evañhetaṃ 3- āvuso sārīputta hoti yesaṃ āyasmantānaṃ tādisā sabrahmacārino anukampakā atthakāmā ovādakā anusāsakā idañca pana me @Footnote: 1 Ma. Yu. nādhiṭṭhāti . 2 anuppannāti vā anuppentāti vā pāṭho. @3 Sī. evaṃ hi te. Ma. evametaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page141.

Āyasmato sārīputtassa dhammadesanaṃ sutvā anupādāya āsavehi cittaṃ vimuttanti. [1]- [208] Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgāra- sālāyaṃ . tena kho pana samayena āyasmā anurādho bhagavato avidūre araññakuṭikāyaṃ viharati . atha kho sambahulā aññatitthiyā paribbājakā yenāyasmā anurādho tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmatā anurādhena saddhiṃ sammodiṃsu sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te aññatitthiyā paribbājakā āyasmantaṃ anurādhaṃ etadavocuṃ yo so āvuso anurādha tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto taṃ tathāgato imesu catūsu ṭhānesu paññāpayamāno paññapeti 2- hoti tathāgato parammaraṇāti vā na hoti tathāgato parammaraṇāti vā hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇāti vā neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti 3-. {208.1} Evaṃ vutte āyasmā anurādho te aññatitthiye paribbājake etadavoca yo so āvuso tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto taṃ tathāgato aññatra imehi catūhi ṭhānehi paññāpayamāno paññapeti hoti tathāgato parammaraṇāti vā na hoti tathāgato parammaraṇāti vā hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇāti vā neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti. Evaṃ vutte @Footnote: 1 Yu. idamavoca āyasmā sārīputto. attamano āyasmā yamako āyasmato @sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandītīti dissati . 2 Po. Ma. Yu. paññāpeti @3 Po. Yu. vā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page142.

Te aññatitthiyā paribbājakā āyasmantaṃ anurādhaṃ etadavocuṃ so cāyaṃ bhikkhu navo bhavissati acirapabbajito thero vā pana bālo abyattoti . atha kho aññatitthiyā paribbājakā āyasmantaṃ anurādhaṃ navavādena ca bālavādena ca apasādetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu. [209] Atha kho āyasmato anurādhassa acirapakkantesu tesu aññatitthiyesu paribbājakesu etadahosi sace kho maṃ te aññatitthiyā paribbājakā uttariṃ [1]- puccheyyuṃ kathaṃ byākaramāno na 2- khvāhaṃ tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ vuttavādī ceva bhagavato assaṃ na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyyaṃ dhammassa cānudhammaṃ byākareyyaṃ na ca koci sahadhammiko vādānupāto 3- gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyāti . atha kho āyasmā anurādho yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā .pe. ekamantaṃ nisinno kho āyasmā anurādho bhagavantaṃ etadavoca idhāhaṃ bhante bhagavato avidūre araññakuṭikāyaṃ viharāmi atha kho bhante sambahulā aññatitthiyā paribbājakā yenāhaṃ tenupasaṅkamiṃsu .pe. maṃ etadavocuṃ yo so āvuso anurādha tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto taṃ tathāgato imesu catūsu ṭhānesu paññāpayamāno paññapeti hoti tathāgato parammaraṇāti vā na hoti tathāgato parammaraṇāti vā hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇāti @Footnote: 1 Ma. Yu. pañhaṃ . 2 Po. Ma. Yu. nu . 3 vādānuvādotipi pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page143.

Vā neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti. {209.1} Evaṃ vuttāhaṃ bhante te aññatitthiye paribbājake etadavocaṃ yo so āvuso tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto taṃ tathāgato aññatra imehi catūhi ṭhānehi paññāpayamāno paññapeti hoti tathāgato parammaraṇāti vā .pe. neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti . Evaṃ vutte bhante te aññatitthiyā paribbājakā maṃ etadavocuṃ so cāyaṃ bhikkhu navo bhavissati acirapabbajito thero vā pana bālo abyattoti . atha kho maṃ bhante te aññatitthiyā paribbājakā navavādena ca bālavādena ca apasādetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu. {209.2} Tassa mayhaṃ bhante acirapakkantesu tesu aññatitthiyesu paribbājakesu etadahosi sace kho maṃ te aññatitthiyā paribbājakā uttariṃ puccheyyuṃ kathaṃ byākaramāno na 1- khvāhaṃ tesaṃ aññatitthiyānaṃ paribbājakānaṃ vuttavādī ceva bhagavato assaṃ na ca bhagavantaṃ abhūtena abbhācikkheyyaṃ dhammassa cānudhammaṃ byākareyyaṃ na ca koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyāti. [210] Taṃ kiṃ maññasi anurādha rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti . no @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. nu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page144.

Hetaṃ bhante . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante .pe. tasmā tiha .pe. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti. [211] Taṃ kiṃ maññasi anurādha rūpaṃ tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ bhante . vedanaṃ . saññaṃ . Saṅkhāre. Viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ bhante. [212] Taṃ kiṃ maññasi anurādha rūpasmiṃ tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ bhante . aññatra rūpā tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ bhante . vedanāya .pe. aññatra vedanāya .pe. saññāya . aññatra saññāya . saṅkhāresu . Aññatra saṅkhārehi . viññāṇasmiṃ . aññatra viññāṇā tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ bhante. [213] Taṃ kiṃ maññasi anurādha rūpaṃ . vedanā . saññā . Saṅkhārā. Viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ bhante. [214] Taṃ kiṃ maññasi anurādha ayaṃ so arūpī avedano asaññī asaṅkhāro aviññāṇo tathāgatoti samanupassasīti . no hetaṃ bhante . ettha ca te anurādha diṭṭheva dhamme saccato tathato 1- tathāgato anupalabbhiyamāno kallaṃ nu te taṃ veyyākaraṇaṃ yo so āvuso tathāgato uttamapuriso paramapuriso paramapattipatto @Footnote: 1 evaṃ vuttākārena veditabbaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page145.

Taṃ tathāgato aññatra imehi catūhi ṭhānehi paññāpayamāno paññapeti hoti tathāgato parammaraṇāti vā na hoti tathāgato parammaraṇāti vā hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇāti vā neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti . No hetaṃ bhante . sādhu sādhu anurādha pubbe cāhaṃ anurādha etarahi ca dukkhañceva paññapemi dukkhassa ca nirodhanti. [215] Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandaka- nivāpe . tena kho pana samayena āyasmā vakkali kumbhakāranivesane viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno . atha kho āyasmā vakkali upaṭṭhāke āmantesi etha tumhe āvuso yena bhagavā tenupasaṅkamatha upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha vakkali bhante bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno so bhagavato pāde sirasā vandatīti evañca vadetha sādhu kira bhante bhagavā yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti . evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā .pe. Bhagavantaṃ etadavocuṃ vakkali bhante bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno so bhagavato pāde sirasā vandati evañca pana vadeti sādhu kira bhante bhagavā yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page146.

[216] Atha kho bhagavā nivāsetvā pattacīvaramādāya yenāyasmā vakkali tenupasaṅkami . addasā kho āyasmā vakkali bhagavantaṃ dūratova āgacchantaṃ disvāna mañcake samañcopi 1- . atha kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavoca alaṃ vakkali mā tvaṃ mañcake samañcopi santīmāni āsanāni paññattāni tatthāhaṃ nisīdissāmīti . nisīdi bhagavā paññatte āsane . nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavoca kacci te vakkali khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti . Paṭikkamo sānaṃ paññāyati no abhikkamoti. {216.1} Na me bhante khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti abhikkamo sānaṃ paññāyati no paṭikkamoti . kacci te vakkali na kiñci kukkuccaṃ na koci vippaṭisāroti. Taggha me bhante anappakaṃ kukkuccaṃ anappako [2]- vippaṭisāroti . Kacci pana taṃ vakkali attā sīlato na upavadatīti . na kho maṃ bhante attā sīlato upavadatīti . no ce kira taṃ vakkali attā sīlato upavadati atha kiñci te kukkuccaṃ ko ca vippaṭisāroti . cirapaṭikāhaṃ bhante bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkamitukāmo natthi ca me kāyasmiṃ tāvatikā balamattā yāvatāhaṃ 3- bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyanti. {216.2} Alaṃ vakkali kiṃ te iminā pūtikāyena diṭṭhena. @Footnote: 1 Ma. Yu. samadhosi . 2 Yu. casaddo dissati . 3 Po. yāhaṃ. Yu. yāyāhaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page147.

{216.3} Yo kho vakkali dhammaṃ passati so maṃ passati yo maṃ passati so dhammaṃ passati . dhammaṃ hi vakkali passanto maṃ passati maṃ passanto dhammaṃ passati . taṃ kiṃ maññasi vakkali . rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vā taṃ sukhaṃ vāti . dukkhaṃ bhante . yaṃ panāniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ kallaṃ nu taṃ samanupassituṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti. No hetaṃ bhante . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante .pe. Eso me attāti. No hetaṃ bhante . tasmā tiha .pe. evaṃ passaṃ .pe. nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti . atha kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ iminā ovādena ovaditvā uṭṭhāyāsanā yena gijjhakūṭo pabbato tena pakkami 1-. [217] Atha kho āyasmā vakkali acirapakkantassa bhagavato upaṭṭhāke āmantesi etha maṃ āvuso mañcakaṃ āropetvā yena isigilipassaṃ 2- kāḷasilā tenupasaṅkamatha kathaṃ hi nāma mādiso antaraghare kālaṃ kattabbaṃ maññeyyāti . evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā āyasmantaṃ vakkaliṃ mañcakaṃ āropetvā yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamiṃsu . atha kho bhagavā tañca rattiṃ tañca divasāvasesaṃ gijjhakūṭe pabbate vihāsi . @Footnote: 1 Ma. tenupasaṅkami . 2 Yu. isigilipassakālasilā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page148.

Atha kho dve devatāyo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu .pe. Ekamantaṃ aṭṭhaṃsu . ekamantaṃ ṭhitā kho ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca vakkali bhante bhikkhu vimokkhāya cetetīti . aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca so hi nūna so bhante suvimutto vimuccissatīti . idamavocuṃ tā devatāyo idaṃ vatvā bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyiṃsu. [218] Atha kho bhagavā tassā rattiyā accayena bhikkhū āmantesi etha tumhe bhikkhave yena vakkali bhikkhu tenupasaṅkamatha upasaṅkamitvā vakkaliṃ bhikkhuṃ evaṃ vadetha suṇāvuso tvaṃ 1- vakkali bhagavato vacanaṃ dvinnaṃ 2- devatānaṃ imaṃ āvuso rattiṃ dve devatāyo abhikkantāya rattiyā abhikkantavaṇṇā kevalakappaṃ gijjhakūṭaṃ obhāsetvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ aṭṭhaṃsu ekamantaṃ ṭhitā kho āvuso ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca vakkali bhante bhikkhu vimokkhāya cetetīti . aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca so hi nūna so bhante suvimutto vimuccissatīti . bhagavā ca taṃ āvuso vakkali evamāha mā bhāyi vakkali mā bhāyi vakkali apāpakante 3- maraṇaṃ bhavissati apāpikā kālakiriyāti . evaṃ bhanteti kho te @Footnote: 1 Po. Yu. ayaṃ pāṭho natthi . 2 Po. Ma. Yu. davinnañca. 3 Po. apāpikante.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page149.

Bhikkhū bhagavato paṭissutvā yenāyasmā vakkali tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā āyasmantaṃ vakkaliṃ etadavocuṃ suṇāvuso vakkali bhagavato vacanaṃ dvinnañca devatānanti. [219] Atha kho āyasmā vakkali upaṭṭhāke āmantesi etha maṃ āvuso mañcakā oropetha kathaṃ hi nāma mādiso ucce āsane nisīditvā tassa bhagavato sāsanaṃ sotabbaṃ maññeyyāti . Evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā āyasmantaṃ vakkaliṃ mañcakā oropesuṃ imaṃ āvuso rattiṃ dve devatāyo abhikkantāya rattiyā .pe. ekamantaṃ aṭṭhaṃsu ekamantaṃ ṭhitā kho āvuso ekā devatā bhagavantaṃ etadavoca vakkali bhante bhikkhu vimokkhāya cetetīti. {219.1} Aparā devatā bhagavantaṃ etadavoca so hi nūna so bhante suvimutto vimuccissatīti . bhagavā ca taṃ āvuso vakkali evamāha mā bhāyi vakkali mā bhāyi vakkali apāpakante maraṇaṃ bhavissati apāpikā kālakiriyāti . tenahāvuso mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha vakkali bhante bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno so bhagavato pāde sirasā vandati evañca vadeti 1- rūpaṃ aniccaṃtāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāma- dhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi. Vedanā aniccātāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti @Footnote: 1 Ma. vadetha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page150.

Na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi . saññā aniccātāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi . saṅkhārā aniccātāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi . viññāṇaṃ aniccaṃtāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmīti. Evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato vakkalissa paṭissutvā pakkamiṃsu . atha kho āyasmā vakkali acirapakkantesu tesu bhikkhūsu satthaṃ āharesi. [220] Atha kho te bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ vakkali bhante bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno so bhagavato pāde sirasā vandati evañca vadeti rūpaṃ aniccaṃtāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmi . vedanā . saññā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page151.

Saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃtāhaṃ bhante na kaṅkhāmi yadaniccaṃ taṃ dukkhanti na vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ natthi me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmīti. [221] Atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi āyāma bhikkhave yena isigilipassaṃ kāḷasilā tenupasaṅkamissāma yattha vakkalinā kulaputtena satthaṃ āharitanti . evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ. Atha kho bhagavā sambahulehi bhikkhūhi saddhiṃ yena isigilipassaṃ kāḷalilā tenupasaṅkami . addasā kho bhagavā āyasmantaṃ vakkaliṃ dūratova mañcake vivattakkhandhaṃ seyyamānaṃ 1- . tena kho pana samayena dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimadisaṃ 2- gacchati pacchimadisaṃ gacchati uttaradisaṃ gacchati dakkhiṇadisaṃ gacchati uddhaṃdisaṃ 3- gacchati adhodisaṃ gacchati anudisaṃ . atha kho bhagavā bhikkhū āmantesi passatha no tumhe bhikkhave evaṃ dhūmāyitattaṃ timirāyitattaṃ gacchateva purimadisaṃ .pe. Gacchati anudisanti . evaṃ bhante . eso kho bhikkhave māro pāpimā vakkalissa kulaputtassa viññāṇaṃ samanvesati 4- kattha vakkalissa kulaputtassa viññāṇaṃ patiṭṭhitanti . appatiṭṭhitena ca bhikkhave viññāṇena vakkali kulaputto parinibbutoti. [222] Ekaṃ samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane kalandaka- nivāpe . tena kho pana samayena āyasmā assaji kassapakārāme @Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. semānaṃ . 2 Ma. Yu. purimaṃ ... pacchimaṃ ... uttaraṃ ... @dakkhiṇaṃ ... 3 Yu. uddhaṃ gacchati adho . 4 Sī. Yu. samannesati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page152.

Viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno . atha kho āyasmā assaji upaṭṭhāke āmantesi etha tumhe āvuso yena bhagavā tenupasaṅkamatha upasaṅkamitvā mama vacanena bhagavato pāde sirasā vandatha assaji bhante bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno so bhagavato pāde sirasā vandatīti 1- evañca vadetha sādhu kira bhante bhagavā yena assaji bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti . Evamāvusoti kho te bhikkhū āyasmato assajissa paṭissutvā yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdiṃsu . ekamantaṃ nisinnā kho te bhikkhū bhagavantaṃ etadavocuṃ assaji bhante bhikkhu ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno so bhagavato pāde sirasā vandati evañca vadeti sādhu kira bhante bhagavā yena assaji bhikkhu tenupasaṅkamatu anukampaṃ upādāyāti . adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena. [223] Atha kho bhagavā sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito yenāyasmā assaji tenupasaṅkami . addasā kho āyasmā assaji bhagavantaṃ dūratova 2- āgacchantaṃ disvāna mañcake samañcopi 3- . Atha kho bhagavā āyasmantaṃ 4- assajiṃ etadavoca alaṃ assaji mā tvaṃ mañcake samañcopi santīmāni āsanāni paññattāni tatthāhaṃ nisīdissāmīti . nisīdi bhagavā paññatte āsane . nisajja kho bhagavā āyasmantaṃ assajiṃ etadavoca kacci te assaji khamanīyaṃ @Footnote: 1 Yu. vandati . 2 Yu. vasaddo na dissati . 3 Yu. samatthosi. Ma. samadhosi. @4 Yu. āyasmato assajissa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page153.

Kacci yāpanīyaṃ .pe. Paṭikkamo sānaṃ paññāyati no abhikkamoti. {223.1} Na me bhante khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ .pe. abhikkamo sānaṃ paññāyati no paṭikkamoti . kacci te assaji na kiñci kukkuccaṃ na koci vippaṭisāroti . taggha me bhante anappakaṃ kukkuccaṃ anappako vippaṭisāroti . kacci pana taṃ assaji attā sīlato na upavadatīti. Na kho maṃ bhante attā sīlato upavadatīti . no ce kira taṃ assaji attā sīlato upavadati atha kiñca 1- te kukkuccaṃ ko ca vippaṭisāroti . Pubbe khvāhaṃ bhante gelaññe 2- passambhetvā [3]- kāyasaṅkhāre 4- viharāmi sohaṃ 5- samādhiṃ na paṭilabhāmi tassa mayhaṃ bhante taṃ samādhiṃ appaṭilabhato evaṃ hoti no 6- ca khvāhaṃ parihāyāmīti. Ye te assaji samaṇabrāhmaṇā samādhisārakā samādhisāmaññā tesantaṃ samādhiṃ appaṭilabhataṃ evaṃ hoti no cassu mayaṃ parihāyāmāti. {223.2} Taṃ kiṃ maññasi assaji rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti. Aniccaṃ bhante .pe. viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . Tasmā tiha .pe. evaṃ passaṃ .pe. nāparaṃ itthattāyāti pajānāti . so sukhañce vedanaṃ vedayati sā aniccāti pajānāti anajjhositāti pajānāti anabhinanditāti pajānāti dukkhañce vedanaṃ vedayati sā aniccāti pajānāti anajjhositāti pajānāti anabhinanditāti pajānāti adukkhamasukhañce vedanaṃ vedayati sā aniccāti .pe. anabhinanditāti pajānāti . so sukhañce vedanaṃ @Footnote: 1 Po. kismiñci. 2 Yu. gelaññaṃ [3] Ma. Yu. passambhetvāti āmeṇḍitaṃ. @4 Yu. kāyasaṅkhāre vippaṭisārī viharāmi . 5 Yu. sotaṃ . 6 Po. no ce. Ma. no @cassāhaṃ. Yu. no no ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page154.

Vedayati 1- visaññutto naṃ vedayati dukkhañce vedanaṃ vedayati visaññutto naṃ 2- vedayati adukkhamasukhañce vedanaṃ vedayati visaññutto naṃ vedayati sā aniccāti pajānāti .pe. anabhinanditāti pajānāti . so kāyapariyantikañce vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti jīvitapariyantikañce vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītibhavissantīti pajānāti. [224] Seyyathāpi assaji telañca paṭicca vaṭṭiñca paṭicca telappadīpo jhāyeyya tasseva telassa ca vaṭṭiyā ca pariyādānā anāhāro nibbāyeyya . evameva kho assaji bhikkhu kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno kāyapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayamāno jīvitapariyantikaṃ vedanaṃ vedayāmīti pajānāti kāyassa bhedā uddhaṃ jīvitapariyādānā idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītibhavissantīti pajānātīti. [225] Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū kosambiyaṃ viharanti ghositārāme . tena kho pana samayena āyasmā khemako badarikārāme viharati ābādhiko dukkhito bāḷhagilāno . atha kho therā bhikkhū sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhitā āyasmantaṃ dāsakaṃ āmantesuṃ ehi tvaṃ āvuso dāsaka yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama @Footnote: 1 Po. Yu. vediyati . 2 Po. na..

--------------------------------------------------------------------------------------------- page155.

Upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu kacci te āvuso khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti paṭikkamo sānaṃ paññāyati no abhikkamoti . evamāvusoti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ khemakaṃ etadavoca therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu kacci te āvuso khamanīyaṃ kacci yāpanīyaṃ kacci dukkhā vedanā paṭikkamanti no abhikkamanti paṭikkamo sānaṃ paññāyati no abhikkamoti . na me āvuso khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti abhikkamo sānaṃ paññāyati no paṭikkamoti. [226] Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca khemako āvuso bhikkhu evamāha na me āvuso khamanīyaṃ na yāpanīyaṃ bāḷhā me dukkhā vedanā abhikkamanti no paṭikkamanti abhikkamo sānaṃ paññāyati no paṭikkamoti . ehi tvaṃ āvuso dāsaka yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā. Seyyathīdaṃ. Rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandho . imesu

--------------------------------------------------------------------------------------------- page156.

Āyasmā khemako pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ 1- vā attaniyaṃ vā samanupassatīti. {226.1} Evamāvusoti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami .pe. therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā. Seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . Imesu āyasmā khemako pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassatīti . pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā . seyyathīdaṃ . Rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho. Imesu khvāhaṃ āvuso pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmīti. [227] Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca khemako āvuso bhikkhu evamāha pañcime upādānakkhandhā vuttā bhagavatā . seyyathīdaṃ . Rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . imesu khvāhaṃ āvuso pañcasu upādānakkhandhesu 2- na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmīti. {227.1} Ehi tvaṃ āvuso dāsaka yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho . no ce kirāyasmā khemako imesu @Footnote: 1 Yu. attānaṃ . 2 Po. pañcupādānakkhandhesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page157.

Pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassati tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavoti. {227.2} Evamāvusoti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako .pe. therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā . Seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . no ce kirāyasmā khemako imesu pañcasu upādānakkhandhesu kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassati tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavoti. Pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā . seyyathīdaṃ . Rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . imesu khvāhaṃ āvuso pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmi na camhi arahaṃ khīṇāsavo apica me āvuso pañcasu upādānakkhandhesu asmīti adhigataṃ ayamahamasmīti ca 1- na samanupassāmīti. [228] Atha kho āyasmā dāsako yena therā bhikkhū tenupasaṅkami upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca khemako āvuso bhikkhu evamāha pañcime āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā . Seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . Imesu khvāhaṃ āvuso pañcasu upādānakkhandhesu na kiñci attaṃ vā attaniyaṃ vā samanupassāmi na camhi arahaṃ khīṇāsavo apica @Footnote: 1 Ma. na ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page158.

Me āvuso pañcasu upādānakkhandhesu asmīti adhigataṃ ayamahamasmīti ca na 1- samanupassāmīti. {228.1} Ehi tvaṃ āvuso dāsaka yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama upasaṅkamitvā khemakaṃ bhikkhuṃ evaṃ vadehi therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu yametaṃ āvuso khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesi. Rūpaṃ asmīti vadesi . aññatra rūpā asmīti vadesi. Vedanaṃ. Saññaṃ. Saṅkhāre. Viññāṇaṃ asmīti vadesi .pe. aññatra viññāṇā asmīti vadesi . Yametaṃ āvuso khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesīti. Evamāvusoti kho āyasmā dāsako therānaṃ bhikkhūnaṃ paṭissutvā yenāyasmā khemako tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmantaṃ khemakaṃ etadavoca therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu yametaṃ āvuso khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesi . rūpaṃ asmīti vadesi . aññatra rūpā asmīti vadesi . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ asmīti vadesi. Aññatra viññāṇā asmīti vadesi . yametaṃ āvuso khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesīti . alaṃ āvuso dāsaka kiṃ imāya sandhāvanikāya āharāvuso daṇḍaṃ ahameva yena therā bhikkhū tenupasaṅkamissāmīti. [229] Atha kho āyasmā khemako daṇḍamolambha 2- yena therā bhikkhū tenupasaṅkami upasaṅkamitvā therehi bhikkhūhi saddhiṃ sammodi @Footnote: 1 Po. nasaddo na dissati. 2 Ma. daṇḍamolumbha.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page159.

Sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinnaṃ kho āyasmantaṃ khemakaṃ therā bhikkhū etadavocuṃ yametaṃ āvuso khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesi . rūpaṃ asmīti vadesi . aññatra rūpā asmīti vadesi . vedanaṃ . Saññaṃ. Saṅkhāre . viññāṇaṃ asmīti vadesi . aññatra viññāṇā asmīti vadesi . yametaṃ āvuso khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesīti . na khvāhaṃ āvuso rūpaṃ asmīti vadāmi napi aññatra rūpā asmīti vadāmi na vedanaṃ . na saññaṃ. Na saṅkhāre. Na viññāṇaṃ asmīti vadāmi napi aññatra viññāṇā asmīti vadāmi apica me āvuso pañcasu upādānakkhandhesu asmīti adhigataṃ ayamahamasmīti na ca samanupassāmi. {229.1} Seyyathāpi āvuso uppalassa vā padumassa vā puṇḍarīkassa vā gandho yo nu kho evaṃ vadeyya pattassa gandhoti vā 1- vaṇṇassa gandhoti vā kiñjakkhassa 2- gandhoti vā sammā nu kho so vadamāno vadeyyāti . no hetaṃ āvuso . Yathākathaṃ panāvuso sammā byākaramāno byākareyyāti . pupphassa gandhoti kho āvuso sammā byākaramāno byākareyyāti . Evameva khvāhaṃ āvuso na rūpaṃ asmīti vadāmi napi aññatra rūpā asmīti vadāmi na vedanaṃ . na saññaṃ . na saṅkhāre . @Footnote: 1 Yu. vāsaddo na dissati. 2 Ma. kiñjakkharāya. Po. kiñjakkhussa.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page160.

Na viññāṇaṃ asmīti vadāmi napi aññatra viññāṇā asmīti vadāmi apica me āvuso pañcasu upādānakkhandhesu asmīti adhigataṃ ayamahamasmīti na ca samanupassāmi. {229.2} Kiñcāpi āvuso ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni bhavanti atha khvassa hoti yeva 1- pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato asmīti māno asmīti chando asmīti anusayo asamūhato . so aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā . iti saññā . Iti saṅkhārā. Iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti . Tassimesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato asmīti māno asmīti chando asmīti anusayo asamūhato sopi samugghātaṃ gacchati. {229.3} Seyyathāpi āvuso vatthaṃ saṅkiliṭṭhaṃ malaggahitaṃ tamenaṃ sāmikā rajakassa anuppadajjuṃ 2- tamenaṃ rajako ūse vā khāre vā gomaye vā saṃmadditvā acche udake vikkhāleti kiñcāpi taṃ hoti vatthaṃ parisuddhaṃ pariyodātaṃ atha khvassa hoti yo ca anusahagato ūsagandho vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato tamenaṃ rajako sāmikānaṃ deti tamenaṃ sāmikā gandhaparibhāvite karaṇḍake nikkhipanti yopissa hoti anusahagato ūsagandho @Footnote: 1 Ma. yo ca . 2 Po. anupadatthuṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page161.

Vā khāragandho vā gomayagandho vā asamūhato sopi samugghātaṃ gacchati . evameva kho āvuso kiñcāpi ariyasāvakassa pañcorambhāgiyāni saññojanāni pahīnāni bhavanti atha khvassa hotiyeva pañcasu upadānakkhandhesu anusahagato asmīti māno asmīti chando asmīti anusayo asamūhato so aparena samayena pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassī viharati iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā . iti saññā . iti saṅkhārā . iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti. {229.4} Tassimesu pañcasu upādānakkhandhesu udayabbayānupassino viharato yopissa hoti pañcasu upādānakkhandhesu anusahagato asmīti māno asmīti chando asmīti anusayo asamūhato sopi samugghātaṃ gacchatīti. [230] Evaṃ vutte therā bhikkhū āyasmantaṃ khemakaṃ etadavocuṃ na kho [1]- mayaṃ āyasmantaṃ khemakaṃ vihesāpekkhā apucchimhā 2- api cāyasmā khemako pahoti 3- tassa bhagavato sāsanaṃ vitthārena ācikkhituṃ desetuṃ paññapetuṃ 4- paṭṭhapetuṃ vivarituṃ vibhajituṃ uttānīkātuṃ yadidaṃ āyasmatā khemakena tassa bhagavato sāsanaṃ vitthārena ācikkhitaṃ desitaṃ paññapitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhajitaṃ uttānīkatanti. Idamavoca āyasmā khemako . attamanā therā bhikkhū āyasmato khemakassa bhāsitaṃ abhinanduṃ . imasmiñca pana @Footnote: 1 Yu. panasaddo dissati . 2 Ma. Yu. pucchimha . 3 Ma. pahosi. @4 Ma. Yu. paññāpetuṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page162.

Veyyākaraṇasmiṃ bhaññamāne saṭṭhīmattānaṃ therānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsu āyasmato ca 1- khemakassāti. [231] Ekaṃ samayaṃ sambahulā therā bhikkhū bārāṇasiyaṃ viharanti isipatane migadāye . atha kho āyasmā channo sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito apāpuraṇaṃ 2- ādāya vihārena vihāraṃ upasaṅkamitvā there bhikkhū etadavoca ovadantu maṃ āyasmanto therā anusāsantu maṃ āyasmanto therā karontu me āyasmanto therā dhammiṃ kathaṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti. [232] Evaṃ vutte therā bhikkhū āyasmantaṃ channaṃ etadavocuṃ rūpaṃ kho āvuso channa aniccaṃ vedanā aniccā saññā aniccā saṅkhārā aniccā viññāṇaṃ aniccaṃ . rūpaṃ anattā vedanā . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ anattā sabbe saṅkhārā aniccā sabbe dhammā anattāti . atha kho āyasmato channassa etadahosi mayhaṃpi kho 3- evaṃ hoti rūpaṃ aniccaṃ vedanā. Saññā. Saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃ . rūpaṃ anattā vedanā . saññā . Saṅkhārā . viññāṇaṃ anattā sabbe saṅkhārā aniccā sabbe dhammā anattāti atha ca pana me sabbasaṅkhārasamathe sabbūpadhi- paṭinissagge taṇhakkhaye virāge nirodhe nibbāne cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na 4- vimuccati paritassanā- upādānaṃ uppajjati paccudāvattati mānasaṃ atha kocarahi me @Footnote: 1 Yu. khemakassa cāti . 2 Ma. Yu. avāpuraṇaṃ . 3 Ma. Yu. etanti dissati. @4 Ma. nādhimuccati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page163.

Attāti . na kho panetaṃ 1- dhammaṃ passato hoti ko nu kho me tathā dhammaṃ deseyya yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti. [233] Atha kho āyasmato channassa etadahosi ayaṃ kho āyasmā ānando kosambiyaṃ viharati ghositārāme satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti ca me āyasmā ānando tathā dhammaṃ desetuṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyaṃ atthi ca me āyasmante ānande tāvatikā vissaṭṭhi yannūnāhaṃ yenāyasmā ānando tenupasaṅkameyyanti . atha kho āyasmā channo senāsanaṃ saṃsāmetvā pattacīvaramādāya yena kosambī ghositārāmo yenāyasmā ānando tenupasaṅkami upasaṅkamitvā āyasmatā ānandena saddhiṃ sammodi sammodanīyaṃ kathaṃ sārāṇīyaṃ vītisāretvā ekamantaṃ nisīdi . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā channo āyasmantaṃ ānandaṃ etadavoca {233.1} ekamidāhaṃ āvuso ānanda samayaṃ bārāṇasiyaṃ viharāmi isipatane migadāye atha khvāhaṃ āvuso sāyaṇhasamayaṃ paṭisallānā vuṭṭhito apāpuraṇaṃ ādāya vihārena vihāraṃ upasaṅkamitvā 2- there bhikkhū etadavocaṃ ovadantu maṃ āyasmanto therā anusāsantu maṃ āyasmanto therā karontu me āyasmanto therā dhammiṃ kathaṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti . evaṃ vutte maṃ āvuso therā bhikkhū etadavocuṃ rūpaṃ kho āvuso channa aniccaṃ vedanā . Saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ aniccaṃ . rūpaṃ anattā .pe. @Footnote: 1 Ma. panevaṃ . 2 Ma. upasaṅkamiṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page164.

Viññāṇaṃ anattā sabbe saṅkhārā aniccā sabbe dhammā anattāti. {233.2} Tassa mayhaṃ āvuso etadahosi mayhaṃpi kho evaṃ hoti rūpaṃ aniccaṃ .pe. viññāṇaṃ aniccaṃ . rūpaṃ anattā vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ anattā sabbe saṅkhārā aniccā sabbe dhammā anattāti atha ca pana me sabbasaṅkhārasamathe sabbūpadhipaṭinissagge taṇhakkhaye virāge nirodhe nibbāne cittaṃ na pakkhandati na pasīdati na santiṭṭhati na vimuccati paritassanāupādānaṃ uppajjati paccudāvattati mānasaṃ atha kocarahi me attāti . na kho panetaṃ dhammaṃ passato hoti ko nu kho me tathā dhammaṃ deseyya yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti. {233.3} Tassa mayhaṃ āvuso etadahosi ayaṃ kho āyasmā ānando kosambiyaṃ viharati ghositārāme satthu ceva saṃvaṇṇito sambhāvito ca viññūnaṃ sabrahmacārīnaṃ pahoti ca me āyasmā ānando tathā dhammaṃ desetuṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyaṃ atthi ca āyasmante ānande tāvatikā vissaṭṭhi yannūnāhaṃ yenāyasmā ānando tenupasaṅkameyyanti. Ovadatu maṃ āyasmā ānando anusāsatu maṃ āyasmā ānando karotu me āyasmā ānando dhammiṃ kathaṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti. [234] Ettakenapi mayaṃ āyasmato channassa attamanā abhiraddhā taṃ 1- āyasmā channo āviakāsisi 2- khīlaṃ pabhindi 3- odahāvuso @Footnote: 1 Ma. api nāma taṃ . 2 Ma. Yu. āviakāsi . 3 Ma. bhinadi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page165.

Channa sotaṃ bhabbosi dhammaṃ viññātunti . atha kho āyasmato channassa tāvatakeneva uḷāraṃ pītipā mojjaṃ uppajji bhabbo kirasmi dhammaṃ viññātunti. {234.1} Sammukhā metaṃ āvuso channa bhagavato sutaṃ sammukhā [1]- paṭiggahitaṃ kaccānagottaṃ bhikkhuṃ ovadantassa dvayanissito khvāyaṃ 2- kaccāna loko yebhuyyena atthitañceva natthitañca . lokasamudayaṃ kho kaccāna yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke natthitā sā na hoti . lokanirodhaṃ kho kaccāna yathābhūtaṃ sammappaññāya passato yā loke atthitā sā na hoti . upāyupādānābhinivesavinibandho khvāyaṃ kaccāna loko yebhuyyena tassa upāyupādānaṃ cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayaṃ na upeti na upādiyati na adhiṭṭhāti attā meti dukkhameva uppajjamānaṃ uppajjati dukkhaṃ nirujjhamānaṃ nirujjhatīti na kaṅkhati na vicikicchati aparappaccayā ñāṇamevassa ettha hoti . Ettāvatā kho kaccāna sammādiṭṭhi hoti . sabbamatthīti kho kaccāna ayameko anto sabbaṃ natthīti ayaṃ dutiyo anto. Ete te kaccāna ubho ante anupagamma majjhena tathāgato dhammaṃ deseti avijjāpaccayā saṅkhārā saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ .pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti . avijjāya tveva asesavirāganirodhā saṅkhāranirodho .pe. evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hotīti. Evametaṃ āvuso ānanda hoti yesaṃ āyasmantānaṃ tādisā sabrahmacārayo @Footnote: 1 Yu. casaddo dissati . 2 Ma. khavāhaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page166.

Anukampakā atthakāmā ovādakā anusāsakā idañca pana me āyasmato ānandassa dhammadesanaṃ sutvā dhammo abhisamitoti 1-. [235] Sāvatthī . atha kho āyasmā rāhulo yena bhagavā tenupasaṅkami upasaṅkamitvā bhagavantaṃ abhivādetvā ekamantaṃ nisīdi . Ekamantaṃ nisinno kho āyasmā rāhulo bhagavantaṃ etadavoca kathannu kho bhante jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti. {235.1} Yaṅkiñci rāhula rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati . yā kāci vedanā . yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgata- paccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā .pe. sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya passati . evaṃ kho rāhula jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti. [236] Sāvatthī . ārāme . ekamantaṃ nisinno kho āyasmā rāhulo bhagavantaṃ etadavoca kathaṃ nu kho bhante jānato kathaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu @Footnote: 1 Yu. abhisametoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page167.

Ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ mānasaṃ hoti vidhā samatikkantaṃ santaṃ suvimuttanti . yaṅkiñci rāhula rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā .pe. yaṃ dūre santike vā sabbaṃ rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anupādā vimutto hoti . yā kāci vedanā. Yā kāci saññā . ye keci saṅkhārā . yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ ajjhattaṃ vā bahiddhā vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya disvā anupādā vimutto hoti . evaṃ kho rāhula jānato evaṃ passato imasmiñca saviññāṇake kāye bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ mānasaṃ hoti vidhā samatikkantaṃ santaṃ suvimuttanti. Theravaggo catuttho. Tassuddānaṃ bhavati ānando tisso yamako anurādho ca vakkali assaji khemako [1]- channo rāhulā 2- apare dve theravaggoti 3- vuccatīti. ----------------- @Footnote: 1 Po. dāsakoti dissati . 2 Yu. rāhulo. Po. rāhulo atha theravaggo tena @vuccatīti. Ma. theravaggoti vuccatīti natthi . 3 Yu. vaggo tena pavuccati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page168.

Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake pupphavaggo pañcamo [237] Sāvatthī . tatra kho .pe. seyyathāpi bhikkhave nadī pabbateyyā ohāriṇī dūraṅgamā sīghasotā tassā ubhato 1- tīresu kāsā cepi jātā assu te naṃ ajjholambeyyuṃ kusā cepi jātā assu te naṃ ajjholambeyyuṃ pabbajā 2- cepi jātā assu te naṃ ajjholambeyyuṃ vīraṇā 3- cepi jātā assu te naṃ ajjholambeyyuṃ rukkhā cepi jātā assu te naṃ ajjholambeyyuṃ tassā puriso sotena vuyhamāno kāse 4- cepi gaṇheyya te palujjeyyuṃ so tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjeyya kuse cepi gaṇheyya . pabbaje cepi gaṇheyya . vīraṇe cepi gaṇheyya . Rukkhe cepi gaṇheyya te palujjeyyuṃ so tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjeyya . evameva kho bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī ariyadhammassa akovido ariyadhamme avinīto sappurisānaṃ adassāvī sappurisadhammassa akovido sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati rūpavantaṃ vā attānaṃ attani vā rūpaṃ rūpasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ rūpaṃ palujjati so tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjati . vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā @Footnote: 1 Ma. Yu. ubhosu . 2 Sī. babbajā . 3 Ma. Yu. bīraṇā. Po. viraṇāpesi. @4 Po. kāsacesaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page169.

Viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ tassa taṃ viññāṇaṃ palujjati so tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjati. [238] Taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . tasmā tiha bhikkhave .pe. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [239] Sāvatthī . tatra kho .pe. nāhaṃ bhikkhave lokena vivadāmi . loko 1- ca kho bhikkhave mayā vivadati . na bhikkhave dhammavādī kenaci 2- lokasmiṃ vivadati . yaṃ bhikkhave natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ ahaṃpi taṃ natthīti vadāmi . yaṃ bhikkhave atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ ahaṃpi taṃ atthīti vadāmi 3- . kiñci bhikkhave natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ yamahaṃ natthīti vadāmi . rūpaṃ bhikkhave niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ ahaṃpi taṃ natthīti vadāmi . vedanā . saññā . Saṅkhārā. Viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ ahampi taṃ natthīti vadāmi . idaṃ kho bhikkhave natthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ yamahaṃ 4- natthīti vadāmi . kiñca bhikkhave atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ yamahaṃ atthīti vadāmi . rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ ahaṃpi taṃ atthīti vadāmi . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ @Footnote: 1 Yu. loko ca mayā vivadati. Ma. lokova mayā vivadati . 2 Po. kenapi kho @lokasmiṃ . 3 Po. vadāmīti . 4 Ma. ahampitaṃ. Yu. yamahaṃpi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page170.

Aniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāmadhammaṃ atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ ahaṃpi taṃ atthīti vadāmi . idaṃ kho bhikkhave atthisammataṃ loke paṇḍitānaṃ yamahaṃ atthīti vadāmi. [240] Atthi bhikkhave loke lokadhammo taṃ 1- tathāgato abhisambujjhati abhisameti abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññapeti 2- paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti . Kiñca bhikkhave loke lokadhammo taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti . Rūpaṃ bhikkhave loke lokadhammo taṃ tathāgato abhisambujjhati .pe. Uttānīkaroti. {240.1} Yo bhikkhave tathāgatena evaṃ ācikkhiyamāne desiyamāne paññapiyamāne paṭṭhapiyamāne vivariyamāne vibhajiyamāne uttānīkariyamāne 3- na jānāti na passati tamahaṃ bhikkhave bālaṃ 4- puthujjanaṃ andhaṃ acakkhukaṃ ajānantaṃ apassantaṃ kinti karomi . Vedanā bhikkhave. Saññā bhikkhave. Saṅkhārā bhikkhave . viññāṇaṃ bhikkhave loke lokadhammo taṃ tathāgato abhisambujjhati abhisameti abhisambujjhitvā abhisametvā ācikkhati deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti. {240.2} Yo bhikkhave tathāgatena evaṃ ācikkhiyamāne desiyamāne paññapiyamāne paṭṭhapiyamāne vivariyamāne vibhajiyamāne uttānīkariyamāne @Footnote: 1 sabbavāresu yanti vā pāṭho . 2 Po. Ma. paññāpeti. @3 Po. uttānī kariyamāne . 4 Po. bālaputhujjanaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page171.

Na jānāti na passati tamahaṃ bhikkhave bālaṃ puthujjanaṃ andhaṃ acakkhukaṃ ajānantaṃ apassantaṃ kinti karomi. [241] Seyyathāpi bhikkhave uppalaṃ vā padumaṃ vā puṇḍarīkaṃ vā udake jātaṃ udake saṃvaḍḍhaṃ 1- udakā accuggamma ṭhāti anupalittaṃ udakena . evameva kho bhikkhave tathāgato loke jāto 2- loke saṃvaḍḍho 3- lokaṃ abhibhuyya viharati anupalitto lokenāti. [242] Ekaṃ samayaṃ bhagavā ayujjhāyaṃ 4- viharati gaṅgāya nadiyā tīre . tatra kho bhagavā bhikkhū āmantesi seyyathāpi bhikkhave ayaṃ gaṅgā nadī mahantaṃ pheṇapiṇḍaṃ 5- āvaheyya tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya tassa 6- passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya tucchakaññeva khāyeyya asārakaññeva khāyeyya kiñhi siyā bhikkhave pheṇapiṇḍe sāro . evameva kho bhikkhave yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ 7- .pe. yaṃ dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati tucchakaññeva khāyati asārakaññeva khāyati kiñhi siyā bhikkhave rūpe sāro. [243] Seyyathāpi bhikkhave saradasamaye thullaphusitake deve vassante udake udakapubbuḷaṃ 8- uppajjati ceva nirujjhati ca tamenaṃ cakkhumā @Footnote: 1 saṃvaddhanti pāṭho . 2 Po. Yu. loke jātoti dve pāṭhā na dissati. @3 saṃvaddhoti vā pāṭho . 4 Yu. ayojjhāyaṃ . 5 Po. pheṇupiṇḍaṃ. @6 Ma. Yu. tanti dissati. 7 Yu. atitānāgataṃ . 8 udakabubbuḷantipi pāṭho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page172.

Puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya tucchakaññeva khāyeyya asārakaññeva khāyeyya kiñhi siyā bhikkhave udakapubbuḷe sāro . evameva kho bhikkhave yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannā .pe. yā dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati tucchakaññeva khāyati asārakaññeva khāyati kiñhi siyā bhikkhave vedanāya sāro. [244] Seyyathāpi bhikkhave gimhānaṃ pacchime māse ṭhite majjhantike kāle marīci 1- phandati tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya .pe. kiñhi siyā bhikkhave marīcikāya sāro. Evameva kho bhikkhave yā kāci saññā .pe. [245] Seyyathāpi bhikkhave puriso sāratthiko sāragavesī sārapariyesanaṃ caramāno tiṇhaṃ kudhāriṃ ādāya vanaṃ paviseyya so tattha passeyya mahantaṃ kadalikkhandhaṃ ujuṃ navaṃ akukkujakajātaṃ 2- tamenaṃ mūle chindeyya mūle chetvā agge chindeyya agge chetvā pattavaṭṭiṃ vinibbhujjeyya so tattha pattavaṭṭiṃ vinibbhujjanto @Footnote: 1 Ma. Yu. marīcikā. 2 Sī. akukkajātaṃ. Po. akatajajātaṃ. Ma. akukkukajātaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page173.

Phegguṃpi nādhigaccheyya kuto sāraṃ tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya tucchakaññeva khāyeyya asārakaññeva khāyeyya kiñhi siyā bhikkhave kadalikkhandhe sāro . Evameva kho bhikkhave ye keci saṅkhārā atītānāgatapaccuppannā .pe. ye dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati tucchakaññeva khāyati asārakaññeva khāyati kiñhi siyā bhikkhave saṅkhāresu sāro. [246] Seyyathāpi bhikkhave māyākāro vā māyākārantevāsī vā cātummahāpathe 1- māyaṃ vidaṃseyya tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya nijjhāyeyya yoniso upaparikkheyya tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyeyya tucchakaññeva khāyeyya asārakaññeva khāyeyya kiñhi siyā bhikkhave māyāya sāro . Evameva kho bhikkhave yaṅkiñci viññāṇaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ .pe. yaṃ dūre santike vā taṃ bhikkhu passati nijjhāyati yoniso upaparikkhati tassa passato nijjhāyato yoniso upaparikkhato rittakaññeva khāyati tucchakaññeva khāyati asārakaññeva khāyati kiñhi siyā bhikkhave viññāṇe sāro . evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako rūpasmiṃpi nibbindati vedanāyapi . saññāyapi . @Footnote: 1 Yu. mahāpathe.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page174.

Saṅkhāresupi . viññāṇasmiṃpi nibbindati nibbindaṃ virajjati virāgā vimuccati . vimuttasmiṃ vimuttamiti ñāṇaṃ hoti .pe. nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna sugato athāparaṃ etadavoca satthā [247] Pheṇapiṇḍūpamaṃ rūpaṃ vedanā pubbuḷūpamā marīcikūpamā saññā saṅkhārā kadalūpamā māyūpamañca viññāṇaṃ desitādiccabandhunā 1-. Yathā 2- yathā nijjhāyati yoniso upaparikkhati rittakaṃ tucchakaṃ hoti yo naṃ passati yoniso. Imañca kāyaṃ ārabbha bhūripaññena desitaṃ pahānaṃ 3- tiṇṇaṃ dhammānaṃ rūpaṃ passatha chaḍḍitaṃ. Āyu usmā ca viññāṇaṃ yadā kāyaṃ jahantimaṃ apaviṭṭho tadā seti parabhattaṃ acetanaṃ. Etādisāyaṃ santāno māyāyaṃ bālalāpinī vadhako eko 4- akkhāto sāro ettha na vijjati. Evaṃ khandhe avekkheyya bhikkhu āraddhavīriyo divā vā yadi vā ratti 5- sampajāno paṭissato. Pajahe 6- sabbasaṃyogaṃ kareyya saraṇattano careyyādittasīsova patthayaṃ accutaṃ padanti. @Footnote: 1 Yu. dīpitādiccabandhunā . 2 Po. yathā naṃ nijjhati . 3 Po. pahāsi. Ma. pahānā. @4 Ma. esa. Yu. eso . 5 Ma. Yu. rattiṃ . 6 Ma. Yu. jaheyya.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page175.

[248] Sāvatthī . atha kho aññataro bhikkhu .pe. ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca atthi nu kho bhante kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . atthi nu kho bhante kāci vedanā yā vedanā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . Atthi nu kho bhante kāci saññā yā saññā .pe. atthi nu kho bhante keci saṅkhārā ye saṅkhārā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti . atthi nu kho bhante kiñci viññāṇaṃ yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti . natthi kho bhikkhu kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . Natthi kho bhikkhu kāci vedanā . kāci saññā . keci saṅkhārā. Kiñci viññāṇaṃ yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati 1-. [249] Atha kho bhagavā parittaṃ gomayapiṇḍaṃ pāṇinā gahetvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca ettakopi kho bhikkhu attabhāvapaṭilābho natthi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . Ettako cepi bhikkhu attabhāvapaṭilābho abhavissa nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammādukkhakkhayāya . yasmā ca kho bhikkhu ettakopi @Footnote: 1 Ma. Yu. ṭhassatīti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page176.

Attabhāvapaṭilābho natthi nicco dhuvo sassato avipariṇāmadhammo tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya. [250] Bhūtapubbāhaṃ bhikkhu rājā ahosiṃ khattiyo muddhāvasitto. Tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti nagarasahassāni ahesuṃ kusāvatirājadhānippamukhāni 1- . Tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti pāsādasahassāni ahesuṃ dhammapāsādappamukhāni . tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti kūṭāgārasahassāni ahesuṃ mahābyūhakūṭāgārappamukhāni . tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti pallaṅkasahassāni ahesuṃ dantamayāni sāramayāni sovaṇṇamayāni rūpiyamayāni gonakatthatāni paṭikatthatāni paṭalikatthatāni kadalimigapavarapaccattharaṇāni 2- sauttaracchadāni ubhatolohitakūpadhānāni . tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti nāgasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni uposathanāgarājappamukhāni. {250.1} Tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti assasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni valāhakaassarājappamukhāni . tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti rathasahassāni ahesuṃ sovaṇṇālaṅkārāni sovaṇṇadhajāni hemajālapaṭicchannāni @Footnote: 1 Yu. kusāvatināma . 2 Po. kadalipittapaccattharaṇāni.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page177.

Paṭicchannāni vejayantarathappamukhāni . tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti maṇisahassāni ahesuṃ maṇiratanappamukhāni . tassa mayhaṃ bhikkhu rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa caturāsīti itthīsahassāni ahesuṃ bhaddādevippamukhāni 1-. Tassa mayhaṃ bhikkhu .pe. caturāsīti khattiyasahassāni ahesuṃ anuyantāni pariṇāyakaratanappamukhāni . tassa mayhaṃ bhikkhu .pe. Caturāsīti dhenusahassāni ahesuṃ dukulasandanāni kaṃsūpadharaṇāni 2- . Tassa mayhaṃ bhikkhu .pe. caturāsīti vatthakoṭisahassāni ahesuṃ khomasukhumāni koseyyasukhumāni kambalasukhumāni kappāsikasukhumāni . Tassa mayhaṃ bhikkhu .pe. caturāsīti thālipākasahassāni ahesuṃ sāyaṃ pātaṃ bhattābhihāro abhihariyittha. [251] Tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā nagarasahassānaṃ ekaññeva taṃ nagaraṃ hoti yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmi kusāvatī rājadhānī. Tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā pāsādasahassānaṃ eko yeva so pāsādo hoti yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmi dhammo pāsādo . tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā kūṭāgārasahassānaṃ ekaññeva taṃ kūṭāgāraṃ hoti yamahaṃ tena samayena ajjhāvasāmi mahābyūhaṃ kūṭāgāraṃ . tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā pallaṅkasahassānaṃ eko yeva so pallaṅko hoti yamahaṃ tena samayena paribhuñjāmi dantamayo vā sāramayo vā @Footnote: 1 Po. Ma. Yu. subhaddā- . 2 Po. kaṃsucanāraṇāni. Yu. kaṃsu ....

--------------------------------------------------------------------------------------------- page178.

Suvaṇṇamayo vā rūpiyamayo vā . tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā nāgasahassānaṃ eko yeva so nāgo hoti yamahaṃ tena samayena abhirūhāmi uposatho nāgarājā. {251.1} Tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā assasahassānaṃ eko yeva so asso hoti yamahaṃ tena samayena abhirūhāmi balāho 1- assarājā. Tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā rathasahassānaṃ eko yeva so ratho hoti yamahaṃ tena samayena abhirūhāmi vejayanto ratho . tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā itthīsahassānaṃ ekā yeva sā itthī hoti yā maṃ tena samayena paccupaṭṭhāti khattiyā vā velāmikā vā . tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā vatthakoṭisahassānaṃ ekaññeva taṃ vatthayugaṃ hoti yamahaṃ tena samayena paridahāmi khomasukhumaṃ vā koseyyasukhumaṃ vā kambalasukhumaṃ vā kappāsikasukhumaṃ vā . tesaṃ kho pana bhikkhu caturāsītiyā thālipākasahassānaṃ eko yeva so thālipāko hoti yato nāḷikodanaparamaṃ bhuñjāmi tadupiyaṃ ca sūpabyañjanaṃ 2- . Iti kho bhikkhu sabbe te saṅkhārā atītā niruddhā vipariṇatā evaṃ aniccā kho bhikkhu saṅkhārā evaṃ addhuvā kho bhikkhu saṅkhārā evaṃ anassāsikā kho bhikkhu sabbe 3- saṅkhārā . yāvañcidaṃ bhikkhu alameva sabbasaṅkhāresu 4- nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ alaṃ vimuccitunti. [252] Sāvatthī . ārāme . ekamantaṃ nisinno kho so @Footnote: 1 Ma. balāhako . 2 Sī. Ma. sūpeyyaṃ . 3 Ma. Yu. sabbeti na dissati. @4 Yu. sabbesu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page179.

Bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca atthi nu kho bhante kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . Atthi nu kho bhante kāci vedanā yā vedanā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . atthi nu kho bhante kāci saññā .pe. keci saṅkhārā ye saṅkhārā niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti . Atthi nu kho bhante kiñci viññāṇaṃ yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti . natthi kho bhikkhu kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . natthi kho bhikkhu kāci vedanā . Kāci saññā . keci saṅkhārā . kiñci viññāṇaṃ yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti 1-. [253] Atha kho bhagavā parittaṃ nakhasikhāyaṃ paṃsuṃ āropetvā taṃ bhikkhuṃ etadavoca ettakaṃpi kho bhikkhu rūpaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . ettakaṃpi ce 2- bhikkhu rūpaṃ abhavissa niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammādukkhakkhayāya . yasmā ca kho bhikkhu ettakaṃpi rūpaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya . ettakāpi kho bhikkhu vedanā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā @Footnote: 1 Po. itisaddo na dissati . 2 Ma. Yu. cepi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page180.

Sassatisamaṃ tatheva ṭhassati. {253.1} Ettakāpi ce bhikkhu vedanā abhavissa niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammādukkhakkhayāya . yasmā ca kho bhikkhu ettakāpi vedanā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya. {253.2} Ettakāpi kho bhikkhu saññā .pe. ettakāpi kho bhikkhu saṅkhārā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā sassatisamaṃ tatheva ṭhassanti . ettakā cepi bhikkhu saṅkhārā abhavissaṃsu niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammādukkhakkhayāya . yasmā ca kho bhikkhu ettakāpi saṅkhārā natthi niccā dhuvā sassatā avipariṇāmadhammā tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya. {253.3} Ettakaṃpi kho bhikkhu viññāṇaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . ettakaṃ cepi bhikkhu viññāṇaṃ abhavissa niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ na yidaṃ brahmacariyavāso paññāyetha sammādukkhakkhayāya . yasmā ca kho bhikkhu ettakaṃpi viññāṇaṃ natthi niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya. [254] Taṃ kiṃ maññasi bhikkhu rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . Aniccaṃ bhante . vedanā . saññā . saṅkhārā . viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante .pe. tasmā tiha .pe.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page181.

Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [255] Sāvatthī . ārāme . ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca atthi nu kho bhante kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . Atthi nu kho bhante kāci vedanā .pe. kāci saññā . keci saṅkhārā . kiñci viññāṇaṃ yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti . natthi kho bhikkhu kiñci rūpaṃ yaṃ rūpaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassati . natthi kho bhikkhu kāci vedanā .pe. kāci saññā . keci saṅkhārā . kiñci viññāṇaṃ yaṃ viññāṇaṃ niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti. [256] Sāvatthī . ārāme . anamataggāyaṃ 1- bhikkhave saṃsāro pubbā koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ . hoti so bhikkhave samayo yaṃ mahāsamuddo ussussati visussati na bhavati . na tvevāhaṃ bhikkhave avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi . hoti so bhikkhave samayo yaṃ sineru pabbatarājā ḍayhati 2- vinassati na bhavati . na tvevāhaṃ bhikkhave avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ @Footnote: 1 Po. Ma. anamataggoyaṃ . 2 Sī. uḍḍayhati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page182.

Saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi . hoti so bhikkhave samayo yaṃ mahāpaṭhavī ḍayhati vinassati na bhavati . na tvevāhaṃ bhikkhave avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi. [257] Seyyathāpi bhikkhave sā gaddūlabandho daḷhe khīle vā thambhe vā upanibandho 2- tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā anuparidhāvati anuparivattati . evameva kho bhikkhave assutavā puthujjano ariyānaṃ adassāvī .pe. sappurisadhamme avinīto rūpaṃ attato samanupassati .pe. vedanaṃ attato samanupassati . saññaṃ . saṅkhāre attato samanupassati . viññāṇaṃ attato samanupassati viññāṇavantaṃ vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . so rūpaññeva anuparidhāvati anuparivattati vedanaññeva . saññaññeva . Saṅkhāre yeva . viññāṇaññeva anuparidhāvati anuparivattati . so rūpaṃ anuparidhāvaṃ anuparivattaṃ vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . Viññāṇaṃ anuparidhāvaṃ anuparivattaṃ na parimuccati rūpamhā na parimuccati vedanāya na parimuccati saññāya na parimuccati saṅkhārehi na parimuccati viññāṇamhā na parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi na parimuccati dukkhasmāti vadāmi. {257.1} Sutavā ca kho bhikkhave ariyasāvako ariyānaṃ dassāvī .pe. sappurisadhamme suvinīto na rūpaṃ @Footnote: 1 Ma. Yu. baddūlabaddho . 2 Po. uparibandho. Ma. Yu. upanibaddho.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page183.

Attato samanupassati . na vedanaṃ . na saññaṃ . na saṅkhāre . Na viññāṇaṃ attato samanupassati na viññāṇavantaṃ vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ . So rūpaṃ nānuparidhāvati nānuparivattati vedanaṃ . saññaṃ . Saṅkhāre . viññāṇaṃ nānuparidhāvati nānuparivattati . so rūpaṃ ananuparidhāvaṃ ananuparivattaṃ vedanaṃ . saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ ananuparidhāvaṃ ananuparivattaṃ parimuccati rūpamhā parimuccati vedanāya parimuccati saññāya parimuccati saṅkhārehi parimuccati viññāṇamhā parimuccati jātiyā jarāya maraṇena sokehi paridevehi dukkhehi domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti. [258] Sāvatthī . ārāme . anamataggāyaṃ bhikkhave saṃsāro pubbā koṭi na paññāyati avijjānīvaraṇānaṃ sattānaṃ taṇhāsaññojanānaṃ sandhāvataṃ saṃsarataṃ [1]- . seyyathāpi bhikkhave sā gaddūlabandho daḷhe khīle vā thambhe vā upanibandho so gacchati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upagacchati tiṭṭhati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upatiṭṭhati nisīdati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upanisīdati nipajjati cepi tameva khīlaṃ vā thambhaṃ vā upanipajjati . evameva kho bhikkhave assutavā puthujjano rūpaṃ etaṃ mama esohamasmi eso me attāti samanupassati vedanaṃ . Saññaṃ . saṅkhāre . viññāṇaṃ etaṃ mama esohamasmi eso @Footnote: 1 Po. dukkhassa antakiriyaṃ vadāmīti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page184.

Me attāti samanupassati . so gacchati cepi imeva 1- pañcupādānak- khandhe upagacchati tiṭṭhati cepi imeva pañcupādānakkhandhe upatiṭṭhati nisīdati cepi imeva pañcupādānakkhandhe upanisīdati nipajjati cepi imeva pañcupādānakkhandhe upanipajjati . tasmā tiha bhikkhave abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ dīgharattamidaṃ cittaṃ saṅkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenāti. [259] Cittasaṅkilesā bhikkhave sattā saṅkilissanti cittavodānā sattā visujjhanti . diṭṭhaṃ vo 2- bhikkhave caraṇannāma 3- cittanti. Evambhante . tampi kho bhikkhave caraṇaṃ nāma cittaṃ citteneva cintitaṃ 4- . tenapi kho bhikkhave caraṇena cittena cittaññeva cittataraṃ . tasmā tiha bhikkhave abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ dīgharattamidaṃ cittaṃ saṅkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenāti . Cittasaṅkilesā bhikkhave sattā saṅkilissanti cittavodānā sattā visujjhanti. {259.1} Nāhaṃ bhikkhave aññaṃ ekanikāyaṃpi samanupassāmi evaṃ cittaṃ yathayidaṃ bhikkhave tiracchānagatā pāṇā . tepi kho bhikkhave tiracchānagatā pāṇā citteneva cintitā 5- . tehipi kho bhikkhave tiracchānagatehi pāṇehi cittaññeva cittataraṃ . tasmā tiha bhikkhave [6]- abhikkhaṇaṃ sakaṃ cittaṃ paccavekkhitabbaṃ dīgharattamidaṃ cittaṃ saṅkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenāti . cittasaṅkilesā bhikkhave sattā saṅkilissanti cittavodānā sattā visujjhanti. @Footnote: 1 Ma. Yu. ime . 2 Po. kho . 3 Po. abhikkhaṇannāma . 4 Ma. cittitaṃ. @5 Po. vikatā. Yu. cittatā . 6 Po. Yu. bhikkhunāti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page185.

{259.2} Seyyathāpi bhikkhave rajako vā cittakārako vā sati 1- rajanāya vā lākhāya vā haliddiyā vā nīlāya vā mañjeṭṭhāya 2- vā suparimaṭṭe 3- vā phalake 4- bhittiyā vā dussapaṭe 5- vā itthīrūpaṃ vā purisarūpaṃ vā abhinimmineyya sabbaṅgapaccaṅgaṃ 6- . Evaṃ 7- kho bhikkhave assutavā puthujjano rūpaññeva abhinibbattento abhinibbatteti vedanaññeva . saññaññeva . saṅkhāre yeva . viññāṇaññeva abhinibbattento abhinibbatteti . taṃ kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . Vedanā. Saññā. Saṅkhārā. Viññāṇaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti . aniccaṃ bhante . tasmā tiha bhikkhave. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti. [260] Sāvatthī . jānatohaṃ bhikkhave passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi no ajānato no apassato . kiñca bhikkhave jānato kiṃ passato āsavānaṃ khayo hoti . iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā . iti saññā . iti saṅkhārā . iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti . Evaṃ kho bhikkhave jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti. [261] Bhāvanānuyogaṃ ananuyuttassa bhikkhave bhikkhuno viharato kiñcāpi evaṃ icchā uppajjeyya aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyāti atha khvassa neva anupādāya āsavehi @Footnote: 1 Ma. Yu. satīti natthi. 2 Ma. mañjiṭṭhāya. Yu. mañjeṭṭhiyā. 3 Ma. suparimatthe. @4 Po. Ma. Yu. phalake vā . 5 dussavattheti vā pāṭho . 6 Po. sabbaṃ cittakaraṃ. @Ma. Yu. sabbaṅgapaccaṅgiṃ . 7 Ma. Yu. evameva.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page186.

Cittaṃ vimuccati . taṃ kissa hetu . abhāvitattātissa vacanīyaṃ . Kissa abhāvitattā . abhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ abhāvitattā catunnaṃ sammappadhānānaṃ abhāvitattā catunnaṃ iddhipādānaṃ abhāvitattā pañcannaṃ indriyānaṃ abhāvitattā pañcannaṃ balānaṃ abhāvitattā sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ abhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa. {261.1} Seyyathāpi bhikkhave kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā tānassu kukkuṭiyā na sammāadhisayitāni na sammāpariseditāni na sammāparibhāvitāni kiñcāpi tassā kukkuṭiyā evaṃ icchā uppajjeyya aho vata me kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyyunti atha kho abhabbāva 1- te kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjituṃ . taṃ kissa hetu . tathā hi pana bhikkhave kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā tānassu kukkuṭiyā na sammāadhisayitāni na sammāpariseditāni na sammāparibhāvitāni . Evameva kho bhikkhave bhāvanānuyogaṃ ananuyuttassa bhikkhuno viharato kiñcāpi evaṃ icchā uppajjeyya aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyāti atha khvassa neva anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati . taṃ kissa hetu . abhāvitattātissa vacanīyaṃ . Kissa abhāvitattā . abhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ abhāvitattā @Footnote: 1 Po. abhūtapubbā.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page187.

Catunnaṃ sammappadhānānaṃ abhāvitattā catunnaṃ iddhipādānaṃ abhāvitattā pañcannaṃ indriyānaṃ abhāvitattā pañcannaṃ balānaṃ abhāvitattā sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ abhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa. {261.2} Bhāvanānuyogaṃ anuyuttassa bhikkhave bhikkhuno viharato kiñcāpi evaṃ 1- icchā uppajjeyya aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyāti atha khvassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati . taṃ kissa hetu . bhāvitattātissa vacanīyaṃ . Kissa bhāvitattā . bhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvitattā catunnaṃ sammappadhānānaṃ bhāvitattā catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvitattā pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā pañcannaṃ balānaṃ bhāvitattā sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ bhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa. {261.3} Seyyathāpi bhikkhave kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā tānassu kukkuṭiyā sammāadhisayitāni sammāpariseditāni sammāparibhāvitāni kiñcāpi tassā kukkuṭiyā na evaṃ icchā uppajjeyya aho vata me kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjeyyunti atha kho bhabbāva te kukkuṭapotakā pādanakhasikhāya vā mukhatuṇḍakena vā aṇḍakosaṃ padāletvā sotthinā abhinibbhijjituṃ . taṃ kissa hetu . Tathā hi pana bhikkhave kukkuṭiyā aṇḍāni aṭṭha vā dasa vā dvādasa vā tānassu kukkuṭiyā sammāadhisayitāni sammāpariseditāni @Footnote: 1 Ma. Yu. na evaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page188.

Sammāparibhāvitāni . evameva kho bhikkhave bhāvanānuyogamanuyuttassa bhikkhuno viharato kiñcāpi na evaṃ icchā uppajjeyya aho vata me anupādāya āsavehi cittaṃ vimucceyyāti atha khvassa anupādāya āsavehi cittaṃ vimuccati . taṃ kissa hetu . Bhāvitattātissa vacanīyaṃ. Kissa bhāvitattā . bhāvitattā catunnaṃ satipaṭṭhānānaṃ bhāvitattā catunnaṃ sammappadhānānaṃ bhāvitattā catunnaṃ iddhipādānaṃ bhāvitattā pañcannaṃ indriyānaṃ bhāvitattā pañcannaṃ balānaṃ bhāvitattā sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ bhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa. [262] Seyyathāpi bhikkhave phalabhaṇḍassa 1- vā phalabhaṇḍantevāsissa vā vāsijaṭe dissante vā aṅgulipadāni dissanti aṅguṭṭhapadā no ca khvassa evamassa ñāṇaṃ hoti ettakaṃ vā 2- me ajja vāsijaṭassa khīṇaṃ ettakaṃ hiyyo ettakaṃ pareti atha khvassa khīṇākhīṇanteva 3- ñāṇaṃ hoti . evameva kho bhikkhave bhāvanānuyogamanuyuttassa bhikkhuno viharato kiñcāpi na evaṃ ñāṇaṃ hoti ettakaṃ vā me ajja āsavānaṃ khīṇaṃ ettakaṃ hiyyo ettakaṃ pareti atha khvassa khīṇe khīṇanteva ñāṇaṃ hoti . seyyathāpi bhikkhave sāmuddikāya nāvāya vettabandhanabandhāya chammāsāni udake pariyādāya hemantikena thalaṃ ukkhittāya vātātapaparetāni vettabandhanāni tāni pavussakena meghena abhippavuṭṭhāni 4- appakasireneva @Footnote: 1 Ma. palagaṇḍassa palagaṇḍantevāsissa. 2 Ma. vata. @3 Ma. khīṇaṃ khīṇanteva. 4 Yu. abhippavattāni.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page189.

Paṭippassambhanti pūtikāni bhavanti . evameva kho bhikkhave bhāvanānuyogamanuyuttassa bhikkhuno viharato appakasireneva saññojanāni paṭippassambhanti pūtikāni bhavantīti. [263] Sāvatthī . aniccasaññā bhikkhave bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ rūparāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ bhavarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati . seyyathāpi bhikkhave saradasamaye kassako 1- mahānaṅgalena kassanto 2- sabbāni mūlasantānakāni sampadālento kassati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ rūparāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ bhavarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati. [264] Seyyathāpi bhikkhave pabbajalāyako 3- pabbajaṃ lāyitvā agge gahetvā odhunāti nidhunāti nipphoṭeti 4- . evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [265] Seyyathāpi bhikkhave ambapiṇḍiyā vaṇḍacchinnāya 5- yāni tatra ambāni vaṇḍappaṭibaddhāni sabbāni tāni tanvayāni 6- bhavanti. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā bahulīkatā .pe. [266] Seyyathāpi bhikkhave kūṭāgārassa yā kāci gopānasiyo sabbā tā kūṭaṅgamā kūṭaninnā kūṭasamosaraṇā kūṭaṃ tāsaṃ @Footnote: 1 Yu. kasako. 2 Po. kassantoti natthi. sabbāni mūle santānakāni @sapadāvento. 3 Po. sabbaphalayako sabbaphalāyitvā aggiṃ gahetvā. @4 Po. nicchedeti. Ma. Yu. nicchodeti. 5 Po. vaṇṭacchinnāya vaṇḍacchinnāni. @6 Sī. Ma. tadanvayāni.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page190.

Aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [267] Seyyathāpi bhikkhave ye keci mūlagandhā kāḷānusārī 1- tesaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [268] Seyyathāpi bhikkhave ye keci sāragandhā lohitacandanaṃ tesaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [269] Seyyathāpi bhikkhave ye keci pupphagandhā vassikaṃ tesaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [270] Seyyathāpi bhikkhave ye keci kuṭṭharājāno 2- sabbe te rañño cakkavattissa anuyantā 3- bhavanti rājā tesaṃ cakkavatti aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [271] Seyyathāpi bhikkhave yā kāci tārakarūpānaṃ pabhā sabbā tā candimappabhāya kalaṃ nāgghanti soḷasiṃ candappabhā tāsaṃ aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe. [272] Seyyathāpi bhikkhave saradasamaye visuddhe 4- vigatabalāhake deve ādicco nabhaṃ abbhussakkamāno 5- sabbaṃ ākāsagataṃ tamagataṃ 6- abhivihacca bhāsate ca tapate ca virocate ca . Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ rūparāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ bhavarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati 7-. @Footnote: 1 Ma. kālānusārigandho. 2 Po. Yu. maddarājāno kuḍḍarājāno. 3 anuyuttātipi @pāṭho. 4 Ma. Yu. viddhe. 5 Yu. abbhussukkamāno. 6 Po. avitabbaṃ. @7 Po. Yu. sabbavāresu samūhantīti dissati.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page191.

[273] Kathaṃ bhāvitā ca bhikkhave aniccasaññā kathaṃ bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati .pe. sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati . Iti rūpaṃ iti rūpassa samudayo iti rūpassa atthaṅgamo iti vedanā . iti saññā . iti saṅkhārā . iti viññāṇaṃ iti viññāṇassa samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti . evaṃ bhāvitā kho bhikkhave aniccasaññā evaṃ bahulīkatā sabbaṃ kāmarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ rūparāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ bhavarāgaṃ pariyādiyati sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanatīti. Pupphavaggo pañcamo. Tassuddānaṃ. Nadī pupphañca pheṇañca gomayañca nakhasikhaṃ sāmuddakaṃ dve ca gaddūlā nāvasaññāya te dasāti 1-. Majjhimapaṇṇāsako samatto. Tassa majjhimapaṇṇāsakassa vagguddānaṃ upāyo arahanto ca khajjanitherasavhayaṃ 2- pupphavaggena paṇṇāsa dutiyo 3- tena pavuccati. -------------- @Footnote: 1 Ma. suddhikaṃ dve ca gaddūlā vāsijaṭaṃ aniccatāti . 2 Yu. khajjanitherasambhayaṃ. @3 Ma. Yu. dutiyo tena vuccatīti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page192.

Khandhasaṃyuttassa cullapaṇṇāsake antavaggo paṭhamo [274] Sāvatthī .pe. tatra .pe. avoca cattārome bhikkhave antā . katame cattāro . sakkāyanto sakkāyasamudayanto sakkāyanirodhanto sakkāyanirodhagāminīpaṭipadanto. [275] Katamo ca bhikkhave sakkāyanto . Pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ . katame pañca . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho vedanūpādānakkhandho saññūpādānakkhandho saṅkhārūpādānakkhandho viññāṇūpādānakkhandho. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanto. [276] Katamo ca bhikkhave sakkāyasamudayanto . yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī . seyyathīdaṃ . Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā . ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyasamudayanto. [277] Katamo ca bhikkhave sakkāyanirodhanto . yo tassā yeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo . Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodhanto. [278] Katamo ca bhikkhave sakkāyanirodhagāminīpaṭipadanto. Ayameva 1- ariyo aṭṭhaṅgiko maggo . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo sammāvācā sammākammanto sammāājīvo sammāvāyāmo sammāsati sammāsamādhi . ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodhagāminīpaṭipadanto . @Footnote: 1 Po. ayamevāti natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page193.

Ime kho bhikkhave cattāro antāti. [279] Sāvatthī . Dukkhañca vo bhikkhave desissāmi 1- dukkhasamudayañca dukkhanirodhañca dukkhanirodhagāminīpaṭipadañca taṃ suṇātha. [280] Katamañca bhikkhave dukkhaṃ . pañcupādānakkhandhātissa vacanīyaṃ . katame pañca . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho. Idaṃ vuccati bhikkhave dukkhaṃ. [281] Katamo ca bhikkhave dukkhasamudayo . yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī . seyyathīdaṃ . Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Ayaṃ vuccati bhikkhave dukkhasamudayo. [282] Katamo ca bhikkhave dukkhanirodho . Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo . ayaṃ vuccati bhikkhave dukkhanirodho. [283] Katamā ca bhikkhave dukkhanirodhagāminīpaṭipadā . ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati bhikkhave dukkhanirodhagāminīpaṭipadāti. [284] Sāvatthī. Sakkāyañca vo bhikkhave desissāmi sakkāyasamudayañca sakkāyanirodhañca sakkāyanirodhagāminīpaṭipadañca 2- taṃ suṇātha. [285] Katamo ca bhikkhave sakkāyo . pañcupādānakkhandhātissa @Footnote: 1 Ma. desessāmi . 2 Ma. Yu. sakkāyanirodhagāminiñca paṭipadaṃ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page194.

Vacanīyaṃ . katame pañca . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyo. [286] Katamo ca bhikkhave sakkāyasamudayo . yāyaṃ taṇhā ponobbhavikā nandirāgasahagatā tatratatrābhinandinī . seyyathīdaṃ . Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyasamudayo. [287] Katamo ca bhikkhave sakkāyanirodho. Yo tassāyeva taṇhāya asesavirāganirodho cāgo paṭinissaggo mutti anālayo . ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodho. [288] Katamā ca bhikkhave sakkāyanirodhagāminīpaṭipadā . ayameva ariyo aṭṭhaṅgiko maggo . seyyathīdaṃ . sammādiṭṭhi sammāsaṅkappo .pe. Sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodhagāminīpaṭipadāti. [289] Sāvatthī . pariññeyye ca bhikkhave dhamme desissāmi pariññañca 1- pariññātāviñca puggalaṃ taṃ suṇātha. [290] Katame ca bhikkhave pariññeyyā dhammā . rūpaṃ bhikkhave pariññeyyo dhammo vedanā saññā .pe. saṅkhārā . viññāṇaṃ pariññeyyo dhammo. Ime vuccanti bhikkhave pariññeyyā dhammā. [291] Katamā ca bhikkhave pariññā . rāgakkhayo dosakkhayo mohakkhayo. Ayaṃ vuccati bhikkhave pariññā. @Footnote: 1 Po. Yu. pariññā ca.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page195.

[292] Katamo ca bhikkhave pariññātāvī puggalo . arahātissa vacanīyaṃ . yo ayaṃ 1- āyasmā evaṃnāmo evaṃgotto. Ayaṃ vuccati bhikkhave pariññātāvī puggaloti. [293] Sāvatthī . pañcime bhikkhave upādānakkhandhā . katame pañca . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho. Ye [2]- keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti . namete bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti. [294] Ye ca 3- kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānanti . te khome bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā samaṇesu ceva samaṇasammatā brāhmaṇesu ca brāhmaṇasammatā te ca panāyasmanto sāmaññatthaṃ vā brāhmaññatthaṃ vā diṭṭheva dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [295] Pañcime bhikkhave upādānakkhandhā . katame pañca . @Footnote: 1 Ma. svāyaṃ . 2 Yu. hisaddo dissati . 3 Po. casaddo natthi.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page196.

Seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . Ye keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ nappajānanti .pe. pajānanti . sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti. [296] Pañcime bhikkhave upādānakkhandhā . katame pañca . Seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. viññāṇūpādānakkhandho . Yato 1- kho bhikkhave ariyasāvako imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhave ariyasāvako sotāpanno avinipātadhammo niyato sambodhiparāyanoti. [297] Sāvatthī . pañcime bhikkhave upādānakkhandhā . katame pañca . seyyathīdaṃ . rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho. Yato kho bhikkhave 2- imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ samudayañca atthaṅgamañca assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ viditvā anupādā vimutto hoti . ayaṃ vuccati bhikkhave bhikkhu arahaṃ khīṇāsavo vusitavā katakaraṇīyo ohitabhāro anuppattasadattho parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimuttoti. [298] Sāvatthī . rūpe bhikkhave yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā taṃ pajahatha evantaṃ rūpaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ @Footnote: 1 Yu. yato ca kho . 2 Ma. Yu. yato kho bhikkhave bhikkhu.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page197.

Tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ . vedanāya .pe. saññāya . saṅkhāresu . viññāṇe yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā taṃ pajahatha evantaṃ viññāṇaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammanti. [299] Sāvatthī . rūpe bhikkhave yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te pajahatha evantaṃ rūpaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammaṃ . vedanāya . saññāya . Saṅkhāresu yo chando .pe. evante saṅkhārā pahīnā bhavissanti ucchinnamūlā tālāvatthukatā anabhāvaṅkatā āyatiṃ anuppādadhammā . Viññāṇe yo chando yo rāgo yā nandi yā taṇhā ye upāyupādānā cetaso adhiṭṭhānābhinivesānusayā te pajahatha evantaṃ viññāṇaṃ pahīnaṃ bhavissati ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammanti. Antavaggo. Tassuddānaṃ anto dukkhañca sakkāyo pariññeyyā samaṇā duve sotāpanno arahā ca duve ca chandappahīnāti 1-. ------------- @Footnote: 1 Sī. chandarāgiyāti. Ma. chandarāginoti. Yu. chandarāgiyoti.

--------------------------------------------------------------------------------------------- page198.

Khandhasaṃyuttassa cullapaṇṇāsake dhammakathikavaggo dutiyo [300] Sāvatthī . atha kho aññataro bhikkhu yena bhagavā tenupasaṅkami .pe. nisinno kho so bhikkhu bhagavantaṃ etadavoca avijjā avijjāti bhante vuccati katamā nu kho bhante avijjā kittāvatā ca avijjāgato hotīti . idha bhikkhu assutavā puthujjano rūpaṃ nappajānāti rūpasamudayaṃ nappajānāti rūpanirodhaṃ nappajānāti rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānāti vedanaṃ nappajānāti . saññaṃ nappajānāti . saṅkhāre nappajānāti . viññāṇaṃ nappajānāti .pe. viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ nappajānāti . ayaṃ vuccati bhikkhu avijjā ettāvatā ca avijjāgato hotīti.


             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 17 page 1-198. http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=17&item=1&items=611&pagebreak=1              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=17&item=1&items=611&pagebreak=1&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=17&item=1&items=611&pagebreak=1              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=17&item=1&items=611&pagebreak=1              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6017              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6017              Contents of The Tipitaka Volume 17 http://84000.org/tipitaka/read/?index_17

ไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :