ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter
TIPITAKA Volume 25 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 17 : Sutta. Khu. khuddakapāṭho-dhammapadagāthā-udānaṃ-itivuttakaṃ-suttanipāto
     [1]    Buddham   saranam   gacchami   dhammam   saranam   gacchami   sangham
saranam   gacchami   .   dutiyampi   buddham   saranam   gacchami  dutiyampi  dhammam
saranam   gacchami   dutiyampi   sangham   saranam   gacchami   .  tatiyampi  buddham
saranam    gacchami    tatiyampi   dhammam   saranam   gacchami   tatiyampi   sangham
saranam gacchami.
                    Saranagamanam 1- nitthitam.
                              --------
                   Khuddakapathe dasasikkhapadam
     [2]    Panatipata    veramani    sikkhapadam    samadiyami  .
Adinnadana    veramani    sikkhapadam    samadiyami   .   abrahmacariya
veramani   sikkhapadam   samadiyami   .   musavada   veramani   sikkhapadam
samadiyami     .    suramerayamajjapamadatthana    veramani    sikkhapadam
@Footnote: 1 Si. Ma. saranattayam.
Samadiyami    .   vikalabhojana   veramani   sikkhapadam   samadiyami  .
Naccagitavaditavisukadassana     veramani     sikkhapadam     samadiyami   .
Malagandhavilepanadharanamandanavibhusanatthana        veramani       sikkhapadam
samadiyami   .   uccasayanamahasayana  veramani  sikkhapadam  samadiyami .
Jataruparajatapatiggahana veramani sikkhapadam samadiyami.
                    Dasasikkhapadam nitthitam.
                              ---------
                   Khuddakapathe dvattimsakaro
     [3]   Atthi   imasmim  kaye  kesa  loma  nakha  danta  taco
mamsam   nharu   atthi   atthiminjam   vakkam   hadayam   yakanam   kilomakam  pihakam
papphasam   antam   antagunam   udariyam   karisam  [1]-  pittam  semham  pubbo
lohitam   sedo   medo   assu   vasa  khelo  simghanika  lasika  muttam
matthake matthalunganti.
                   Dvattimsakaro nitthito.
                             -----------
                   Khuddakapathe samanerapanha
     [4]   Ekannama   kim   sabbe  satta  aharatthitika  .  dve
nama   kim   namanca   rupanca   .   tini  nama  kim  tisso  vedana .
@Footnote: 1 Ma. matthalungam.
Cattari    nama   kim   cattari   ariyasaccani   .   panca   nama   kim
pancupadanakkhandha   .   cha   nama  kim  cha  ajjhattikani  ayatanani .
Satta   nama   kim   satta   bojjhanga   .   attha   nama   kim  ariyo
atthangiko   maggo   .   nava   nama   kim   nava  sattavasa  .  dasa
nama kim dasahangehi samannagato arahati vuccatiti.
                   Samanerapanha 1- nitthita.
                              -----------
                    Khuddakapathe mangalasuttam
     [5]   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam  viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .  atha  kho  annatara  devata
abhikkantaya     rattiya     abhikkantavanna     kevalakappam     jetavanam
obhasetva    yena    bhagava   tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam
abhivadetva   ekamantam   atthasi   ekamantam  thita  kho  sa  devata
bhagavantam gathaya ajjhabhasi.
     [6] |6.1| Bahu deva manussa ca         mangalani acintayum
                    akankhamana sotthanam    bruhi mangalamuttamam.
         |6.2| Asevana ca balanam           panditananca sevana
                  puja ca pujaniyanam 2-         etammangalamuttamam.
         |6.3| Patirupadesavaso ca             pubbe ca katapunnata
@Footnote: 1 Ma. kumarapanha .    2 Ma. pujaneyyanam.
                  Attasammapanidhi ca           etammangalamuttamam.
         |6.4| Bahusaccanca sippanca      vinayo ca susikkhito
                  subhasita ca ya vaca        etammangalamuttamam.
         |6.5| Matapituupatthanam            puttadarassa sangaho
                  anakula ca kammanta       etammangalamuttamam.
         |6.6| Dananca dhammacariya ca       natakananca sangaho
                  anavajjani kammani          etammangalamuttamam.
         |6.7| Arati virati papa              majjapana ca sannamo
                  appamado ca dhammesu        etammangalamuttamam.
         |6.8| Garavo ca nivato ca            santutthi ca katannuta
                  kalena dhammassavanam            etammangalamuttamam.
         |6.9| Khanti ca sovacassata           samanananca dassanam
                  kalena dhammasakaccha        etammangalamuttamam.
       |6.10| Tapo ca brahmacariyanca       ariyasaccanadassanam
                  nibbanasacchikiriya ca         etammangalamuttamam.
       |6.11| Phutthassa lokadhammehi         cittam yassa na kampati
                  asokam virajam khemam                 etammangalamuttamam.
       |6.12| Etadisani katvana          sabbatthamaparajita
                  sabbattha sotthim gacchanti     tantesam mangalamuttamanti.
                             Mangalasuttam nitthitam.
                             Khuddakapathe ratanasuttam
     [7] |7.1| Yanidha bhutani samagatani
                    bhummani va yani va antalikkhe.
                    Sabbeva bhuta sumana bhavantu
                    athopi sakkacca sunantu bhasitam
           |7.2| tasma hi bhuta nisametha sabbe
                    mettam karotha manusiya pajaya.
                    Diva ca ratto ca haranti ye balim
                    tasma hi ne rakkhatha appamatta.
           |7.3| Yam kinci vittam idha va huram va
                    saggesu va yam ratanam panitam
                    na no samam atthi tathagatena
                    idampi buddhe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
           |7.4| Khayam viragam amatam panitam
                    yadajjhaga sakyamuni samahito
                    na tena dhammena samatthi kinci
                    idampi dhamme ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
           |7.5| Yambuddhasettho parivannayi sucim
                    samadhimanantarikannamahu
                    samadhina tena samo na vijjati
                    idampi dhamme ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
           |7.6| Ye puggala attha satam pasattha
                    cattari etani yugani honti
                    te dakkhineyya sugatassa savaka
                    etesu dinnani mahapphalani
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
           |7.7| Ye suppayutta manasa dalhena
                    nikkamino gotamasasanamhi
                    te pattipatta amatam vigayha
                    laddha mudha nibbutim bhunjamana
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
           |7.8| Yathindakhilo pathavim sito siya
                    catubbhi vatebhi asampakampiyo
                    tathupamam sappurisam vadami
                    Yo ariyasaccani avecca passati
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
          |7.9| Yeriyasaccani 1- vibhavayanti
                    gambhirapannena sudesitani
                    kincapi te honti bhusappamatta
                    na te bhavam atthamamadiyanti
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
        |7.10| Sahavassa dassanasampadaya
                    tayassu dhamma jahita bhavanti
                    sakkayaditthi vicikicchitanca
                    silabbatam vapi yadatthi kinci
        |7.11| catuhapayehi ca vippamutto
                    cha cabhithanani abhabbo katum
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
        |7.12| Kincapi so kammam karoti papakam
                    kayena vacayuda cetasa va
                    abhabbo so tassa paticchadaya
@Footnote: 1 idani payato pathanti "ye ariyasaccani vibhavayantiti ."
                    Abhabbata ditthapadassa vutta
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
        |7.13| Vanappagumbe yatha phussitagge
                    gimhanamase pathamasmim gimhe
                    tathupamam dhammavaram adesayi
                    nibbanagamim paramam hitaya
                    idampi buddhe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
         |7.14| Varo varannu varado varaharo
                    anuttaro dhammavaram adesayi
                    idampi buddhe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
         |7.15| Khinam puranam navam natthi sambhavam
                    virattacittayatike bhavasmim
                    te khinabija avirulhichanda
                    nibbanti dhira yathayampadipo
                    idampi sanghe ratanam panitam.
                    Etena saccena suvatthi hotu.
         |7.16| Yanidha bhutani samagatani
                    Bhummani va yaniva antalikkhe
                    tathagatam devamanussapujitam
                    buddham namassama suvatthi hotu.
         |7.17| Yanidha bhutani samagatani
                    bhummani va yaniva antalikkhe
                    tathagatam devamanussapujitam
                    dhammam namassama suvatthi hotu.
         |7.18| Yanidha bhutani samagatani
                    bhummani va yaniva antalikkhe
                    tathagatam devamanussapujitam
                    sangham namassama suvatthi hotu.
                          Ratanasuttam nitthitam.
                                  -------
                     Khuddakapathe tirokuddakandam
     [8] |8.1| (mattasukhapariccaga        passe ce vipulam sukham
                    caje mattasukham dhiro           sampassam vipulam sukham .)
           |8.2| tirokuddesu titthanti      sandhisinghatakesu ca
                    dvarabahasu titthanti     agantvana sakam gharam.
           |8.3| Pahute 1- annapanamhi   khajjabhojje upatthite
@Footnote: 1 Ma. pahute.
                    Na tesam koci sarati             sattanam kammapaccaya.
           |8.4| Evam dadanti natinam          ye honti anukampaka
                    sucim panitam kalena            kappiyam panabhojanam
                    idam vo natinam hotu         sukhita hontu natayo.
           |8.5| Te ca tattha samagantva    natipeta samagata
                    pahute 1- annapanamhi    sakkaccam anumodare
           |8.6| ciram jivantu no nati          yesam hetu labhamhase.
                    Amhakanca kata puja     dayaka ca anipphala.
           |8.7| Na hi tattha kasi atthi         gorakkhettha na vijjati
                    vanijja tadisi natthi       hirannena kayakayam.
                    Ito dinnena yapenti     peta kalakata tahim
           |8.8| unnate 2- udakam vuttham      yatha ninnam pavattati
                    evameva ito dinnam          petanam upakappati.
           |8.9| Yatha varivaha pura          paripurenti sagaram
                    evameva ito dinnam          petanam upakappati.
        |8.10| Adasi me akasi me         natimitta sakha ca me
                    petanam dakkhinam dajja     pubbe katamanussaram.
        |8.11| Na hi runnam va soko va    yavanna paridevana
                    na tam petanamatthaya        evam titthanti natayo.
        |8.12| Ayanca kho dakkhina dinna sanghamhi supatitthita
@Footnote: 1 Ma. pahute .    2 Ma. unname.
                    Digharattam hitayassa           thanaso upakappati.
        |8.13| So natidhammo ca ayam nidassito
                    petanapuja ca kata ulara
                    balanca bhikkhunamanuppadinnam
               tumhehi punnam pasutam anappakanti.
                    Tirokuddakandam nitthitam.
                             ----------
                    Khuddakapathe nidhikandam
     [9] |9.1| Nidhim nidheti puriso              gambhire udakantike
                    atthe kicce samuppanne   atthaya me bhavissati
           |9.2| rajato va duruttassa        corato pilitassa va
                    inassa va pamokkhaya     dubbhikkhe apadasu va
                    etadatthaya lokasmim        nidhi nama nidhiyyati.
           |9.3| Tavassunihito santo        gambhire udakantike
                    na sabbo sabbada yeva     tassa tam upakappati
           |9.4| nidhi va thana cavati           sanna vassa vimuyhati
                    naga va apanamenti     yakkha vapi haranti nam
           |9.5| appiya vapi dayada    uddharanti apassato
                    yada punnakkhayo hoti     sabbametam vinassati.
           |9.6| Yassa danena silena         sannamena damena ca
                    nidhi sunihito hoti            itthiya purisassa va
           |9.7| cetiyamhi ca sanghe va       puggale atithisu va
                    matari pitari vapi             atho jetthamhi bhatari
           |9.8| eso nidhi sunihito            ajeyyo anugamiko
                    pahaya gamaniyesu             etam adaya gacchati.
           |9.9| Asadharanamannesam         acoraharano nidhi.
                    Kayiratha dhiro punnani      yo nidhi anugamiko
        |9.10| esa devamanussanam           sabbakamadado nidhi
                    yam yam devabhipatthenti       sabbametena labbhati
         |9.11| suvannata susarata          susanthanam 1- surupata
                    adhipaccam parivaro           sabbametena labbhati.
         |9.12| Padesarajjam issariyam          cakkavattisukham piyam
                     devarajjampi dibbesu       sabbametena labbhati.
         |9.13| Manussika ca sampatti     devaloke ca ya rati
                     ya ca nibbanasampatti    sabbametena labbhati.
         |9.14| Mittasampadamagamma         yoniso ce payunjato
                     vijjavimuttivasibhavo       sabbametena labbhati.
         |9.15| Patisambhida vimokkha ca    ya ca savakaparami
                     paccekabodhi buddhabhumi      sabbametena labbhati.
@Footnote: 1 Ma. susanthana.
         |9.16| Evam mahatthika esa        yadidam punnasampada
                    tasma dhira pasamsanti        pandita katapunnatanti.
                     Nidhikandam nitthitam.
                              -------
                 Khuddakapathe karaniyamettasuttam
     [10] |10.1| Karaniyamatthakusalena         yantam santam padam abhisamecca
                     sakko uju ca suhuju ca           suvaco cassa mudu anatimani
         |10.2| santussako ca subharo ca         appakicco ca sallahukavutti
                     santindriyo ca nipako ca      appagabbho kulesu ananugiddho.
         |10.3| Na ca khuddam samacare kinci     yena vinnu pare upavadeyyum.
                     Sukhino va khemino hontu      sabbe satta bhavantu sukhitatta
         |10.4| yekeci panabhutatthi             tasa va thavara va anavasesa
                     digha va ye mahanta va      majjhima rassaka anukathula
         |10.5| dittha va ye 1- ca adittha ye 1-     ca dure vasanti avidure
                     bhuta va sambhavesi va         sabbe satta bhavantu sukhitatta
         |10.6| na paro param nikubbetha           natimannetha katthaci nam 2- kinci
                    byarosana patighasanna    nannamannassa dukkhamiccheyya.
         |10.7| Mata yatha niyam puttam          ayusa ekaputtamanurakkhe
                    evampi sabbabhutesu             manasambhavaye aparimanam
@Footnote: 1 Ma. ye va. 2 Ma. na kinci.
         |10.8| Mettanca sabbalokasmim   manasambhavaye aparimanam
                     uddham adho ca tiriyanca       asambadham averam asapattam
         |10.9| titthancaram nisinno va     sayano va yava tassa vigatamiddho
                     etam satim adhittheyya         brahmametam viharam idhamahu 1-.
         |10.10| Ditthinca anupagamma      silava dassanena sampanno
                       kamesu vineyya 2- gedham  na hi jatu gabbhaseyyam punaretiti.
                                    Mettasuttam nitthitam.
                                   Khuddakapatho samatto.
                                            -------
@Footnote: 1 Ma. viharamidhamahu .    2 Ma. vinaya.
                          Suttantapitake khuddakanikayassa
                                    dhammapadagatha
                                         ---------
            namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                Dhammapadagathaya pathamo yamakavaggo
     [11] /khu.dha./ |11.1| 1 Manopubbangama dhamma  manosettha manomaya
                      manasa ce padutthena           bhasati va karoti va
                      tato nam dukkhamanveti           cakkamva vahato padam.
          |11.2| Manopubbangama dhamma       manosettha manomaya
                      manasa ce pasannena           bhasati va karoti va
                      tato nam sukhamanveti             chayava anupayini.
          |11.3| Akkocchi mam avadhi mam            ajini mam ahasi me
                      ye ca tam upanayhanti          veram tesam na sammati.
          |11.4| Akkocchi mam avadhi mam            ajini mam ahasi me
                      ye ca tam nupanayhanti          veram tesupasammati.
          |11.5| Na hi verena verani              sammantidha kudacanam
                      averena ca sammanti            esa dhammo sanantano.
          |11.6| Pare ca na vijananti             mayamettha yamamhase
                      ye ca tattha vijananti          tato sammanti medhaga.
          |11.7| Subhanupassim viharantam          indriyesu asamvutam
                      bhojanamhi amattannum 1-   kusitam hinaviriyam
                      tam ve pasahati maro             vato rukkhamva dubbalam.
          |11.8| Asubhanupassim viharantam        indriyesu susamvutam
                      bhojanamhi ca mattannum       saddham araddhaviriyam
                      tam ve nappasahati maro        vato selamva pabbatam.
          |11.9| Anikkasavo kasavam           yo vattham paridahessati
                      apeto damasaccena             na so kasavamarahati.
        |11.10| Yo ca vantakasavassa           silesu susamahito
                      upeto damasaccena             sa ve kasavamarahati.
        |11.11| Asare saramatino             sare casaradassino
                      te saram nadhigacchanti         micchasankappagocara.
        |11.12| Saranca sarato natva      asaranca asarato
                      te saram adhigacchanti           sammasankappagocara.
        |11.13| Yatha agaram ducchannam          vutthi samativijjhati
                      evam abhavitam cittam              rago samativijjhati.
        |11.14| Yatha agaram succhannam          vutthi na samativijjhati
                      evam subhavitam cittam              rago na samativijjhati.
@Footnote: 1 Ma. camattannum.
        |11.15| Idha socati pecca socati       papakari ubhayattha socati
                      so socati so vihannati      disva kammakilitthamattano.
        |11.16| Idha modati pecca modati      katapunno ubhayattha modati
                      so modati so pamodati        disva kammavisuddhimattano.
        |11.17| Idha tappati pecca tappati    papakari ubhayattha tappati
                      papam me katanti tappati      bhiyyo tappati duggatim gato.
        |11.18| Idha nandati pecca nandati    katapunno ubhayattha nandati
                      punnam me katanti nandati    bhiyyo nandati sugatim gato.
           |11.19| Bahumpi ce sahitam 1- bhasamano
                          na takkaro hoti naro pamatto
                          gopova gavo ganayam paresam
                          na bhagava samannassa hoti.
           |11.20| Appampi ce sahitam bhasamano
                          dhammassa hoti anudhammacari
                          raganca dosanca pahaya moham
                          sammappajano suvimuttacitto
                          anupadiyano idha va huram va
                          sa bhagava samannassa hoti.
                              Yamakavaggo pathamo.
                                  --------------
@Footnote: 1 Ma. samhita..
                      Dhammapadagathaya dutiyo appamadavaggo
     [12] |12.21| 2 Appamado amatam padam      pamado maccuno padam
                          appamatta na miyanti         ye pamatta yatha mata
           |12.22| etam 1- visesato natva      appamadamhi pandita
                          appamade pamodanti         ariyanam gocare rata
           |12.23| te jhayino satatika          niccam dalhaparakkama
                          phusanti dhira nibbanam          yogakkhemam anuttaram.
           |12.24| Utthanavato satimato           sucikammassa nisammakarino
                          sannatassa ca dhammajivino    appamattassa yasobhivaddhati.
           |12.25| Utthanenappamadena          sannamena damena ca
                          dipam kayiratha medhavi            yam ogho nabhikirati.
           |12.26| Pamadamanuyunjanti             bala dummedhino jana
                          appamadanca medhavi         dhanam setthamva rakkhati.
           |12.27| Ma pamadamanuyunjetha          ma kamaratisanthavam
                          appamatto hi jhayanto     pappoti vipulam sukham.
           |12.28| Pamadam appamadena            yada nudati pandito
                          pannapasadamaruyha      asoko sokinim pajam
                          pabbatatthova bhummatthe        dhiro bale avekkhati.
           |12.29| Appamatto pamattesu          suttesu bahujagaro
@Footnote: 1 Ma. evam.
                         Abalassamva sighasso           hitva yati sumedhaso.
           |12.30| Appadena maghava           devanam setthatam gato
                          appamadam pasamsanti         pamado garahito sada.
           |12.31| Appamadarato bhikkhu         pamade bhayadassi va
                         sannojanam anum thulam          daham aggiva gacchati.
           |12.32| Appamadarato bhikkhu         pamade bhayadassi va
                         abhabbo parihanaya          nibbanasseva santike.
                              Appamadavaggo dutiyo.
                                          --------
                        Dhammapadagathaya tatiyo cittavaggo
     [13] |13.33| 3 Phandanam capalam cittam        durakkham dunnivarayam
                         ujum karoti medhavi              usukarova tejanam
           |13.34| varijova thale khitto          okamokataubbhato
                         pariphandatidam cittam             maradheyyam pahatave.
           |13.35| Dunniggahassa lahuno         yattha kamanipatino
                         cittassa damatho sadhu         cittam dantam sukhavaham.
           |13.36| Sududdasam sunipunam             yattha kamanipatinam
                         cittam rakkhetha medhavi         cittam guttam sukhavaham.
           |13.37| Durangamam ekacaram                asariram guhasayam
                         Ye cittam sannamessanti   mokkhanti marabandhana.
           |13.38| Anavatthitacittassa            saddhammam avijanato
                         pariplavapasadassa             panna na paripurati
           |13.39| anavassutacittassa            ananvahatacetaso
                         punnapapapahinassa         natthi jagarato bhayam.
                |13.40| Kumbhupamam kayamidam viditva
                               nagarupamam cittamidam thaketva
                               yodhetha 1- maram pannavudhena
                              jitanca rakkhe anivesino 2- siya.
           |13.41| Aciram vatayam kayo                 pathavim adhisessati
                         chuddo 3- apetavinnano     niratthamva kalingaram.
           |13.42| Diso disam yantam kayira          veri va pana verinam
                         micchapanihitam cittam            papiyo nam tato kare.
           |13.43| Na tam mata pita kayira       anne vapi ca nataka
                         sammapanihitam cittam            seyyaso nam tato kare.
                                     Cittavaggo tatiyo.
                                              ---------
@Footnote: 1 Si. yojetha .  2 sabbapotthakesu anivesanoti dissati .  3 Ma. Yu. chuddho.
                        Dhammapadagathaya catuttho pupphavaggo
     [14] |14.44| 4 Ko imam pathavim vijessati   yamalokanca imam sadevakam
                         ko dhammapadam sudesitam        kusalo pupphamiva pacessati.
           |14.45| Sekho pathavim vijessati         yamalokanca imam sadevakam
                         sekho dhammapadam sudesitam     kusalo pupphamiva pacessati.
                |14.46| Phenupamam kayamimam viditva
                               maricidhammam abhisambudhano
                               chetvana marassa papupphakani
                               adassanam maccurajassa gacche.
           |14.47| Pupphani heva pacinantam     byasattamanasam naram
                         suttam gamam mahoghova        maccu adaya gacchati.
           |14.48| Pupphani heva pacinantam     byasattamanasam naram
                         atittam yeva kamesu          antako kurute vasam.
           |14.49| Yathapi bhamaro puppham          vannavantam 1- ahethayam
                         paleti rasamadaya            evam game muni care.
           |14.50| Na paresam vilomani            na paresam katakatam
                         attano va avekkheyya      katani akatani ca.
           |14.51| Yathapi ruciram puppham            vannavantam agandhakam
                         evam subhasita vaca        aphala hoti akubbato.
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. vannagandham.
           |14.52| Yathapi ruciram puppham            vannavantam sagandhakam 1-
                         evam subhasita vaca        saphala hoti sukubbato.
           |14.53| Yathapi puppharasimha      kayira malagule 2- bahu
                         evam jatena maccena         kattabbam kusalam bahum.
                |14.54| Na pupphagandho pativatameti
                               na candanam tagaramallika va
                               satanca gandho pativatameti
                               sabba disa sappuriso pavayati.
           |14.55| Candanam tagaram vapi             uppalam atha vassiki
                         etesam gandhajatanam          silagandho anuttaro.
           |14.56| Appamatto ayam gandho       yvayam tagaracandani
                         yo ca silavatam gandho           vati devesu uttamo.
           |14.57| Tesam sampannasilanam         appamadaviharinam
                         sammadanna vimuttanam     maro maggam na vindati.
           |14.58| Yatha sankaradhanasmim         ujjhitasmim mahapathe
                         padumam tattha jayetha           sucigandham manoramam
           |14.59| evam sankarabhutesu             andhabhute puthujjane
                         atirocati pannaya           sammasambuddhasavako.
                                Pupphavaggo catuttho.
@Footnote: 1 Po. Ma. sugandhakam .     2 Po. Ma. Yu. malagune.
                      Dhammapadagathaya pancamo balavaggo
     [15] |15.60| 5 Digha jagarato ratti       digham santassa yojanam
                         digho balana samsaro        saddhammam avijanatam.
           |15.61| Carance nadhigaccheyya       seyyam sadisamattano
                         ekacariyam dalham kayira        natthi bale sahayata.
           |15.62| Putta matthi dhanamatthi        iti balo vihannati
                         atta hi attano natthi      kuto putta kuto dhanam.
           |15.63| Yo balo mannati balyam  pandito vapi tena so
                         balo ca panditamani        sa ve baloti vuccati.
           |15.64| Yavajivampi ce balo         panditam payirupasati
                         na so dhammam vijanati        dabbi suparasam yatha.
           |15.65| Muhuttamapi ce vinnu         panditam payirupasati
                         khippam dhammam vijanati         jivha suparasam yatha.
           |15.66| Caranti bala dummedha      amitteneva attana
                         karonta papakam kammam        yam hoti katukapphalam.
           |15.67| Na tam kammam katam sadhu          yam katva anutappati
                         yassa assumukho rodam          vipakam patisevati.
           |15.68| Tanca kammam katam sadhu        yam katva nanutappati
                         yassa patito sumano           vipakam patisevati.
           |15.69| Madhuva mannati balo       yava papam na paccati
                         yada ca paccati papam          atha (balo) dukkham nigacchati.
           |15.70| Mase mase kusaggena       balo bhunjetha bhojanam
                         na so sankhatadhammanam       kalam agghati solasim.
           |15.71| Na hi papam katam kammam         sajjukhiramva muccati
                         dahantam balamanveti         bhasmacchannova pavako.
           |15.72| Yavadeva anatthaya           nattam balassa jayati
                         hanti balassa sukkamsam       muddham assa vipatayam.
           |15.73| Asantam bhavamiccheyya 1-   purekkharanca bhikkhusu
                         avasesu ca issariyam         puja parakulesu ca
           |15.74| mameva katamannantu          gihi pabbajita ubho
                         mameva ativasa assu          kiccakiccesu kismici
                         iti balassa sankappo       issa mano ca vaddhati.
           |15.75| Anna hi labhupanisa      anna nibbanagamini
                         evametam abhinnaya         bhikkhu buddhassa savako
                         sakkaram nabhinandeyya      vivekamanubruhaye.
                                    Balavaggo pancamo.
                                           ---------
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. bhavanamiccheyya.
                          Dhammapadagathaya chattho panditavaggo
     [16] |16.76| 6 Nidhinamva pavattaram           yam passe vajjadassinam
                      niggayhavadim medhavim            tadisam panditam bhaje
                      tadisam bhajamanassa              seyyo hoti na papiyo.
       |16.77| Ovadeyyanusaseyya           asabbha ca nivaraye
                      satam hi so piyo hoti             asatam hoti appiyo.
       |16.78| Na bhaje papake mitte            na bhaje purisadhame
                      bhajetha mitte kalyane         bhajetha purisuttame.
       |16.79| Dhammapiti sukham seti                 vippasannena cetasa
                      ariyappavedite dhamme           sada ramati pandito.
              |16.80| Udakanhi nayanti nettika
                             usukara namayanti tejanam
                             darum namayanti tacchaka
                             attanam damayanti pandita.
       |16.81| Selo yatha ekaghano         vatena na samirati
                     evam nindapasamsasu           na samminjanti 1- pandita.
       |16.82| Yathapi rahado gambhiro        vippasanno anavilo
                     evam dhammani sutvana        vippasidanti pandita.
              |16.83| Sabbattha ve sappurisa vajanti 2-
@Footnote: 1 Ma. Yu. saminjanti .     2 Ma. Yu. cajanti.
                             Na kamakama lapayanti santo
                             sukhena phuttha athava dukkhena
                             na uccavacam pandita dassayanti.
              |16.84| Na attahetu na parassa hetu
                             na puttamicche na dhanam na rattham
                             na iccheyya adhammena samiddhimattano
                             sa silava pannava dhammiko siya.
           |16.85| Appaka te manussesu        ye jana paragamino
                         athayam itara paja            tiramevanudhavati.
           |16.86| Ye ca kho sammadakkhate      dhamme dhammanuvattino
                         te jana paramessanti       maccudheyyam suduttaram.
           |16.87| Kanham dhammam vippahaya       sukkam bhavetha pandito
                         oka anokamagamma         viveke yattha duramam
           |16.88| tatrabhiratimiccheyya          hitva kame akincano
                         pariyodapeyya attanam       cittaklesehi pandito.
           |16.89| Yesam sambodhiyangesu          samma cittam subhavitam
                         adanapatinissagge         anupadaya ye rata
                         khinasava jutimanto          te loke parinibbuta.
                                        Panditavaggo chattho.
                                                 -----------
                           Dhammapadagathaya sattamo arahantavaggo
     [17] |17.90| 7 Gataddhino visokassa       vippamuttassa sabbadhi
                         sabbaganthappahinassa        parilaho na vijjati.
           |17.91| Uyyunjanti satimanto      na nikete ramanti te
                         hamsava pallalam hitva         okamokam jahanti te.
           |17.92| Yesam sanniccayo 1- natthi   ye parinnatabhojana
                         sunnato animitto ca        vimokkho yesa gocaro
                         akaseva sakuntanam         gati tesam durannaya.
           |17.93| Yassasava parikkhina        ahare ca anissito
                         sunnato animitto ca       vimokkho yassa gocaro
                         akaseva sakuntanam         padantassa durannayam.
                |17.94| Yassindriyani samathangatani
                              assa yatha sarathina sudanta
                              pahinamanassa anasavassa
                              devapi tassa pihayanti tadino.
                |17.95| Pathavisamo no virujjhati
                              indakhilupamo tadi subbato
                              rahadova apetakaddamo
                              samsara na bhavanti tadino.
@Footnote: 1 Ma. Yu. sannicayo.
           |17.96| Santam tassa manam hoti         santa vaca ca kamma ca
                         sammadanna vimuttassa     upasantassa tadino.
           |17.97| Assaddho akatannu ca       sandhicchedo ca yo naro
                         hatavakaso vantaso        sa ve uttamaporiso.
           |17.98| Game va yadi va ranne     ninne va yadi va thale
                         yattha arahanto viharanti     tam bhumiramaneyyakam.
           |17.99| Ramaniyani arannani       yattha na ramati jano
                         vitaraga ramessanti          na te kamagavesino.
                                 Arahantavaggo sattamo.
                                           ----------
                       Dhammapadagathaya atthamo sahassavaggo
     [18] |18.100| 8 Sahassamapi ce vaca     anatthapadasanhita
                            ekam atthapadam seyyo      yam sutva upasammati.
           |18.101| Sahassamapi ce gatha       anatthapadasanhita
                            ekam gathapadam seyyo    yam sutva upasammati.
           |18.102| Yo ca gathasatam bhase     anatthapadasanhita
                            ekam dhammapadam seyyo     yam sutva upasammati.
           |18.103| Yo sahassam sahassena       sangame manuse jine
                            ekanca jeyyamattanam    sa ve sangamajuttamo.
           |18.104| Atta have jitam seyyo    ya cayam itara paja
                            attadantassa posassa    niccam sannatacarino
           |18.105| neva devo na gandhabbo    na maro saha brahmuna
                            jitam apajitam kayira           tatharupassa jantuno.
           |18.106| Mase mase sahassena     yo yajetha satam samam
                            ekanca bhavitattanam     muhuttamapi pujaye
                            sa yeva pujana seyyo    yance vassasatam hutam.
           |18.107| Yo ca vassasatam jantu        aggim paricare vane
                            ekanca bhavitattanam     muhuttamapi pujaye
                            sa yeva pujana seyyo    yance vassasatam hutam.
             |18.108| Yankinci yittham va hutam va loke
                              samvaccharam yajetha punnapekkho
                              sabbampi tam na catubhagameti
                              abhivadana ujugatesu seyyo.
           |18.109| Abhivadanasilissa              niccam vuddhapacayino
                            cattaro dhamma vaddhanti ayu vanno sukham balam.
           |18.110| Yo ca vassasatam jive            dussilo asamahito
                            ekaham jivitam seyyo         silavantassa jhayino.
           |18.111| Yo ca vassasatam jive            duppanno asamahito
                            ekaham jivitam seyyo         pannavantassa jhayino.
       |18.112| Yo ca vassasatam jive                kusito hinaviriyo
                        ekaham jivitam seyyo             viriyam arabhato dalham.
       |18.113| Yo ca vassasatam jive                apassam udayabbayam
                        ekaham jivitam seyyo             passato udayabbayam.
       |18.114| Yo ca vassasatam jive                apassam amatam padam
                        ekaham jivitam seyyo             passato amatam padam.
       |18.115| Yo ca vassasatam jive                apassam dhammamuttamam
                        ekaham jivitam seyyo             passato dhammamuttamam.
                               Sahassavaggo atthamo.
                                       ----------
                       Dhammapadagathaya navamo papavaggo
     [19] |19.116| 9 Abhittharetha kalyane   papa cittam nivaraye
                        dandhanhi karoto punnam         papasmim ramati mano.
       |19.117| Papance puriso kayira        na nam kayira punappunam
                        na tamhi chandam kayiratha        dukkho papassa uccayo.
       |19.118| Punnance puriso kayira     kayirathenam punappunam
                        tamhi chandam kayiratha           sukho punnassa uccayo.
       |19.119| Papopi passati bhadram          yava papam na paccati
                        yada ca paccati papam           atha (papo) papani passati.
       |19.120| Bhadropi passati papam       yava bhadram na paccati
                        yada ca paccati bhadram        atha (bhadro) bhadrani passati.
       |19.121| Mavamannetha papassa        na mattam 1- agamissati
                        udabindunipatena             udakumbhopi purati
                        apurati balo papassa      thokam thokampi acinam.
       |19.122| Mavamannetha punnassa      na mattam agamissati
                        udabindunipatena             udakumbhopi purati
                        apurati dhiro punnassa       thokam thokampi acinam.
       |19.123| Vanijova bhayam maggam            appasattho mahaddhano
                        visam jivitukamova                papani parivajjaye.
       |19.124| Panimhi ce vano nassa    hareyya panina visam
                        nabbanam visamanveti          natthi papam akubbato.
           |19.125| Yo appadutthassa narassa dussati
                             suddhassa posassa ananganassa
                             tameva balam pacceti papam
                             sukhumo rajo pativatamva khitto.
       |19.126| Gabbhameke upapajjanti       nirayam papakammino
                        saggam sugatino yanti           parinibbanti anasava.
       |19.127| Na antalikkhe na samuddamajjhe
                        na pabbatanam vivaram pavisam 2-
@Footnote: 1 Yu. na mantam. Ma. na mandam .     2 Ma. Yu. pavissa.
                             Na vijjati so jagatippadeso
                             yatratthito munceyya papakamma.
            |19.128| Na antalikkhe na samuddamajjhe
                             na pabbatanam vivaram pavisam
                             na vijjati so jagatippadeso
                             yatratthitam nappasaheyya maccu.
                                 Papavaggo navamo.
                                         --------
                       Dhammapadagathaya dasamo dandavaggo
     [20] |20.129| 10 Sabbe tasanti dandassa  sabbe bhayanti maccuno
                        attanam upamam katva          na haneyya na ghataye.
       |20.130| Sabbe tasanti dandassa     sabbesam jivitam piyam
                        attanam upamam katva          na haneyya na ghataye.
       |20.131| Sukhakamani bhutani             yo dandena vihimsati
                        attano sukhamesano           pecca so na labhate sukham.
       |20.132| Sukhakamani bhutani             yo dandena na himsati
                        attano sukhamesano           pecca so labhate sukham.
       |20.133| Mavoca pharusam kanci             vutta pativadeyyu tam
                        dukkha hi sarambhakatha        patidanda phuseyyu tam.
       |20.134| Sace neresi attanam            kamso upahato yatha
                        esa pattosi nibbanam        sarambho te na vijjati.
       |20.135| Yatha dandena gopalo      gavo pajeti gocaram
                        evam jara ca maccu ca            ayum pajenti paninam.
       |20.136| Atha papani kammani         karam balo na bujjhati
                        sehi kammehi dummedho        aggidaddhova tappati.
       |20.137| Yo dandena adandesu      appadutthesu dussati
                        dasannamannataram thanam        khippameva nigacchati
       |20.138| vedanam pharusam janim                sarirassa ca bhedanam
                        garukam vapi abadham             cittakkhepam va papune
       |20.139| rajato va upasaggam            abbhakkhanam va darunam
                        parikkhayam va natinam              bhoganam va pabhangunam
       |20.140| atha vassa agarani            aggi dahati pavako
                        kayassa bheda duppanno   nirayam so upapajjati.
            |20.141| Na naggacariya na jata na panka
                             nanasaka tandilasayika va
                             rajojallam ukkutikappadhanam
                             sodhenti maccam avitinnakankham.
            |20.142| Alankato cepi samam careyya
                             santo danto niyato brahmacari
                             Sabbesu bhutesu nidhaya dandam
                             so brahmano so samano sa bhikkhu.
       |20.143| Hirinisedho puriso                koci lokasmi vijjati
                        yo niddam apabodheti          asso bhadro kasamiva
            |20.144| asso yatha bhadro kasanivittho
                             atapino samvegino bhavatha
                             saddhaya silena ca viriyena ca
                             samadhina dhammavinicchayena ca
                             sampannavijjacarana patissata
                             pahassatha dukkhamidam anappakam.
            |20.145| Udakam hi nayanti nettika
                             usukara namayanti tejanam
                             darum namayanti tacchaka
                             attanam damayanti subbata.
                                Dandavaggo dasamo.
                                          ----------
                       Dhammapadagathaya ekadasamo jaravaggo
     [21] |21.146| 11 Ko nu haso kimanando     niccam pajjalite sati
                        andhakarena onaddha        padipam na gavesatha.
       |21.147| Passa cittakatam 1- bimbam      arukayam samussitam
                        aturam bahusankappam             yassa natthi dhuvanthiti.
       |21.148| Parijinnamidam rupam               roganiddham pabhangunam
                        bhijjati puti sandeho          maranantam hi jivitam.
       |21.149| Yanimani apatthani          alapuneva 2- sarade
                        kapotakani atthini           tani disvana ka rati.
       |21.150| Atthinam nagaram katam                mamsalohitalepanam
                        yattha jara ca maccu ca           mano makkho ca ohito.
            |21.151| Jiranti ve rajaratha sucitta
                             atho sarirampi jaram upeti
                             satanca dhammo na jaram upeti
                             santo have sabbhi pavedayanti.
       |21.152| Appassutayam puriso           balivaddova jirati
                        mamsani tassa vaddhanti       panna tassa na vaddhati.
       |21.153| Anekajatisamsaram                sandhavissam anibbisam
                        gahakarakam gavesanto           dukkha jati punappunam
       |21.154| gahakaraka ditthosi              puna geham na kahasi
@Footnote: 1 Po. cittikatam .       2 Ma. alabuneva.
                        Sabba te phasuka bhagga   gahakutam visankhatam
                        visankharagatam cittam              tanhanam khayamajjhaga.
       |21.155| Acaritva brahmacariyam          aladdha yobbane dhanam
                        jinnakoncava jhayanti   khinamaccheva pallale
       |21.156| acaritva brahmacariyam          aladdha yobbane dhanam
                        senti capatikhinava         puranani anutthunam.
                                Jaravaggo ekadasamo.
                                        ------------
                     Dhammapadagathaya dvadasamo attavaggo
     [22] |22.157| 12 Attanance piyam janna      rakkheyya nam surakkhitam
                        tinnam annataram yamam       patijaggeyya pandito.
       |22.158| Attanameva pathamam             patirupe nivesaye
                        athannamanusaseyya          na kilisseyya pandito.
       |22.159| Attanance tatha kayira    yathannamanusasati
                        sudanto vata dametha            atta hi kira duddamo.
       |22.160| Atta hi attano natho     ko hi natho paro siya
                        attana hi sudantena         natham labhati dullabham.
       |22.161| Attana va katam papam          attajam attasambhavam
                        abhimatthati dummedham            vajiramvamhayam manim.
       |22.162| Yassa accantadussilyam        maluva salamivotthatam
                        karoti so tathattanam           yatha nam icchati diso.
       |22.163| Sukarani asadhuni               attano ahitani ca
                        yam ve hitanca sadhunca        tam ve paramadukkaram.
       |22.164| Yo sasanam arahatam               ariyanam dhammajivinam
                        patikkosati dummedho         ditthim nissaya papikam
                        phalani kantakasseva          attaghannaya 1- phallati.
       |22.165| Attana va 2- katam papam      attana sankilissati
                        attana akatam papam           attana va visujjhati
                        suddhi asuddhi paccattam         nanno annam visodhaye.
       |22.166| Attadattham paratthena           bahunapi na hapaye
                        attadatthamabhinnaya        sadatthapasuto siya.
                                    Attavaggo dvadasamo.
                                             ------------
                            Dhammapadagathaya terasamo lokavaggo
     [23] |23.167| 13 Hinam dhammam na seveyya pamadena na samvase
                        micchaditthim na seveyya       na siya lokavaddhano.
       |23.168| Uttitthe nappamajjeyya     dhammam sucaritam care
                        dhammacari sukham seti             asmim loke paramhi ca.
@Footnote: 1 Ma. attaghataya .      2 Ma. hi.
       |23.169| Dhammam care sucaritam                na nam duccaritam care
                        dhammacari sukham seti             asmim loke paramhi ca.
       |23.170| Yatha pubbulakam passe         yatha passe maricikam
                        evam lokam avekkhantam           maccuraja na passati.
       |23.171| Etha passathimam lokam             cittam rajarathupamam
                        yattha bala visidanti         natthi sango vijanatam.
       |23.172| Yo ca pubbe pamajjitva     paccha so nappamajjati
                        so 1- imam lokam pabhaseti   abbha muttova candima.
       |23.173| Yassa papam katam kammam          kusalena pithiyati 2-
                        so imam lokam pabhaseti        abbha muttova candima.
       |23.174| Andhabhuto ayam loko           tanukettha vipassati
                        sakunto 3- jalamuttova     appo saggaya gacchati.
       |23.175| Hamsa 4- adiccapathe yanti  akase yanti iddhiya
                        niyanti dhira lokamha        jetva maram savahanam.
       |23.176| Ekam dhammam atitassa            musavadissa jantuno
                        vitinnaparalokassa             natthi papam akariyam.
             |23.177| Na ve kadariya devalokam vajanti
                             bala have nappasamsanti danam
                             dhiro ca danam anumodamano
@Footnote: 1 Po. Ma. somam .    2 pahiyatitipi .     3 Ma. sakuno .     4 Ma. Yu. hamsadiccapathe
@yanti.
                             Teneva so hoti sukhi parattha.
       |23.178| Pathavya ekarajjena          saggassa gamanena va
                        sabbalokadhipaccena         sotapattiphalam varam.
                                Lokavaggo terasamo.
                                        ---------
                      Dhammapadagathaya cuddasamo buddhavaggo
     [24] |24.179| 14 Yassa jitam navajiyati
                             jitamassa no yati koci loke
                             tam buddham anantagocaram
                             apadam kena padena nessatha.
           |24.180| Yassa jalini visattika
                             tanha natthi kuhinci netave
                             tam buddham anantagocaram
                             apadam kena padena nessatha.
      |24.181| Ye jhanapasuta dhira           nekkhammupasame rata
                        devapi tesam pihayanti        sambuddhanam satimatam.
      |24.182| Kiccho manussapatilabho       kiccham maccana jivitam
                        kiccham saddhammassavanam         kiccho buddhanamuppado 1-.
      |24.183| Sabbapapassa akaranam         kusalassupasampada 2-
@Footnote: 1 Ma. buddhanamuppado. Yu. buddhanam uppado.
@2 Ma. Yu. kusalassa upsampada.
                        Sacittapariyodapanam              etam buddhana sasanam.
           |24.184| Khanti paramam tapo titikkha
                             nibbanam paramam vadanti buddha
                             na hi pabbajito parupaghati
                             samano hoti param vihethayanto.
      |24.185| Anupavado anupaghato       patimokkhe ca samvaro
                        mattannuta ca bhattasmim   pantanca sayanasanam
                        adhicitte ca ayogo         etam buddhana sasanam.
      |24.186| Na kahapanavassena             titti kamesu vijjati
                        appassada dukkha kama iti vinnaya pandito
      |24.187| api dibbesu kamesu          ratim so nadhigacchati
                        tanhakkhayarato hoti          sammasambuddhasavako.
      |24.188| Bahum ve saranam yanti             pabbatani vanani ca
                        aramarukkhacetyani         manussa bhayatajjita
      |24.189| netam kho saranam khemam             netam saranamuttamam
                        netam saranamagamma            sabbadukkha pamuccati.
      |24.190| Yo ca buddhanca dhammanca     sanghanca saranam gato
                        cattari ariyasaccani         sammappannaya passati
      |24.191| dukkham dukkhasamuppadam          dukkhassa ca atikkamam
                        ariyancatthangikam maggam       dukkhupasamagaminam
      |24.192| Etam kho saranam khemam             etam saranamuttamam
                        etam saranamagamma           sabbadukkha pamuccati.
      |24.193| Dullabho purisajanno        na so sabbattha jayati
                        yattha so jayati dhiro          tam kulam sukhamedhati.
      |24.194| Sukho buddhanam uppado      sukha saddhammadesana
                        sukha sanghassa samaggi      samagganam tapo sukho.
      |24.195| Pujarahe pujayato               buddhe yadi ca savake
                        papancasamatikkante         tinnasokapariddave
      |24.196| te tadise pujayato            nibbute akutobhaye
                        na sakka punnam sankhatum    imettamapi kenaci.
                                  Buddhavaggo cuddasamo.
                                   Pathamakabhanavaram.
                                            ---------
                        Dhammapadagathaya pannarasamo sukhavaggo
     [25] |25.197| 15 Susukham vata jivama       verinesu averino
                        verinesu manussesu              viharama averino.
      |25.198| Susukham vata jivama                  aturesu anatura
                        aturesu manussesu             viharama anatura.
      |25.199| Susukham vata jivama                  ussukesu anussuka
                        Ussukesu manussesu            viharama anussuka.
      |25.200| Susukham vata jivama                  yesanno natthi kincanam
                        pitibhakkha bhavissama          deva abhassara yatha.
      |25.201| Jayam veram pasavati                   dukkham seti parajito
                        upasanto sukham seti             hitva jayaparajayam.
      |25.202| Natthi ragasamo aggi            natthi dosasamo kali
                        natthi khandhadisa 1- dukkha  natthi santiparam sukham.
      |25.203| Jighaccha parama roga           sankhara parama dukkha
                        etam natva yathabhutam          nibbanam paramam sukham.
      |25.204| Arogyaparama labha          santutthiparamam dhanam
                        vissasaparama nati           nibbanam paramam sukham.
      |25.205| Pavivekarasam pitva                rasam upasamassa ca
                        niddaro hoti nippapo      dhammapitirasam pivam.
      |25.206| Sahu dassanamariyanam            sannivaso sada sukho
                        adassanena balanam           niccameva sukhi siya.
      |25.207| Balasangatacari hi               dighamaddhana socati
                        dukkho balehi samvaso        amitteneva sabbada.
                        Dhiro ca sukhasamvaso               natinamva samagamo
      |25.208| tasma hi
                              dhiranca pannanca bahussutanca
@Footnote: 1 Po. Ma. khandhasama.
                              Dhorayhasilam vatavantamariyam
                              tam tadisam sappurisam sumedham
                              bhajetha nakkhattapathamva candima.
                                    Sukhavaggo pannarasamo.
                                             ------------
                           Dhammapadagathaya solasamo piyavaggo
     [26] |26.209| 16 Ayoge yunjamattanam  yogasminca ayojayam
                        attham hitva piyaggahi          pihetattanuyoginam.
      |26.210| Ma piyehi samaganchi             appiyehi kudacanam
                        piyanam adassanam dukkham           appiyananca dassanam
      |26.211| tasma piyam na kayiratha             piyapayo hi papako
                        gantha tesam na vijjanti          yesam natthi piyappiyam.
      |26.212| Piyato jayati soko                piyato jayati bhayam
                        piyato vippamuttassa             natthi soko kuto bhayam.
      |26.213| Pemato jayati soko              pemato jayati bhayam
                        pemato vippamuttassa            natthi soko kuto bhayam.
      |26.214| Ratiya jayati soko                ratiya jayati bhayam
                        ratiya vippamuttassa             natthi soko kuto bhayam.
      |26.215| Kamato jayati soko              kamato jayati bhayam
                        Kamato vippamuttassa           natthi soko kuto bhayam.
      |26.216| Tanhaya jayati soko            tanhaya jayati bhayam
                        tanhaya vippamuttassa         natthi soko kuto bhayam.
      |26.217| Siladassanasampannam                dhammattham saccavadinam 1-
                        attano kammakubbanam          tanjano kurute piyam.
      |26.218| Chandajato anakkhate            manasa ca phutho 2- siya
                        kame 3- ca apatibaddhacitto  uddhamsototi vuccati.
      |26.219| Cirappavasim purisam                    durato sotthimagatam
                        nati mitta suhajja ca        abhinandanti agatam
      |26.220| tatheva katapunnampi               asma loka param gatam
                        punnani patiganhanti         piyam nativa agatam.
                                   Piyavaggo solasamo.
                                           ---------
                         Dhammapadagathaya sattarasamo kodhavaggo
     [27] |27.221| 17 Kodham jahe vippajaheyya manam
                        sannojanam sabbamatikkameyya
                        tannamarupasmim asajjamanam
                        akincanam nanupatanti dukkha.
      |27.222| Yo ve uppatitam kodham             ratham bhantamva dharaye 4-
@Footnote: 1 Ma. Yu. saccavedinam .    2 Ma. Yu. phuto .    3 Ma. Yu. kamesu ca.
@4 Ma. varaye.
                        Tamaham sarathim brumi              rasmiggaho itaro jano.
      |27.223| Akkodhena jine kodham            asadhum sadhuna jine
                        jine kadariyam danena            saccenalikavadinam.
      |27.224| Saccam bhane na kujjheyya        dajja appasmi 1- yacito
                        etehi tihi thanehi             gacche devana santike.
      |27.225| Ahimsaka ye munayo               niccam kayena samvuta
                        te yanti accutam thanam          yattha gantva na socare.
      |27.226| Sada jagaramananam             ahorattanusikkhinam
                        nibbanam adhimuttanam         attham gacchanti asava.
      |27.227| Poranametam atula               netam ajjatanamiva
                        nindanti tunhimasinam        nindanti bahubhaninam
                        mitabhanimpi nindanti        natthi loke anindito.
      |27.228| Na cahu na ca bhavissati           na cetarahi vijjati
                        ekantam nindito poso       ekantam va pasamsito
      |27.229| yance vinnu pasamsanti         anuvicca suve suve
                        acchiddavuttim medhavim          pannasilasamahitam
      |27.230| nekkham jambonadasseva          ko tam ninditumarahati
                        devapi nam pasamsanti            brahmunapi pasamsito.
      |27.231| Kayappakopam rakkheyya          kayena samvuto siya
                        kayaduccaritam hitva            kayena sucaritam care
@Footnote: 1 Ma. appampi
      |27.232| Vacipakopam rakkheyya               vacaya samvuto siya
                        vaciduccaritam hitva              vacaya sucaritam care
      |27.233| manopakopam rakkheyya            manasa samvuto siya
                        manoduccaritam hitva            manasa sucaritam care
      |27.234| kayena samvuta dhira              atho vacaya samvuta
                        manasa samvuta dhira             te ve suparisamvuta.
                                   Kodhavaggo sattarasamo.
                                             ----------
                      Dhammapadagathaya attharasamo malavaggo
     [28] |28.235| 18 Pandupalasovadanisi
                        yamapurisapi ca tam 1- upatthita
                        uyyogamukhe ca titthasi
                        patheyyampi ca te na vijjati.
       |28.236| So karohi dipamattano
                        khippam vayama pandito bhava
                        niddhantamalo anangano
                        dibbam ariyabhumimehisi 2-.
      |28.237| Upanitavayo va danisi
@Footnote: 1 Po. Ma. te. .     2 Ma. ariyabhumim upehisi.
                        Sampayatosi yamassa santikam
                        vasopi ca te natthi antara
                        patheyyampi ca te na vijjati.
       |28.238| So karohi dipamattano
                        khippam vayama pandito bhava
                        niddhantamalo anangano
                        na puna jatijaram upehisi.
      |28.239| Anupubbena medhavi             thokam thokam khane khane
                        kammaro rajatasseva            niddhame malamattano.
      |28.240| Ayasa va malam samutthitam 1-
                        tadutthaya tameva khadati
                        evam atidhonacarinam
                        sani kammani nayanti duggatim.
      |28.241| Asajjhayamala manta         anutthanamala ghara
                        malam vannassa kosajjam         pamado rakkhato malam.
      |28.242| Malitthiya duccaritam               maccheram dadato malam
                        mala ve papaka dhamma      asmim loke paramhi ca
      |28.243| tato mala malataram                avijja paramam malam
                        etam malam pahatvana             nimmala hotha bhikkhavo.
@Footnote: 1 samutthayatipi.
      |28.244| Sujivam ahirikena                    kakasurena dhamsina
                        pakkhandina pagabbhena        sankilitthena jivitam.
      |28.245| Hirimata ca dujjivam                niccam sucigavesina
                        alinenapagabbhena             suddhajivena passata.
      |28.246| Yo panamatimapeti             musavadanca bhasati
                        loke adinnam adiyati         paradaranca gacchati
      |28.247| suramerayapananca              yo naro anuyunjati
                        idhevameso lokasmim            mulam khanati attano.
      |28.248| Evam bho purisa janahi          papadhamma asannata
                        ma tam lobho adhammo ca       ciram dukkhaya randhayum.
      |28.249| Dadati ve yathasaddham            yathapasadanam jano
                        tattha yo mankuto hoti         paresam panabhojane
                        na so diva va rattim va       samadhim adhigacchati.
      |28.250| Yassacetam samucchinnam            mulaghaccam 1- samuhatam
                        sa ve diva va rattim va        samadhim adhigacchati.
      |28.251| Natthi ragasamo aggi            natthi dosasamo gaho
                        natthi mohasamam jalam            natthi tanhasama nadi.
      |28.252| Sudassam vajjamannesam           attano pana duddasam
                        paresam hi so vajjani            opunati yathabhusam
                        attano pana chadeti           kalimva kitava satho.
@Footnote: 1 Po. mulaghaccham.
      |28.253| Paravajjanupassissa              niccam ujjhanasannino
                        asava tassa vaddhanti       ara so asavakkhaya.
      |28.254| Akaseva padam natthi            samano natthi bahiro 1-
                        papancabhirata paja           nippapanca tathagata.
      |28.255| Akaseva padam natthi             samano natthi bahiro 2-
                        sankhara sassata natthi        natthi buddhanaminjitam.
                                  Malavaggo attharasamo.
                                             -----------
                  Dhammapadagathaya ekunavisatimo dhammatthavaggo
     [29] |29.256| 19 Na tena hoti dhammattho      yenattham sahasa naye
                        yo ca attham anatthanca       ubho niccheyya pandito
      |29.257| asahasena dhammena             samena nayati pare
                        dhammassa gutto medhavi      dhammatthoti pavuccati.
      |29.258| Na tena pandito hoti         yavata bahu bhasati
                        khemi averi abhayo              panditoti pavuccati.
      |29.259| Na tavata dhammadharo            yavata bahu bhasati
                        yo ca appampi sutvana      dhammam kayena passati
                        sa ve dhammadharo hoti           yo dhammam nappamajjati.
      |29.260| Na tena thero hoti              yenassa palitamsiro.
@Footnote: 1-2 Ma. Yu. bahire.
                        Paripakko vayo tassa          moghajinnoti vuccati.
      |29.261| Yamhi saccanca dhammo ca      ahimsa sannamo damo
                        sa ve vantamalo dhiro           so theroti pavuccati.
      |29.262| Na vakkaranamattena            vannapokkharataya va
                        sadhurupo naro hoti            issuki macchari satho.
      |29.263| Yassa cetam samucchinnam           mulaghaccam samuhatam
                        sa vantadoso medhavi         sadhurupoti vuccati.
      |29.264| Na mundakena samano          abbato alikam bhanam
                        icchalobhasamapanno       samano kim bhavissati.
      |29.265| Yo ca sameti papani           anumthulani sabbaso
                        samitatta hi papanam        samanoti pavuccati.
      |29.266| Na tena bhikkhu so hoti          yavata bhikkhate pare
                        vissam dhammam samadaya         bhikkhu hoti na tavata.
      |29.267| Yodha punnanca papanca    bahetva brahmacariyava
                        sankhaya loke carati            sa ve bhikkhuti vuccati.
      |29.268| Na monena muni hoti            mulharupo aviddasu
                        yo ca tulamva paggayha          varamadaya pandito
      |29.269| papani parivajjeti             sa muni tena so muni
                        yo munati ubho loke        muni tena pavuccati.
      |29.270| Na tena ariyo hoti             yena panani himsati.
                        Ahimsa sabbapananam        ariyoti pavuccati.
      |29.271| Na silabbatamattena            bahusaccena va pana
                        athava samadhilabhena         vivittasayanena va
      |29.272| phusami nekkhammasukham            aputhujjanasevitam
                        bhikkhu vissasamapadi        appatto asavakkhayam.
                            Dhammatthavaggo ekunavisatimo.
                                        -------------
                      Dhammapadagathaya visatimo maggavaggo
     [30] |30.273| 20 Magganatthangiko settho     saccanam caturo pada
                        virago settho dhammanam        dipadananca cakkhuma
      |30.274| eseva maggo natthanno       dassanassa visuddhiya.
                        Etanhi tumhe patipajjatha    marassetam 1- pamohanam
      |30.275| etanhi tumhe patipanna     dukkhassantam karissatha.
                        Akkhato vo maya maggo      annaya sallasatthanam 2-
      |30.276| tumhehi kiccam atappam          akkhataro tathagata
                        patipanna pamokkhanti         jhayino marabandhana.
      |30.277| Sabbe sankhara aniccati      yada pannaya passati
                        atha nibbindati dukkhe          esa maggo visuddhiya.
      |30.278| Sabbe sankhara dukkhati        yada pannaya passati
@Footnote: 1 Po. marasenappamohanam .     2 Ma. sallakantanam. Yu. sallasanthanam.
                        Atha nibbindati dukkhe          esa maggo visuddhiya.
      |30.279| Sabbe dhamma anattati        yada pannaya passati
                        atha nibbindati dukkhe          esa maggo visuddhiya.
          |30.280| Utthanakalamhi anutthahano
                           yuva bali alasiyam upeto
                           samsannasankappamano kusito
                           pannaya maggam alaso na vindati.
          |30.281| Vacanurakkhi manasa susamvuto
                           kayena ca akusalam na kayira
                           ete tayo kammapathe visodhaye
                           aradhaye maggam isippaveditam.
      |30.282| Yoga ve jayati 1- bhuri 2- ayoga bhurisankhayo
                        etam dvedha patham natva        bhavaya vibhavaya ca
                         tathattanam niveseyya           yatha bhuri pavaddhati.
      |30.283| Vanam chindatha ma rukkham              vanato jayati bhayam
                        chetva vananca vanathanca       nibbana hotha bhikkhavo.
          |30.284| Yavam hi vanatho na chijjati
                           anumattopi narassa narisu
                           patibaddhamano va tava so
                           vaccho khirapakova matari.
@Footnote: 1 Yu. jayate .     2 Yu. bhuri.
           |30.285| Ucchinda sinehamattano
                           kumudam saradikamva panina
                           santimaggameva bruhaya
                           nibbanam sugatena desitam.
      |30.286| Idha vassam vasissami               idha hemantagimhisu
                       iti balo vicinteti              antarayam na bujjhati.
      |30.287| Tam puttapasusammattam              byasattamanasam naram
                       suttam gamam mahoghova             maccu adaya gacchati.
      |30.288| Na santi putta tanaya        na pita napi bandhava
                       antakenadhipannassa            natthi natisu tanata
      |30.289| etamatthavasam natva              pandito silasamvuto
                       nibbanagamanam maggam             khippameva visodhaye.
                                 Maggavaggo visatimo.
                                          -----------
             Dhammapadagathaya ekavisatimo pakinnakavaggo
     [31] |31.290| 21 Mattasukhapariccaga  passe ce vipulam sukham
                       caje mattasukham dhiro           sampassam vipulam sukham.
      |31.291| Paradukkhupadhanena              yo 1- attano sukhamicchati
                       verasamsaggasamsattho             vera so na parimuccati.
@Footnote: 1 Ma. Yu. ayam patho na dissati.
      |31.292| Yanhi kiccam tadapaviddham       akiccam pana kayirati 1-
                       unnalanam pamattanam        tesam vaddhanti asava.
      |31.293| Yesanca susamaraddha         niccam kayagata sati
                       akiccante na sevanti        kicce sataccakarino
                       satanam sampajananam         attham gacchanti asava.
      |31.294| Mataram pitaram hantva          rajano dve ca khattiye
                       rattham sanucaram hantva        anigho yati brahmano.
      |31.295| Mataram pitaram hantva          rajano dve ca sotthiye
                       veyyagghapancamam hantva  anigho yati brahmano.
      |31.296| Suppabuddham pabujjhanti       sada gotamasavaka
                       yesam diva ca ratto ca         niccam buddhagata sati.
      |31.297| Suppabuddham pabujjhanti      sada gotamasavaka
                       yesam diva ca ratto ca         niccam dhammagata sati.
      |31.298| Suppabuddham pabujjhanti      sada gotamasavaka
                       yesam diva ca ratto ca         niccam sanghagata sati.
      |31.299| Suppabuddham pabujjhanti      sada gotamasavaka
                       yesam diva ca ratto ca         niccam kayagata sati.
      |31.300| Suppabuddham pabujjhanti       sada gotamasavaka
                       yesam diva ca ratto ca         ahimsaya rato mano.
      |31.301| Suppabuddham pabujjhanti       sada gotamasavaka
@Footnote: 1 Ma. kariyati.
                       Yesam diva ca ratto ca         bhavanaya rato mano.
      |31.302| Duppabbajjam durabhiramam        duravasa ghara dukkha
                       dukkho samanasamvaso         dukkhanupatitaddhagu
                       tasma na caddhagu siya       na ca dukkhanupatito siya.
      |31.303| Saddho silena sampanno     yasobhogasamappito
                       yam yam padesam bhajati              tattha tattheva pujito.
      |31.304| Dure santo pakasenti       himavantova pabbato
                       asantettha na dissanti      rattikhitta 1- yatha sara.
      |31.305| Ekasanam ekaseyyam           eko caramatandito
                       eko damayamattanam          vanante ramito siya.
                            Pakinnakavaggo ekavisatimo.
                                            -----------
              Dhammapadagathaya dvavisatimo nirayavaggo
     [32] |32.306| 22 Abhutavadi nirayam upeti
                            yo vapi katva na karomiti caha
                            ubhopi te pecca sama bhavanti
                            nihinakamma manuja parattha.
      |32.307| Kasavakantha bahavo        papadhamma asannata
                       papa papehi kammehi     nirayante upapajjare.
@Footnote: 1 annattha rattim khittatipi dissati.
      |32.308| Seyyo ayogulo bhutto     tatto aggisikhupamo
                       yance bhunjeyya dussilo  ratthapindam asannato.
         |32.309| Cattari thanani naro pamatto
                           apajjati paradarupasevi
                           apunnalabham nanikamaseyyam
                           nindam tatiyam nirayam catuttham.
      |32.310| Apunnalabho ca gati ca papika
                           bhitassa bhitaya rati ca thokika
                           raja ca dandam garukam paneti
                           tasma naro paradaram na seve.
      |32.311| Kuso yatha duggahito          hatthamevanukantati
                       samannam dupparamattham     nirayayupakaddhati.
      |32.312| Yam kinci sithilam kammam          sankilitthanca yam vatam
                       sankassaram brahmacariyam        na tam hoti mahapphalam.
      |32.313| Kayirance 1- kayirathenam       dalhamenam parakkame
                       sithilo hi paribbajo          bhiyyo akirate rajam.
      |32.314| Akatam dukkatam seyyo          paccha tappati dukkatam
                       katanca sukatam seyyo         yam katva nanutappati.
      |32.315| Nagaram yatha paccantam           guttam santarabahiram
@Footnote: 1 kayira ce kayirathenantipi.
                       Evam gopetha attanam         khano vo 1- ma upaccaga
                       khanatita hi socanti         nirayamhi samappita.
      |32.316| Alajjitaye lajjanti         lajjitaye na lajjare
                       micchaditthisamadana      satta gacchanti duggatim.
      |32.317| Abhaye bhayadassino            bhaye ca abhayadassino
                       micchaditthisamadana      satta gacchanti duggatim.
      |32.318| Avajje vajjamatino            vajje ca avajjadassino
                       micchaditthisamadana      satta gacchanti duggatim.
      |32.319| Vajjanca vajjato natva     avajjanca avajjato
                       sammaditthisamadana      satta gacchanti suggatim.
                               Nirayavaggo dvavisatimo.
                                             --------
              Dhammapadagathaya tevisatimo nagavaggo
     [33] |33.320| 23 Aham nagova sangame  capato patitam saram
                       ativakyantitikkhissam        dussilo hi bahujjano.
      |33.321| Dantam nayanti samitim           dantam rajabhiruhati
                       danto settho manussesu    yotivakyantitikkhati.
      |33.322| Varamassatara danta           ajaniya ca sindhava
                       kunjara ca mahanaga      attadanto tato varam.
@Footnote: 1 Yu. ve.
      |33.323| Na hi etehi yanehi          gaccheyya agatam disam
                       yathattana sudantena       danto dantena gacchati.
           |33.324| Dhanapalako nama kunjaro
                             katukappabhedano dunnivarayo
                             baddho kabalam na bhunjati
                             sumarati nagavanassa kunjaro.
           |33.325| Middhi yada hoti mahagghaso ca
                             niddayita samparivattasayi
                             mahavarahova nivapaputtho
                             punappunam gabbhamupeti mando.
      |33.326| Idam pure cittamacari carikam 1-
                             yenicchakam yatthakamam yathasukham
                             tadajjaham niggahessami yoniso
                             hatthippabhinnam viya amkusaggaho.
      |33.327| Appamadarata hotha          sacittamanurakkhatha
                       dugga uddharathattanam       panke sannova 2- kunjaro.
            |33.328| Sace labhetha nipakam sahayam
                             saddhimcaram sadhuviharidhiram
                             abhibhuyya sabbani parissayani
                             careyya tenattamano satima.
@Footnote: 1 Yu. caritam .     2 Yu. sattova.
      |33.329| No ce labhetha nipakam sahayam
                             saddhimcaram sadhuviharidhiram
                             rajava rattham vijitam pahaya
                             eko care matangaranneva nago.
      |33.330| Ekassa caritam seyyo          natthi bale sahayata
                             eko care na ca papani kayira
                             appossukko matangaranneva nago.
            |33.331| Atthamhi jatamhi sukha sahaya
                             tutthi sukha ya itaritarena
                             punnam sukham jivitasankhayamhi
                             sabbassa dukkhassa sukham pahanam.
      |33.332| Sukha matteyyata loke     atho petteyyata sukha
                       sukha samannata loke    atho brahmannata sukha.
      |33.333| Sukham yava jara silam              sukha saddha patitthita
                       sukho pannaya patilabho    papanam akaranam sukham.
                                Nagavaggo tevisatimo.
                                         ---------
                 Dhammapadagathaya catuvisatimo tanhavaggo
     [34] |34.334| 24 Manujassa pamattacarino
                             tanha vaddhati maluva viya
                             so palavati 1- hurahuram
                             phalamicchamva vanasmim vanaro.
      |34.335| Yam esa sahati jammi          tanha loke visattika
                       soka tassa pavaddhanti     abhivaddhamva biranam.
      |34.336| Yo ce tam sahati jammim          tanham loke duraccayam
                       soka tamha papatanti      udabinduva pokkhara.
      |34.337| Tam vo vadami bhaddam vo        yavantettha samagata
                       tanhaya mulam khanatha          usiratthova biranam.
                       Ma vo nalam va sotova         maro bhanji punappunam.
           |34.338| Yathapi mule anupaddave dalhe
                            chinnopi rukkho punareva ruhati
                            evampi tanhanusaye anuhate
                            nibbattati dukkhamidam punappunam.
      |34.339| Yassa chattimsatisota            manapassavana bhusa
                       maha 2- vahanti dudditthim     sankappa raganissita.
@Footnote: 1 pariplavatitipi .       2 Yu. vahavahanti.
      |34.340| Savanti sabbadhi sota         lata ubbhijja titthati
                       tanca disva latam jatam       mulam pannaya chindatha.
           |34.341| Saritani sinehitani ca
                             somanassani bhavanti jantuno
                             te satasita sukhesino
                             te ve jatijarupaga nara.
           |34.342| Tasinaya purakkhata paja
                             parisappanti sasova badhito 1-
                             sannojanasangasatta 2-
                             dukkhamupenti punappunam ciraya.
           |34.343| Tasinaya purakkhata paja
                             parisappanti sasova badhito 3-
                             tasma tasinam vinodaye
                             bhikkhu akankham 4- viragamattano.
           |34.344| Yo nibbanatho vanadhimutto
                             vanamutto vanameva dhavati
                             tam puggalameva passatha
                             mutto bandhanameva dhavati.
           |34.345| Na tam dalham bandhanamahu dhira
                             yadayasam darujam pabbajanca
@Footnote: 1-3 Ma. banudhito. .    2 Ma. Yu. sannojanasangasattaka .    4 Yu. akankhi.
                             Sarattaratta manikundalesu
                             puttesu daresu ca ya apekkha.
           |34.346| Etam dalham bandhanamahu dhira
                             oharinam sithilam duppamuncam
                             etampi chetvana paribbajanti
                             anapekkhino kamasukham pahaya.
           |34.347| Ye ragarattanupatanti sotam
                             sayam katam makkatakova jalam
                             etampi chetvana vajanti dhira
                             anapekkhino sabbadukkham pahaya.
           |34.348| Munca pure munca pacchato
                             majjhe munca bhavassa paragu
                             sabbattha vimuttamanaso
                             na puna jatijaram upehisi.
           |34.349| Vitakkamathitassa jantuno
                             tibbaragassa subhanupassino
                             bhiyyo tanha pavaddhati
                             esa kho dalham karoti bandhanam.
           |34.350| Vitakkupasame ca yo rato
                             asubham bhavayati sada sato
                             Esa kho vyantikahati
                             esacchecchati 1- marabandhanam.
      |34.351| Nittham gato asantasi     vitatanho anangano
                       acchindi bhavasallani     antimoyam samussayo.
      |34.352| Vitatanho anadano     niruttipadakovido
                       akkharanam sannipatam      janna pubbaparani ca
                       sa ve antimasariro        mahapanno mahapurisoti vuccati.
           |34.353| Sabbabhibhu sabbaviduhamasmi
                             sabbesu dhammesu anupalitto
                             sabbanjaho tanhakkhaye vimutto
                             sayam abhinnaya kamuddiseyyam.
           |34.354| Sabbadanam dhammadanam jinati
                             sabbam rasam dhammaraso jinati
                             sabbam ratim dhammarati jinati
                             tanhakkhayo sabbadukkham jinati.
      |34.355| Hananti bhoga dummedham      no 1- ce paragavesino
                       bhogatanhaya dummedho    hanti anneva attanam.
      |34.356| Tinadosani khettani       ragadosa ayam paja
                       tasma hi vitaragesu         dinnam hoti mahapphalam.
@Footnote: 1 esacchindatitipi .      2 no ca itipi.
      |34.357| Tinadosani khettani        dosadosa ayam paja
                       tasma hi vitadosesu         dinnam hoti mahapphalam.
      |34.358| Tinadosani khettani        mohadosa ayam paja
                       tasma hi vitamohesu         dinnam hoti mahapphalam.
      |34.359| Tinadosani khettani       icchadosa ayam paja
                       tasma hi vigaticchesu         dinnam hoti mahapphalam.
                               Tanhavaggo catuvisatimo.
                                          ------------
                       Dhammapadagathaya pancavisatimo bhikkhuvaggo
     [35] |35.360| 25 Cakkhuna samvaro sadhu  sadhu sotena samvaro
                       ghanena samvaro sadhu             sadhu jivhaya samvaro
      |35.361| kayena samvaro sadhu              sadhu vacaya samvaro
                       manasa samvaro sadhu              sadhu sabbattha samvaro
                       sabbattha samvuto bhikkhu          sabbadukkha pamuccati.
           |35.362| Hatthasannato padasannato
                             vacaya sannato sannatattamo
                             ajjhattarato samahito
                             eko santusito tamahu bhikkhu 1-.
      |35.363| Yo mukhasannato bhikkhu        mantabhani anuddhato
                       attham dhammanca dipeti         madhuram tassa bhasitam.
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhikkhum.
      |35.364| Dhammaramo dhammarato         dhammam anuvicintayam
                       dhammam anussaram bhikkhu            saddhamma na parihayati.
      |35.365| Salabham natimanneyya        nannesam pihayancare
                       annesam pihayam bhikkhu          samadhim nadhigacchati.
      |35.366| Appalabhopi ce bhikkhu         salabham natimannati
                       tam ve deva pasamsanti           suddhajivim atanditam.
      |35.367| Sabbaso namarupasmim           yassa natthi mamayitam
                       asata ca na socati              sa ve bhikkhuti vuccati.
      |35.368| Mettavihari yo bhikkhu         pasanno buddhasasane
                       adhigacche padam santam             sankharupasamam sukham.
      |35.369| Sinca bhikkhu imam navam           sitta te lahumessati
                       chetva raganca dosanca     tato nibbanamehisi.
      |35.370| Panca chinde panca jahe       panca uttari bhavaye
                       pancasangatigo bhikkhu          oghatinnoti vuccati.
           |35.371| Jhaya bhikkhu ma ca pamado
                             ma te kamagune bhamassu cittam
                             ma lohagulam gili pamatto
                             ma kandi dukkhamidanti dayhamano.
      |35.372| Natthi jhanam apannassa      panna natthi ajhayato 3-
                       yamhi jhananca panna ca  sa ve nibbanasantike.
@Footnote: 1 Po. ajhayino.
      |35.373| Sunnagaram pavitthassa        santacittassa bhikkhuno
                       amanusi rati hoti               samma dhammam vipassato.
      |35.374| Yato yato sammasati             khandhanam udayabbayam
                       labhati pitipamojjam             amatam tam vijanatam.
      |35.375| Tatrayamadi bhavati              idha pannassa bhikkhuno
                       indriyagutti 1- santutthi   patimokkhe ca samvaro
      |35.376| mitte bhajassu kalyane       suddhajive atandite.
                       Patisantharavuttyassa          acarakusalo siya
                       tato pamojjabahulo          dukkhassantam karissati 2-.
      |35.377| Vassika viya pupphani           maddavani pamuncati
                       evam raganca dosanca         vippamuncetha bhikkhavo.
      |35.378| Santakayo santavaco         santamano susamahito
                       vantalokamiso bhikkhu          upasantoti vuccati.
      |35.379| Attana codayattanam          patimamsetamattana
                       so attagutto satima         sukham bhikkhu vihahisi.
      |35.380| Atta hi attano natho      atta hi attano gati
                       tasma sannama attanam     assam bhadramva vanijo.
      |35.381| Pamojjabahulo bhikkhu          pasanno buddhasasane
                       adhigacche padam santam             sankharupasamam sukham.
      |35.382| Yo have daharo bhikkhu            yunjati buddhasasane
@Footnote: 1 Yu. indriyagutto .  2 Po. karissasi.
                       So imam lokam pabhaseti         abbha muttova candima.
                                 Bhikkhuvaggo pancavisatimo.
                                             -----------
                     Dhammapadagathaya chabbisatimo brahmanavaggo
     [36] |36.383| 26 Chinda sotam parakkamma        kame panuda brahmana
                       sankharanam khayam natva         akatannusi brahmana.
      |36.384| Yada dvayesu dhammesu          paragu hoti brahmano
                       athassa sabbe samyoga         attham gacchanti janato.
      |36.385| Yassa param aparam va           paraparam na vijjati
                       vitaddaram visannuttam            tamaham brumi brahmanam.
      |36.386| Jhayim virajamasinam                katakiccam anasavam
                       uttamattham anuppattam          tamaham brumi brahmanam.
      |36.387| Diva tapati adicco            rattimabhati candima
                       sannaddho khattiyo tapati      jhayi tapati brahmano
                       atha sabbamahorattim             buddho tapati tejasa.
            |36.388| Bahitapapo hi brahmano
                             samacariya samanoti vuccati
                             pabbajayamattano malam
                             tasma pabbajitoti vuccati.
      |36.389| Na brahmanassa pahareyya   nassa muncetha brahmano
                       dhi brahmanassa hantaram     tato dhi yassa muncati.
            |36.390| Na brahmanassetadakinci seyyo
                             yadanisedho manaso piyehi
                             yato yato himsamano nivattati
                             tato tato sammatimeva dukkham.
      |36.391| Yassa kayena vacaya          manasa natthi dukkatam
                       samvutam tihi thanehi               tamaham brumi brahmanam.
      |36.392| Yamha dhammam vijaneyya       sammasambuddhadesitam
                       sakkaccam nam namasseyya        aggihuttamva brahmano.
      |36.393| Na jatahi na gottehi 1-     na jacca hoti brahmano
                       yamhi saccanca dhammo ca     so suci 2- so ca brahmano.
      |36.394| Kinte jatahi dummedha         kinte ajinasatiya
                       abbhantarante gahanam         bahiram parimajjasi.
      |36.395| Pamsukuladharam jantum                 kisandhamanisanthatam
                       ekam vanasmim jhayantam         tamaham brumi brahmanam.
      |36.396| Na caham brahmanam brumi     yonijam mattisambhavam
                       bhovadi nama so hoti        sa ve hoti sakincano
                       akincanam anadanam           tamaham brumi brahmanam.
      |36.397| Sabbasamyojanam chetva          yo ve na paritassati
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. gotutena .   2 Yu. sukhi.
                       Sangatigam visamyuttam             tamaham brumi brahmanam.
      |36.398| Chetva naddhim 1- varattanca  sandanam 2- sahanukkamam
                       ukkhittapaligham buddham           tamaham brumi brahmanam.
      |36.399| Akkosam vadhabandhanca          aduttho yo titikkhati
                       khantibalam balanikam             tamaham brumi brahmanam.
      |36.400| Akkodhanam vatavantam              silavantam anussadam
                       dantam antimasariram             tamaham brumi brahmanam.
      |36.401| Vari pokkharapatteva            araggeriva sasapo
                       yo na limpati kamesu         tamaham brumi brahmanam.
      |36.402| Yo dukkhassa pajanati        idheva khayamattano
                       pannabharam visannuttam        tamaham brumi brahmanam.
      |36.403| Gambhirapannam medhavim          maggamaggassa kovidam
                       uttamattham anuppattam         tamaham brumi brahmanam.
      |36.404| Asamsattham gahatthehi             anagarehi cubhayam
                       anokasarim appiccham           tamaham brumi brahmanam.
      |36.405| Nidhaya dandam bhutesu           tasesu thavaresu ca
                       yo na hanti na ghateti        tamaham brumi brahmanam.
      |36.406| Aviruddham viruddhesu               attadandesu nibbutam
                       sadanesu anadanam         tamaham brumi brahmanam.
      |36.407| Yassa rago ca doso ca        mano makkho ca patito
@Footnote: 1 Yu. nandi .  2 Yu. sandamam. Ma. Po. sandhanam.
                       Sasaporiva aragga          tamaham brumi brahmanam.
      |36.408| Akakkasam vinnapanim          giram saccam udiraye
                       yaya nabhisaje kanci         tamaham brumi brahmanam.
      |36.409| Yodha digham va rassam va         anum thulam subhasubham
                       loke adinnam nadiyati        tamaham brumi brahmanam.
      |36.410| Asa yassa na vijjanti       asmim loke paramhi ca
                       nirasayam 1- visamyuttam          tamaham brumi brahmanam.
      |36.411| Yassalaya na vijjanti        annaya akathankathi
                       amatogadham anuppattam          tamaham brumi brahmanam.
      |36.412| Yodha punnanca papanca ubho sangam upaccaga
                       asokam virajam suddham               tamaham brumi brahmanam.
      |36.413| Candamva vimalam suddham              vippasannamanavilam
                       nandibhavaparikkhinam              tamaham brumi brahmanam.
      |36.414| Yo imam palipatham duggam          samsaram mohamaccaga
                       tinno paragato jhayi      anejo akathankathi
                       anupadaya nibbuto          tamaham brumi brahmanam.
      |36.415| Yodha kame pahantvana       anagaro paribbaje
                       kamabhavaparikkhinam               tamaham brumi brahmanam.
      |36.416| Yodha tanham pahantvana      anagaro paribbaje
@Footnote: 1 nirasasantipi.
                       Tanhabhavaparikkhinam            tamaham brumi brahmanam.
      |36.417| Hitva manusakam yogam          dibbam yogam upaccaga
                       sabbayogavisamyuttam             tamaham brumi brahmanam.
      |36.418| Hitva ratinca aratinca       sitibhutam nirupadhim
                       sabbalokabhibhum viram             tamaham brumi brahmanam.
      |36.419| Cutim yo vedi sattanam          upapattinca sabbaso
                       asattam sugatam buddham            tamaham brumi brahmanam.
      |36.420| Yassa gatim na jananti          deva gandhabbamanusa
                       khinasavam arahantam              tamaham brumi brahmanam.
      |36.421| Yassa pure ca paccha ca         majjhe ca natthi kincanam
                       akincanam anadanam           tamaham brumi brahmanam.
      |36.422| Usabham pavaram viram                   mahesim vijitavinam
                       anejam nhatakam buddham         tamaham brumi brahmanam.
      |36.423| Pubbenivasam yo vedi         saggapayanca passati
                       atho jatikkhayam patto        abhinna vosito muni
                       sabbavositavosanam            tamaham brumi brahmanam.
                               Brahmanavaggo chabbisatimo.
                                 Dhammapadagathaya uddanam
     [37] 27 Yamakam appamadam cittam               puppham balena panditam
                  arahantam sahassena                 papam dandena te dasa.
                  Jara atta ca loko ca            buddham sukham piyena ca
                  kodham malanca dhammattham            maggavaggena visati.
                  Pakinnam nirayam nago              tanham bhikkhu ca brahmano
                  ete chabbisati vagga             desitadiccabandhuna.
                  Yamake visati gatha                 appamadamhi dvadasa
                  ekadasa cittavagge             pupphavaggamhi solasa
                  bale sattarasa gatha           panditamhi catuddasa
                  arahante dasa gatha             sahasse honti solasa
                  terasa papavaggamhi             dandamhi dasa satta ca
                  ekadasa jaravagge              attavaggamhi dvadasa
                  dvadasa lokavaggamhi           buddhavaggamhi solasa
                  sukhe ca piyavagge ca                 gathayo honti dvadasa
                  cuddasa kodhavaggamhi             malavaggekavisati
                  sattarasa ca dhammatthe             maggavaggamhi 1- solasa
                  pakinne solasa gatha           niraye nage cuddasa
                  dvavisa 2- tanhavaggamhi    tevisa bhikkhuvaggaka
                  cattalisa ca gathayo            brahmane vaggamuttame
                  gathasatani cattari              tevisa ca punapare
                  dhammapade nipatamhi              desitadiccabandhuna.
                                    Dhammapadam nitthitam.
@Footnote: 1 maggavagge addhaattharasa gathati dissati .  2 tanhavagge sattavisati gathati
@dissati.
                        Suttantapitake khuddakanikayassa
                                         udanam
                                          -----
               namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                                   Pathamo bodhivaggo
     [38]  /khu.u./  1  Evamme  sutam. Ekam samayam bhagava uruvelayam
viharati   najja   neranjaraya   tire  bodhirukkhamule  pathamabhisambuddho .
Tena   kho   pana   samayena   bhagava   sattaham  ekapallankena  nisinno
hoti   vimuttisukham   patisamvedi   .   atha   kho  bhagava  tassa  sattahassa
accayena    tamha    samadhimha   vutthahitva   rattiya   pathamam   yamam
paticcasamuppadam anulomam sadhukam manasakasi
     {38.1}  iti  imasmim  sati  idam  hoti imassuppada idam uppajjati
yadidam      avijjapaccaya     sankhara     sankharapaccaya     vinnanam
vinnanapaccaya    namarupam   namarupapaccaya   salayatanam   salayatanapaccaya
phasso   phassapaccaya   vedana   vedanapaccaya   tanha   tanhapaccaya
upadanam    upadanapaccaya    bhavo   bhavapaccaya   jati   jatipaccaya
jaramaranam    sokaparidevadukkhadomanassupayasa    sambhavanti    evametassa
kevalassa   1-   dukkhakkhandhassa   samudayo   hotiti  .  atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
@Footnote: 1 Yu. ayam patho natthi.
               Yada have patubhavanti dhamma
               atapino jhayato brahmanassa
               athassa kankha vapayanti sabba
               yato pajanati sahetudhammanti. Suttam pathamam.
     [39]  2  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava uruvelayam viharati
najja   neranjaraya   tire   bodhirukkhamule   pathamabhisambuddho  .  tena
kho   pana   samayena   bhagava   sattaham   ekapallankena  nisinno  hoti
vimuttisukham   patisamvedi   .  atha  kho  bhagava  tassa  sattahassa  accayena
tamha   samadhimha   vutthahitva   rattiya  majjhimam  yamam  paticcasamuppadam
patilomam sadhukam manasakasi
     {39.1}  iti  imasmim asati idam na hoti imassa nirodha idam nirujjhati
yadidam   avijjanirodha   sankharanirodho   sankharanirodha   vinnananirodho
vinnananirodha     namarupanirodho     namarupanirodha    salayatananirodho
salayatananirodha  phassanirodho  phassanirodha  vedananirodho  vedananirodha
tanhanirodho     tanhanirodha     upadananirodho     upadananirodha
bhavanirodho     bhavanirodha     jatinirodho     jatinirodha    jaramaranam
sokaparidevadukkhadomanassupayasa         nirujjhanti         evametassa
kevalassa    dukkhakkhandhassa   nirodho   hotiti   .   atha   kho   bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yada have patubhavanti dhamma
               Atapino jhayato brahmanassa
               athassa kankha vapayanti sabba
               yato khayam paccayanam avediti. Dutiyam.
     [40]   3   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  uruvelayam
viharati   najja   neranjaraya   tire  bodhirukkhamule  pathamabhisambuddho .
Tena   kho   pana   samayena   bhagava   sattaham  ekapallankena  nisinno
hoti   vimuttisukham   patisamvedi   .   atha   kho  bhagava  tassa  sattahassa
accayena    tamha   samadhimha   vutthahitva   rattiya   pacchimam   yamam
paticcasamuppadam anulomapatilomam sadhukam manasakasi
     {40.1}  iti  imasmim  sati  idam  hoti imassuppada idam uppajjati
imasmim  asati  idam  na hoti imassa nirodha idam nirujjhati yadidam avijjapaccaya
sankhara     sankharapaccaya     vinnanam     vinnanapaccaya    namarupam
namarupapaccaya    salayatanam    salayatanapaccaya    phasso    phassapaccaya
vedana      vedanapaccaya     tanha     tanhapaccaya     upadanam
upadanapaccaya    bhavo    bhavapaccaya   jati   jatipaccaya   jaramaranam
sokaparidevadukkhadomanassupayasa    sambhavanti    evametassa    kevalassa
dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
     {40.2}   Avijjaya   tveva  asesaviraganirodha  sankharanirodho
sankharanirodha     vinnananirodho     vinnananirodha     namarupanirodho
namarupanirodha     salayatananirodho     salayatananirodha     phassanirodho
phassanirodha      vedananirodho      vedananirodha      tanhanirodho
Tanhanirodha      upadananirodho      upadananirodha     bhavanirodho
bhavanirodha    jatinirodho    jatinirodha   jaramaranam   sokaparidevadukkha-
domanassupayasa        nirujjhanti       evametassa       kevalassa
dukkhakkhandhassa    nirodho   hotiti   .   atha   kho   bhagava   etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yada have patubhavanti dhamma
               atapino jhayato brahmanassa
               vidhupayam titthati marasenam
               suriyova obhasayamantalikkhanti. Tatiyam.
     [41]   4   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  uruvelayam
viharati   najja  neranjaraya  tire  ajapalanigrodhe  pathamabhisambuddho .
Tena   kho   pana   samayena   bhagava   sattaham  ekapallankena  nisinno
hoti   vimuttisukham   patisamvedi   .   atha   kho  bhagava  tassa  sattahassa
accayena    tamha   samadhimha   vutthasi   .   atha   kho   annataro
huhumkajatiko   1-   brahmano  yena  bhagava  tenupasankami  upasankamitva
bhagavata   saddhim   sammodi   sammodaniyam   katham   saraniyam   vitisaretva
ekamantam   atthasi   .  ekamantam  thito  kho  so  brahmano  bhagavantam
etadavoca   kittavata   nukho   bho   gotama  brahmano  hoti  katame
ca   pana   brahmanakarana   dhammati   .   atha   kho  bhagava  etamattham
@Footnote: 1 humhumkajatikotipi.
Viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yo brahmano bahitapapadhammo
               nihuhumko nikkasavo yatatto
               vedantagu vusitabrahmacariyo
               dhammena so brahmano 1- brahmavadam vadeyya
               yassussada natthi kuhinci loketi. Catuttham.
     [42]   5   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana
samayena   ayasma   ca   sariputto   ayasma   ca  mahamoggallano
ayasma   ca   mahakassapo   ayasma   ca   mahakaccano   ayasma
ca   mahakotthito   ayasma  ca  mahakappino  ayasma  ca  mahacundo
ayasma  ca  anuruddho  ayasma  2-  ca  revato  ayasma  ca nando
yena bhagava tenupasankamimsu.
     {42.1}    Addasa   kho   bhagava   ayasmante   durato   va
agacchante    disvana    bhikkhu    amantesi   ete   3-   bhikkhave
brahmana   agacchanti   ete   bhikkhave   brahmana  agacchantiti .
Evam   vutte   annataro   brahmanajatiko   bhikkhu  bhagavantam  etadavoca
kittavata    nukho    bhante    brahmano   hoti   katame   ca   pana
brahmanakarana   dhammati   .   atha   kho   bhagava   etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
     bahitva    papake    dhamme    ye    caranti    sada   sata
@Footnote: 1 Ma. ayam patho natthi .  2 Yu. .pe. ayasma ca revato ayasma ca devadatto
@ayasma ca anando .pe. iti dissati .  3 Ma. Yu. te.
Khinasannojana buddha te ve lokasmi brahmanati. Pancamam.
     [43]  6   Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava rajagahe viharati
veluvane   kalandakanivape   .   tena   kho   pana   samayena  ayasma
mahakassapo    pipphaliguhayam    viharati    abadhiko    hoti    dukkhito
balhagilano   .   atha   kho  ayasma  mahakassapo  aparena  samayena
tamha   abadha   vutthasi   .   atha   kho  ayasmato  mahakassapassa
tamha   abadha   vutthitassa   etadahosi   yannunaham  rajagaham  pindaya
paviseyyanti.
     {43.1}  Tena  kho  pana samayena pancamattani devatasatani ussukam
apannani   honti   ayasmato   mahakassapassa   pindapatapatilabhaya .
Athakho    ayasma    mahakassapo   tani   pancamattani   devatasatani
patikkhipitva       pubbanhasamayam       nivasetva      pattacivaramadaya
rajagaham     pindaya     pavisi     yena    daliddavisikha    kapanavisikha
pesakaravisikha    .   addasa   kho   bhagava   ayasmantam   mahakassapam
rajagahe     pindaya     carantam    yena    daliddavisikha    kapanavisikha
pesakaravisikha   .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
          anannaposimannatam       dantam sare patitthitam
          khinasavam vantadosam             tamaham brumi brahmananti. Chattham.
     [44]  7  Evamme  sutam  .  ekam samayam bhagava pavayam 1- viharati
@Footnote: 1 Yu. pataliyam.
Ajakalapake   cetiye   ajakalapakassa   yakkhassa   bhavane  .  tena  kho
pana   samayena   bhagava   rattandhakaratimisayam  abbhokase  nisinno  hoti
devo  ca  ekamekam  phusayati  .  atha  kho  ajakalapako  yakkho bhagavato
bhayam   chambhitattam   lomahamsam   uppadetukamo   yena  bhagava  tenupasankami
upasankamitva    bhagavato   avidure   tikkhattum   akkulo   pakkulo   1-
akkulapakkulikam akasi eso te samana pisacoti.
     {44.1}  Atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam velayam imam
udanam udanesi
            yada sakesu dhammesu      paragu hoti brahmano
          atha evam 2- pisacanca    pakkulancativattatiti 3-. Sattamam.
     [45]  8  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana samayena ayasma
sangamaji   savatthim   anuppatto   hoti  bhagavantam  dassanaya  .  assosi
kho   ayasmato   sangamajissa   puranadutiyika   ayyo   kira  sangamaji
savatthim anuppattoti. Sa darakam adaya jetavanam agamasi.
     {45.1}  Tena  kho  pana  samayena  ayasma sangamaji annatarasmim
rukkhamule   divavihare   4-   nisinno   hoti   atha   kho  ayasmato
sangamajissa    puranadutiyika    yenayasma    sangamaji    tenupasankami
upasankamitva    ayasmantam    sangamajim    etadavoca    khuddaputtam   hi
samana   posa   manti   .   evam   vutte   ayasma   sangamaji  tunhi
ahosi    .   dutiyampi   kho   ayasmato   sangamajissa   puranadutiyika
@Footnote: 1 Ma. Yu. pakkuloti .  2 Ma. Yu. etam .  3 Yu. bakkulanca ...
@4 Ma. Yu. divaviharam
Ayasmantam   sangamajim   etadavoca  khuddaputtam  hi  samana  posa  manti .
Dutiyampi   kho   ayasma   sangamaji   tunhi   ahosi  .  tatiyampi  kho
ayasmato     sangamajissa     puranadutiyika    ayasmantam    sangamajim
etadavoca   khuddaputtam   hi   samana   posa   manti   .   tatiyampi   kho
ayasma    sangamaji    tunhi    ahosi   .   atha   kho   ayasmato
sangamajissa   puranadutiyika  tam  darakam  adaya  ayasmato  sangamajissa
purato nikkhipitva pakkami eso te samana putto posa nanti.
     {45.2}  Atha  kho  ayasma  sangamaji tam darakam neva olokesi
napi   alapi   .   atha   kho   ayasmato  sangamajissa  puranadutiyika
avidure   1-  gantva  apaloketi  addasayasmantam  sangamajim  tam  darakam
neva   olokentam   napi  alapantam  disvanassa  etadahosi  na  cayam
samano   puttenapi  apalokenti  .  tato  patinivattitva  darakam  adaya
pakkami    .   addasa   kho   bhagava   dibbena   cakkhuna   visuddhena
atikkantamanusakena      ayasmato      sangamajissa     puranadutiyikaya
evarupampi   vippakaram   .   atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam
velayam imam udanam udanesi
          ayantim nabhinandati       pakkamantim na socati
          sanga sangamajim muttam      tamaham brumi brahmananti. Atthamam.
     [46]  9  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  gayayam  viharati
gayasise   .   tena   kho   pana   samayena   sambahula  jatila  sitasu
@Footnote: 1 Ma. aviduram.
Hemantikasu   rattisu   antaratthake   himapatasamaye   gayayam  ummujjantipi
nimmujjantipi    ummujjanimmujjampi    karonti    osincantipi   aggimpi
juhanti   imina  suddhiti  .  addasa  kho  bhagava  te  sambahule  jatile
sitasu    hemantikasu    rattisu    antaratthake   himapatasamaye   gayayam
ummujjantepi     nimmujjantepi    ummujjanimmujjampi    1-    karonte
osincantepi   aggimpi   juhante   imina   suddhiti  .  atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
        na udakena suci 2- hoti      bahvettha nhayati jano
        yamhi saccanca dhammo ca     so 3- suci so ca brahmanoti. Navamam.
     [47]  10  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
bahiyo   daruciriyo   supparake   pativasati   samuddatire  sakkato  hoti
garukato   manito   pujito   apacito  4-  labhi  civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
     {47.1}  Atha  kho  bahiyassa  daruciriyassa rahogatassa patisallinassa
evam  cetaso  parivitakko  udapadi  ye  5-  kho  keci loke arahanto
va    arahattamaggam    va   samapanna   aham   tesam   annataroti  .
Atha       kho       bahiyassa      daruciriyassa      puranasalohita
devata    anukampika    6-    atthakama    bahiyassa    daruciriyassa
cetasa     cetoparivitakkamannaya     yena     bahiyo     daruciriyo
tenupasankami   upasankamitva   bahiyam   daruciriyam   etadavoca  neva  kho
@Footnote: 1 Po. Yu. ummujjanimmujjam karontepi. Ma. pisaddo natthi .  2 Ma. suci.
@3 Po. so suci ceva brahmanoti .  4 Po. asannito .  5 Yu. ye nu.
@6 Po. anukampakama.
Tvam    bahiya   araha   napi   arahattamaggam   va   samapanno   sapi
te   patipada   natthi  yaya  tvam  araha  va  assasi  1-  arahattamaggam
va  samapannoti  .  atha  2-  ke  carahi  sadevake loke arahanto va
arahattamaggam   va   samapannati   .  atthi  bahiya  uttaresu  janapadesu
savatthi   nama   nagaram   tattha   so   bhagava   etarahi   viharati  araham
sammasambuddho   .   so   hi  bahiya  bhagava  araha  ceva  arahattaya
ca   dhammam  desetiti  .  atha  kho  bahiyo  daruciriyo  taya  devataya
samvejito    tavadeva    supparakamha   pakkami   sabbattha   ekaratti-
parivasena    3-    yena    bhagava    savatthiyam   viharati   jetavane
anathapindikassa arame tenupasankami.
     [48]   Tena   kho   pana  samayena  sambahula  bhikkhu  abbhokase
cankamanti   .   atha   kho   bahiyo   daruciriyo   yena   4-   bhikkhu
tenupasankami   upasankamitva   te   bhikkhu  etadavoca  kaham  nukho  bhante
etarahi    bhagava    viharati    araham    sammasambuddho   dassanakamamha
mayam   tam   bhagavantam   arahantam   sammasambuddhanti   .  antaragharam  pavittho
kho bahiya bhagava pindayati.
     {48.1}   Atha  kho  bahiyo  daruciriyo  taramanarupo  jetavana
nikkhamitva     savatthim     pavisitva    addasa    bhagavantam    savatthiyam
pindaya     carantam     pasadikam     pasadaniyam     5-    santindriyam
@Footnote: 1 Ma. Yu. assa .  2 Yu. kho .  3 Ma. yena savatthi jetavanam anathapindikassa
@aramo tenupasankami .  4 Ma. Yu. yena te .  5 Po. pasadiyam.
@Ma. pasadaniyam. Yu. dassaniyam.
Santamanasam   uttamadamathasamatham   anuppattam   dantam   guttam   yatindriyam   1-
nagam     disvana     yena     bhagava    tenupasankami    upasankamitva
bhagavato   pade   sirasa   nipatitva  bhagavantam  etadavoca  desetu  me
bhante   bhagava   dhammam   desetu   sugato   dhammam   yam  mamassa  digharattam
hitaya sukhayati.
     [49]  Evam  vutte  bhagava  bahiyam  daruciriyam  etadavoca akalo
kho   tava   bahiya  antaragharam  2-  pavitthamha  pindayati  .  dutiyampi
kho   bahiyo   daruciriyo   bhagavantam   etadavoca  dujjanam  kho  panetam
bhante    bhagavato   va   jivitantarayanam   mayham   va   jivitantarayanam
desetu   me   bhante   bhagava   dhammam   desetu   sugato   dhammam   yam
mamassa digharattam hitaya sukhayati.
     {49.1}   Dutiyampi   kho   bhagava  bahiyam  daruciriyam  etadavoca
akalo   kho   tava   bahiya   antaragharam   pavitthamha   pindayati .
Tatiyampi   kho   bahiyo   daruciriyo  bhagavantam  etadavoca  dujjanam  kho
panetam   bhante  bhagavato  va  jivitantarayanam  mayham  va  jivitantarayanam
desetu   me   bhante  bhagava  dhammam  desetu  sugato  dhammam  yam  mamassa
digharattam   hitaya   sukhayati   .   tasma   tiha   te   bahiya   evam
sikkhitabbam      ditthe     ditthamattam     bhavissati     sute     sutamattam
bhavissati     mute     mutamattam     bhavissati    vinnate    vinnatamattam
bhavissatiti   evanhi   te   bahiya   sikkhitabbam   .    yato   3-  kho
te   bahiya   ditthe   ditthamattam   bhavissati   sute   sutamattam   bhavissati
@Footnote: 1 Po. Yu. santindriyam .  2 Yu. ayam patho natthi .  3 Po. tassa.
Mute     mutamattam     bhavissati     vinnate    vinnatamattam    bhavissati
tato  tvam  bahiya  natthi  1-  yato  tvam  bahiya nevatthi 2- [3]- tato
tvam  bahiya  nevidha  na  huram  na ubhayamantare 4- esevanto dukkhassati.
Atha    kho    bahiyassa    daruciriyassa   bhagavato   imaya   sankhittaya
dhammadesanaya    tavadeva   anupadaya   asavehi   cittam   vimucci  .
Atha   kho   bhagava   bahiyam   daruciriyam   imina  sankhittena  ovadena
ovaditva pakkami.
     [50]   Atha   kho   acirapakkantassa   bhagavato   bahiyam  daruciriyam
gavi   tarunavaccha   adhipatetva  5-  jivita  voropesi  .  atha  kho
bhagava   savatthiyam   pindaya   caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanto
sambahulehi    bhikkhuhi    saddhim   nagaramha   nikkhamitva   addasa   bahiyam
daruciriyam    kalakatam   disvana   bhikkhu   amantesi   ganhatha   bhikkhave
bahiyassa    daruciriyassa    sarirakam    mancakam   aropetva   niharitva
jhapetha thupancassa karotha sabrahmacari vo bhikkhave kalakatoti.
     {50.1} Evam bhanteti kho te bhikkhu bhagavato patissutva 6- bahiyassa
daruciriyassa    sarirakam    mancakam   aropetva   niharitva   jhapetva
thupancassa    karitva    yena    bhagava    tenupasankamimsu   upasankamitva
[7]-   Ekamantam   nisidimsu  ekamantam  nisinna  kho  te  bhikkhu  bhagavantam
etadavocum    daddham    bhante    bahiyassa   daruciriyassa   sariram   thupo
@Footnote: 1 Ma. na tena Yu. na tattha .  2 Ma. na tena Yu. nevattha.
@3 tato tvam bahiya na tattha. yato tvam bahiya na tattha.
@4 Ma. Yu. na ubhayamantarena. 5 Ma. adhipatitva .  6 Yu. patisunitva.
@7 Ma. Yu. bhagavantam abhivadetva.
Cassa   kato  tassa  ka  gati  ko  abhisamparayoti  .  pandito  bhikkhave
bahiyo   daruciriyo   paccapadi   1-   dhammassanudhammam   na  ca  [2]-
dhammadhikaranam viheseti 3- parinibbuto bhikkhave bahiyo daruciriyoti.
     {50.2}  Atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam velayam imam
udanam udanesi
          yattha apo ca pathavi          tejo vayo na gadhati
          na tattha sukka jotanti     adicco nappakasati
          na tattha candima bhati       tamo tattha na vijjati.
          Yada ca attanavedi         muni monena brahmano
          atha rupa arupa ca            sukhadukkha pamuccatiti. Dasamam.
          [4]- ... ... ... ...              ... ... ... ... ... ... ...
                                 Bodhivaggo pathamo.
                                    Tassuddanam
          tayo 5- ca bodhi nigrodho   te thera kassapena ca
          pavaya 6- sangamaji        jatila bahiyena te rasati.
                      Udane dutiyo muccalindavaggo
     [51]   1   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  uruvelayam
viharati   najja   neranjaraya   tire  muccalindamule  pathamabhisambuddho .
Tena   kho   pana   samayena   bhagava   sattaham  ekapallankena  nisinno
hoti  vimuttisukham  patisamvedi  .  tena  kho  pana  samayena  mahaakalamegho
@Footnote: 1 Po. paccuppadi .  2 Ma. Yu. mam .  3 Po. vihesati. Ma. vihesesi.
@4 Po. Ma. Yu. ayampi udano vutto bhagavata iti me sutanti .  5 Ma. tayo
@bodhi ca humhunko brahmana kassapena ca ajasangamajatila bahiyenati terasati.
@6 Yu. pateli.
Udapadi   .   sattahavaddalika   sitavata   duddani   1-  .  atha  kho
muccalindo    nagaraja    sakabhavana    nikkhamitva    bhagavato    kayam
sattakkhattum    bhogehi    parikkhipitva    upari    muddhani   mahantam   phanam
vihacca    atthasi   ma   bhagavantam   sitam   ma   bhagavantam   unham   ma
bhagavantam   damsamakasavatatapasirimsapasamphassati   2-   .   atha   kho  bhagava
tassa   sattahassa   accayena   tamha   samadhimha   vutthasi   .  atha
kho    muccalindo    nagaraja   viddham   vigatabalahakam   devam   viditva
bhagavato  kayam  3-  bhogehi  nivethetva  sakavannam  abhinimmitva  bhagavato
purato va atthasi panjaliko bhagavantam namassamano.
     {51.1} Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          sukho viveko tutthassa          sutadhammassa passato
          abyapajjam sukham loke         panabhutesu sannamo 4-
          sukha viragata loke           kamanam samatikkamo
          asmimanassa [5]- vinayo   etam ve paramam sukhanti. Pathamam.
     [52]   2   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana
samayena     sambahulanam     bhikkhunam    pacchabhattam    pindapatapatikkantanam
upatthanasalayam    sannisinnanam   sannipatitanam   ayamantarakatha   udapadi
ko  nukho  avuso  imesam  dvinnam  rajunam  mahaddhanataro va mahabhogataro
va     mahakosataro    va    mahavijitataro    va    mahavahanataro
@Footnote: 1 Ma. Yu. duddini .  2 Ma. ... sarisapasamphassoti .  3 Ma. Yu. kaya
@bhoge vinivethetva sakavannam patisamharitva manavakavannam abhinimminitva .  4 Ma.
@4 Ma. Yu. samyamo .  5 Ma. Yu. yo.
Va   mahabbalataro   va   mahiddhikataro  va  mahanubhavataro  va  raja
va   magadho   seniyo  bimbisaro  raja  va  pasenadi  kosaloti .
Ayancarahi  tesam  bhikkhunam  antarakatha  1-  vippakata  .  atha  kho bhagava
sayanhasamayam      patisallana     vutthito     yena     upatthanasala
tenupasankami    upasankamitva   pannatte   asane   nisidi   .   nisajja
kho   bhagava   bhikkhu   amantesi  kaya  nuttha  bhikkhave  etarahi  kathaya
sannisinna sannipatita ka ca pana vo antarakatha vippakatati.
     {52.1}  Idha  bhante  amhakampi  pacchabhattam pindapatapatikkantanam
upatthanasalayam      sannisinnanam      sannipatitanam      ayamantarakatha
udapadi  ko  nu  kho  avuso  imesam  dvinnam  rajunam  mahaddhanataro  va
mahabhogataro  va  mahakosataro  va  mahavijitataro  va  mahavahanataro
va   mahabbalataro   va   mahiddhikataro  va  mahanubhavataro  va  raja
va   magadho   seniyo   bimbisaro   raja   va  pasenadi  kosaloti
ayam  kho  no  bhante  antarakatha  vippakata  atha  bhagava anuppattoti.
Na  khvetam  bhikkhave  tumhakam  patirupam  kulaputtanam  saddha  2-  agarasma
anagariyam   pabbajitanam   yam   tumhe   evarupam   3-   katham   katheyyatha
sannipatitanam   vo  bhikkhave  dvayam  karaniyam  dhammi  4-  va  katha  ariyo
va   tunhibhavoti   .   atha   kho   bhagava   etamattham  viditva  tayam
velayam imam udanam udanesi
          yanca kamasukham loke           yancidam diviyam sukham
@Footnote: 1 Ma. Yu. hoti .  2 Po. yu saddhaya .  3 Ma. Yu. evarupim.
@4 Po. Yu. dhammikatha va.
          Tanhakkhayasukhassa 1- te      kalam nagghanti solasinti. Dutiyam.
     [53]  3  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
sambahula  kumaraka  antara  ca  savatthim  2-  antara  ca  jetavanam ahim
dandena   hananti   .   atha   kho   bhagava   pubbanhasamayam   nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisi   .  addasa  kho  bhagava
te  3-  sambahule  kumarake  antara  ca  savatthim  antara  ca jetavanam
ahim   dandena   hanante  .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam
velayam imam udanam udanesi
          sukhakamani bhutani          yo dandena vihimsati
          attano sukhamesano        pecca so na labhate sukham.
          Sukhakamani bhutani          yo dandena na himsati
          attano sukhamesano        pecca so labhate sukhanti. Tatiyam.
     [54]   4   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana
samayena   bhagava   sakkato   hoti   garukato   manito  pujito  apacito
labhi        civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam      .
Bhikkhusanghopi   sakkato   hoti   garukato  manito  pujito  apacito  labhi
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
Annatitthiya   pana   paribbajaka   asakkata  honti  agarukata  amanita
@Footnote: 1 Ma. tanhakkhayasukhassete kalam nagghanti .  2 Po. savatthiyam antara ca jetavane
@ahim dandehi .  3 Ma. Yu. ayam patho natthi.
Apujita  na  1-  apacita  na  labhino  civarapindapatasenasanagilanapaccaya-
bhesajjaparikkharanam  .  atha  kho  te  annatitthiya  paribbajaka bhagavato
sakkaram    asahamana    bhikkhusanghassa   ca   game   ca   aranne   ca
bhikkhu   disva   asabbhahi   pharusahi   vacahi   akkosanti   paribhasanti
rosenti   vihesanti   2-  .  atha  kho  sambahula  bhikkhu  yena  bhagava
tenusapankamimsu     upasankamitva    bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidimsu   .   ekamantam   nisinna   kho  te  bhikkhu  bhagavantam  etadavocum
etarahi   bhante   bhagava  sakkato  hoti  3-  garukato  manito  pujito
apacito labhi civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
     {54.1}  Bhikkhusanghopi sakkato hoti garukato manito pujito apacito
labhi        civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam      .
Annatitthiya   pana   paribbajaka   asakkata  honti  agarukata  amanita
apujita   na   apacita   na   labhino  civarapindapatasenasanagilanapaccaya-
bhesajjaparikkharanam  .  atha  kho  te  bhante  annatitthiya  paribbajaka
bhagavato   sakkaram   asahamana   bhikkhusanghassa   ca   game  ca  aranne
ca   bhikkhusangham   4-   disva   asabbhahi   pharusahi  vacahi  akkosanti
paribhasanti   rosenti   vihesanti   5-  .  atha  kho  bhagava  etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               game aranne sukhadukkhaphuttha 6-
               nevattato no parato dahetha
@Footnote: 1 Ma. anapacita .  2 Ma. vihesenti .  3 Po. Ma. Yu. ayam patho natthi.
@4 Ma. bhikkhu .  5 Ma. yu vihesentiti .  6 Ma. Yu. phuttho.
               Phusanti phassa upadhim paticca
               nirupadhim kena phuseyyu 1- phassati. Catuttham.
     [55]   5   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana
samayena    annataro   icchanangalako   upasako   savatthim   anuppatto
hoti   kenacideva   karaniyena   .   atha  kho  so  upasako  savatthiyam
tam    karaniyam    tiretva   yena   bhagava   tenupasankami   upasankamitva
bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidi.
     {55.1} Ekamantam nisinnam kho tam upasakam bhagava etadavoca cirassam kho
tvam  upasaka  imam  pariyayamakasi  yadidam idhagamanayati. Cirapatikaham bhante
bhagavantam   dassanaya  upasankamitukamo  apicaham  kehici  2-  kiccakaraniyehi
byavato  evaham  nasakkhim  bhagavantam  dassanaya  upasankamitunti . Atha kho
bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               sukham vata tassa na hoti kinci
               sankhatadhammassa bahussutassa
               sakincanam passa vihannamanam
               jano janamhi 3- patibandharupoti. Pancamam.
     [56]   6   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
annatarassa     paribbajakassa    dahara    manavika    pajapati    hoti
@Footnote: 1 Yu. phuseyyum .  2 Ma. amenditam .  3 Po. Ma. janasmim.
Gabbhini  upavijanna  1-  .  atha  kho  sa  paribbajika [2]- paribbajakam
etadavoca   gaccha   tvam   brahmana   telam   ahara  yam  me  vijataya
bhavissatiti   .   evam   vutte  so  paribbajako  paribbajikam  etadavoca
kuto   panaham   bhotiya   3-  telam  aharamiti  .  dutiyampi  kho  sa
paribbajika    tam    paribbajakam    etadavoca   gaccha   tvam   brahmana
telam   ahara   yam   me   vijataya   bhavissatiti  .  dutiyampi  kho  so
paribbajako   tam   paribbajikam   etadavoca  kuto  panaham  bhotiya  telam
aharamiti    .   tatiyampi   kho   sa   paribbajika   tam   paribbajakam
etadavoca   gaccha   tvam   brahmana   telam   ahara  yam  me  vijataya
bhavissatiti
     [57] Tena kho pana samayena ranno pasenadissa kosalassa kotthagare
samanassa   va   brahmanassa  va  sappissa  va  telassa  va  yavadattham
patum   diyati  no  niharitum  .  atha  kho  tassa  paribbajakassa  etadahosi
ranno    kho    pana   pasenadissa   kosalassa   kotthagare   samanassa
va   brahmanassa   va   sappissa   va  telassa  va  yavadattham  patum
diyati   no   niharitum   yannunaham   4-   ranno   pasenadissa   kosalassa
kotthagaram   gantva   telassa   yavadattham   pivitva   gharam  agantva
uggiritvana   5-   dadeyyam   yam   imissa   vijataya   bhavissatiti  .
Atha    kho    so    paribbajako    ranno    pasenadissa    kosalassa
kotthagaram   gantva   telassa   yavadattham   pivitva   gharam  agantva
@Footnote: 1 Po. upajja vijanna .  2 Ma. Yu. tam .  3 Ma. bhoti .  4 Po. kissa nukho.
@5 Po. ucchiditvana. Ma. ucchadditvana.
Neva  sakkoti  uddham  katum  na  pana  adho  .  so  dukkhahi tippahi 1-
katukahi   vedanahi   phuttho   avattati   parivattati   ca   .  atha  kho
bhagava     pubbanhasamayam     nivasetva     pattacivaramadaya    savatthim
pindaya   pavisi   .   addasa   kho   bhagava  tam  paribbajakam  dukkhahi
tippahi katukahi vedanahi phuttham avattamanam parivattamanam.
     {57.1}  Atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam velayam imam
udanam udanesi
               sukhino vata ye akincana
               vedaguno hi jana akincana
               sakincanam passa vihannamanam
               jano janasmim 2- patibaddhacittoti 3-. Chattham.
     [58]   7   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
annatarassa   upasakassa   ekaputtako   piyo   manapo   kalakato  4-
hoti   .   atha   kho   sambahula   upasaka   allavattha   allakesa
divadivassa    yena    bhagava    tenupasankamimsu   upasankamitva   bhagavantam
abhivadetva   ekamantam   nisidimsu   .   ekamantam   nisinne   kho  te
upasake   bhagava   etadavoca   kinnu   tumhe   upasaka   allavattha
allakesa   idhupasankamitva   5-   divadivassati  .  evam  vutte  so
upasako  bhagavantam  etadavoca  mayham  kho  bhagava  6-  ekaputtako piyo
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. tibbahi kharahi .  2 Yu. janamhi .  3 Ma. Yu. patibandhacitto.
@4 Ma. Yu. kalankato .  5 Ma. Yu. idhupasankamanta .  6 Ma. Yu. bhante.
Manapo   kalakato   [1]-  mayam  allavattha  allakesa  idhupasankamanta
divadivassati   .   atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
               piyarupassadagaddhita 2- se
               devakaya puthumanusa 3- ca
               aghavino 4- parijunna
               maccurajassa vasam gacchanti.
               Ye ve diva ca ratto ca
               appamatta jahanti piyarupam
               te ve khananti aghamulam
               maccuno amisam durativattanti. Sattamam.
     [59]  8  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  kundiyayam  5-
viharati   kunditthanavane   6-   .  tena  kho  pana  samayena  suppavasa
koliyadhita   satta   vassani   gabbham   dhareti   sattaham  mulhagabbha .
Sa   dukkhahi   tippahi   katukahi   vedanahi   phuttha   tihi  vitakkehi
adhivaseti  sammasambuddho  vata  so  7-  bhagava  yo  imassa evarupassa
dukkhassa   pahanaya   dhammam   deseti   supatipanno   vata  tassa  bhagavato
savakasangho   yo   imassa   evarupassa   dukkhassa   pahanaya  patipanno
susukham vata [8]- nibbanam yatthidam 9- evarupam dukkham na samvijjatiti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. tena .  2 Po. piyarupasatarupagadhita ye. Ma. piyarupassadagadhitase. Yu.
@piyarupasatagadhita ve .  3 Po. puthumanusa ca. Ma. puthumanussa .  4 Po. ajhavino
@parisajjana .  5 Ma. kundikayam .  6 Ma. kundadhanavane .  7 Yu. bho.
@8 Ma. tam .  9 Po. Yu. yadidam.
     [60]   Atha   kho   suppavasa   koliyadhita   samikam  amantesi
ehi    tvam    ayyaputta   yena   bhagava   tenupasankama   upasankamitva
mama   vacanena   bhagavato  pade  sirasa  vandahi  appabadham  appatankam
lahutthanam    balam   phasuviharam   puccha   suppavasa   bhante   koliyadhita
bhagavato   pade   sirasa   vandati   appabadham   appatankam   lahutthanam
balam    phasuviharam    pucchatiti    evanca   vadehi   suppavasa   bhante
koliyadhita   satta   vassani   gabbham   dhareti  sattaham  mulhagabbha  sa
dukkhahi    tippahi    katukahi    vedanahi    phuttha   tihi   vitakkehi
adhivaseti   sammasambuddho   vata   so  bhagava  yo  imassa  evarupassa
dukkhassa   pahanaya   dhammam   deseti   supatipanno   vata  tassa  bhagavato
savakasangho   yo   imassa   evarupassa   dukkhassa   pahanaya  patipanno
susukham vata nibbanam yatthidam evarupam dukkham na samvijjatiti.
     {60.1}  Paramanti kho 1- so koliyaputto suppavasaya koliyadhitaya
patissutva  2- yena bhagava tenupasankami upasankamitva bhagavantam abhivadetva
ekamantam  nisidi  3-  .  ekamantam  nisinno  4- kho koliyaputto bhagavantam
etadavoca   suppavasa   bhante   koliyadhita   bhagavato   pade  sirasa
vandati   appabadham   appatankam   lahutthanam   balam   phasuviharam   pucchati
evanca   vadeti   suppavasa  koliyadhita  satta  vassani  gabbham  dhareti
sattaham    mulhagabbha    sa   dukkhahi   tippahi   katukahi   vedanahi
phuttha   tihi   vitakkehi   adhivaseti   sammasambuddho  vata  so  bhagava
@Footnote: 1 Yu. khosaddo natthi .  2 Po. patisunitva .  3 Po. Yu. atthasi.
@4 Po. Yu. thito.
Yo   imassa   evarupassa  dukkhassa  pahanaya  dhammam  deseti  supatipanno
vata   tassa   bhagavato   savakasangho   yo   imassa  evarupassa  dukkhassa
pahanaya   patipanno   susukham   vata   nibbanam   yatthidam   evarupam   dukkham
na    samvijjatiti   .   sukhini   hotu   suppavasa   koliyadhita   aroga
arogam   puttam   vijayatuti  .  saha  vacana  ca  pana  bhagavato  suppavasa
koliyadhita   sukhini   aroga   arogam   puttam  vijayi  .  evam  bhanteti
kho   so   koliyaputto   bhagavato   bhasitam   abhinanditva   anumoditva
utthayasana   bhagavantam   abhivadetva   padakkhinam   katva   yena   sakam
gharam tena paccayasi.
     {60.2}   Addasa  kho  so  koliyaputto  suppavasam  koliyadhitaram
sukhinim   arogam   arogam   puttam   vijatam  disvanassa  etadahosi  acchariyam
vata   bho   abbhutam   vata   bho   tathagatassa   mahiddhikata  mahanubhavata
yatra   hi   namayam   suppavasa   koliyadhita   saha   vacana   ca  pana
bhagavato   sukhini   aroga   arogam   puttam   vijayissatiti  1-  attamano
pamudito pitisomanassajato ahosi.
     [61]  Atha  kho  suppavasa  koliyadhita  samikam  amantesi  ehi
tvam    ayyaputta    yena    bhagava   tenupasankama   upasankamitva   mama
vacanena  bhagavato  pade  sirasa  vandahi  suppavasa  bhante  koliyadhita
bhagavato   pade   sirasa   vandatiti  evanca  vadehi  suppavasa  bhante
koliyadhita   satta   vassani   gabbham   dhareti  2-  sattaham  mulhagabbha
sa   etarahi   sukhini   aroga   arogam   puttam  vijata  sa  sattaham
@Footnote: 1 Yu. vijayati .  2 Yu. dharesi.
Buddhappamukham   bhikkhusangham   bhattena   nimanteti   adhivasetu   kira   bhante
bhagava  suppavasaya  koliyadhitaya  satta  bhattani  saddhim  bhikkhusanghenati.
Paramanti     kho     so    koliyaputto    suppavasaya    koliyadhitaya
patissutva    yena    bhagava    tenupasankami    upasankamitva   bhagavantam
abhivadetva   ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinno   kho   so
koliyaputto    bhagavantam    etadavoca   suppavasa   bhante   koliyadhita
bhagavato   pade   sirasa   vandati   evanca  vadeti  suppavasa  bhante
koliyadhita    satta    vassani   gabbham   dharesi   sattaham   mulhagabbha
sa   etarahi   sukhini   aroga   arogam   puttam  vijata  sa  sattaham
buddhappamukham   bhikkhusangham   bhattena   nimanteti   adhivasetu   kira   bhante
bhagava suppavasaya koliyadhitaya satta bhattani saddhim bhikkhusanghenati.
     [62]  Tena  kho  pana  samayena  annatarena upasakena buddhappamukho
bhikkhusangho    svatanaya    bhattena   nimantito   hoti   .   so   ca
upasako    ayasmato    mahamoggallanassa   upatthako    hoti  .
Atha   kho   bhagava   ayasmantam  mahamoggallanam  amantesi  ehi  tvam
moggallana    yena    so    upasako    tenupasankama   upasankamitva
tam   upasakam   evam   vadehi   suppavasa   avuso   koliyadhita  satta
vassani   gabbham   dharesi   sattaham   mulhagabbha   sa   etarahi  sukhini
aroga   arogam   puttam   vijata   sa  sattaham  buddhappamukham  bhikkhusangham
Bhattena   nimanteti   1-  karotu  suppavasa  koliyadhita  satta  bhattani
paccha  2-  so  karissati  tuyham  3- so upatthakoti. Evam bhanteti kho
ayasma    mahamoggallano    bhagavato    patissutva    yena    so
upasako    tenupasankami    upasankamitva    tam    upasakam   etadavoca
suppavasa   avuso  koliyadhita  satta  vassani  gabbham  dharesi  sattaham
mulhagabbha   .   sa   etarahi   sukhini  aroga  arogam  puttam  vijata
sa    sattaham    buddhappamukham   bhikkhusangham   bhattena   nimanteti   karotu
suppavasa koliyadhita satta bhattani paccha tvam karissasiti.
     {62.1}  Sace  me  bhante ayyo mahamoggallano tinnam dhammanam
patibhogo   bhogananca   jivitassa   ca   saddhaya  ca  karotu  suppavasa
koliyadhita  satta  bhattani  paccha  4-  karissamiti . Dvinnam kho te 5-
aham   avuso   dhammanam   patibhogo   bhogananca  jivitassa  ca  saddhaya
pana  tvam  yeva  patibhogoti  .  sace 6- bhante ayyo mahamoggallano
dvinnam    dhammanam    patibhogo    bhogananca    jivitassa   ca   karotu
suppavasa koliyadhita satta bhattani paccha karissamiti.
     {62.2} Atha kho ayasma mahamoggallano tam upasakam sannapetva
yena  bhagava  tenupasankami  upasankamitva  bhagavantam etadavoca sannato 7-
bhante  so  upasako  [8]-  karotu  suppavasa koliyadhita satta bhattani
paccha   so   karissatiti   .  atha  kho  suppavasa  koliyadhita  sattaham
buddhappamukham    bhikkhusangham    panitena    khadaniyena   bhojaniyena   sahattha
@Footnote: 1 Yu. nimantesiti .  2 Ma. paccha tvam karissasiti .  3 Ma. Yu. tuyheso.
@4 Ma. Yu. pacchaham .  5 Po. tenaham. Yu. tesam .  6 Ma. Yu. sace me.
@7 Ma. Yu. sannatto .  8 Ma. Yu. maya.
Santappesi     sampavaresi    tanca    darakam    bhagavantam    vandapesi
bhikkhusangham  1-  .  atha  kho  ayasma  sariputto  tam  darakam etadavoca
kacci   vo   2-   daraka   khamaniyam   kacci   yapaniyam   kacci  na  kinci
dukkhanti   .   kuto   me   bhante   sariputta   khamaniyam  kuto  yapaniyam
satta me vassani lohitakucchiya 3- vutthaniti.
     {62.3}  Atha kho suppavasa koliyadhita putto me dhammasenapatina
saddhim   mantetiti   attamana  pamudita  pitisomanassajata  ahosi  .  atha
kho   bhagava   suppavasam   koliyadhitaram   attamanam  pamuditam  pitisomanassajatam
viditva   suppavasam  koliyadhitaram  etadavoca  iccheyyasi  tvam  suppavase
annampi  evarupam  puttanti  .  iccheyyaham  4-  bhante  bhagava annanipi
evarupani   satta   puttaniti   .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
          asatam satarupena           piyarupena appiyam
          dukkham sukhassa rupena         pamattamativattatiti. Atthamam.
     [63]   9   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   pubbarame  migaramatu  pasade  .  tena  kho  pana  samayena
visakhaya   migaramatuya   kocideva  attho  ranne  pasenadimhi  kosale
patibaddho   5-  hoti  .  tam  raja  pasenadi  kosalo  na  yathadhippayam
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. sabbanca bhikkhusangham .  2 Ma. Yu. te .  3 atthakathayam
@lohitakumbhiya iti patho. Ma. lohitakumbhiyam .  4 Ma. Yu. iccheyyamaham.
@5 patibandhotipi patho.
Tireti  .  atha  kho  visakha  migaramata  divadivasseva 1- yena bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidi  .  ekamantam  nisinnam  kho  visakham  migaramataram  bhagava  etadavoca
handa   kuto   nu   tvam  visakhe  agacchasi  divadivassati  .  idha  me
bhante    kocideva   attho   ranne   pasenadimhi   kosale   patibaddho
hoti   .   tam   raja  pasenadi  kosalo  na  yathadhippayam  tiretiti .
Atha   kho   bhagava   etamattham   viditva   tayam   velayam  imam  udanam
udanesi
          sabbam paravasam dukkham              sabbam issariyam sukham
          sadharane vihannanti       yoga hi duratikkamati. Navamam.
     [64]   10    Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  anupiyayam
viharati   ambavane   .   tena   kho   pana  samayena  ayasma  bhaddiyo
kaligodhaya    putto    arannagatopi    rukkhamulagatopi   sunnagaragatopi
abhikkhanam   udanam   udanesi   aho   sukham   aho   sukhanti  .  assosum
kho   sambahula   bhikkhu   ayasmato   bhaddiyassa   kaligodhaya   puttassa
arannagatassapi       rukkhamulagatassapi      sunnagaragatassapi      abhikkhanam
udanam   udanentassa   aho   sukham   aho   sukhanti  .  sutvana  tesam
etadahosi   nissamsayam   kho   avuso   ayasma   bhaddiyo  kaligodhaya
putto  anabhirato  brahmacariyam  carati  yamsa  2-  pubbe  agarikabhutassa  3-
rajjasukham      so     tamanussaramano     arannagatopi     rukkhamulagatopi
@Footnote: 1 Ma. divadivassa. Yu. divadivaseyeva .  2 Yu. yassa .  3 Po. Ma. agariyabhutassa.
Sunnagaragatopi    abhikkhanam    udanam    udanesi   aho   sukham   aho
sukhanti   .   atha   kho   sambahula   bhikkhu  yena  bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam  nisidimsu  .  ekamantam
nisinna  kho  te  bhikkhu  bhagavantam  etadavocum  ayasma  bhante  bhaddiyo
kaligodhaya    putto    arannagatopi    rukkhamulagatopi   sunnagaragatopi
abhikkhanam    udanam    udanesi   aho   sukham   aho   sukhanti   nissamsayam
kho bhaddiyo kaligodhaya putto anabhirato .pe. Aho sukhanti.
     [65]   Atha   kho   bhagava   annataram   bhikkhum   amantesi  ehi
tvam   bhikkhu   mama   vacanena   bhaddiyam   bhikkhum   amantehi   sattha   tam
avuso  bhaddiya  amantetiti  .  evam  bhanteti  kho  so  bhikkhu bhagavato
patissutva   yenayasma   bhaddiyo   kaligodhaya   putto   tenupasankami
upasankamitva    ayasmantam    bhaddiyam   kaligodhaya   puttam   etadavoca
sattha  tam  avuso  bhaddiya  amantetiti  .  evamavusoti  kho ayasma
bhaddiyo   kaligodhaya   putto  tassa  bhikkhuno  patissutva  yena  bhagava
tenupasankami upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidi.
     {65.1}  Ekamantam  nisinnam  kho  ayasmantam  bhaddiyam  kaligodhaya
puttam    bhagava   etadavoca   saccam   kira   tvam   bhaddiya   arannagatopi
rukkhamulagatopi     sunnagaragatopi     abhikkhanam     udanam     udanesi
aho   sukham   aho   sukhanti   .  evam  bhanteti  .  kam  1-  pana  tvam
bhaddiya     atthavasam     sampassamano     arannagatopi     rukkhamulagatopi
@Footnote: 1 Po. Ma. kim pana.
Sunnagaragatopi    abhikkhanam    udanam    udanesi   aho   sukham   aho
sukhanti  .  pubbe  me  bhante  agarikabhutassa  rajjasukham  1-  karentassa
antopi   antepure   rakkha   samvidahita  2-  ahosi  bahipi  antepure
rakkha    samvidahita    ahosi    antopi    nagare   rakkha   samvidahita
ahosi   bahipi   nagare   rakkha   samvidahita   ahosi   antopi  janapade
rakkha samvidahita ahosi bahipi janapade rakkha samvidahita ahosi.
     {65.2}  So  kho  aham  bhante evam rakkhito gopito santo bhito
ubbiggo   ussanki  utrasi  3-  vihasim  etarahi  kho  panaham  bhante
arannagatopi   rukkhamulagatopi   sunnagaragatopi   ekako   4-   abhito
anubbiggo    anussanki    anutrasi   5-   appossukko   pannalomo
paradavutto  6-  migabhutena  cetasa viharami. Imam kho aham bhante atthavasam
sampassamano      arannagatopi      rukkhamulagatopi     sunnagaragatopi
abhikkhanam  udanam  udanesim  aho  sukham  aho  sukhanti  .  atha kho bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yassantarato na santi kopa
               iti bhavabhavatanca vitivatto
               tam vigatabhayam sukhim asokam
               deva nanubhavanti dassanayati. Dasamam.
                           Muccalindavaggo dutiyo.
@Footnote: 1 Po. Ma. rajjam. Yu. rajjasukham karontassa .  2 Po. Ma. Yu. sabbavaresu
@susamvihita. 3 Po. utraso. Yu. utrasto .  4 Ma. eko .  5 Yu.
@anutrasto .  6 Ma. paradattavutto.
                                 Tassuddanam
       muccalindo raja dandena    sakkaro upasakena ca
       gabbhini ekaputto ca             suppavasa visakha ca
                       kaligodhaya bhaddiyoti.
                               -------------
                      Udane tatiyo nandavaggo
     [66]   1   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana
samayena   annataro   bhikkhu   bhagavato   avidure  nisinno  hoti  pallankam
abhujitva   ujum   kayam   panidhaya   puranakammavipakajam  dukkham  tippam  1-
[2]-   Katukam  vedanam  adhivasento  sato  sampajano  avihannamano .
Addasa   kho   bhagava   tam  bhikkhum  avidure  nisinnam  pallankam  abhujitva
ujum   kayam   panidhaya   puranakammavipakajam   dukkham   tippam   katukam  vedanam
adhivasentam    satam   sampajanam   avihannamanam   .   atha   kho   bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               sabbakammajahassa bhikkhuno
               bhunamanassa 3- purekkhatam rajam
               amamassa thitassa tadino
               attho natthi janam lapetaveti. Suttam pathamam.
@Footnote: 1 Ma. tibbam .  2 Po. Ma. Yu. kharam .  3 Po. Ma. Yu. dhunamanassa.
     [67]   2   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma    nando    bhagavato    bhata    matucchaputto   sambahulanam
bhikkhunam   evam   1-   arocesi   anabhirato   aham  avuso  brahmacariyam
carami    na    sakkomi    brahmacariyam   sandharetum   sikkham   paccakkhaya
hinayavattissamiti   .   atha   kho   annataro   bhikkhu   yena   bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidi   .   ekamantam   nisinno   kho   so  bhikkhu  bhagavantam  etadavoca
ayasma   bhante   nando   bhagavato  bhata  matucchaputto  sambahulanam
bhikkhunam   evam   arocesi   anabhirato  aham  avuso  brahmacariyam  carami
na sakkomi brahmacariyam sandharetum sikkham paccakkhaya hinayavattissamiti.
     {67.1}  Atha  kho  bhagava annataram bhikkhum amantesi ehi tvam bhikkhu
mama   vacanena   nandam   bhikkhum   amantehi   sattha   tam  avuso  nanda
amantetiti   .   evam   bhanteti  kho  so  bhikkhu  bhagavato  patissutva
yenayasma    nando   tenupasankami   upasankamitva   ayasmantam   nandam
etadavoca  sattha  tam  avuso  nanda  amantetiti  .  evamavusoti kho
ayasma   nando  tassa  bhikkhuno  patissutva  yena  bhagava  tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinnam   kho   ayasmantam   nandam   bhagava   etadavoca  saccam  kira  tvam
nanda   sambahulanam   bhikkhunam   evam   arocesi  anabhirato  aham  avuso
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. sabbavaresu evamarocesi.
.pe.   Hinayavattissamiti   .   evam   bhanteti   .  kissa  pana  tvam
nanda    anabhirato    brahmacariyam    carasi    na    sakkosi   brahmacariyam
sandharetum   sikkham  paccakkhaya  hinayavattissasiti  .  sakiyani  mama  1-
bhante    janapadakalyani    ghara    nikkhamantassa    2-   upaddhullikhitehi
kesehi    apaloketva    mam    etadavoca    tuvatam   kho   ayyaputta
agaccheyyasiti   so   kho   aham   bhante  tam  anussaramano  anabhirato
brahmacariyam  carami  na  sakkomi  brahmacariyam  sandharetum  sikkham  paccakkhaya
hinayavattissamiti   .   atha   kho   bhagava  ayasmantam  nandam  bahaya
gahetva   seyyathapi   nama   balava   puriso   samminjitam   va  baham
pasareyya   pasaritam   va   baham   samminjeyya   evamevam   jetavane
antarahito devesu tavatimsesu paturahosi.
     [68]   Tena   kho   pana   samayena   pancamattani  accharasatani
sakkassa   devanamindassa   upatthanam   agatani   honti  kakutapadani .
Atha   3-   kho  bhagava  ayasmantam  nandam  amantesi  passasi  no  tvam
nanda   imani   panca  accharasatani  kakutapadaniti  .  evam  bhanteti .
Tam  4-  kim  mannasi  nanda  katama  nu  kho  abhirupatara  va  dassaniyatara
va   pasadikatara   va   sakiyani   va   janapadakalyani  imani  va
panca   accharasatani   kakutapadaniti   .  seyyathapi  bhante  palutthamakkati
kannanasacchinna    evameva    kho   bhante   sakiyani   janapadakalyani
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. mam .  2 Yu. nikkhamantam .  3 Yu. tena kho .  4 Yu. ayam patho natthi.
Imesam    pancannam    accharasatanam    upanidhaya    sankhyampi   na   1-
upeti   kalabhagampi   na   upeti   upanidhimpi  na  upeti  2-  atha  kho
imani   panca   accharasatani   abhirupatarani   ceva   dassaniyatarani   ca
pasadikatarani    cati   .   abhirama   nanda   abhirama   nanda   ahante
patibhogo    pancannam    accharasatanam   patilabhaya   kakutapadananti  .
Sace  me  bhante  bhagava  patibhogo  pancannam  accharasatanam  patilabhaya
kakutapadanam abhiramissamaham bhante bhagava 3- brahmacariyeti 4-.
     {68.1}  Atha  kho  bhagava  ayasmantam  nandam  bahaya  gahetva
seyyathapi  nama  balava  puriso  samminjitam  va  baham pasareyya pasaritam
va   baham   samminjeyya   evamevam   devesu   tavatimsesu  antarahito
jetavane   paturahosi   .   assosum  kho  bhikkhu  ayasma  kira  nando
bhagavato   bhata   matucchaputto   accharanam   hetu   brahmacariyam  carati
bhagava    kirassa    patibhogo    pancannam    accharasatanam   patilabhaya
kakutapadananti.
     [69]  Atha  kho  ayasmato  nandassa  sahayaka  bhikkhu  ayasmantam
nandam   bhatakavadena   ca   upakkitavadena   5-  ca  samudacaranti  bhatako
kirayasma    nando    upakkitako    kirayasma    nando    accharanam
hetu    brahmacariyam    carati    bhagava    kirassa   patibhogo   pancannam
accharasatanam    patilabhaya   kakutapadananti   .   atha   kho   ayasma
@Footnote: 1 Ma. sabbavaresu noti dissati .  2 Si. Yu. ayam patho natthi .  3 Ma. bhagavati.
@4 Po. brahmacariyanti .  5 Po. Ma. Yu. upakkitakavadena.
Nando    sahayakanam    bhikkhunam   bhatakavadena   ca   upakkitavadena   ca
attiyamano   harayamano   jigucchamano   eko   vupakattho  appamatto
atapi   pahitatto   viharanto  1-  na  cirasseva  yassatthaya  kulaputta
sammadeva      agarasma      anagariyam      pabbajanti      tadanuttaram
brahmacariyapariyosanam    dittheva    dhamme    sayam   abhinna   sacchikatva
upasampajja   vihasi   khina  jati  vusitam  brahmacariyam  katam  karaniyam  naparam
itthattayati    abbhannasi   .   annataro   kho   panayasma   nando
arahatam ahosi.
     [70]   Atha   kho  annatara  devata  abhikkantaya  2-  rattiya
abhikkantavanna    kevalakappam    jetavanam   obhasetva   yena   bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    avivadetva    ekamantam
atthasi   .   ekamantam   thita  kho  sa  devata  bhagavantam  etadavoca
ayasma   bhante   nando   bhagavato   bhata  matucchaputto  asavanam
khaya    anasavam    cetovimuttim   pannavimuttim   dittheva   dhamme   sayam
abhinna    sacchikatva    upasampajja    viharatiti   .   bhagavatopi   nanam
udapadi   nando   asavanam   khaya   anasavam  cetovimuttim  pannavimuttim
dittheva   dhamme   sayam   abhinna   sacchikatva   upasampajja  viharatiti .
Atha    kho    ayasma   nando   tassa   rattiya   accayena   yena
bhagava     tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam     abhivadetva
ekamantam      nisidi      ekamantam     nisinno     kho     ayasma
@Footnote: 1 Yu. visarado .  2 Yu. atikkantaya.
Nando   bhagavantam   etadavoca   yam   me   bhante   bhagava   patibhogo
pancannam      accharasatanam     patilabhaya     kakutapadanam     muncamaham
bhante   bhagavantam   etasma   patissavati   .   mayapi  kho  te  nanda
cetasa   ceto   paricca   vidito   nando   asavanam   khaya  anasavam
cetovimuttim     pannavimuttim     dittheva     dhamme    sayam    abhinna
sacchikatva     upasampajja     viharatiti    devatapi    me    etamattham
arocesi   ayasma   bhante   nando  bhagavato  bhata  matucchaputto
asavanam    khaya    anasavam    cetovimuttim    pannavimuttim    dittheva
dhamme    sayam    abhinna    sacchikatva   upasampajja   viharatiti   yadeva
kho   te   nanda   anupadaya   asavehi  cittam  vimuttam  athaham  mutto
etasma    patissavati   .   atha   kho   bhagava   etamattham   viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
       yassa tinno 1- kamapanko  maddito kamakantako
       mohakkhayam anuppatto            sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhuti. Dutiyam.
     [71]  3  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
yasojappamukhani     pancamattani    bhikkhusatani    savatthim    anuppattani
honti  bhagavantam  dassanaya  .  te  2-  ca  agantuka bhikkhu nevasikehi
bhikkhuhi     saddhim     patisammodamana     senasanani    pannapayamana
pattacivarani        patisamayamana       uccasadda       mahasadda
@Footnote: 1 Ma. Yu. nittinno panko .  2 Po. yato ca. Ma. tedha kho.
Ahesum   .   atha   kho   bhagava   ayasmantam  anandam  amantesi  ke
panete    ananda    uccasadda    mahasadda    kevatta    manne
macchavilopeti   1-   .   etani   bhante  yasojappamukhani  pancamattani
bhikkhusatani   savatthim   anuppattani   bhagavantam   dassanaya   te  2-  ca
agantuka    bhikkhu    nevasikehi    bhikkhuhi    saddhim   patisammodamana
senasanani       pannapayamana      pattacivarani      patisamayamana
uccasadda    mahasaddati    .    tenahananda   mama   vacanena   te
bhikkhu amantehi sattha ayasmante amantetiti.
     {71.1}  Evam  bhanteti kho ayasma anando bhagavato patissutva
yena  te  bhikkhu  tenupasankami  upasankamitva  te  bhikkhu etadavoca sattha
ayasmante   amantetiti  .  evamavusoti  kho  te  bhikkhu  ayasmato
anandassa    patissutva   yena   bhagava   tenupasankamimsu   upasankamitva
bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidimsu  .  ekamantam  nisinne  kho
te   bhikkhu   bhagava   etadavoca   kinnu   tumhe  bhikkhave  uccasadda
mahasadda kevatta manne macchavilopeti.
     [72]   Evam   vutte   ayasma   yasojo  bhagavantam  etadavoca
imani    bhante    pancamattani    bhikkhusatani    savatthim   anuppattani
bhagavantam   dassanaya   teme   agantuka   bhikkhu   nevasikehi   bhikkhuhi
saddhim    patisammodamana    senasanani    pannapayamana   pattacivarani
patisamayamana    uccasadda    mahasaddati    .    gacchatha   bhikkhave
@Footnote: 1 Po. maccham vilopentiti. Yu. maccham vilopati.
@2 Po. te agantuka. Ma. tete. Yu. teme.
Vo  panamemi  1-  na  vo  mama  santike  vatthabbanti  .  evam bhanteti
kho    te    bhikkhu    bhagavato    patissutva   utthayasana   bhagavantam
abhivadetva    padakkhinam    katva    senasanam    patisametva    2-
pattacivaramadaya   yena  vajji  tena  carikam  pakkamimsu  vajjisu  anupubbena
carikancaramana    yena    vaggumudanadi    tenupasankamimsu   upasankamitva
vaggumudanaditire pannakutiyo karitva vassam upagacchimsu.
     [73]  Atha  kho  ayasma  yasojo  vassupagato  bhikkhu  amantesi
bhagavata     mayam     avuso     panamita    atthakamena    hitesina
anukampakena   anukampam   upadaya   handa   mayam   avuso  tatha  viharam
kappema   yatha   no   viharatam   bhagava   atthakamo   3-  assati .
Evamavusoti  kho  te  bhikkhu  ayasmato  yasojassa  paccassosum  .  atha
kho    te    bhikkhu    vupakattha    appamatta   atapino   pahitatta
viharanta tenevantaravassena sabbeyeva tisso vijja sacchakamsu.
     [74]   Atha   kho  bhagava  savatthiyam  yathabhirantam  viharitva  yena
vesali    tena    carikam    pakkami    anupubbena    carikancaramano
yena  vesali  tadavasari  .  tatra  sudam  bhagava  vesaliyam viharati mahavane
kutagarasalayam    .    atha   kho   bhagava   vaggumudatiriyanam   bhikkhunam
cetasa   ceto   paricca   manasikaritva  ayasmantam  anandam  amantesi
alokajata    viya    me    ananda   esa   disa   obhasajata
viya    me   ananda   esa   disa   yassam   disayam   vaggumudatiriya
@Footnote: 1 Ma. panamemi vo .  2 Ma. samsametva .  3 Po. Ma. Yu. attamano.
Bhikkhu    viharanti   gantum   appatikkulasi   me   manasikatum   pahineyyasi
tvam  ananda  vaggumudatiriyanam  bhikkhunam  santike  dutam  sattha  ayasmante
amanteti   sattha   ayasmantanam   dassanakamoti   .   evam  bhanteti
kho    ayasma    anando   bhagavato   patissutva   yena   annataro
bhikkhu   tenupasankami   upasankamitva   tam   bhikkhum   etadavoca  ehi  tvam
avuso    yena    vaggumudatiriya   bhikkhu   tenupasankami   upasankamitva
vaggumudatiriye   bhikkhu   evam   vadehi   sattha  ayasmante  amanteti
sattha ayasmantanam dassanakamoti.
     {74.1} Evamavusoti kho so bhikkhu ayasmato anandassa patissutva
seyyathapi  nama  balava  puriso samminjitam va baham pasareyya pasaritam va
baham  samminjeyya  evamevam  1-  mahavane  kutagarasalayam  antarahito
vaggumudaya   nadiya   tire   tesam   bhikkhunam  purato  paturahosi  .  atha
kho   so   bhikkhu  vaggumudatiriye  bhikkhu  etadavoca  sattha  ayasmante
amanteti   2-   sattha  ayasmantanam  dassanakamoti  .  evamavusoti
kho   te   bhikkhu   tassa   bhikkhuno  patissutva  senasanam  patisametva
pattacivaramadaya    seyyathapi    nama    balava    puriso    samminjitam
va   baham   pasareyya   pasaritam   va   baham  samminjeyya  evamevam
vaggumudaya    nadiya    tire   antarahita   mahavane   kutagarasalayam
bhagavato sammukhe paturahamsu 3-.
     [75]   Tena   kho  pana  samayena  bhagava  anenjena  samadhina
@Footnote: 1 Ma. Yu. evameva .  2 Yu. amantesi .  3 Po. Ma. Yu. paturahesum.
Nisinno   hoti   .   atha   kho  tesam  bhikkhunam  etadahosi  katamena  nu
kho   bhagava   viharena   etarahi  viharatiti  .  atha  kho  tesam  bhikkhunam
etadahosi   anenjena   kho   bhagava  viharena  etarahi  viharatiti .
Sabbeva  anenjena  samadhina  nisidimsu  .  atha  kho  ayasma anando
abhikkantaya   rattiya   nikkhante   pathame  yame  utthayasana  ekamsam
uttarasangam   1-   katva  yena  bhagava  tenanjalimpanametva  bhagavantam
etadavoca    abhikkanta    bhante   ratti   nikkhanto   pathamo   yamo
ciranisinna     agantuka     bhikkhu    patisammodatu    bhante    bhagava
agantukehi bhikkhuhiti. Evam vutte bhagava tunhi ahosi.
     {75.1}  Dutiyampi  kho  ayasma  anando  abhikkantaya rattiya
nikkhante  majjhime  yame  utthayasana  ekamsam  uttarasangam katva yena
bhagava   tenanjalimpanametva   bhagavantam   etadavoca  abhikkanta  bhante
ratti    nikkhanto    majjhimo   yamo   ciranisinna   agantuka   bhikkhu
patisammodatu   bhante   bhagava   agantukehi   bhikkhuhiti  .  dutiyampi  kho
bhagava tunhi ahosi.
     {75.2}    Tatiyampi   kho   ayasma   anando   abhikkantaya
rattiya   nikkhante   pacchime  yame  uddhaste  2-  arune  nandimukhiya
rattiya   utthayasana   ekamsam   uttarasangam   katva   yena   bhagava
tenanjalimpanametva     bhagavantam    etadavoca    abhikkanta    bhante
ratti    nikkhanto    pacchimo    yamo    uddhasto   aruno   nandimukhi
ratti    ciranisinna   agantuka   bhikkhu   patisammodatu   bhante   bhagava
@Footnote: 1 Po. Yu. civaram .  2 Yu. uddhate .  3 Po. Yu. cuddhato.
Agantukehi  bhikkhuhiti  .  atha  kho  bhagava  tamha  samadhimha vutthahitva
ayasmantam   anandam   amantesi  sace  kho  tvam  ananda  janeyyasi
ettakampi  te  na  patibhaseyya  ahancananda  imani  ca  pancabhikkhusatani
sabbeva   anenjasamadhina   nisinnati   1-   .   atha   kho   bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yassa jito kamakantako
               akkoso ca vadho ca bandhananca
               pabbato 2- viya so thito anejo
               sukhadukkhesu na vedhati sa bhikkhuti. Tatiyam.
     [76]  4  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
ayasma    sariputto   bhagavato   avidure   nisinno   hoti   pallankam
abhujitva   ujum  kayam  panidhaya  parimukham  satim  upatthapetva  .  addasa
kho    bhagava    ayasmantam    sariputtam    avidure   nisinnam   pallankam
abhujitva   ujum   kayam   panidhaya   parimukham  satim  upatthapetva  .  atha
kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          yathapi pabbato selo       acalo supatitthito
          evam mohakkhaya bhikkhu        pabbatova na vedhatiti. Catuttham.
     [77]  5  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. nisidimha .  2 Ma. pabbatova.
Ayasma   mahamoggallano   bhagavato  avidure  nisinno  hoti  pallankam
abhujitva    ujum    kayam    panidhaya    kayagataya   satiya   ajjhattam
supatitthitaya    addasa    kho    bhagava   ayasmantam   mahamoggallanam
avidure   nisinnam   pallankam   abhujitva  ujum  kayam  panidhaya  kayagataya
satiya   ajjhattam   supatitthitaya  .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
               sati kayagata upatthita
               chasu phassayatanesu samvuto
               sasatam bhikkhu samahito
               janna nibbanamattanoti. Pancamam.
     [78]  6  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava rajagahe viharati
veluvane  kalandakanivape  .  tena  kho pana samayena ayasma pilindavaccho
bhikkhu   vasalavadena   samudacarati   .   atha  kho  sambahula  bhikkhu  yena
bhagava     tenupasankamimsu     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva
ekamantam   nisidimsu   .   ekamantam   nisinna   kho  te  bhikkhu  bhagavantam
etadavocum    ayasma    bhante    pilindavaccho    bhikkhu   vasalavadena
samudacaratiti  .  atha  kho  bhagava  annataram  bhikkhum  amantesi  ehi  tvam
bhikkhu   mama   vacanena  pilindavaccham  bhikkhum  amantehi  sattha  tam  avuso
vaccha  1- amantetiti. Evam bhanteti kho so bhikkhu bhagavato patissutva 2-
yenayasma        pilindavaccho       tenupasankami       upasankamitva
@Footnote: 1 Ma. Yu. pilindavaccha .  2 Po. patisunitva.
Ayasmantam  pilindavaccham  etadavoca  sattha tam avuso [1]- amantetiti.
Evamavusoti   kho   ayasma   pilindavaccho  tassa  bhikkhuno  patissutva
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinnam   kho  ayasmantam  pilindavaccham
bhagava   etadavoca   saccam   kira   tvam   pilindavaccha  bhikkhu  vasalavadena
samudacarasiti. Evam bhanteti.
     {78.1}  Atha  kho  bhagava  ayasmato  pilindavacchassa pubbenivasam
manasikatva   bhikkhu   amantesi   ma   kho   tumhe   bhikkhave  vacchassa
bhikkhuno   ujjhayittha  na  bhikkhave  vaccho  dosantaro  bhikkhu  vasalavadena
samudacarati   vacchassa   bhikkhave  bhikkhuno  panca  jatisatani  abbhokinnani
brahmanakule    paccajatani    so    tassa    vasalavado    digharattam
ajjhacinno   2-   tenayam  vaccho  bhikkhu  vasalavadena  samudacaratiti .
Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yamhi na maya vattati 3- na mano
               yo khinalobho amamo niraso
               panunnakodho abhinibbutatto
               so brahmano so samano sa bhikkhuti. Chattham.
     [79]  7  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava rajagahe viharati
veluvane  kalandakanivape  .  tena  kho pana samayena ayasma mahakassapo
pipphaliguhayam    viharati    sattaham    ekapallankena    nisinno   [4]-
@Footnote: 1 Ma. pilindavaccha .  2 Ma. samudacinno .  3 Ma. vasati .  4 Ma. Yu. hoti.
Annataram   samadhim   samapajjitva   .   atha  kho  ayasma  mahakassapo
tassa   sattahassa   accayena  tamha  samadhimha  vutthasi  .  atha  kho
ayasmato   mahakassapassa   tamha   samadhimha   vutthitassa   etadahosi
yannunaham   rajagaham  pindaya  paviseyyanti  .  tena  kho  pana  samayena
pancamattani   devatasatani   ussukkam   apannani   honti   ayasmato
mahakassapassa   pindapatapatilabhaya   .  atha  kho  ayasma  mahakassapo
tani     pancamattani     devatasatani     patikakhipitva    pubbanhasamayam
nivasetva pattacivaramadaya rajagaham pindaya pavisi.
     [80]  Tena  kho  pana  samayena  sakko  devanamindo  ayasmato
mahakassapassa   pindapatam   datukamo   hoti   .   pesakarakavannam  1-
abhinimminitva  tantam  vinati  .  sujata 2- asurakanna tasaram 3- pureti.
Atha    kho    ayasma    mahakassapo   rajagahe   sapadanam   pindaya
caramano   yena   sakkassa   devanamindassa   nivesanam   tenupasankami .
Addasa   kho   sakko   devanamindo   ayasmantam  mahakassapam  duratova
agacchantam    disvana    ghara    nikkhamitva    paccuggantva   hatthato
pattam   gahetva   gharam   pavisitva   ghatiya   odanam   uddharitva  pattam
puretva   ayasmato   mahakassapassa   adasi   4-   .   so  ahosi
pindapato   anekasupo  anekabyanjano  [5]-  .  atha  kho  ayasmato
mahakassapassa   etadahosi  ko  nu  kho  ayam  satto  yassayam  evarupo
iddhanubhavoti . Atha kho ayasmato mahakassapasseva 6- etadahosi sakko
@Footnote: 1 Yu. pesakarivannam .  2 Ma. suja .  3 Yu. vasaram .  4 Yu. padasi.
@5 Ma. anekarasabyanjano. Yu. anekasuparasabyanjano .  6 Ma. Yu. evasaddo natthi.
Nu  1-  kho  devanamindoti  iti  viditva  sakkam  devanamindam etadavoca
katam   kho   te  idam  kosiya  ma  punapi  evarupamakasiti  .  amhakampi
bhante   kassapa   punnena   attho   amhakampi   punnena  karaniyanti .
Atha     kho     sakko     devanamindo     ayasmantam    mahakassapam
abhivadetva    padakkhinam    katva   vehasam   abbhuggantva   akase
antalikkhe tikkhattum udanam udanesi
          aho danam paramadanam         kassape supatitthitam
          aho danam paramadanam         kassape supatitthitanti.
     [81]   Assosi   kho   bhagava   dibbaya  sotadhatuya  visuddhaya
atikkantamanusikaya    sakkassa   devanamindassa   vehasam   abbhuggantva
akase antalikkhe tikkhattum udanam udanentassa
          aho danam paramadanam         kassape supatitthitam
          aho danam paramadanam         kassape supatitthitanti.
     Atha   kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam  imam  udanam
udanesi
          pindapatikassa bhikkhuno     attabharassa anannaposino
          deva pihayanti tadino       upasantassa sada satimatoti. Sattamam.
     [82] 8 Evamme sutam. Ekam samayam bhagava savatthiyam viharati jetavane
anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena  sambahulanam
bhikkhunam      pacchabhattam      pindapatapatikkantanam      karerimandalamale
@Footnote: 1 Ma. sakko kho ayam devanamindo.
Sannisinnanam    sannipatitanam    ayamantarakatha    udapadi    pindapatiko
avuso     bhikkhu     pindaya    caranto    labhati    kalena    kalam
manapike  cakkhuna  rupe  passitum  labhati  kalena  kalam  manapike sotena
sadde   sotum   labhati  kalena  kalam  manapike  ghanena  gandhe  ghayitum
labhati   kalena   kalam  manapike  jivhaya  rase  sayitum  labhati  kalena
kalam   manapike   kayena   photthabbe   phusitum   pindapatiko   avuso
bhikkhu   sakkato   garukato   manito   pujito   apacito   pindaya  carati
handa   1-   mayam  avuso  pindapatika  homa  mayampi  lacchama  kalena
kalam   manapike   cakkhuna   rupe   passitum   mayampi   lacchama  kalena
kalam   manapike   sotena   sadde   sotum   mayampi   lacchama  kalena
kalam   manapike   ghanena   gandhe   ghayitum   mayampi  lacchama  kalena
kalam   manapike   jivhaya   rase   sayitum   mayampi   lacchama  kalena
kalam   manapike   kayena   photthabbe  phusitum  mayampi  sakkata  garukata
manita   pujita   apacita   pindaya   carissamati  .  ayancarahi  tesam
bhikkhunam antarakatha hoti vippakata.
     {82.1}  Athakho  bhagava  sayanhasamayam  patisallana  vutthito yena
karerimandalamalo    tenupasankami    upasankamitva    pannatte   asane
nisidi  .  nisajja  kho  bhagava  bhikkhu amantesi kaya nuttha bhikkhave etarahi
kathaya  sannisinna  ka  ca  pana  vo antarakatha vippakatati. Idha bhante
amhakam      pacchabhattam      pindapatapatikkantanam     karerimandalamale
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. handa avuso mayampi.
Sannisinnanam    sannipatitanam    ayamantarakatha    udapadi    pindapatiko
avuso   bhikkhu   pindaya   caranto   labhati   kalena   kalam  manapike
cakkhuna   rupe  passitum  labhati  kalena  kalam  manapike  sotena  sadde
sotum   labhati   kalena   kalam  manapike  ghanena  gandhe  ghayitum  labhati
kalena   kalam   manapike  jivhaya  rase  sayitum  labhati  kalena  kalam
manapike   kayena   photthabbe   phusitum   pindapatiko   avuso   bhikkhu
sakkato   garukato   manito   pujito   apacito   pindaya   carati  handa
avuso    mayampi    pindapatika    homa   mayampi   lacchama   kalena
kalam   manapike   cakkhuna   rupe   passitum   mayampi   lacchama  kalena
kalam   manapike  sotena  sadde  sotum  mayampi  lacchama  kalena  kalam
manapike   ghanena   gandhe   ghayitum   mayampi   lacchama  kalena  kalam
manapike   jivhaya   rase   sayitum   mayampi   lacchama   kalena  kalam
manapike    kayena    photthabbe   phusitum   mayampi   sakkata   garukata
manita    pujita   apacita   pindaya   carissamati   ayam   kho   no
bhante   antarakatha   vippakata   atha  1-  bhagava  anuppattoti  .  na
khvetam   bhikkhave   tumhakam   patirupam  kulaputtanam  saddha  2-  agarasma
anagariyam   pabbajitanam   yam   tumhe   evarupam   3-   katham   katheyyatha
sannipatitanam   4-   vo   bhikkhave  dvayam  karaniyam  dhammi  5-  va  katha
ariyo va tunhibhavoti.
     {82.2}   Athakho   bhagava   etamattham   viditva  tayam  velayam
@Footnote: 1 Po. Yu. athakho .  2 Yu. saddhaya .  3 Ma. Yu. evarupim .  4 Yu. sannisinnanam
@sannipatitanam. 5 Po. Yu. dhammiya.
Imam udanam udanesi
       pindapatikassa bhikkhuno      attabharassa anannaposino
       deva pihayanti tadino        no ce saddasilokanissitoti. Atthamam.
     [83]  9  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
sambahulanam    bhikkhunam    pacchabhattam    pindapatapatikkantanam   mandalamale
sannisinnanam    sannipatitanam   ayamantarakatha   udapadi   ko   nu   kho
avuso sippam janati ko kim sippam sikkhi kataram sippam sippanam agganti.
     {83.1}  Tatthekacce  evamahamsu  hatthisippam  sippanam  agganti.
Ekacce    evamahamsu   assasippam   sippanam   agganti   .   ekacce
evamahamsu    rathasippam   sippanam   agganti   .   ekacce   evamahamsu
dhanusippam   sippanam   agganti  .  ekacce  evamahamsu  tharusippam  sippanam
agganti   .   ekacce   evamahamsu   muddhasippam  sippanam  agganti .
Ekacce   evamahamsu   gananasippam   sippanam   agganti   .   ekacce
evamahamsu   sankhanasippam   sippanam   agganti   .  ekacce  evamahamsu
lekhasippam   sippanam   agganti   .  ekacce  evamahamsu  kaveyyasippam
sippanam  agganti  .  ekacce  evamahamsu  lokayatanasippam  1-  sippanam
agganti  .  ekacce  evamahamsu  khettavijjasippam 2- sippanam agganti.
Ayancarahi  tesam  bhikkhunam  antarakatha  hoti  3-  vippakata  .  atha  kho
@Footnote: 1 Ma. Yu. lokayatasippam .  2 Ma. khattavijjasippam .  3 Yu. ayam patho natthi.
Bhagava    sayanhasamayam    patisallana    vutthito    yena   mandalamalo
tenupasankami    upasankamitva   pannatte   asane   nisidi   .   nisajja
kho   bhagava   bhikkhu   amantesi  kaya  nuttha  bhikkhave  etarahi  kathaya
sannisinna ka ca pana vo antarakatha vippakatati.
     {83.2}   Idha  bhante  amhakam  pacchabhattam  pindapatapatikkantanam
mandalamale    sannisinnanam   sannipatitanam   antarakatha   udapadi   ko
nu  kho  avuso  sippam  janati  ko  kim  sippam  sikkhi kataram sippam sippanam
agganti    tatthekacce    evamahamsu    hatthisippam    sippanam   agganti
ekacce    evamahamsu    assasippam    sippanam    agganti    ekacce
evamahamsu   rathasippam   sippanam   agganti  ekacce  evamahamsu  dhanusippam
sippanam   agganti   ekacce   evamahamsu   tharusippam   sippanam  agganti
ekacce    evamahamsu    muddhasippam    sippanam    agganti   ekacce
evamahamsu    gananasippam    sippanam    agganti   ekacce   evamahamsu
sankhanasippam    sippanam    agganti   ekacce   evamahamsu   lekhasippam
sippanam    agganti    ekacce    evamahamsu   kaveyyasippam   sippanam
agganti    ekacce    evamahamsu   lokayatanasippam   sippanam   agganti
ekacce   evamahamsu   khettavijjasippam   sippanam   agganti   ayam  kho
no bhante antarakatha vippakata atha bhagava anuppattoti.
     {83.3}  Na  khvetam  bhikkhave  tumhakam  patirupam  kulaputtanam saddha
agarasma   anagariyam   pabbajitanam  yam  tumhe  evarupam  katham  katheyyatha
Sannipatitanam   vo   bhikkhave   dvayam   karaniyam   dhammi  va  katha  ariyo
va   tunhibhavoti   .   atha   kho   bhagava   etamattham  viditva  tayam
velayam imam udanam udanesi
               asippajivi lahu atthakamo
               yatindriyo sabbadhi vippamutto
               anokasari amamo niraso
               hantva 1- maram ekacaro sa bhikkhuti. Navamam.
     [84]   10   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  uruvelayam
viharati   najja   neranjaraya   tire  bodhirukkhamule  pathamabhisambuddho .
Tena   kho   pana   samayena   bhagava   sattaham  ekapallankena  nisinno
hoti   vimuttisukham   patisamvedi   .   atha   kho  bhagava  tassa  sattahassa
accayena    tamha    samadhimha    vutthahitva    buddhacakkhuna    lokam
volokesi   .  addasa  kho  bhagava  buddhacakkhuna  [2]-  volokento
satte   anekehi   santapehi   santappamane  anekehi  ca  parilahehi
paridayhamane    ragajehipi   dosajehipi   mohajehipiti   .   atha   kho
bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
   ayam loko santapajato phassapareto rogam vadati attato
   yena 3- hi mannati tato tam hoti annatha
   annathabhavi bhavasatto 4- loko bhavapareto bhavamevabhinandati
@Footnote: 1 Po. Ma. hitva. Yu. hatva .  2 Yu. lokam .  3 Ma. yena yena.
@4 Yu. bhavappatto.
   Yadabhinandati tam bhayam yassa bhayati tam dukkham
   bhavavippahanaya kho panidam brahmacariyam vussati 1-.
   Ye hi keci samana va brahmana va bhavena bhavassa vippamokkhamahamsu
   sabbete avippamutta bhavasmati vadami.
   Ye va pana keci samana va brahmana va vibhavena bhavassa nissaranamahamsu
   sabbete anissata bhavasmati vadami.
   Sabbupadhim 2- hi paticca dukkhamidam sambhoti
   sabbupadanakkhaya natthi dukkhassa sambhavo.
   Lokamimam passa puthuavijjaya pareta 3- bhuta bhutarata va aparimutta.
   Ye hi keci bhava sabbadhi sabbatthataya
   sabbete bhava anicca dukkha viparinamadhamma.
   Evametam yathabhutam sammappannaya passato
   bhavatanha pahiyati vibhavatanhabhinandati 5-.
   Sabbaso tanhanam khaya asesaviraganirodho nibbanam
   tassa nibbutassa bhikkhuno anupada punabbhavo na hoti.
   Abhibhuto maro vijitasangamo upaccaga sabbabhavani taditi. Dasamam.
                       Nandavaggo tatiyo.
@Footnote: 1 Po. Yu. vassatiti .  2 Po. upadhi hi. Ma. upadhim hi. Yu. na upadhi hi.
@3 Po. paretabhuta bhutatorata bhava .  4 Po. Ma. Yu. viparinamadhammati.
@5 Ma. vibhavam nabhinandatitipi.
                                    Tassuddanam
         kammam nando yasojo ca         sariputto ca kolito
         pilindo kassapo pindo      sippam lokena te dasati.
                                   ------------
                       Udane catuttho meghiyavaggo
     [85]  1  Evamme  sutam . Ekam samayam bhagava calikayam 1- viharati
calike  pabbate  .  tena  kho  pana  samayena  ayasma meghiyo bhagavato
upatthako   hoti   .   atha   kho   ayasma   meghiyo  yena  bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
atthasi  .  ekamantam  thito  kho  ayasma  meghiyo  bhagavantam etadavoca
icchamaham  bhante  jantugame  2-  pindaya  pavisitunti  .  yassadani  tvam
meghiya kalam mannasiti.
     {85.1}  Atha  kho  ayasma  meghiyo  pubbanhasamayam  nivasetva
pattacivaramadaya     jantugamam    pindaya    pavisi    .    jantugame
pindaya   caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanto   yena   kimikalaya
nadiya   tiram   tenupasankami   upasankamitva   kimikalaya   nadiya   tire
janghaviharam    anucankamamano   anuvicaramano   addasa   kho   ambavanam
pasadikam   ramaniyam  3-  disvanassa  etadahosi  pasadikam  vatidam  ambavanam
ramaniyam    alam    vatidam    kulaputtassa   padhanatthikassa   padhanaya   sace
mam bhagava anujaneyya agaccheyyaham imam ambavanam padhanayati.
     {85.2}  Atha  kho  ayasma  meghiyo  yena  bhagava tenupasankami
@Footnote: 1 Po. valikayam viharati valike .  2 Ma. Yu. jantugamam .  3 Ma. manunnam.
Upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinno   kho   ayasma   meghiyo  bhagavantam  etadavoca  idhaham  bhante
pubbanhasamayam     nivasetva    pattacivaramadaya    jantugamam    pindaya
pavisim   jantugame   pindaya   caritva   pacchabhattam  pindapatapatikkanto
yena   kimikalaya   nadiya   tiram  tenupasankami  upasankamitva  kimikalaya
nadiya    tire    janghaviharam   anucankamamano   anuvicaramano   addasam
ambavanam    pasadikam    ramaniyam   disvana   me   etadahosi   pasadikam
vatidam    ambavanam    ramaniyam    alam    vatidam   kulaputtassa   padhanatthikassa
padhanaya    sace    mam    bhagava   anujaneyya   agaccheyyaham   imam
ambavanam    padhanayati    sace    mam    bhante    bhagava   anujanati
gaccheyyaham [1]- ambavanam padhanayati.
     [86]  Evam  vutte  bhagava  ayasmantam meghiyam etadavoca agamehi
tava   meghiya   ekakomhi   2-   tava   yava   annopi  koci  bhikkhu
agacchatiti   .   dutiyampi   kho  ayasma  meghiyo  bhagavantam  etadavoca
bhagavato   bhante   natthi   kinci  uttarim  karaniyam  3-  natthi  katassa  va
paticayo    mayham   kho   pana   bhante   atthi   uttarim   karaniyam   atthi
katassa   paticayo   sace   mam   bhante   bhagava  anujanati  gaccheyyaham
tam    ambavanam   padhanayati   .   dutiyampi   kho   bhagava   ayasmantam
meghiyam   etadavoca   agamehi   tava   meghiya  ekakomhi  tava  yava
annopi   koci   bhikkhu  agacchatiti  .  tatiyampi  kho  ayasma  meghiyo
@Footnote: 1 Ma. Yu. tam .  2 Po. Yu. ekakamha. Ma. ekakamhi .  3 Ma. uttarikaraniyam.
Bhagavantam   etadavoca   bhagavato   bhante   natthi   kinci   uttarim  karaniyam
natthikatassa   va  paticayo  mayham  kho  pana  bhante  atthi  uttarim  karaniyam
atthi   katassa   va  paticayo  sace  mam  bhagava  anujanati  gaccheyyaham
tam    ambavanam    padhanayati   .   padhananti   kho   meghiya   vadamanam
kintivadeyyama yassadani tvam meghiya kalam mannasiti.
     [87]   Atha   kho   ayasma   meghiyo   utthayasana  bhagavantam
abhivadetva    padakkhinam    katva   yena   tam   ambavanam   tenupasankami
upasankamitva   tam   ambavanam   ajjhogahetva  1-  annatarasmim  rukkhamule
divaviharam   nisidi   .  atha  kho  ayasmato  meghiyassa  tasmim  ambavane
viharantassa   yebhuyyena   tayo   papaka  akusala  vitakka  samudacaranti
seyyathidam    kamavitakko    byapadavitakko    vihimsavitakko   .   atha
kho   ayasmato   meghiyassa   etadahosi   acchariyam   vata   bho  abbhutam
vata  bho  saddha  ca  vatamhi  agarasma  anagariyam  pabbajito atha kho 2-
panimehi   tihi  papakehi  akusalehi  vitakkehi  anvasato  3-  seyyathidam
kamavitakkena    byapadavitakkena    vihimsavitakkenati   .   atha   kho
ayasma   meghiyo   sayanhasamayam   patisallana   vutthito  yena  bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidi    .   ekamantam   nisinno   kho   ayasma   meghiyo   bhagavantam
etadavoca   idha  [4]-  bhante  tasmim  ambavane  viharantassa  yebhuyyena
@Footnote: 1 Ma. ajjhogahetva .  2 Ma. Yu. atha ca .  3 Po. anusanta. Ma. anvasatta.
@Yu. anvasanno .  4 Ma. Yu. mayham.
Tayo   papaka   akusala   vitakka  samudacaranti  seyyathidam  kamavitakko
byapadavitakko    vihimsavitakko    tassa    mayham   bhante   etadahosi
acchariyam   vata   bho   abbhutam   vata  bho  saddha  ca  vatamhi  agarasma
anagariyam   pabbajito   atha   kho   panimehi   tihi   papakehi  akusalehi
vitakkehi    anvasato    seyyathidam    kamavitakkena   byapadavitakkena
vihimsavitakkenati.
     [88]    Aparipakkaya    meghiya    cetovimuttiya   panca   dhamma
paripakaya  samvattanti  katame  panca  1  idha  meghiya  bhikkhu  kalyanamitto
hoti    kalyanasampavanko   aparipakkaya   meghiya   cetovimuttiya   ayam
pathamo   dhammo  paripakaya  samvattati  .  2  puna  ca  param  meghiya  bhikkhu
silava    hoti    patimokkhasamvarasamvuto    viharati   acaragocarasampanno
anumattesu  vajjesu  bhayadassavi  samadaya  sikkhati sikkhapadesu aparipakkaya
meghiya cetovimuttiya ayam dutiyo dhammo paripakaya samvattati.
     {88.1}  3  Puna  ca  param  meghiya  bhikkhu yayam katha abhisallekhika
cetovivaranasappaya   ekantanibbidaya   viragaya   nirodhaya   upasamaya
abhinnaya    sambodhaya   nibbanaya   samvattati   seyyathidam   appicchakatha
santutthikatha    pavivekakatha    asamsaggakatha    viriyarambhakatha    silakatha
samadhikatha    pannakatha   vimuttikatha   vimuttinanadassanakatha   evarupiya
kathaya   nikamalabhi   hoti   akicchalabhi  akasiralabhi  aparipakkaya  meghiya
cetovimuttiya ayam tatiyo dhammo paripakaya samvattati.
     {88.2}  4  Puna ca param meghiya bhikkhu araddhaviriyo viharati akusalanam
dhammanam    pahanaya    kusalanam   dhammanam   uppadaya   1-   thamava
dalhaparakkamo   anikkhittadhuro   kusalesu   dhammesu   aparipakkaya   meghiya
cetovimuttiya ayam catuttho dhammo paripakaya samvattati.
     {88.3}  5  Puna ca param meghiya bhikkhu pannava hoti udayatthagaminiya
pannaya    samannagato   ariyaya   nibbedhikaya   sammadukkhakkhayagaminiya
aparipakkaya   meghiya   cetovimuttiya   ayam  pancamo  dhammo  paripakaya
samvattati    .    aparipakkaya    meghiya   cetovimuttiya   ime   panca
dhamma     paripakaya    samvattanti    .    kalyanamittassetam    meghiya
bhikkhuno     patikankham     kalyanasahayassa     kalyanasampavankassa    yam
silava   bhavissati   patimokkhasamvarasamvuto   viharissati  acaragocarasampanno
anumattesu vajjesu bhayadassavi samadaya sikakhissati sikkhapadesu.
     {88.4} Kalyanamittassetam meghiya bhikkhuno patikankham kalyanasahayassa
kalyanasampavankassa   yam   yayam  katha  abhisallekhika  cetovivaranasappaya
ekantanibbidaya   viragaya   nirodhaya   upasamaya  abhinnaya  sambodhaya
nibbanaya   samvattissati  seyyathidam  appicchakatha  santutthikatha  pavivekakatha
asamsaggakatha   viriyarambhakatha  silakatha  samadhikatha  pannakatha  vimuttikatha
vimuttinanadassanakatha    evarupiya   kathaya   nikamalabhi   bhavissati   2-
akicchalabhi    akasiralabhi    .    kalyanamittassetam    meghiya   bhikkhuno
patikankham    kalyanasahayassa    kalyanasampavankassa    yam   araddhaviriyo
@Footnote: 1 Ma. Yu. upasampadaya .  2 Yu. hoti.
Viharissati     akusalanam     dhammanam    pahanaya    kusalanam    dhammanam
uppadaya   thamava   dalhaparakkamo  anikkhittadhuro  kusalesu  dhammesu .
Kalyanamittassetam     meghiya    bhikkhuno    patikankham    kalyanasahayassa
kalyanasampavankassa     yam     pannava     bhavissati     udayatthagaminiya
pannaya samannagato ariyaya nibbedhikaya sammadukkhakkhayagaminiya.
     [89]  Tena  ca  pana  meghiya  bhikkhuna  imesu pancasu 1- patitthaya
cattaro  dhamma  uttarim  2-  bhavetabba  asubha  bhavetabba  ragassa
pahanaya   metta   bhavetabba  byapadassa  pahanaya  anapanassati
bhavetabba       vitakkupacchedaya       aniccasanna      bhavetabba
asmimanasamugghataya    .    aniccasannino    hi   meghiya   anattasanna
santhati     anattasanni     asmimanasamugghatam     papunati     dittheva
dhamme nibbananti.
     {89.1}  Atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam velayam imam
udanam udanesi
               khudda 3- vitakka sukhuma vitakka
               anugata manaso ubbilapa
               ete avidva manaso vitakke
               hurahuram dhavati bhantacitto.
               Ete ca vidva manaso vitakke
               atapiyo samvarati satima
@Footnote: 1 Ma. Yu. pancasu dhammesu .  2 Ma. Yu. uttari .  3 Po. olara.
               Anugate manaso ubbilape
               asesamete pajahati buddhoti. Suttam pathamam.
     [90]  2  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava kusinarayam viharati
upavattane   mallanam   salavane  .  tena  kho  pana  samayena  sambahula
bhikkhu  bhagavato  avidure  arannakutikayam  viharanti  uddhata  [1]-  unnala
capala    mukhara   vikinnavaca   mutthassatino   asampajana   asamahita
vibbhantacitta   pakatindriya   .   addasa  kho  bhagava  te  sambahule
bhikkhu   avidure   arannakutikayam   viharante   uddhate   unnale   capale
mukhare   vikinnavace  mutthassatino  asampajane  asamahite  vibbhantacitte
pakatindriye   .   atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
          arakkhitena kayena           micchaditthigatena 2- ca
          thinamiddhabhibhutena            vasam marassa gacchati.
          Tasma rakkhitacittassa       sammasankappagocaro
          sammaditthipurekkharo      natvana udayabbayam
          thinamiddhabhibhu bhikkhu          sabba duggatiyo jaheti. Dutiyam.
     [91]  3  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava kosalesu carikam
carati  mahata  bhikkhusanghena  saddhim  .  atha  kho  bhagava  magga  okkamma
yena    annataram    rukkhamulam    tenupasankami    upasankamitva   pannatte
asane   nisidi   .   atha   kho   annataro   gopalako  yena  bhagava
@Footnote: 1 Yu. honti .  2 Ma. micchaditthihatena.
Tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidi   .  ekamantam  nisinnam  kho  tam  gopalakam  bhagava  dhammiya  kathaya
sandassesi   samadapesi   samuttejesi   sampahamsesi   .   atha  kho  so
gopalako    bhagavato    dhammiya    kathaya    sandassito    samadapito
samuttejito   sampahamsito   bhagavantam   etadavoca  adhivasetu  me  bhante
bhagava   svatanaya   bhattam  saddhim  bhikkhusanghenati  .  adhivasesi  bhagava
tunhibhavena   .  atha  kho  so  gopalako  bhagavato  adhivasanam  viditva
utthayasana bhagavantam abhivadetva padakkhinam katva pakkami.
     {91.1}  Atha  kho  so  gopalako tassa rattiya accayena sake
nivesane  pahutam  appodakapayasam  patiyadapetva  navanca  sappim  bhagavato
kalam   arocesi  kalo  bhante  nitthitam  bhattanti  .  atha  kho  bhagava
pubbanhasamayam   nivasetva   pattacivaramadaya   saddhim   bhikkhusanghena  yena
tassa    gopalakassa   nivesanam   tenupasankami   upasankamitva   pannatte
asane   nisidi   .   atha   kho  1-  gopalako  buddhappamukham  bhikkhusangham
appodakapayasena    ca   navena   ca   sappina   sahattha   santappesi
sampavaresi  .  atha  kho  so  gopalako bhagavantam bhuttavim onitapattapanim
annataram    nicam   asanam   gahetva   ekamantam   nisidi   .   ekamantam
nisinnam   kho   tam   gopalakam   bhagava   dhammiya   kathaya  sandassetva
samadapetva samuttejetva sampahamsetva utthayasana pakkami.
     [92]    Atha    kho   acirapakkantassa   bhagavato   tam   gopalakam
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. kho so.
Annataro  puriso  simantarikaya  jivita  voropesi  .  atha  kho sambahula
bhikkhu     yena     bhagava    tenupasankamimsu    upasankamitva    bhagavantam
abhivadetva   ekamantam  nisidimsu  .  ekamantam  nisinna  kho  te  bhikkhu
bhagavantam   etadavocum   yena   bhante   gopalakena   ajja  buddhappamukho
bhikkhusangho    appodakapayasena   ca   navena   ca   sappina   sahattha
santappito   sampavarito   so   kira   bhante   gopalako   annatarena
purisena  simantarikaya  jivita  voropitoti  .  atha  kho  bhagava etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          diso disam yantam kayira        veri va pana verinam
          micchapanihitam cittam          papiyo nam tato kareti. Tatiyam.
     [93]  4  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava rajagahe viharati
veluvane   kalandakanivape   .   tena  kho  pana  samayena  ayasma  ca
sariputto     ayasma     ca     mahamoggallano    kapotakandarayam
viharanti   .   tena   kho  pana  samayena  ayasma  sariputto  junhaya
rattiya   navoropitehi   kesehi   abbhokase  nisinno  hoti  annataram
samadhim samapajjitva.
     [94]  Tena  kho  pana  samayena  dve  yakkha  sahayaka uttaraya
disaya   dakkhinadisam   gacchanti   kenacideva   karaniyena   .  addasamsu  kho
te   yakkha   ayasmantam   sariputtam   junhaya   rattiya  navoropitehi
kesehi   abbhokase  nisinnam  disvana  eko  yakkho  dutiyam  1-  yakkham
@Footnote: 1 Po. dutiyampi.
Etadavoca  patibhati  mam  samma  imassa  samanassa  sise  paharam  datunti.
Evam   vutte  so  yakkho  tam  yakkham  etadavoca  alam  samma  ma  samanam
asadesi 1- ularo so samma samano mahiddhiko mahanubhavoti.
     {94.1}   Dutiyampi   kho   so   yakkho   tam  yakkham  etadavoca
patibhati   mam  samma  imassa  samanassa  sise  paharam  datunti  .  dutiyampi
kho  so  yakkho  tam  yakkham  etadavoca  alam  samma  ma  samanam asadesi
ularo   so   samma   samano   mahiddhiko   mahanubhavoti   .  tatiyampi
kho   so   yakkho   tam   yakkham   etadavoca  patibhati  mam  samma  imassa
samanassa sise paharam datunti.
     {94.2}  Tatiyampi  kho  so  yakkho  tam yakkham etadavoca alam samma
ma  samanam  asadesi  ularo  so samma samano mahiddhiko mahanubhavoti.
Atha  kho  so  yakkho  tam  yakkham  anadayitva ayasmato sariputtattherassa
sise  paharam  adasi  .  [2]- api tena paharena sattaratanam va attharatanam
va   nagam  osadeyya  mahantam  va  pabbatakutam  padaleyya  .  atha  ca
pana so yakkho dayhamiti vatva tattheva mahanirayam apatasi 3-.
     [95]    Addasa   kho   ayasma   mahamoggallano   dibbena
cakkhuna    visuddhena   atikkantamanusakena   tena   yakkhena   ayasmato
sariputtassa   sise   paharam   diyamanam  disvana  yenayasma  sariputto
tenupasankami     upasankamitva     ayasmantam    sariputtam    etadavoca
kacci    te    avuso   khamaniyam   kacci   yapaniyam   kacci   na   kinci
@Footnote: 1 Po. sabbavaresu paharesiti dissati .  2 Po. tava paharo ahositi. Ma. tava
@mahapaharo ahosi .  3 Po. avatthasi.
Dukkhanti   khamaniyam   me   avuso   moggallana   yapaniyam  me  avuso
moggallana api ca me sise thokam dukkhanti.
     {95.1}  Acchariyam avuso sariputta abbhutam avuso sariputta yam 1-
mahiddhiko  ayasma  sariputto  mahanubhavo  idha  te  avuso sariputta
annataro  yakkho  sise  paharam  adasi  tava mahapaharo ahosi api tena
paharena   sattaratanam   va   attharatanam   va  nagam  osadeyya  mahantam
va   pabbatakutam   va   padaleyyati   .   atha  panayasma  sariputto
evamaha   khamaniyam   me   avuso   moggallana  yapaniyam  me  avuso
moggallana   api   ca   me   sise   thokam  dukkhanti  acchariyam  avuso
moggallana    abbhutam    avuso    moggallana   yam   2-   mahiddhiko
ayasma   mahamoggallano   mahanubhavo   yatra   hi   nama  yakkhampi
passissati mayam panetarahi pamsupisacakampi na passamati.
     [96]   Assosi   kho   bhagava   dibbaya  sotadhatuya  visuddhaya
atikkantamanusikaya    tesam    ubhinnam    mahanaganam    evarupam    3-
kathasallapam   .   atha   kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
          yassa selupamam cittam       thitam nanupakampati
          virattam rajaniyesu            kopaneyye na kuppati
          yassevam bhavitam cittam      kuto tam dukkhamessatiti. Catuttham.
     [97]  5  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava kosambiyam viharati
@Footnote: 1 Po. Yu. yam tvam. Ma. yava .  2 Po. Ma. Yu. yava .  3 Po. Ma. Yu. imam evarupam.
Ghositarame   .   tena   kho  pana  samayena  bhagava  akinno  viharati
bhikkhuhi    bhikkhunihi    upasakehi   upasikahi   rajuhi   rajamahamattehi
titthiyehi   titthiyasavakehi   akinno   dukkham   na   phasu   viharati  .
Atha   kho   bhagavato   etadahosi  aham  kho  etarahi  akinno  viharami
bhikkhuhi    bhikkhunihi    upasakehi   upasikahi   rajuhi   rajamahamattehi
titthiyehi    titthiyasavakehi    akinno    dukkham   na   phasu   viharami
yannunaham   eko  ganamha  vupakattho  vihareyyanti  .  atha  kho  bhagava
pubbanhasamayam     nivasetva     pattacivaramadaya    kosambim    pindaya
pavisi   .   kosambiyam  pindaya  caritva  pacchabhattam  pindapatapatikkanto
samam     senasanam    samsametva    pattacivaramadaya    anamantetva
upatthakam   anapaloketva  bhikkhusangham  eko  adutiyo  yena  palileyyakam
tena   carikam   pakkami  anupubbena  carikancaramano  yena  palileyyakam
tadavasari.
     [98]   Tatra   sudam  bhagava  palileyyake  viharati  rakkhitavanasande
bhaddasalamule    .   annataropi   kho   hatthinago   akinno   viharati
hatthihi   hatthinihi   hatthikulabhehi   1-   hatthicchapehi   chinnaggani  ceva
tinani   khadati   obhaggobhaggancassa   sakhabhangam  khadanti  avilani  ca
paniyani    pivati    ogaha    cassa   uttinnassa   hatthiniyo   kayam
upanighamsantiyo    gacchanti    akinno   dukkham   na   phasu   viharati  .
Atha   kho   tassa  hatthinagassa  etadahosi  aham  kho  etarahi  akinno
@Footnote: 1 Ma. hatthikalabhehi. Yu. hatthikalarehi.
Viharami    hatthihi    hatthinihi   hatthikulabhehi   hatthicchapehi   chinnaggani
ceva   tinani   khadami   obhaggobhagganca   me   sakhabhangam   khadanti
avilani    ca   paniyani   pivami   ogaha   ca   me   uttinnassa
hatthiniyo    kayam    upanighamsantiyo    gacchanti    akinno   dukkham   na
phasu   viharami   yannunaham   eko  ganamha  vupakattho  vihareyyanti .
Atha    kho   so   hatthinago   yutha   apakkamma   yena   palileyyakam
rakkhitavanasando      bhaddasalamulam      yena     bhagava     tenupasankami
upasankamitva   tatra   sudam   so   hatthinago   yasmim   padese  bhagava
viharati    tam   padesam   apaharitanca   karoti   sondaya   1-   bhagavato
paniyam paribhojaniyam upatthapeti 2-.
     [99]  Atha  kho  bhagavato  rahogatassa  patisallinassa  evam  cetaso
parivitakko   udapadi   aham   kho   pubbe   akinno   vihasim   bhikkhuhi
bhikkhunihi   upasakehi   upasikahi   rajuhi   rajamahamattehi   titthiyehi
titthiyasavakehi    akinno    dukkham    na    phasu    vihasim    somhi
etarahi   anakinno   viharami   bhikkhuhi  bhikkhunihi  upasakehi  upasikahi
rajuhi     rajamahamattehi    titthiyehi    titthiyasavakehi    anakinno
sukham   phasu   viharamiti  .  tassa  3-  kho  hatthinagassa  evam  cetaso
parivitakko   udapadi   aham   kho   pubbe   akinno   vihasim   hatthihi
hatthinihi    hatthikulabhehi    hatthicchapehi    chinnaggani    ceva   tinani
khadim   obhaggobhagganca   me  khadimsu  avilani  ca  paniyani  pivim  4-
@Footnote: 1 Ma. sondaya ca .  2 Ma. upatthapeti .  3 Ma. Yu. tassapi kho.
@4 Ma. apavim Yu. pivasim.
Ogaha    ca    me    uttinnassa   hatthiniyo   kayam   upanighamsantiyo
agamamsu   akinno   dukkham  na  phasu  vihasim  somhi  etarahi  anakinno
viharami   hatthihi   hatthinihi   hatthikulabhehi   hatthicchapehi   acchinnaggani
ceva   tinani   khadami   obhaggobhagganca  me  sakhabhangam  na  khadanti
anavilani   ca   paniyani   pivami   ogaha  ca  me  uttinnassa  na
hatthiniyo    kayam    1-    upanighamsantiyo   gacchanti   anakinno   sukham
phasu viharamiti.
     {99.1}  Atha  kho  bhagava  attano  ca  pavivekam viditva tassa ca
hatthinagassa    cetasa    cetoparivitakkamannaya   tayam   velayam   imam
udanam udanesi
      etam nagassa nagena    isadantassa hatthino
      sameti cittam cittena      yam 2- eko ramati vaneti. Pancamam.
     [100]  6  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
ayasma    pindolabharadvajo    bhagavato    avidure   nisinno   hoti
pallankam   abhujitva   ujum  kayam  panidhaya  arannako  3-  pindapatiko
pamsukuliko    tecivariko    appiccho    santuttho   pavivitto   asamsattho
araddhaviriyo dhutavado adhicittamanuyutto.
     {100.1}   Addasa   kho  bhagava  ayasmantam  pindolabharadvajam
avidure    nisinnam    pallankam    abhujitva    ujum    kayam    panidhaya
arannakam     4-      pindapatikam     pamsukulikam    tecivarikam    appiccham
santuttham       pavivittam       asamsattham       araddhaviriyam      dhutavadam
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. na kayam .  2 Ma. yadeko ramati manoti .  3 Po. Ma. aranniko.
@4 Po. Ma. arannikam.
Adhicittamanuyuttam.
     {100.2}  Atha  kho  bhagava  etamattham  viditva tayam velayam imam
udanam udanesi
      anupavado anupaghato          patimokkhe ca samvaro
      mattannuta ca bhattasmim        patthanca 1- sayanasanam
      adhicitte ca ayogo              etam buddhanasasananti. Chattham.
     [101]   7   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma    sariputto   bhagavato   avidure   nisinno   hoti   pallankam
abhujitva    ujum    kayam   panidhaya   appiccho   santuttho   pavivitto
asamsattho   araddhaviriyo   adhicittamanuyutto   .   addasa   kho  bhagava
ayasmantam    sariputtam   avidure   nisinnam   pallankam   abhujitva   ujum
kayam    panidhaya   appiccham   santuttham   pavivittam   asamsattham   araddhaviriyam
adhicittamanuyuttam   .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
      adhicetaso appamajjato    munino monapathesu sikkhato
      soka na bhavanti tadino   upasantassa sada satimatoti. Sattamam.
     [102]  8  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
bhagava   sakkato   hoti   garukato   manito   pujito   apacito   labhi
@Footnote: 1 Po. Ma. pantanca.
Civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
Bhikkhusanghopi   sakkato   hoti   garukato  manito  pujito  apacito  labhi
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
Annatitthiya     pana    paribbajaka    asakkata    honti    agarukata
amanita     apujita     anapacita    na    labhino    civarapindapata-
senasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam.
     [103]  Atha  kho  1-  annatitthiya  paribbajaka  bhagavato sakkaram
asahamana   bhikkhusanghassa   ca   yena  sundari  paribbajika  tenupasankamimsu
upasankamitva   sundarim   paribbajikam   etadavocum   ussahasi  bhagini  natinam
attham   katunti  .  kyaham  ayya  karomi  kim  maya  sakka  2-  katum
jivitampi   me   pariccattam   natinam   atthayati   .   tena   hi  bhagini
abhikkhanam  jetavanam  gacchahiti  .  evam  ayyati  kho  sundari  paribbajika
tesam    annatitthiyanam    paribbajakanam   patissutva   abhikkhanam   jetavanam
aggamasi.
     {103.1}  Yada  annimsu  te  annatitthiya  paribbajaka  te 3-
dittha  kho  sundari  paribbajika  bahujanena  abhikkhanam  jetavanam gacchatiti 4-
atha   nam   jivita   voropetva  tattheva  jetavanassa  parikkhakupe  5-
nikkhanitva     yena     raja    pasenadi    kosalo    tenupasankamimsu
upasankamitva   rajanam  pasenadim  kosalam  etadavocum  ya  sa  maharaja
sundari   paribbajika   sa   no   na   dissatiti  .  kattha  pana  tumhe
@Footnote: 1 Ma. Yu. te .  2 Ma. na sakka .  3 Ma. vo. atthakathayam vo ditthati patho
@dissati visesato dittha bahulam ditthati ca vanniyate .  4 Yu. agacchatiti.
@5 Ma. parikkha kupe nikkhipitva. Yu. parikhaya kupe.
Asankathati. Jetavane maharajati. Tena hi jetavanam vicinathati.
     {103.2}   Atha   kho   te  annatitthiya  paribbajaka  jetavanam
vicinitva   yathanikkhittam   parikkhakupa   uddharitva  mancakam  aropetva
savatthim  1-  pavesetva rathiyaya rathiyam singhatakena singhatakam upasankamitva
manusse    ujjhapesum    passathayya    samananam    sakyaputtiyanam   kammam
alajjino   ime   samana  sakyaputtiya  dussila  papadhamma  musavadino
abrahmacarino   ime   hi  nama  dhammacarino  samacarino  brahmacarino
saccavadino    silavanto   kalyanadhamma   patijanissanti   natthi   imesam
samannam    natthi   imesam   brahmannam   nattham   imesam   samannam   nattham
imesam   brahmannam   kuto   imesam   samannam   kuto   imesam  brahmannam
apagata    ime    samanna    apagata    ime   brahmanna   kathanhi
nama puriso purisakiccam karitva itthim jivita voropessatiti.
     [104]  Tena  kho  pana  samayena  savatthiyam  manussa  bhikkhu disva
asabbhahi    pharusahi    vacahi    akkosanti    paribhasanti    rosanti
vihesanti   alajjino   ime   samana   sakyaputtiya  dussila  papadhamma
musavadino   abrahmacarino   ime   hi  nama  dhammacarino  samacarino
brahmacarino    saccavadino    silavanto   kalyanadhamma   patijanissanti
natthi    imesam    samannam   natthi   imesam   brahmannam   nattham   imesam
samannam     nattham    imesam    brahmannam    kuto    imesam    samannam
kuto    imesam    brahmannam    apagata    ime    samanna   apagata
@Footnote: 1 Po. savatthiyam.
Ime   brahmanna   kathanhi   nama   puriso   purisakiccam   karitva  itthim
jivita voropessatiti.
     [105]   Atha   kho   sambahula   bhikkhu  pubbanhasamayam  nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisimsu   .   savatthiyam   pindaya
caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanta   yena   bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam    nisidimsu   .
Ekamantam  nisinna  kho  te  bhikkhu  bhagavantam  etadavocum  etarahi  bhante
savatthiyam    manussa    bhikkhu    disva   asabbhahi   pharusahi   vacahi
akkosanti   paribhasanti   rosanti   vihesanti   alajjino   ime  samana
sakyaputtiya     dussila    papadhamma    musavadino    abrahmacarino
ime   hi   nama   dhammacarino   samacarino  brahmacarino  saccavadino
silavanto    kalyanadhamma    patijanissanti    natthi    imesam   samannam
natthi    imesam    brahmannam   nattham   imesam   samannam   nattham   imesam
brahmannam    kuto    imesam    samannam    kuto    imesam    brahmannam
apagata    ime    samanna    apagata    ime   brahmanna   kathanhi
nama   puriso   purisakiccam   karitva   itthim   jivita  voropessatiti .
Neso   bhikkhave  saddo  ciram  bhavissati  sattahameva  bhavissati  sattahassa
accayena   antaradhayissati   tena   hi   bhikkhave   ye   manussa  bhikkhu
disva     asabbhahi    pharusahi    vacahi    akkosanti    paribhasanti
rosanti vihesanti te tumhe imaya gathaya paticodetha
               Abhutavadi nirayam upeti
               yo vapi 1- katva na karomiti caha
               ubhopi te pecca sama bhavanti
               nihinakamma manuja paratthati.
     [106]   Atha   kho   te   bhikkhu   bhagavato  santike  imam  gatham
pariyapunitva    ye    manussa    bhikkhu   disva   asabbhahi   pharusahi
vacahi    akkosanti   paribhasanti   rosanti   vihesanti   te   imaya
gathaya paticodanti
               abhutavadi nirayam upeti
               yo vapi katva na karomiti caha
               ubhopi te pecca sama bhavanti
               nihinakamma manuja paratthati.
     [107]    Manussanam    etadahosi    akaraka    ime   samana
sakyaputtiya   na   imehi   katam   papantime   samana  sakyaputtiyati .
Neva    so    saddo    ciram   ahosi   sattahameva   saddo   ahosi
sattahassa   accayena   antaradhayi  .  atha  kho  sambahula  bhikkhu  yena
bhagava     tenupasankamimsu     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva
ekamantam   nisidimsu   .   ekamantam   nisinna   kho  te  bhikkhu  bhagavato
etadavocum    acchariyam    bhante   abbhutam   bhante   yava   subhasitancidam
bhante   bhagavata   neso   bhikkhave   saddo   ciram  bhavissati  sattahassa
@Footnote: 1 Yu. capi .  2 Yu. yava subhasitam kho cidam.
Accayena    antaradhayissatiti   antarahito   bhante   so   saddoti  .
Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               tudanti vacaya jana asannata
               parehi 1- sangamagatamva kunjaram
               sutvana vakyam pharusam udiritam
               adhivasaye bhikkhu adutthacittoti. Atthamam.
     [108]  9  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava rajagahe viharati
veluvane    kalandakanivape    .   atha   kho   ayasmato   upasenassa
vangantaputtassa   rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko
udapadi  labha  vata  me  suladdham  vata  me  sattha  ca  me bhagava araham
sammasambuddho     svakkhate     camhi     dhammavinaye     agarasma
anagariyam   pabbajito   sabrahmacarino   ca  me  silavanto  kalyanadhamma
silesu   camhi   paripurikari   susamahito   camhi   ekaggacitto   araha
camhi   khinasavo   mahiddhiko   camhi   mahanubhavo   bhaddakam   me  jivitam
bhaddakam    marananti    .   atha   kho   bhagava   ayasmato   upasenassa
vangantaputtassa   cetaso   cetoparivitakkamannaya   tayam   velayam   imam
udanam udanesi
          yam jivitam na tapati           maranante na socati
          sace ditthapado dhiro      sokamajjhe na socati
@Footnote: 1 Po. Ma. sarehi.
          Ucchinnabhavatanhassa    santacittassa bhikkhuno
          vikkhino jatisamsaro     natthi tassa punabbhavoti. Navamam.
     [109]   10   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma    sariputto   bhagavato   avidure   nisinno   hoti   pallankam
abhujitva   ujum   kayam   panidhaya  attano  upasamam  paccavekkhamano .
Addasa   kho   bhagava   ayasmantam  sariputtam  avidure  nisinnam  pallankam
abhujitva   ujum   kayam   panidhaya   attano  upasamam  paccavekkhamanam .
Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          upasantasantacittassa      netticchinnassa bhikkhuno
          vikkhino jatisamsaro        mutto so marabandhanati. Dasamam.
                               Meghiyavaggo catuttho.
                                    Tassuddanam
          meghiyo 1- uddhata gopalo junha 2- nagena pancamam
          pindolo sariputto ca        sundari bhavati atthamam
          upaseno vangantaputto         sariputto ca te rasati.
                                    -----------
@Footnote: 1 Po. meghiya uddhikato panajunhanagena pancamam .  2 Ma. yakkho.
                   Udane pancamo sonattheravaggo
     [110]  1  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena  raja
pasenadi  kosalo  mallikaya  deviya  saddhim  uparipasadavaragato  hoti .
Atha   kho  raja  pasenadi  kosalo  mallikam  devim  etadavoca  atthi  nu
kho   te   mallike   kocanno  attana  piyataroti  .  natthi  kho  me
maharaja    kocanno    attana    piyataro    tuyham   pana   maharaja
atthanno   koci   attana   piyataroti   .  mayhampi  mallike  natthanno
koci attana piyataroti.
     {110.1}  Atha  kho  raja pasendi kosalo pasada orohitva
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam   nisidi   .  ekamantam  nisinno  kho  raja  pasenadi  kosalo
bhagavantam    etadavoca    idhaham    bhante   mallikaya   deviya   saddhim
uparipasadavaragato   mallikam   devim   etadavocam   atthi   nu   kho  te
mallike    kocanno    attana    piyataroti   evam   vutte   mallika
devi   1-   etadavoca   natthi  kho  me  maharaja  kocanno  attana
piyataro   tuyham   pana   maharaja   atthanno   koci  attana  piyataroti
evam   vutteham  bhante  mallikam  devim  etadavocam  mayhampi  kho  mallike
natthanno   koci   attana   piyataroti   .  atha  kho  bhagava  etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
@Footnote: 1 Ma. Yu. mam.
               Sabba disa anuparigamma cetasa
               nevajjhaga piyataramattana kvaci
               evampi 1- so puthu atta paresam
               tasma na himse param attakamoti. Suttam pathamam.
     [111]  2  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame  .  atha  kho  ayasma  anando
sayanhasamayam    patisallana    vutthito    yena    bhagava   tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinno   kho  ayasma  anando  bhagavantam  etadavoca  acchariyam  bhante
abbhutam   bhante   yava   appayuka  hi  bhante  bhagavato  mata  ahosi
sattahajate    bhagavati    bhagavato   mata   kalamakasi   tusitam   kayam
upapajjatiti   .   evametam  ananda  evametam  2-  ananda  appayuka
hi    ananda   bodhisattamataro   honti   sattahajatesu   bodhisattesu
bodhisattamataro   kalam   karonti   tusitam   kayam   upapajjantiti  .  atha
kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               ye keci bhuta bhavissanti ye capi 3-
               sabbe gamissanti pahaya deham
               tam sabbajanim kusalo viditva
               atapiyo brahmacariyam careyyati. Dutiyam.
     [112]  3  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava rajagahe viharati
@Footnote: 1 Po. Ma. evam piyo .  2 Po. Ma. Yu. evametam anandati pathattayam natthi.
@3 Po. Ma. ye vapi.
Veluvane   kalandakanivape   .   tena   kho   pana   samayena  rajagahe
suppabuddho     nama    kutthi    manussadaliddo    ahosi    manussakapano
manussavarako   .   tena   kho  pana  samayena  bhagava  mahatiya  parisaya
parivuto   dhammam  desento  nisinno  hoti  .  addasa  kho  suppabuddho
kutthi   [1]-  mahajanakayam  durato  va  sannipatitam  disvanassa  etadahosi
nissamsayam  kho  ettha  kinci  khadaniyam  va  bhojaniyam  va bhajiyati yannunaham
yena   so   mahajanakayo   tenupasankameyyam   appeva  namettha  kinci
khadaniyam va bhojaniyam va labheyyanti.
     {112.1}  Atha  kho  suppabuddho  kutthi  yena  so  mahajanakayo
tenupasankami  .  addasa  kho  suppabuddho  kutthi  bhagavantam mahatiya parisaya
parivutam  dhammam  desentam  nisinnam  disvanassa  etadahosi na kho ettha kinci
khadaniyam  va  bhojaniyam  va bhajiyati samano ayam gotamo parisati dhammam deseti
yannunahampi    dhammam   suneyyanti   tattheva   ekamantam   nisidi   ahampi
dhammam sossamiti.
     {112.2}   Atha  kho  bhagava  sabbavantam  parisam  cetasa  ceto
paricca   manasakasi   ko   nu   kho  idha  bhabbo  dhammam  vinnatunti .
Addasa    kho    bhagava   suppabuddham   kutthim   tassam   parisayam   nisinnam
disvanassa   etadahosi   ayam   kho   idha  bhabbo  dhammam  vinnatunti .
Suppabuddham    kutthim   arabbha   anupubbikatham   kathesi   seyyathidam   danakatham
silakatham   saggakatham   kamanam  adinavam  okaram  sankilesam  nekkhamme  2-
ca    anisamsam    pakasesi    .   yada   bhagava   annasi   suppabuddham
@Footnote: 1 Ma. Yu. tam .  2 Po. Yu. nikkhame ca. Ma. casaddo natthi.
Kutthim    kallacittam    muducittam   vinivaranacittam   udaggacittam   pasannacittam
atha   ya   buddhanam   samukamsika   dhammadesana   tam   pakasesi   dukkham
samudayam   nirodham   maggam   .  seyyathapi  nama  suddham  vattham  apagatakalakam
sammadeva    rajanam    patigganheyya    evameva   suppabuddhassa   kutthissa
tasmim   yeva   asane   virajam   vitamalam   dhammacakkhu   udapadi  yam  kinci
samudayadhammam sabbantam nirodhadhammanti.
     [113]   Atha   kho   suppabuddho   kutthi   ditthadhammo  pattadhammo
viditadhammo      pariyogalhadhammo      tinnavicikiccho      vigatakathankatho
vesarajjappatto   aparapaccayo   satthu   sasane   utthayasana   yena
bhagava     tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam     abhivadetva
ekamantam   nisidi  .  ekamantam  nisinno  kho  suppabuddho  kutthi  bhagavantam
etadavoca   abhikkantam   bhante   abhikkantam   bhante   seyyathapi  bhante
nikkujjitam    va    ukkujjeyya   paticchannam   va   vivareyya   mulhassa
va  maggam  acikkheyya  andhakare  va telappajjotam dhareyya cakkhumanto
rupani   dakkhantiti   evamevam   1-   bhagavata   anekapariyayena  dhammo
pakasito    esaham    bhante    bhagavantam    saranam   gacchami   dhammanca
bhikkhusanghanca   upasakam   mam  bhagava  dharetu  ajjatagge  panupetam  saranam
gatanti   .   atha   kho   suppabuddho   kutthi   bhagavata  dhammiya  kathaya
sandassito    samadapito    samuttejito   sampahamsito   bhagavato   bhasitam
abhinanditva    anumoditva    utthayasana    bhagavantam    abhivadetva
@Footnote: 1 Po. Yu. evameva.
Padakkhinam   katva   pakkami   .   atha  kho  acirapakkantam  1-  suppabuddham
kutthim  gavi  tarunavaccha  adhipatetva  2-  jivita  voropesi. Atha kho
sambahula     bhikkhu    yena    bhagava    tenupasankamimsu    upasankamitva
bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidimsu  .  ekamantam  nisinna  kho
te   bhikkhu   bhagavantam   etadavocum   yo  so  bhante  suppabuddho  nama
kutthi   bhagavato   dhammiya   kathaya   sandassito  samadapito  samuttejito
sampahamsito   so   kalakato   tassa   ka  gati  ko  abhisamparayoti .
Pandito    bhikkhave    suppabuddho    kutthi    paccapadi   dhammassanudhammam
na   ca   mam   dhammadhikaranam   vihesesi  suppabuddho  bhikkhave  kutthi  tinnam
sannojananam     parikkhaya     sotapanno     avinipatadhammo    niyato
sambodhiparayanoti.
     [114]   Evam   vutte   annataro   bhikkhu   bhagavantam  etadavoca
ko   nu  kho  bhante  hetu  ko  paccayo  yena  suppabuddho  kutthi  3-
manussadaliddo    ahosi    manussakapano    manussavarakoti   .   bhutapubbam
bhikkhave    suppabuddho   kutthi   imasmim   yeva   rajagahe   setthiputto
ahosi   .   so   uyyanabhumim   niyyanto  addasa  tagarasikhim  paccekabuddham
nagare   pindaya   carantam   disvanassa   etadahosi   kvayam  4-  kutthi
vicaratiti   nitthuhitva   5-  apabyamato  6-  karitva  pakkami  .  so
tassa   kammassa   vipakena   bahuni   vassani   bahuni   vassasatani  bahuni
vassasahassani   bahuni   vassasatasahassani  niraye  pacittha  tasseva  kammassa
@Footnote: 1 Yu. ayam patho natthi .  2 Ma. adhipatitva .  3 Ma. kutthi ahosi manusasadaliddo.
@4 Po. kodani ayam .  5 Po. nitthambhitva. Ma. Yu. nitthubhitva.
@6 Ma. apasabyato. Yu. apasabyamato.
Vipakavasesena    imasmim    yeva    rajagahe   manussadaliddo   ahosi
manussakapano     manussavarako     so     tathagatappaveditam    dhammavinayam
agamma   saddham   samadayi   1-   silam   samadayi   sutam   samadayi  cagam
samadayi   pannam   samadayi   so   tathagatappaveditam   dhammavinayam   agamma
saddham  samadayitva  silam  samadayitva  sutam  samadayitva  cagam samadayitva
pannam    samadayitva    kayassa    bheda    parammarana   sugatim   saggam
lokam   upapanno   devanam   tavatimsanam   sahabyatam   so   tattha  anne
deve   atirocati   vannena   ceva  yasasa  cati  .  atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          cakkhuma visamaniva          vijjamane parakkame
          pandito jivalokasmim       papani parivajjayeti. Tatiyam.
     [115]  4  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
sambahula  kumaraka  antara  ca  savatthim  antara  ca  jetavanam  macchake
badhenti    2-   .   atha   kho   bhagava   pubbanhasamayam   nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisi   .  addasa  kho  bhagava
te  sambahule  kumarake  antara  ca  savatthim antara ca jetavanam macchake
badhente    disvana    yena   kumaraka   tenupasankami   upasankamitva
te   kumarake   etadavoca   bhayatha   vo   tumhe  kumaraka  dukkhassa
appiyam    vo   dukkhanti   .   evam   bhante   bhayama   mayam   bhante
@Footnote: 1 Ma. sabbattha samadiyiti dissati .  2 Po. bodhenti.
Dukkhassa   appiyam   no   dukkhanti   .   atha   kho   bhagava   etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          sace bhayatha dukkhassa         sace vo dukkhamappiyam
          makattha papakam kammam       avi va yadi va raho
          sace ca 1- papakam kammam     karissatha karotha va
          na vo dukkha muttyatthi      upeccapi palayatanti 2-. Catuttham.
     [116]  5  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
pubbarame   migaramatu  pasade  .  tena  kho  pana  samayena  bhagava
tadahuposathe   bhikkhusanghaparivuto   nisinno   hoti  .  atha  kho  ayasma
anando  abhikkantaya  rattiya  nikkhante  3- pathame yame utthayasana
ekamsam    civaram    4-   katva   yena   bhagava   tenanjalimpanametva
bhagavantam     etadavoca     abhikkanta     bhante    ratti    nikkhanto
pathamo    yamo    ciranisinno   bhikkhusangho   uddisatu   bhante   bhagava
bhikkhunam patimokkhanti. Evam vutte bhagava tunhi ahosi.
     {116.1}  Dutiyampi  kho  ayasma  anando abhikkantaya rattiya
nikkhante  majjhime  yame  utthayasana  ekamsam  civaram katva yena bhagava
tenanjalimpanametva   bhagavantam   etadavoca   abhikkanta   bhante  ratti
nikkhanto     majjhimo    yamo    ciranisinno    bhikkhusangho    uddisatu
bhante   bhagava   bhikkhunam   patimokkhanti  .  dutiyampi  kho  bhagava  tunhi
ahosi   .   tatiyampi   kho   ayasma  anando  abhikkantaya  rattiya
@Footnote: 1 Yu. va .  2 Po. palayatananti .  3 Po. nikkamante .  4 Ma. uttarasangam.
Nikkhante   pacchime   yame  uddhaste  1-  arune  nandimukhiya  rattiya
utthayasana   ekamsam  civaram  katva  yena  bhagava  tenanjalimpanametva
bhagavantam   etadavoca   abhikkanta   bhante   ratti   nikkhanto   pacchimo
yamo   uddhasto   2-   aruno  nandimukhi  ratti  ciranisinno  bhikkhusangho
uddisatu    bhante    bhagava    bhikkhunam   patimokkhanti   .   aparisuddha
ananda    parisati    .   atha   kho   ayasmato   mahamoggallanassa
etadahosi   kannu   kho   bhagava  puggalam  sandhaya  evamaha  aparisuddha
ananda parisati.
     {116.2}   Atha   kho   ayasma  mahamoggallano  sabbavantam
bhikkhusangham  cetasa  ceto  paricca  manasakasi  .  addasa  kho ayasma
mahamoggallano   tam   puggalam   dussilam  papadhammam  asucisankassarasamacaram
paticchannakammantam        assamanam        samanapatinnam        abrahmacarim
brahmacaripatinnam      antoputim     avassutam     kasambukajatam     majjhe
bhikkhusanghassa    nisinnam   disvana   utthayasana   yena   so   puggalo
tenupasankami    upasankamitva    tam   puggalam   etadavoca   utthehavuso
ditthosi  bhagavata  natthi  te  bhikkhuhi  saddhim  samvasoti  .  atha  3-  kho
so puggalo tunhi ahosi.
     {116.3}   Dutiyampi   kho  so  ayasma  mahamoggallano  tam
puggalam  etadavoca  utthehavuso  ditthosi  bhagavata  natthi te bhikkhuhi saddhim
samvasoti  .  dutiyampi  kho  so  puggalo  tunhi  ahosi  .  tatiyampi kho
ayasma    mahamoggallano   tam   puggalam   etadavoca   utthehavuso
@Footnote: 1 Po. uddhise .  2 Yu. uddhato .  3 Ma. evam vutte so puggalo.
Ditthosi bhagavata natthi te bhikkhuhi saddhim samvasoti.
     {116.4} Tatiyampi kho so puggalo tunhi ahosi. Atha kho ayasma
mahamoggallano   tam   puggalam   bahayam   gahetva   bahidvarakotthaka
nikkhametva   sucighatikam  datva  yena  bhagava  tenupasankami  upasankamitva
bhagavantam   etadavoca   nikkhamito  bhante  so  puggalo  maya  parisuddha
parisa   uddisatu   bhante   bhagava   bhikkhunam   patimokkhanti  .  acchariyam
moggallana    abbhutam    moggallana   yava   bahagahanapi   nameso
moghapuriso   agamissatiti   1-   .   athakho   bhagava  bhikkhu  amantesi
nadanaham    bhikkhave    ito    param   uposatham   karissami   patimokkham
uddisissami  tumhe  2-  yeva  bhikkhave  3- ito param uposatham kareyyatha
patimokkham    uddiseyyatha    atthanametam    bhikkhave   anavakaso   yam
tathagato    aparisuddhaya    parisaya    uposatham    kareyya   patimokkham
uddiseyyathati.
     [117]   Atthime   bhikkhave   mahasamudde  acchariya  abbhutadhamma
ye disva disva asura mahasamudde abhiramanti katame attha
     1     mahasamuddo     bhikkhave    anupubbaninno    anupubbapono
anupubbapabbharo  nayatakeneva  4-  papato  yam  5- bhikkhave mahasamuddo
anupubbaninno   anupubbapono   anupubbapabbharo   nayatakeneva   papato
ayam   bhikkhave   mahasamudde   pathamo  acchariyo  abbhutadhammo  yam  disva
disva asura mahasamudde abhiramanti.
@Footnote: 1 Ma. agamessatiti. 2 Po. Ma. Yu. tumhevadani. 3 Yu. ayam patho natthi.
@4 Po. Ma. sabbattha ayanakenevati dissati  5 Po. ayampi. Ma. Yu. yampi.
     2  Puna  ca  param  bhikkhave  mahasamuddo  thitadhammo  velam nativattati
yam   bhikkhave   mahasamuddo   thitadhammo   velam   nativattati  ayampi  1-
bhikkhave    mahasamudde   dutiyo   acchariyo   abbhutadhammo   yam   disva
disva asura mahasamudde abhiramanti.
     3  Puna  ca  param  bhikkhave  mahasamuddo  na  matena  kunapena samvasati
yam   hoti   mahasamudde   matam   kunapam   tam   khippameva   tiram   vaheti
thalam   ussadeti   yampi   bhikkhave   mahasamuddo   na   matena  kunapena
samvasati   yam  [2]-  mahasamudde  matam  kunapam  tam  khippameva  tiram  vaheti
thalam    ussadeti   ayampi   bhikkhave   mahasamudde   tatiyo   acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva asura mahasamudde abhiramanti.
     4  Puna  ca  param  bhikkhave  ya  kaci  mahanadiyo  seyyathidam ganga
yamuna  aciravati  sarabhu  mahi  ta  mahasamuddam  patta  3-  jahanti purimani
namagottani   mahasamuddo   tveva   sankhyam  gacchanti  yam  bhikkhave  ya
kaci   mahanadiyo   seyyathidam   ganga  yamuna  aciravati  sarabhu  mahi  ta
mahasamuddam    patta    jahanti    purimani   namagottani   mahasamuddo
tveva  sankhyam  gacchanti  ayampi  bhikkhave  mahasamudde  catuttho  acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva asura mahasamudde abhiramanti.
     5  Puna  ca  param  bhikkhave  ya 4- loke savantiyo mahasamudde 5-
appenti  ya  ca  antalikkha  dhara  papatanti  6- na tena mahasamuddassa
@Footnote: 1 Po. ayampi kho .  2 Ma. hoti .  3 Ma. patva .  4 Po. yakaci.
@Ma. Yu. ya ca .  5 Ma. Yu. mahasamuddam .  6 Po. pavattanti.
Unattam    va    purattam    va    pannayati    yampi    bhikkhave   ya
ca   loke   savantiyo   mahasamudde   appenti   ya   ca  antalikkha
dhara   papatanti   na   tena   mahasamuddassa   unattam  va  purattam  va
pannayati     ayampi    bhikkhave    mahasamudde    pancamo    acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva asura mahasamudde abhiramanti.
     6   Puna   ca   param   bhikkhave   mahasamuddo  ekaraso  lonaraso
yampi   bhikkhave   mahasamuddo   ekaraso   lonaraso   ayampi   bhikkhave
mahasamudde    chattho    acchariyo   abbhutadhammo   yam   disva   disva
asura mahasamudde abhiramanti.
     7   Puna   ca   param  bhikkhave  mahasamuddo  bahuratano  anekaratano
tatrimani   ratanani   seyyathidam   mutta   mani   veluriyo  sankho  sila
pavalam   rajatam   jatarupam   lohitango   masaragallo   1-   yam  bhikkhave
mahasamuddo    bahuratano   anekaratano   tatrimani   ratanani   seyyathidam
mutta   mani  veluriyo  sankho  sila  pavalam  rajatam  jatarupam  lohitango
masaragallo    ayampi    bhikkhave    mahasamudde    sattamo   acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva asura mahasamudde abhiramanti.
     8   Puna   ca  param  bhikkhave  mahasamuddo  mahatam  bhutanam  avaso
tatrime  bhuta  timi  timingalo  timitimingalo  2-  asura  naga gandhabba
santi     mahasamudde    yojanasatikapi    attabhava    dviyojanasatikapi
attabhava    tiyojanasatikapi   attabhava   catuyojanasatikapi   attabhava
@Footnote: 1 Ma. masaragallam .  2 Po. timitimingala. Ma. timiramingala. Yu. timirapingalo.
Pancayojanasatikapi    attabhava    yampi   bhikkhave   mahasamuddo   mahatam
bhutanam   avaso   tatrime   bhuta  timi  timingalo  timitimingalo  asura
naga    gandhabba    santi    mahasamudde   yojanasatikapi   attabhava
dviyojanasatikapi       attabhava       tiyojanasatikapi      attabhava
catuyojanasatikapi      attabhava      pancayojanasatikapi      attabhava
ayampi   bhikkhave   mahasamudde   atthamo   acchariyo   abbhutadhammo   yam
disva  disva  asura  mahasamudde  abhiramanti . Ime kho bhikkhave [1]-
mahasamudde    attha    acchariya   abbhutadhamma   ye   disva   disva
asura mahasamudde abhiramanti.
     [118]  Evameva  kho  bhikkhave  imasmim  dhammavinaye attha acchariya
abbhutadhamma   ye   disva   disva  bhikkhu  [2]-  dhammavinaye  abhiramanti
katame attha
     1   seyyathapi  bhikkhave  mahasamuddo  anupubbaninno  anupubbapono
anupubbapabbharo   nayatakeneva  papato  evameva  kho  bhikkhave  imasmim
dhammavinaye       anupubbasikkha       anupubbakiriya      anupubbapatipada
nayatakeneva    annapativedho    yam    bhikkhave    imasmim   dhammavinaye
anupubbasikkha      anupubbakiriya      anupubbapatipada      nayatakeneva
annapativedho   ayam   bhikkhave   imasmim   dhammavinaye   pathamo  acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva bhikkhu imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     2   Seyyathapi  bhikkhave  mahasamuddo  thitadhammo  velam  nativattati
@Footnote: 1 Ma. attha .  2 Ma. imismim.
Evameva   kho   bhikkhave   yam   maya  savakanam  sikkhapadam  pannattam  tam
mama    savaka    jivitahetupi    natikkamanti    yampi    bhikkhave   mama
savakanam    sikkhapadam    pannattam    tam    mama    savaka   jivitahetupi
natikkamanti   ayampi   bhikkhave   imasmim   dhammavinaye   dutiyo  acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva bhikkhu imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     3   Seyyathapi  bhikkhave  mahasamuddo  na  matena  kunapena  samvasati
yam   hoti   mahasamudde   matam   kunapam  tam  khippameva  tiram  vaheti  thalam
ussadeti  evameva  kho  bhikkhave  yo  so  puggalo dussilo papadhammo
asucisankassarasamacaro           paticchannakammanto          assamano
samanapatinno       abrahmacari       brahmacaripatinno       antoputi
avassuto  kasambukajato  na  tena  sangho  samvasati atha kho [1]- khippameva
sannipatitva    ukkhipati    kincapi   so   hoti   majjhe   bhikkhusanghassa
nisinno   atha  kho  so  araka  ca  sanghamha  sangho  ca  tena  yampi
bhikkhave   yo  so  puggalo  dussilo  papadhammo  asucisankassarasamacaro
paticchannakammanto       assamano       samanapatinno       abrahmacari
brahmacaripatinno      antoputi     avassuto     kasambukajato     na
tena   sangho   samvasati   atha   kho   khippameva   sannipatitva   ukkhipati
kincapi   so   hoti   majjhe   bhikkhusanghassa   nisinno   atha  kho  so
araka   ca   sanghamha   sangho   ca   tena   ayampi  bhikkhave  imasmim
@Footnote: 1 Ma. Yu. nam.
Dhammavinaye   tatiyo   acchariyo   abbhutadhammo   yam  disva  disva  bhikkhu
imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     4   Seyyathapi  bhikkhave  ya  kaci  mahanadiyo  seyyathidam  ganga
yamuna   aciravati   sarabhu   mahi  ta  mahasamuddam  patta  jahanti  purimani
namagottani    mahasamuddo    tveva    sankhyam    gacchanti   evameva
kho    bhikkhave    cattaro    vanna   khattiya   brahmana   vessa
sudda    te    tathagatappavedite   dhammavinaye   agarasma   anagariyam
pabbajitva    jahanti    purimani    namagottani   samana   sakyaputtiya
tveva   sankhyam  1-  gacchanti  yampi  bhikkhave  cattaro  vanna  khattiya
brahmana    vessa    sudda    te   tathagatappavedite   dhammavinaye
agarasma    anagariyam    pabbajitva   jahanti   purimani   namagottani
samana    sakyaputtiya    tveva    sankhyam   gacchanti   ayampi   bhikkhave
imasmim    dhammavinaye    catuttho   acchariyo   abbhutadhammo   yam   disva
disva bhikkhu imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     5   Seyyathapi   bhikkhave   ya  ca  loke  savantiyo  mahasamuddam
appenti   ya  ca  antalikkha  dhara  papatanti  na  tena  mahasamuddassa
unattam   va  purattam  va  pannayati  evameva  kho  bhikkhave  bahupi  2-
bhikkhu    anupadisesaya    nibbanadhatuya    parinibbayanti    na   tena
nibbanadhatuya   unattam   va   purattam   va   pannayati  yampi  bhikkhave
bhikkhu    anupadisesaya    nibbanadhatuya    parinibbayanti    na   tena
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha sankhanti dissati .  2 Ma. Yu. bahu cepi.
Nibbanadhatuya   unattam   va   purattam   va  pannayati  ayampi  bhikkhave
imasmim    dhammavinaye    pancamo   accariyo   abbhutadhammo   yam   disva
disva bhikkhu imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     6  Seyyathapi  bhikkhave  mahasamuddo  ekaraso  lonaraso evameva
kho   bhikkhave   ayam   dhammavinayo   ekaraso  vimuttiraso  yampi  bhikkhave
ayam    dhammavinayo    ekaraso   vimuttiraso   ayampi   bhikkhave   imasmim
dhammavinaye    chattho    acchariyo    abbhutadhammo   yam   disva   disva
bhikkhu imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     7   Seyyathapi   bhikkhave   mahasamuddo   bahuratano   anekaratano
tatrimani   ratanani   seyyathidam   mutta   mani   veluriyo  sankho  sila
pavalam   rajatam  jatarupam  lohitango  masaragallo  evameva  kho  bhikkhave
ayam     dhammavinayo    bahuratano    anekaratano    tatrimani    ratanani
seyyathidam   cattaro   satipatthana   cattaro   sammappadhana  cattaro
iddhippada     pancindriyani    panca    balani    satta    bojjhanga
ariyo    atthangiko    maggo    yampi    bhikkhave    ayam   dhammavinayo
bahuratano    anekaratano    tatrimani    ratanani   seyyathidam   cattaro
satipatthana     cattaro     sammappadhana    cattaro    iddhippada
pancindriyani   panca   balani   satta   bojjhanga   ariyo   atthangiko
maggo    ayampi    bhikkhave   imasmim   dhammavinaye   sattamo   acchariyo
abbhutadhammo yam disva disva bhikkhu imasmim dhammavinaye abhiramanti.
     8   Seyyathapi   bhikkhave   mahasamuddo   mahatam  bhutanam  avaso
tatrime   bhuta   timi   timingalo  timitimingalo  asura  naga  gandhabba
santi     mahasamudde    yojanasatikapi    attabhava    dviyojanasatikapi
attabhava    tiyojanasatikapi   attabhava   catuyojanasatikapi   attabhava
pancayojanasatikapi   attabhava   evameva  kho  bhikkhave  ayam  dhammavinayo
mahatam   bhutanam   avaso   tatrime   bhuta  sotapanno  sotapattiphala-
sacchikiriyaya      patipanno     sakadagami     sakadagamiphalasacchikiriyaya
patipanno     anagami    anagamiphalasacchikiriyaya    patipanno    araha
arahattaya   patipanno   yampi   bhikkhave   ayam  dhammavinayo  mahatam  bhutanam
avaso    tatrime    bhuta    sotapanno    sotapattiphalasacchikiriyaya
patipanno    sakadagami   sakadagamiphalasacchikiriyaya   patipanno   anagami
anagamiphalasacchikiriyaya    patipanno    araha    arahattaya    patipanno
ayampi   bhikkhave   imasmim   dhammavinaye   atthamo  acchariyo  abbhutadhammo
yam   disva   disva  bhikkhu  imasmim  dhammavinaye  abhiramanti  .  ime  kho
bhikkhave   imasmim   dhammavinaye   attha  acchariya  abbhutadhamma  yam  disva
disva   bhikkhu   imasmim   dhammavinaye   abhiramantiti   .  atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          channamativassati             vivatam nativassati
          tasma channam vivaretha       evantam nativassatiti. Pancamam.
     [119]  6  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
ayasma   mahakaccano   avantisu   viharati   kururaghare   1-   pavatte
pabbate . Tena kho pana samayena sono upasako kotikanno 2- ayasmato
mahakaccanassa   upatthako   hoti   .   atha  kho  sonassa  upasakassa
kotikannassa    rahogatassa    patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko
udapadi   yatha   yatha  kho  ayyo  mahakaccano  dhammam  deseti  nayidam
sukaram   agaram   ajjhavasata   ekantaparipunnam   ekantaparisuddham  sankhalikhitam
brahmacariyam    caritum    yannunaham   kesamassum   oharetva   kasayani
vatthani acchadetva agarasma anagariyam pabbajeyyanti.
     {119.1}   Atha  kho  sono  upasako  kotikanno  yenayasma
mahakaccano    tenupasankami    upasankamitva   ayasmantam   mahakaccanam
abhivadetva  ekamantam  nisidi  .  ekamantam  nisinno kho sono upasako
kotikanno   ayasmantam   mahakaccanam   etadavoca   idha   mayham  bhante
rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko   udapadi  yatha
yatha   kho   ayyo   mahakaccano  dhammam  deseti  nayidam  sukaram  agaram
ajjhavasata    ekantaparipunnam    ekantaparisuddham   sankhalikhitam   brahmacariyam
caritum    yannunaham    kesamassum    oharetva    kasayani   vatthani
acchadetva    agarasma   anagariyam   pabbajeyyanti   pabbajetu   mam
@Footnote: 1 Ma. Yu. kuraraghare  2 kutikannotipi.
Bhante ayyo mahakaccanoti.
     [120]   Evam   vutte   ayasma  mahakaccano  sonam  upasakam
kotikannam   etadavoca  dukkaram  kho  sona  yavajivam  ekabhattam  ekaseyyam
brahmacariyam    ingha    tvam    sona    tattheva   agarikabhuto   samano
buddhanam     sasanam     anuyunja    kalayuttam    ekabhattam    ekaseyyam
brahmacariyanti   .   atha   kho   sonassa   upasakassa  kotikannassa  yo
ahosi   pabbajjabhisankharo   so  patipassambhi  .  dutiyampi  kho  sonassa
upasakassa    kotikannassa    rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso
parivitakko   udapadi   yatha   yatha   kho   ayyo  mahakaccano  dhammam
deseti     nayidam     sukaram    agaram    ajjhavasata    ekantaparipunnam
ekantaparisuddham    sankhalikhitam    brahmacariyam   caritum   yannunaham   kesamassum
oharetva   kasayani   vatthani  acchadetva  agarasma  anagariyam
pabbajeyyanti.
     {120.1}  Dutiyampi  kho  sono  upasako kotikanno yenayasma
mahakaccano    tenupasankami    upasankamitva   ayasmantam   mahakaccanam
abhivadetva   ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinno  kho  sono
upasako    kotikanno    ayasmantam    mahakaccanam   etadavoca   idha
mayham   bhante   rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko
udapadi   yatha   yatha  kho  ayyo  mahakaccano  dhammam  deseti  nayidam
sukaram     agaram     ajjhavasata     ekantaparipunnam     ekantaparisuddham
sankhalikhitam       brahmacariyam       caritum       yannunaham      kesamassum
Oharetva   kasayani   vatthani  acchadetva  agarasma  anagariyam
pabbajeyyanti    pabbajetu   mam   bhante   ayyo   mahakaccanoti  .
Dutiyampi    kho   ayasma   mahakaccano   sonam   upasakam   kotikannam
etadavoca  dukkaram  kho  sona  yavajivam  ekabhattam  ekaseyyam  brahmacariyam
ingha   tvam   sona   tattheva   agarikabhuto   samano   buddhanam  sasanam
anuyunja kalayuttam ekabhattam ekaseyyam brahmacariyanti.
     {120.2}   Dutiyampi  kho  sonassa  upasakassa  kotikannassa  yo
ahosi   pabbajjabhisankharo   so  patipassambhi  .  tatiyampi  kho  sonassa
upasakassa    kotikannassa    rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso
parivitakko  udapadi  yatha  yatha  kho  ayyo  mahakaccano dhammam deseti
nayidam    sukaram    agaram   ajjhavasata   ekantaparipunnam   ekantaparisuddham
sankhalikhitam  brahmacariyam  caritum  yannunaham  kesamassum  oharetva kasayani
vatthani acchadetva agarasma anagariyam pabbajeyyanti.
     {120.3}  Tatiyampi  kho  sono  upasako kotikanno yenayasma
mahakaccano    tenupasankami    upasankamitva   ayasmantam   mahakaccanam
abhivadetva   ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinno  kho  sono
upasako    kotikanno    ayasmantam    mahakaccanam   etadavoca   idha
mayham   bhante   rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso   parivitakko
udapadi   yatha   yatha  kho  ayyo  mahakaccano  dhammam  deseti  nayidam
sukaram   agaram   ajjhavasata   ekantaparipunnam   ekantaparisuddham  sankhalikhitam
Brahmacariyam    caritum    yannunaham   kesamassum   oharetva   kasayani
vatthani     acchadetva     agarasma     anagariyam    pabbajeyyanti
pabbajetu   mam   bhante  ayyo  mahakaccanoti  .  atha  kho  ayasma
mahakaccano sonam upasakam kotikannam pabbajesi.
     [121]  Tena  kho  pana  samayena avantidakkhinapatho 1- appabhikkhuko
hoti   .   atha  kho  ayasma  mahakaccano  tinnam  vassanam  accayena
kicchena   kasirena   tato   tato   dasavaggam   bhikkhusangham   sannipatetva
ayasmantam   sonam   upasampadesi   .   atha   kho  ayasmato  sonassa
vassam   vutthassa   rahogatassa   patisallinassa   evam   cetaso  parivitakko
udapadi  na  kho  me  so  bhagava  sammukha  dittho  api  ca  suto yeva
me   so   bhagava   idiso   ca   idiso   cati  sace  mam  upajjhayo
anujaneyya     gaccheyyaham     tam    bhagavantam    dassanaya    arahantam
sammasambuddhanti.
     {121.1}  Atha  kho  ayasma  sono  sayanhasamayam  patisallana
vutthito    yenayasma    mahakaccano    tenupasankami    upasankamitva
ayasmantam   mahakaccanam   abhivadetva   ekamantam  nisidi  .  ekamantam
nisinno   kho   ayasma   sono   ayasmantam  mahakaccanam  etadavoca
idha   mayham   bhante  rahogatassa  patisallinassa  evam  cetaso  parivitakko
udapadi  na  kho  me  so  bhagava  sammukha dittho api ca  suto yeva me
so  bhagava  idiso  ca  idiso  cati  sace  mam  upajjhayo  anujaneyya
@Footnote: 1 Po. Yu. avantisu dakkhinapatho
Gaccheyyaham   tam   bhagavantam   dassanaya   arahantam   sammasambuddhanti  .
Sadhu   sadhu   sona   gaccha  tvam  sona  tam  bhagavantam  dassanaya  arahantam
sammasambuddhanti   1-   dakkhissasi   tvam   sona   tam  bhagavantam  pasadikam
pasadaniyam       santindriyam      santamanasam      uttamasamathadamathamanupattam
dantam    guttam    yatindriyam   nagam   disvana   mama   vacanena   bhagavato
pade    sirasa    vandahi   appabadham   appatankam   lahutthanam   balam
phasuviharam pucchati.
     {121.2}   Evam   bhanteti   kho  ayasma  sono  ayasmato
mahakaccanassa    bhasitam    abhinanditva    anumoditva    utthayasana
ayasmantam      mahakaccanam      abhivadetva     padakkhinam     katva
senasanam    samsametva    pattacivaramadaya    yena    savatthi   tena
carikam    pakkami   .   anupubbena   carikancaramano   yena   savatthi
jetavanam    anathapindikassa    aramo    yena    bhagava   tenupasankami
upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidi.
     {121.3}   Ekamantam   nisinno  kho  ayasma  sono  bhagavantam
etadavoca   upajjhayo   me   bhante  ayasma  mahakaccano  bhagavato
pade    sirasa    vandati    appabadham   appatankam   lahutthanam   balam
phasuviharam    pucchatiti    .    kacci   bhikkhu   khamaniyam   kacci   yapaniyam
kaccipi    appakilamathena    addhanam    agato    na    ca    pindakena
kilantositi    .    khamaniyam    bhagava   yapaniyam   bhagava   appakilamathena
caham bhante addhanam agato na ca pindakena kilantomhiti.
@Footnote: 1 Ma. itisaddo natthi.
     [122]   Atha   kho   bhagava   ayasmantam   anandam   amantesi
imassananda    agantukassa    bhikkhuno    senasanam    pannapehiti  .
Atha   kho   ayasmato   anandassa   etadahosi  yassa  kho  mam  bhagava
anapeti    imassa    ananda    agantukassa    bhikkhuno    senasanam
pannapehiti   icchati   bhagava   tena  bhikkhuna  saddhim  ekavihare  vatthum
icchati   bhagava   ayasmata   sonena   saddhim  ekavihare  vatthunti .
Yasmim   vihare   bhagava   viharati   tasmim   vihare  ayasmato  sonassa
senasanam pannapesi.
     {122.1}   Atha   kho   bhagava   bahudeva   rattim   abbhokase
nipajjaya   1-   vitinametva  pade  pakkhaletva  viharam  pavisi .
Ayasmapi    kho    sono   bahudeva   rattim   abbhokase   nipajjaya
vitinametva  pade  pakkhaletva  viharam  pavisi  .  atha  kho  bhagava
rattiya    paccusasamayam    paccutthaya    ayasmantam   mahasonam   ajjhesi
patibhatu tam bhikkhu dhammam bhasitunti.
     {122.2}  Evam  bhanteti  kho ayasma sono bhagavato patissutva
solasa   atthakavaggikani   sabbaneva  sarena  abhani  .  atha  kho  bhagava
ayasmato  sonasassa  sarabhannapariyosane  abbhanumodi  sadhu  sadhu  bhikkhu
suggahitani   bhikkhu  atthakavaggikani  sumanasikatani  supadharitani  kalyaniyasi
vacaya   samannagato   visatthaya   anelaya  2-  atthassa  vinnapaniya
kativassosi   tvam   bhikkhuti   .  ekavasso  aham  bhagavati  .  kissa  pana
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. nissajjaya .  2 Ma. anelagalaya.
Tvam   bhikkhu   evam  ciram  akasiti  .  ciram  dittho  me  bhante  kamesu
adinavo   api   ca   sambadho   gharavaso  bahukicco  bahukaraniyoti .
Atha   kho   bhagava   etamattham   viditva   tayam   velayam  imam  udanam
udanesi
          disva adinavam loke       natva dhammam nirupadhi 1-
          ariyo na ramati pape        pape na ramati suciti. Chattham.
     [123]   7   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma   kankharevato   bhagavato   avidure   nisinno   hoti  pallankam
abhujitva     ujum    kayam    panidhaya    attano    kankhavitaranavisuddhim
paccavekkhamano   .   addasa   kho   bhagava   ayasmantam  kankharevatam
avidure   nisinnam   pallankam   abhujitva   ujum   kayam  panidhaya  attano
kankhavitaranavisuddhim   paccavekkhamanam   .   atha   kho   bhagava   etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               ya kaci kankha idha va huram va
               sakavediya va paravediya va
               jhayino 2- ta pajahanti sabba
               atapino brahmacariyam carantati. Sattamam.
     [124]   8   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  rajagahe
@Footnote: 1 Po. Ma. nirupadhim .  2 Ma. ye jhayino.
Viharati  veluvane  kalandakanivape  .  tena  kho  pana  samayena  ayasma
anando    tadahuposathe    pubbanhasamayam   nivasetva   pattacivaramadaya
rajagaham   pindaya   pavisi   .   addasa   kho  devadatto  ayasmantam
anandam    rajagahe    pindaya    carantam   disvana   yena   ayasma
anando     tenupasankami     upasankamitva     ayasmantam     anandam
etadavoca   ajjataggedanaham   avuso   ananda   annatreva  bhagavata
annatra bhikkhusangha uposatham karissami sanghakammani cati.
     {124.1}  Atha  kho  ayasma anando rajagahe pindaya caritva
pacchabhattam     pindapatapatikkanto     yena     bhagava     tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinno   kho   ayasma  anando  bhagavantam  etadavoca  idhaham  bhante
pubbanhasamayam     nivasetva     pattacivaramadaya    rajagaham    pindaya
pavisim    addasa   kho   mam   bhante   devadatto   rajagaham   pindaya
carantam   disvana   yenaham   tenupasankami   upasankamitva  mam  etadavoca
ajjataggedanaham    avuso   ananda   annatreva   bhagavata   annatra
bhikkhusangha    uposatham   karissami   sanghakammani   cati   ajja   bhante
devadatto   sangham  bhindissati  uposathanca  karissati  sanghakammani  cati .
Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          sukaram sadhuna sadhu          sadhu papena dukkaram
          Papam papena sukaram         papamariyehi dukkaranti. Atthamam.
     [125]  9  Evamme sutam. Ekam samayam bhagava kosalesu carikam carati
mahata  bhikkhusanghena  saddhim  .  tena  kho  pana samayena sambahula manavaka
bhagavato  avidure  saddayamanarupa  1-  atikkamanti . Addasa kho bhagava
sambahule  manavake  avidure  saddayamanarupe  atikkamante  .  atha  kho
bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          parimuttha pandita bhasa  vacagocarabhanino
          yavicchanti mukhayamam    yena nita na tam viduti. Navamam.
     [126]   10   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma    culapanthako   bhagavato   avidure   nisinno   hoti   pallankam
abhujitva   ujum  kayam  panidhaya  parimukham  satim  upatthapetva  .  addasa
kho    bhagava    ayasmantam    culapanthakam    avidure   nisinnam   pallankam
abhujitva   ujum   kayam   panidhaya   parimukham  satim  upatthapetva  .  atha
kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               thitena kayena thitena cetasa
               tittham nisinno uda va sayano
               etam satim bhikkhu adhitthahano
@Footnote: 1 Po. saddhayamanarupa. Ma. sadhayamanarupa.
               Labhetha pubbapariyam visesam
               laddhana pubbapariyam visesam
               adassanam maccurajassa gaccheti.
               Sonattheravaggo pancamo.
                                   Tassuddanam
          raja appayuka kutthi      kumaraka ca uposatho
          sono ca revato nando        saddayamana panthakena cati.
                                    ----------
                      Udane chattho jaccandhavaggo
     [127]   1   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  vesaliyam
viharati   mahavane   kutagarasalayam   .  atha  kho  bhagava  pubbanhasamayam
nivasetva     pattacivaramadaya    vesalim    pindaya    pavisi   .
Vesaliyam     pindaya     caritva     pacchabhattam    pindapatapatikkanto
ayasmantam    anandam   amantesi   ganhahi   ananda   nisidanam   yena
pavalacetiyam 1- tenupasankamissama 2- divaviharayati.
     {127.1} Evam bhanteti kho 3- ayasma anando bhagavato patissutva
nisidanam  adaya  bhagavantam  pitthito  pitthito  anubandhi  .  atha  kho bhagava
yena  pavalacetiyam  tenupasankami  upasankamitva  pannatte asane nisidi.
@Footnote: 1 Si. sabbavaresu capalacetiyam. Ma. Yu. capalam cetiyam.
@2 Yu. tenupasankamissami. 3 Yu. pana.
Nisajja kho bhagava ayasmantam anandam amantesi
     {127.2}  ramaniya  ananda  vesali  ramaniyam  udenam  cetiyam 1-
ramaniyam   gotamakam   cetiyam   ramaniyam   sattambam   cetiyam   ramaniyam  bahuputtam
cetiyam   ramaniyam   sarandam   2-   cetiyam   ramaniyam   pavalam  cetiyam .
Yassa    kassaci   ananda   cattaro   iddhipada   bhavita   bahulikata
yanikata     vatthukata     anutthita    paricita    susamaraddha    so
akankhamano   kappam   va   tittheyya  kappavasesam  va  .  tathagatassa
kho   ananda   cattaro   iddhipada   bhavita   bahulikata   yanikata
vatthukata   anutthita   paricita   susamaraddha   so   3-  akankhamano
ananda tathagato kappam va tittheyya kappavasesam vati.
     [128]  Evampi  kho ayasma anando bhagavata olarike nimitte
kayiramane   olarike   obhase   kayiramane   nasakkhi  pativijjhitum  na
bhagavantam   yaci   titthatu   bhante   bhagava   kappam  titthatu  sugato  kappam
bahujanahitaya     bahujanasukhaya     lokanukampaya     atthaya     hitaya
sukhaya    devamanussananti    yathatam    marena    pariyutthitacitto   .
Dutiyampi     kho     bhagava     ayasmantam     anandam     amantesi
ramaniya    ananda    vesali    ramaniyam    udenam    cetiyam    ramaniyam
gotamakam    cetiyam    ramaniyam    sattambam    cetiyam    ramaniyam    bahuputtam
cetiyam    ramaniyam    sarandam    cetiyam    ramaniyam   pavalam   .   yassa
@Footnote: 1 Ma. udenacetiyam. pancavaresu evam .  2 Po. Ma. Yu. sarandadam anandacetiyam.
@3 Ma. Yu. ayam patho na dissati.
Kassaci   ananda   cattaro   iddhipada   bhavita  bahulikata  yanikata
vatthukata    anutthita    paricita    susamaraddha    so   akankhamano
kappam   va   tittheyya   kappavasesam  va  .  tathagatassa  kho  ananda
cattaro   iddhipada  bhavita  bahulikata  yanikata  vatthukata  anutthita
paricita    susamaraddha    so    akankhamano    ananda    tathagato
kappam   va   tittheyya   kappavasesam  vati  .  evampi  kho  ayasma
anando  bhagavata  olarike  nimitte  kayiramane  olarike  obhase
kayiramane   nasakkhi   pativijjhitum   na   bhagavantam   yaci   titthatu  bhante
bhagava    kappam    titthatu    sugato   kappam   bahujanahitaya   bahujanasukhaya
lokanukampaya      atthaya     hitaya     sukhaya     devamanussananti
yathatam marena pariyutthitacitto.
     {128.1}  Tatiyampi  kho  bhagava  ayasmantam  anandam  amantesi
ramaniya   ananda   vesali   ramaniyam   udenam   cetiyam  ramaniyam  gotamakam
cetiyam   ramaniyam   sattambam   cetiyam   ramaniyam   bahuputtam   cetiyam   ramaniyam
sarandam  cetiyam  ramaniyam  pavalam  cetiyam . Yassa kassaci ananda cattaro
iddhipada   bhavita   bahulikata  yanikata  vatthukata  anutthita  paricita
susamaraddha   so   akankhamano   kappam   va   tittheyya  kappavasesam
va   .   tathagatassa   kho   ananda   cattaro   iddhipada  bhavita
bahulikata    yanikata    vatthukata    anutthita   paricita   susamaraddha
so    akankhamano    ananda    tathagato    kappam   va   tittheyya
Kappavasesam   vati   .   evampi   kho   ayasma  anando  bhagavata
olarike  nimitte  kayiramane  olarike  obhase  kayiramane nasakkhi
pativijjhitum   na   bhagavantam   yaci   titthatu   bhante  bhagava  kappam  titthatu
sugato    kappam    bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya   atthaya
hitaya sukhaya devamanussananti yathatam marena pariyutthitacitto.
     [129]   Atha  kho  bhagava  ayasmantam  anandam  amantesi  gaccha
tvam  ananda  yassadani  kalam  mannasiti  .  evam  bhanteti  kho ayasma
anando  bhagavantam  1-  patissutva  utthayasana  bhagavantam  abhivadetva
padakkhinam katva bhagavato avidure annatarasmim rukkhamule nisidi.
     [130]   Atha   kho   maro  papima  acirapakkante  ayasmante
anande    yena    bhagava    tenupasankami    upasankamitva   ekamantam
atthasi. Ekamantam thito kho maro papima bhagavantam etadavoca
     {130.1}   parinibbatudani   bhante   bhagava  parinibbatu  sugato
parinibbanakalodani   bhante   bhagavato   bhasita   kho  panesa  bhante
bhagavata   vaca  na  tavaham  papima  parinibbayissami  yava  me  bhikkhu
na  savaka  bhavissanti  viyatta  vinita visaradappatta 2- yogakkhemakama
bahussuta       dhammadhara      dhammanudhammapatipanna      samicipatipanna
anudhammacarino   sakam   acariyakam   uggahetva  acikkhissanti  desissanti
pannapessanti   patthapessanti   vivarissanti   vibhajissanti  uttanikarissanti
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhagavato .  2 Po. visarada pattayogakkhema. Ma. visarada
@yogakkhemakamati na dilsati .  3 Yu. yogakkhema.
Uppannam      parappavadam      sahadhammena     suniggahitam     niggahetva
sappatihariyam   dhammam  desissantiti  etarahi  1-  kho  pana  bhante  bhikkhu
bhagavato   savaka   viyatta   vinita   visaradappatta   yogakkhemakama
bahussuta       dhammadhara      dhammanudhammapatipanna      samicipatipanna
anudhammacarino    sakam   acariyakam   uggahetva   acikkhanti   desenti
pannapenti    patthapenti   vivaranti   vibhajanti   uttanikaronti   uppannam
parappavadam   sahadhammena   suniggahitam   niggahetva   sappatihariyam   dhammam
desenti.
     {130.2}   Parinibbatudani   bhante   bhagava  parinibbatu  sugato
parinibbanakalodani  bhante  bhagavato  bhasita  kho panesa 2- bhante 3-
bhagavata   vaca   na   tavaham   papima   parinibbayissami   yava  me
bhikkhuniyo   na   4-  savika  bhavissanti  viyatta  vinita  visaradappatta
yogakkhemakaminiyo      bahussuta     dhammadhara     dhammanudhammapatipanna
samicipatipanna     anudhammacariniyo     sakam    acariyakam    uggahetva
acikkhissanti    desissanti    pannapessanti   patthapessanti   vivarissanti
vibhajissanti     uttanikarissanti     uppannam    parappavadam    sahadhammena
suniggahitam    niggahetva   sappatihariyam   dhammam   desissantiti   etarahi
kho  pana  bhante  bhikkhuniyo  bhagavato savika viyatta vinita visaradappatta
yogakkhemakaminiyo      bahussuta     dhammadhara     dhammanudhammapatipanna
samicipatipanna     anudhammacariniyo     sakam    acariyakam    uggahetva
acikkhanti    desenti    pannapenti    patthapenti   vivaranti   vibhajanti
@Footnote: 1 Po. tam kho pana etarahi. Yu. santi kho pana bhante etarahi .  2 Po. ayam
@patho natthi .  3 Yu. ayam patho natthi .  4 Yu. nasaddo natthi.
Uttanikaronti     uppannam     parappavadam     sahadhammena     suniggahitam
niggahetva sappatihariyam dhammam desenti.
     {130.3}   Parinibbatudani   bhante   bhagava  parinibbatu  sugato
parinibbanakalodani   bhante   bhagavato   bhasita   kho  panesa  bhante
bhagavata  vaca  na  tavaham  papima  parinibbayissami  yava me upasaka
na   savaka  bhavissanti  viyatta  vinita  visaradappatta  yogakkhemakama
bahussuta       dhammadhara      dhammanudhammapatipanna      samicipatipanna
anudhammacarino   sakam   acariyakam   uggahetva  acikkhissanti  desissanti
pannapessanti   patthapessanti   vivarissanti   vibhajissanti  uttanikarissanti
uppannam   parappavadam   sahadhammena   suniggahitam  niggahetva  sappatihariyam
dhammam  desissantiti  etarahi  kho  pana  bhante  upasaka  bhagavato savaka
viyatta   vinita   visaradappatta   yogakkhemakama  bahussuta  dhammadhara
dhammanudhammapatipanna    samicipatipanna   anudhammacarino   sakam   acariyakam
uggahetva   acikkhanti   desenti   pannapenti   patthapenti   vivaranti
vibhajanti   uttanikaronti   uppannam   parappavadam   sahadhammena   suniggahitam
niggahetva sappatihariyam dhammam desenti.
     {130.4}   Parinibbatudani   bhante   bhagava  parinibbatu  sugato
parinibbanakalodani  bhante  bhagavato  bhasita  kho panesa bhante bhagavata
vaca  na  tavaham  papima  parinibbayissami yava me upasika na savika
bhavissanti   viyatta  vinita  visaradappatta  yogakkhemakaminiyo  dhammadhara
Bahussuta     dhammanudhammapatipanna     samicipatipanna    anudhammacariniyo
sakam   acariyakam   uggahetva   acikkhissanti   desissanti  pannapessanti
patthapessanti    vivarissanti    vibhajissanti    uttanikarissanti   uppannam
parappavadam     sahadhammena     suniggahitam    niggahetva    sappatihariyam
dhammam  desissantiti  etarahi  kho  pana  bhante  upasika  bhagavato savika
viyatta     vinita    visaradappatta    yogakkhemakaminiyo    dhammadhara
bahussuta     dhammanudhammapatipanna     samicipatipanna    anudhammacariniyo
sakam    acariyakam    uggahetva    acikkhanti    desenti   pannapenti
patthapenti    vivaranti   vibhajanti   uttanikaronti   uppannam   parappavadam
sahadhammena suniggahitam niggahetva sappatihariyam dhammam desenti.
     {130.5}   Parinibbatudani   bhante   bhagava  parinibbatu  sugato
parinibbanakalodani   bhante   bhagavato   bhasita   kho  panesa  bhante
bhagavata   vaca   na   tavaham   papima   parinibbayissami   yava  me
idam   brahmacariyam   na   iddhanca   bhavissati   phitanca   vittharikam  bahujannam
puthubhutam   yava   devamanussehi   suppakasitanti  etarahi  kho  pana  bhante
bhagavato    brahmacariyam   iddhanca   phitanca   vittharikam   bahujannam   puthubhutam
yava   devamanussehi   suppakasitam   .   parinibbatudani   bhante  bhagava
parinibbatu sugato parinibbanakalodani bhante bhagavatoti.
     [131]   Evam   vutte   bhagava   maram   papimantam   etadavoca
Appossuko   tvam   papima   hohi   na   ciram   tathagatassa   parinibbanam
bhavissati   ito  tinnam  masanam  accayena  tathagato  parinibbayissatiti .
Atha    kho   bhagava   pavalacetiye   sato   sampajano   ayusankharam
ossajji   .   osatthe   ca   bhagavata   ayusankhare   mahabhumicalo
ahosi  bhimsanako  lomahamso  devadundubhiyo  ca  phalimsu  .  atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               tulamatulanca sambhavam
               bhavasankharamavassajji muni
               ajjhattarato samahito
               abhindi kavacamivattasambhavanti. Suttam pathamam.
     [132]   2   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   pubbarame  migaramatu  pasade  .  tena  kho  pana  samayena
bhagava     sayanhasamayam     patisallana    vutthito    bahidvarakotthake
nisinno   hoti   .   atha  kho  raja  pasenadi  kosalo  yena  bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidi  .  tena  kho  pana  samayena  satta  ca  jatila  satta  ca  nigantha
satta   ca   acela   1-  satta  ca  ekasata  satta  ca  paribbajaka
parulhakacchanakhaloma  kharivividhamadaya  bhagavato  avidure  abhikkamanti  2-.
Addasa   kho   raja   pasenadi  kosalo  te  satta  ca  jatile  satta
ca   niganthe   satta   ca   acele   satta   ca   ekasate  satta  ca
@Footnote: 1 Ma. acelaka --- ekasataka .  2 Ma. Yu. atikkamanti.
Paribbajake    parulhakacchanakhalome   kharivividhamadaya   bhagavato   avidure
abhikkamante    disvana   utthayasana   ekamsam   uttarasangam   karitva
dakkhinajanumandalam   1-   pathaviyam   nihantva  yena  te  satta  ca  jatila
satta   ca   nigantha  satta  ca  acela  satta  ca  ekasata  satta  ca
paribbajaka   tenanjalimpanametva   tikkhattum   namam   savesi  rajaham
bhante pasenadi kosalo rajaham bhante pasenadi kosaloti.
     {132.1}  Atha  kho  raja  pasenadi kosalo acirapakkantesu tesu
sattasu  ca  jatilesu  sattasu  ca  niganthesu  sattasu  ca  acelesu sattasu ca
ekasatesu   sattasu   ca   paribbajakesu   yena   bhagava   tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidi  .  ekamantam
nisinno  kho  raja  pasenadi  kosalo  bhagavantam  etadavoca  ye  2- ca
te  bhante  loke  arahanto  va  arahattamaggam  va  samapanna etesam
annataroti.
     [133]  Dujjanam  kho  etam  maharaja taya gihina kamabhogina 3-
puttasambadhasayanam      ajjhavasantena     kasikacandanam     paccanubhontena
malagandhavilepanam   dharayantena   jataruparajatam   sadiyantena   ime  va
arahanto   ime   va  arahattamaggam  samapannati  .  1  samvasena  kho
maharaja  silam  veditabbam  tanca  kho  dighena  addhuna  na  4-  ittarena
manasikarota   no   amanasikarota   5-   pannavata  no  duppannena .
2   Samvoharena  kho  maharaja  soceyyam  veditabbam  tanca  kho  dighena
@Footnote: 1 Yu. dakkhinam .  2 Ma. ye kho. Yu. ye nu keci kho .  3 Po. kamagiddha.
@Yu. kamabhojina .  4 Po. Ma. Yu. na ittaram .  5 Po. Yu. amanasikara.
Addhuna   na   ittarena   manasikarota   no   amanasikarota   pannavata
no   duppannena   .   3  apadasu  kho  maharaja  thamo  veditabbo
so  ca  kho  dighena  addhuna  na  ittarena manasikarota no amanasikarota
pannavata    no    duppannena   .   4   sakacchaya   kho   maharaja
panna   veditabba   sa   ca   kho   dighena   addhuna   na  ittarena
mamasikarota no amanasikarota pannavata no duppannenati.
     [134]   Acchariyam   bhante   abbhutam   bhante   yava  subhasitancidam
[1]-  Bhagavata  dujjanam  kho  [2]-  maharaja  taya gihina kamabhogina
puttasambadhasayanam      ajjhavasantena     kasikacandanam     paccanubhontena
malagandhavilepanam   dharayantena   jataruparajatam   sadiyantena   ime  va
arahanto   ime   va   arahattamaggam   samapannati   .  samvasena  kho
maharaja   silam   veditabbam   tanca   kho  dighena  addhuna  na  ittarena
manasikarota no amanasikarota pannavata no duppannena.
     {134.1}  Samvoharena  kho maharaja soceyyam veditabbam tanca kho
dighena  addhuna  na  ittarena  manasikarota no amanasikarota pannavata no
duppannena   .   apadasu   kho  maharaja  thamo  veditabbo  so  ca
kho   dighena   addhuna   na   ittarena  manasikarota  no  amanasikarota
pannavata   no   duppannena   .   sakacchaya   kho   maharaja  panna
veditabba   sa   ca   kho  dighena  addhuna  na  ittarena  manasikarota
@Footnote: 1 Ma. bhante .  2 Ma. etam.
No   amanasikarota   pannavata   no   duppannenati  .  ete  bhante
mama  purisa  cora  ocaraka  janapadam  otaritva  agacchanti 1-. Tehi
pathamam   otinnam   aham  paccha  otarissami  2-  .  idani  te  bhante
tam    rajojallam    pavahetva    sunhata   suvilitta   kappitakesamassu
odatavatthavasana     pancahi     kamagunehi     samappita    samangibhuta
paricariyantiti  3-  .  atha  kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam
udanam udanesi
        na vayameyya sabbattha      nannassa puriso siya
        nannam nissaya jiveyya     dhammena na vani 4- careti. Dutiyam.
     [135]  3  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena  bhagava
attano   aneke   papake   akusale   dhamme  pahine  paccavekkhamano
nisinno  hoti  aneke  ca  kusale dhamme bhavanaya 5- paripurigate. Atha
kho  bhagava  attano  aneke  papake  akusale  dhamme  pahine  viditva
aneke   ca  kusale  dhamme  bhavanaya  paripurigate  tayam  velayam  imam
udanam udanesi
        ahu pubbe tada nahu      nahu pubbe tada ahu
        na cahu na ca bhavissati        na cetarahi vijjatiti. Tatiyam.
     [136]   4   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
@Footnote: 1 Ma. gacchanti .  2 Po. oyayissami. Ma. osarissami .  3 Po.
@pariharissantiti. Yu. paricarissantiti. Ma. paricaressantiti .  4 Po.
@Ma. vanim. 5 Ma. bhavanaparipurigate. Yu. paripurikate.
Sambahula        nanatitthiya       samanabrahmana       paribbajaka
savatthiyam      1-      pativasanti      nanaditthika     nanakhantika
nanarucika        nanaditthinissayanissita        .        santeke
samanabrahmana    evamvadino    evamditthino    1    sassato   loko
idameva    saccam    moghamannanti   .   santi   paneke   samanabrahmana
evamvadino    evamditthino    2   asassato   loko   idameva   saccam
moghamannanti      .      santeke     samanabrahmana     evamvadino
evamditthino   3   antava   loko   idameva   saccam   moghamannanti .
Santi      paneke     samanabrahmana     evamvadino     evamditthino
4 anantava loko idameva saccam moghamannanti.
     {136.1}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
5   tam   jivam  tam  sariram  idameva  saccam  moghamannanti  .  santi  paneke
samanabrahmana    evamvadino    evamditthino   6   annam   jivam   annam
sariram    idameva   saccam   moghamannanti   .   santeke   samanabrahmana
evamvadino  evamditthino  7  hoti  tathagato  parammarana  idameva  saccam
moghamannanti  .  santi  paneke  samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
8   na   hoti   tathagato   parammarana  idameva  saccam  moghamannanti .
Santeke   samanabrahmana   evamvadino   evamditthino  9  hoti  ca  na
ca   hoti   tathagato  parammarana  idameva  saccam  moghamannanti  .  santi
paneke   samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   10  neva  hoti
na  na  hoti  tathagato  parammarana  idameva  saccam  moghamannanti  .  te
@Footnote: 1 Yu. savatthim pindaya pavisanti.
Bhandanajata     kalahajata     vivadapanna     annamannam    mukhasattihi
vitudanta   viharanti   ediso   dhammo  nediso  dhammo  nediso  dhammo
ediso dhammoti.
     [137]   Atha   kho   sambahula   bhikkhu  pubbanhasamayam  nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisimsu   .   savatthiyam  pindaya
caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanta   yena   bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidimsu.
     {137.1}  Ekamantam  nisinna  kho  te  bhikkhu bhagavantam etadavocum
idha    bhante   sambahula   nanatitthiya   samanabrahmana   paribbajaka
savatthiyam     pativasanti    nanaditthika    nanakhantika    nanarucika
nanaditthinissayanissita     santeke     samanabrahmana     evamvadino
evamditthino  sassato  loko  idameva  saccam  moghamannanti  santi  paneke
samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   asassato   loko  idameva
saccam     moghamannanti     santeke     samanabrahmana     evamvadino
evamditthino  antava  loko  idameva  saccam  moghamannanti  santi  paneke
samanabrahmana     evamvadino     evamditthino     anantava    loko
idameva   saccam   moghamannanti   santeke   samanabrahmana   evamvadino
evamditthino   tam   jivam   tam   sariram   idameva  saccam  moghamannanti  santi
paneke    samanabrahmana    evamvadino    evamditthino    annam   jivam
annam   sariram   idameva   saccam   moghamannanti   santeke  samanabrahmana
Evamvadino   evamditthino   hoti   tathagato  parammarana  idameva  saccam
moghamannanti      santi     paneke     samanabrahmana     evamvadino
evamditthino  na  hoti  tathagato  parammarana  idameva  saccam  moghamannanti
santeke    samanabrahmana    evamvadino    evamditthino    hoti   ca
na   ca   hoti   tathagato   parammarana   idameva   saccam   moghamannanti
santi   paneke   samanabrahmana   evamvadino  evamditthino  neva  hoti
na   na   hoti   tathagato   parammarana   idameva   saccam   moghamannanti
te    bhandanajata    kalahajata   vivadapanna   annamannam   mukhasattihi
vitudanta   viharanti   ediso   dhammo  nediso  dhammo  nediso  dhammo
ediso dhammoti.
     {137.2}   Annatitthiya  bhikkhave  paribbajaka  andha  acakkhuka
attham   na   jananti  anattham  na  jananti  dhammam  na  jananti  adhammam  na
jananti   te   attham   ajananta  anattham  ajananta  dhammam  ajananta
adhammam     ajananta     bhandanajata     kalahajata     vivadapanna
annamannam     mukhasattihi     vitudanta     viharanti    ediso    dhammo
nediso dhammo nediso dhammo ediso dhammoti.
     [138]  Bhutapubbam  bhikkhave  imissa  yeva  savatthiya 1- annataro
raja   ahosi   .   atha   kho   bhikkhave  so  raja  annataram  purisam
amantesi   ehi   tvam   ambho  purisa  yavatika  savatthiya  jaccandha
te  sabbe  ekajjham  sannipatehiti  .  evam  devati  kho  bhikkhave so
puriso   tassa   ranno   patissutva   yavatika   savatthiya   jaccandha
@Footnote: 1 Yu. savatthiyam.
Te   sabbe   gahetva   yena  so  raja  tenupasankami  upasankamitva
tam  rajanam  etadavoca  sannipatita  kho  te  deva yavatika savatthiya
jaccandhati   .   tena  hi  bhane  jaccandhanam  hatthim  dassehiti  .  evam
devati  kho  bhikkhave  so  puriso  tassa  ranno  patissutva  jaccandhanam
hatthim   dassesi   ekaccanam  jaccandhanam  hatthissa  sisam  dassesi  ediso
jaccandha   hatthiti   .   ekaccanam   [1]-   hatthissa   kannam  dassesi
ediso jaccandha hatthiti.
     {138.1}  Ekaccanam  jaccandhanam  hatthissa  dantam dassesi ediso
jaccandha   hatthiti   .  ekaccanam  jaccandhanam  hatthissa  sondam  dassesi
ediso  jaccandha  hatthiti  .  ekaccanam jaccandhanam hatthissa kayam dassesi
ediso  jaccandha  hatthiti  .  ekaccanam  hatthissa  padam dassesi ediso
jaccandha  hatthiti  .  ekaccanam  jaccandhanam  hatthissa  pitthim  2- dassesi
ediso   jaccandha  hatthiti  .  ekaccanam  jaccandhanam  hatthissa  nanguttham
dassesi   ediso  jaccandha  hatthiti  .  ekaccanam  jaccandhanam  hatthissa
valadhim dassesi ediso jaccandha hatthiti.
     {138.2}  Atha  kho bhikkhave so puriso jaccandhanam hatthim dassetva
yena  so  raja  tenupasankami  upasankamitva tam rajanam etadavoca dittho
kho   tehi  deva  jaccandhehi  hatthi  yassadani  kalam  mannathati  3- .
Atha   kho   bhikkhave   so   raja   yena  te  jaccandha  tenupasankami
upasankamitva    te   jaccandhe   etadavoca   dittho   vo   jaccandha
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. ekaccanam jaccandhanam .  2 Ma. satthim .  3 Ma. Yu. mannasiti.
Hatthiti   .   evam   devati  .  dittho  no  hatthiti  vadetha  jaccandha
kidiso   hatthiti   .   yehi   bhikkhave   jaccandhehi  hatthissa  sisam  dittham
ahosi   te   evamahamsu  ediso  deva  hatthi  seyyathapi  kumbhoti .
Yehi   bhikkhave   jaccandhehi   hatthissa   kanno   dittho   ahosi   te
evamahamsu  ediso  deva  hatthi  seyyathapi  suppoti  .  yehi  bhikkhave
jaccandhehi   hatthissa   danto   dittho  ahosi  te  evamahamsu  ediso
deva hatthi seyyathapi phaloti 1-.
     {138.3}   Yehi  bhikkhave  jaccandhehi  hatthissa  sondo  dittho
ahosi  te  evamahamsu  ediso  deva  hatthi  seyyathapi  nangalisati .
Yehi  bhikkhave  jaccandhehi  hatthissa  kayo  dittho  ahosi te evamahamsu
ediso  deva  hatthi  seyyathapi  kotthoti  .  yehi  bhikkhave jaccandhehi
hatthissa   pado   dittho  ahosi  te  evamahamsu  ediso  deva  hatthi
seyyathapi thunoti.
     {138.4}  Yehi bhikkhave jaccandhehi hatthissa pitthi dittha ahosi te
evamahamsu  ediso  deva  hatthi  seyyathapi  udukkhaloti . Yehi bhikkhave
jaccandhehi   hatthissa   nanguttham   dittham  ahosi  te  evamahamsu  ediso
deva  hatthi  seyyathapi  musaloti  .  yehi  bhikkhave  jaccandhehi  hatthissa
valadhi  dittho  ahosi  te  evamahamsu  ediso  deva  hatthi  seyyathapi
sammajjaniti   .   te   ediso   hatthi   nediso  hatthi  nediso  hatthi
ediso   hatthiti   annamannam   mutthihi   samyujjimsu  2-  .  tena  ca  pana
bhikkhave   so   raja   attamano   ahosi  .  evameva  kho  bhikkhave
@Footnote: 1 Po. sallo. Ma. khilo .  2 Po. Ma. samsumbhimsu.
Annatitthiya   paribbajaka   andha  acakkhuka  [1]-  attham  na  jananti
anattham   na  jananti  dhammam  na  jananti  adhammam  na  jananti  te  attham
ajananta   anattham   ajananta   dhammam   ajananta  adhammam  ajananta
bhandanajata     kalahajata     vivadapanna     annamannam    mujasattihi
vitudanta    viharanti    ediso    dhammo   nediso   dhammo   nediso
dhammo   ediso   dhammoti   .   atha   kho  bhagava  etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
          imesu kira sajjanti         eke samanabrahmana
          viggayha nam vivadanti        jana ekangadassinoti. Catuttham.
     [139]   5   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
sambahula    nanatitthiya    samanabrahmana    paribbajaka    savatthiyam
pativasanti        nanaditthika        nanakhantika       nanarucika
nanaditthinissayanissita    .    santeke   samanabrahmana   evamvadino
evamditthino  1  sassato  atta  ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
Santi   paneke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino  2  asassato
atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {139.1} Santeke samanabrahmana evamvadino evamditthino 3 sassato
ca  asassato  ca  atta  ca  loko  ca idameva saccam moghamannanti. Santi
@Footnote: 1 Ma. te.
Paneke   samanabrahmana   evamvadino   evamditthino  4  neva  sassato
nasassato atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {139.2}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
5  sayankato  atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti. Santi paneke
samanabrahmana  evamvadino  evamditthino  6  parankato  atta  ca loko
ca idameva saccam moghamannanti.
     {139.3}  Santeke  samanabrahmana  evamvadino  evamditthino 7
sayankato  ca  parankato  ca atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
Santi  paneke  samanabrahmana  evamvadino  evamditthino  8  asayankaro
ca  aparankaro  ca  adhiccasamuppanno  atta  ca  loko  ca idameva saccam
moghamannanti.
     {139.4}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
9  sassatam  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca  idameva  saccam moghamannanti.
Santi      paneke     samanabrahmana     evamvadino     evamditthino
10    asassatam   sukhadukkham   atta   ca   loko   ca   idameva   saccam
moghamannanti.
     {139.5}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
11   sassatanca   asassatanca   sukhadukkham   atta  ca  loko  ca  idameva
saccam   moghamannanti   .   santi   paneke   samanabrahmana  evamvadino
evamditthino  12  neva  sassatam  nasassatam  sukhadukkham  atta  ca  loko ca
idameva saccam moghamannanti.
     {139.6}      Santeke      samanabrahmana      evamvadino
evamditthino        13        sayankatam        sukhadukkham       atta
Ca   loko   ca   idameva   saccam   moghamannanti   .   santi   paneke
samanabrahmana      evamvadino      evamditthino     14     parankatam
sukhadukkham   atta   ca   loko   ca   idameva   saccam   moghamannanti .
Santeke        samanabrahmana        evamvadino       evamditthino
15   sayankatanca   parankatanca   sukhadukkham  atta  ca  loko  ca  idameva
saccam     moghamannanti     .     santi     paneke     samanabrahmana
evamvadino    evamditthino    16    asayankaram   ca   aparankaram   ca
adhiccasamuppannam    sukhadukkham   atta   ca   loko   ca   idameva   saccam
moghamannanti.
     {139.7}    Te    bhandanajata    kalahajata    vivadapanna
annamannam     mukhasattihi     vitudanta     viharanti    ediso    dhammo
nediso dhammo nediso dhammo ediso dhammoti.
     [140]   Atha   kho   sambahula   bhikkhu  pubbanhasamayam  nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisimsu   .   savatthiyam  pindaya
caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanta   yena   bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam  nisidimsu  .  ekamantam
nisinna   kho   te   bhikkhu  bhagavantam  etadavocum  idha  bhante  sambahula
nanatitthiya    samanabrahmana    paribbajaka    savatthiyam    pativasanti
nanaditthika     nanakhantika    nanarucika    nanaditthinissayanissita
santeke    samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   sassato   1-
loko    idameva    saccam    moghamannanti   .pe.   te   bhandanajata
@Footnote: 1 sassato atta ca lokocati imassa suttassa adimhi patho dissati.
Kalahajata    vivadapanna   annamannam   mukhasattihi   vitudanta   viharanti
ediso dhammo nediso dhammo nediso dhammo ediso dhammoti.
     {140.1}   Annatitthiya  bhikkhave  paribbajaka  andha  acakkhuka
attham  na  jananti  anattham  na  jananti  dhammam na jananti adhammam na jananti
te   attham   ajananta   anattham   ajananta  dhammam  ajananta  adhammam
ajananta     bhandanajata     kalahajata    vivadapanna    annamannam
mukhasattihi    vitudanta    viharanti   ediso   dhammo   nediso   dhammo
nediso  dhammo  ediso  dhammoti  .  atha  kho  bhagava etamattham viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
          imesu kira sajjanti          eke samanabrahmana
          antara ca 1- visidanti     appatva va tamogadhanti. Pancamam.
     [141]  6  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
sambahula        nanatitthiya       samanabrahmana       paribbajaka
savatthiyam     pativasanti    nanaditthika    nanakhantika    nanarucika
nanaditthinissayanissita    .    santeke   samanabrahmana   evamvadino
evamditthino  sassato  atta  ca  loko  ca  idameva saccam moghamannanti.
Santi   paneke   samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   asassato
atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {141.1} Santeke samanabrahmana evamvadino evamditthino sassato ca asassato
@Footnote: 1 Po. Ma. va.
Ca  atta  ca  loko  ca  idameva  saccam  moghamannanti  .  santi paneke
samanabrahmana      evamvadino     evamditthino     neva     sassato
nasassato atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {141.2}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
sayankato   atta  ca  loko  ca  idameva  saccam  moghamannanti  .  santi
paneke     samanabrahmana     evamvadino    evamditthino    parankato
atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {141.3}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
sayankato ca parankato ca atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {141.4}  Santi  paneke  samanabrahmana evamvadino evamditthino
asayankaro  ca  aparankaro ca adhiccasamuppanno atta ca loko ca idameva
saccam moghamannanti.
     {141.5}  Santeke samanabrahmana evamvadino evamditthino sassatam
sukhadukkham  atta  ca  loko  ca  idameva saccam moghamannanti. Santi paneke
samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   asassatam   sukhadukkham   atta
ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {141.6}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
sassatam   ca  asassatam  ca  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca  idameva  saccam
moghamannanti    .    santi    paneke    samanabrahmana    evamvadino
evamditthino   neva   sassatam   nasassatam  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca
idameva saccam moghamannanti.
     {141.7}      Santeke      samanabrahmana      evamvadino
Evamditthino   sayankatam   sukhadukkham   atta  ca  loko  ca  idameva  saccam
moghamannanti    .    santi    paneke    samanabrahmana    evamvadino
evamditthino   parankatam   sukhadukkham   atta  ca  loko  ca  idameva  saccam
moghamannanti.
     {141.8}   Santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
sayankatam  ca  parankatam  ca  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca  idameva  saccam
moghamannanti    .    santi    paneke    samanabrahmana    evamvadino
evamditthino   asayankaram   ca   aparankaram   ca  adhiccasamuppannam  sukhadukkham
atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti.
     {141.9}  Te  bhandanajata  kalahajata  vivadapanna  annamannam
mukhasattihi   vitudanta  viharanti  ediso  dhammo  nediso  dhammo  nediso
dhammo ediso dhammoti.
     [142]   Atha   kho   sambahula   bhikkhu  pubbanhasamayam  nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisimsu   .   savatthiyam  pindaya
caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanta   yena   bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidimsu.
     {142.1}  Ekamantam  nisinna  kho  te  bhikkhu bhagavantam etadavocum
idha    bhante   sambahula   nanatitthiya   samanabrahmana   paribbajaka
savatthiyam     pativasanti    nanaditthika    nanakhantika    nanarucika
nanaditthinissayanissita     santeke     samanabrahmana     evamvadino
evamditthino    sassato    atta    ca   loko   ca   idameva   saccam
Moghamannanti      santi     paneke     samanabrahmana     evamvadino
evamditthino    asassato    atta   ca   loko   ca   idameva   saccam
moghamannanti
     {142.2}   santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
sassato  ca  asassato  ca  atta  ca  loko ca idameva saccam moghamannanti
santi   paneke  samanabrahmana  evamvadino  evamditthino  neva  sassato
nasassato atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti
     {142.3}   santeke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino
sayankato  parankato  sayankato  ca  parankato ca asayankaro ca aparankaro
ca   adhiccasamuppanno   atta   caloko  ca  idameva  saccam  moghamannanti
santeke   samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   sassatam  sukhadukkham
atta   ca   loko   ca   idameva   saccam  moghamannanti  santi  paneke
samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   asassatam   sukhadukkham   atta
ca loko ca idameva saccam moghamannanti
     {142.4}  santeke samanabrahmana evamvadino evamditthino sassatam
ca  asassatam  ca  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca idameva saccam moghamannanti
santi   paneke   samanabrahmana  evamvadino  evamditthino  neva  sassatam
nasassatam sukhadukkham atta ca loko ca idameva saccam moghamannanti
     {142.5} santeke samanabrahmana evamvadino evamditthino sayankatam
sukhadukkham  atta  ca  loko  ca  idameva  saccam  moghamannanti santi paneke
Samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   parankatam   sukhadukkham   atta
ca loko ca idameva saccam moghamannanti
     {142.6} santeke samanabrahmana evamvadino evamditthino sayankatam
ca  parankatam  ca  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca idameva saccam moghamannanti
santi   paneke   samanabrahmana   evamvadino   evamditthino   sayankaram
ca  parankaram  ca  adhiccasamuppannam  sukhadukkham  atta  ca  loko  ca idameva
saccam    moghamannanti    te    bhandanajata   kalahajata   vivadapanna
annamannam   mukhasattihi   vitudanta   viharanti   ediso   dhammo   nediso
dhammo nediso dhammo ediso dhammoti.
     {142.7}   Annatitthiya  bhikkhave  paribbajaka  andha  acakkhuka
attham  na  jananti  anattham  na  jananti  dhammam na jananti adhammam na jananti
te  attham  ajananta  anattham ajananta dhammam ajananta adhammam ajananta
bhandanajata     kalahajata     vivadapanna     annamannam    mukhasattihi
vitudanta   viharanti   ediso   dhammo  nediso  dhammo  nediso  dhammo
ediso  dhammoti  .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam velayam
imam udanam udanesi
          ahankarapasutayam paja      parankarupasanhita
          etadeke nabbhannamsu      na nam sallanti addasum
               etanca sallam patigacca 1- passato
               aham karomiti na tassa hoti
@Footnote: 1 Po. Ma. patikacca.
               Paro karotiti na tassa 1- hoti.
          Manupeta ayam paja          managantha manavinibbaddha 2-
          ditthisu byarabbhakata 3-  samsaram nativattatiti. Chattham.
     [143]  7  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana samayena ayasma
subhuti   bhagavato  avidure  nisinno  hoti  pallankam  abhujitva  ujum  kayam
panidhaya   avitakkam   samadhim   samapajjitva   .   addasa   kho  bhagava
ayasmantam   subhutim   avidure   nisinnam   pallankam   abhujitva  ujum  kayam
panidhaya   avitakkam   samadhim   samapannam   .  atha  kho  bhagava  etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               yassa vitakka vidhupita
               ajjhattam suvikappita asesa
               tam sangamaticca arupasanni
               catuyogatigato na jatim etiti 4-. Sattamam.
     [144]  8  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava rajagahe viharati
veluvane   kalandakanivape  .  tena  kho  pana  samayena  rajagahe  dve
puga   5-   annatarissa   ganikaya   saratta   honti   patibaddhacitta
bhandanajata     kalahajata     vivadapanna     annamannam     panihipi
@Footnote: 1 Po. nassa .  2 atthakathayam manavinibbandha .  3 Ma. sarambhakatha. Yu. byarambhakata.
@4 Po. Ma. jatumetiti .  5 Po. subha. atthakathayam subha.
Upakkamanti      ledduhipi      upakkamanti     dandehipi     upakkamanti
satthehipi   upakkamanti   te   tattha   maranampi   nigacchanti   maranamattampi
dukkham   .   atha   kho   sambahula   bhikkhu    pubbanhasamayam   nivasetva
pattacivaramadaya    rajagaham    pindaya    pavisimsu   rajagahe   pindaya
caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanta   yena   bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva bhagavantam abhivadetva ekamantam nisidimsu.
     {144.1}  Ekamantam  nisinna kho te bhikkhu bhagavantam etadavocum idha
bhante  rajagahe  dve  puga  annatarissa ganikaya saratta patibaddhacitta
bhandanajata     kalahajata     vivadapanna     annamannam     panihipi
upakkamanti      ledduhipi      upakkamanti     dandehipi     upakkamanti
satthehipi   upakkamanti   te   tattha   maranampi   nigacchanti   maranamattampi
dukkhanti   .   atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam  imam
udanam udanesi
          yanca pattam yanca pattabbam    ubhayametam rajanukinnam
                            aturassanusikkhato
ye   ca   sikkhasara   silabbattam   jivitam   brahmacariyam   upatthanasara
ayameko anto.
     Ye ca evamvadino natthi kamesu dosoti ayam dutiyo anto.
     Iccete ubho anta katasivaddhana katasiyo ditthi 1- vaddhenti.
  Ete  te  ubho ante anabhinnaya oliyanti eke atidhavanti eke.
@Footnote: 1 Po. Ma. ditthim.
Ye ca kho te abhinnaya tatra ca nahesum tena ca amannimsu
       vattam tesam natthi pannapanayati. Atthamam.
     [145]   9   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
bhagava   rattandhakaratimisayam   abbhokase   nisinno  hoti  telappadipesu
jhayamanesu   .   tena  kho  pana  samayena  sambahula  adhipataka  tesu
telappadipesu   apataparipatam   anayam   apajjanti   byasanam   apajjanti
anayabyasanam   apajjanti   .   addasa   kho   bhagava   te   sambahule
adhipatake   tesu   telappadipesu   apataparipatam   anayam   apajjante
byasanam   apajjante   anayabyasanam   apajjante   .   atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               upatidhavanti na saramenti
               navam navam bandhanam bruhayanti
               patanti pajjotamivadhipata 1-
               ditthe sute itiheke nivitthati. Navamam.
     [146]  10  Evamme  sutam  .  ekam samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame  .  atha  kho  ayasma  anando
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam  nisidi  .  ekamantam  nisinno  kho  ayasma  anando bhagavantam
etadavoca   yavakivanca   bhante  tathagata  loke  nuppajjanti  arahanto
@Footnote: 1 Ma. pajjotamivadhipakata.
Sammasambuddha    tava    annatitthiya   paribbajaka   sakkata   honti
garukata   manita   pujita   apacita   labhino   civarapindapatasenasana-
gilanapaccayabhesajjaparikkharanam   yato  ca  kho  bhante  tathagata  loke
uppajjanti    arahanto    sammasambuddha    atha    kho    annatitthiya
paribbajaka    asakkata    honti    agarukata    amanita    apujita
anapacita       na      labhino      civarapindapatasenasanagilanapaccaya-
bhesajjaparikkharanam   bhagava   cevadani  bhante  sakkato  hoti  garukato
manito     pujito     apacito    labhi    civarapindapatasenasanagilana-
paccayabhesajjaparikkharanam bhikkhusangho cati.
     {146.1}  Evametam  ananda  evametam  1-  ananda yavakivanca
ananda    tathagata    loke   nuppajjanti   arahanto   sammasambuddha
tava   annatitthiya   paribbajaka   sakkata   honti   garukata  manita
pujita      apacita      labhino     civarapindapatasenasanagilanapaccaya-
bhesajjaparikkharanam  yato  ca  kho  ananda  tathagata  loke uppajjanti
arahanto    sammasambuddha    atha    kho    annatitthiya   paribbajaka
asakkata   honti   agarukata  amanita  apujita  anapacita  na  labhino
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam      tathagato     2-
cevadani   sakkato   hoti   garukato   manito   pujito  apacito  labhi
civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajjaparikkharanam bhikkhusangho
cati. Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. evametam anandati pathattayam na dissati .  2 Po. tathagato vadani
@bhante. Ma. Yu. tathagato vadani.
          Obhasati 1- tava so kimi     yava na unnati 2- pabhankaro
          virocanamhi 3- uggate         hatappabho hoti na capi bhasati.
                Evam obhasitameva titthiyanam 4-
               yava sammasambuddha loke nuppajjanti
               na takkika sujjhanti na capi savaka
               dudditthi na dukkha pamuncareti 5-. Dasamam.
                        Jaccandhavaggo chattho.
                             Tassuddanam
               ayusamaossajjanam patisalla
               ahu tanca kira tittha
               sattamamahu subhutim
               ganika upati navamo
               uppajjanti ca te dasati.
                             ------------
                  Udane sattamo culavaggo
     [147]  1  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
ayasma    sariputto    ayasmantam    lakunthakabhaddiyam   anekapariyayena
dhammiya kathaya sandasseti samadapeti samuttejeti sampahamseti.
@Footnote: 1 Po. obhasati tayam tava so .  2 Po. unnapati. Ma. unnate. Yu. unnamati.
@3 Po. Ma. verocanamhi .  4 Po. takkiyanam. Ma. takkikanam .  5 Ma. Yu. pamuccareti.
     {147.1} Atha kho ayasmato lakunthakabhaddiyassa ayasmata sariputtena
anekapariyayena    dhammiya   kathaya   sandassiyamanassa   samadapiyamanassa
samuttejiyamanassa    sampahamsiyamanassa    anupadaya    asavehi    cittam
vimucci    .    addasa    kho    bhagava    ayasmantam   lakunthakabhaddiyam
ayasmata     sariputtena     anekapariyayena     dhammiya     kathaya
sandassiyamanam      samadapiyamanam      samuttejiyamanam      sampahamsiyamanam
anupadaya   asavehi   cittam   vimuttam   .  atha  kho  bhagava  etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               uddham adho 1- sabbadhi vippamutto
               ayamhamasmiti ananupassi
               evam vimutto udatari ogham
               atinnapubbam anunabbhavayati. Suttam pathamam.
     [148]  2  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana samayena ayasma
sariputto    ayasmantam    lakunthakabhaddiyam   sekkhoti   2-   mannamano
bhiyyoso    mattaya    anekapariyayena   dhammiya   kathaya   sandasseti
samadapeti    samuttejeti    sampahamseti    .   addasa   kho   bhagava
ayasmantam    sariputtam    ayasmantam    lakunthakabhaddiyam   sekkhoti   3-
mannamanam    bhiyyoso    mattaya    anekapariyayena   dhammiya   kathaya
sandassentam   samadapentam   samuttejentam   sampahamsentam   .   atha  kho
@Footnote: 1 Yu. adho ca .  2 Ma. sekkham. Yu. sekhoti mannamanam .  3 Po. sekkhamannamanam.
Bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               acchijji 1- vattam byaga 2- nirasam
               visukkha sarita na sandati
               chinnam vattam na vattati
               esevanto dukkhassati. Dutiyam.
     [149]  3  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
savatthiyam  manussa  yebhuyyena  kamesu  ativelam  satta honti 3- ratta
giddha   gadhita  mucchita  ajjhopanna  4-  sammattakajata  5-  kamesu
viharanti   .   atha   kho   sambahula   bhikkhu   pubbanhasamayam  nivasetva
pattacivaramadaya   savatthim   pindaya   pavisimsu   .   savatthiyam  pindaya
caritva   pacchabhattam   pindapatapatikkanta   yena   bhagava  tenupasankamimsu
upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva   ekamantam  nisidimsu  .  ekamantam
nisinna   kho   te   bhikkhu  bhagavantam  etadavocum  idha  bhante  savatthiyam
manussa   yebhuyyena   kamesu   ativelam  satta  honti  ratta  giddha
gadhita   mucchita   ajjhopanna   sammattakajata   kamesu  viharantiti .
Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               kamesu satta kamasangasatta 6-
               samyojane vajjamapassamana
@Footnote: 1 Po. acchindi. Ma. acchejji .  2 Po. Ma. byaga nirasam .  3 Po. Ma. ayam
@patho natthi .  4 Po. ajjhapanna .  5 Yu. sampattakajata .  6 Po. kame
@sangasatta. Yu. kamasanga satta.
               Na hi jatu sayojanasangasatta
               oghantareyyum vipulam mahantanti. Tatiyam.
     [150]  4  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
savatthiyam  1-  manussa  yebhuyyena  kamesu  satta  honti ratta giddha
gadhita    mucchita    ajjhopanna   andhikata   sammattakajata   kamesu
viharanti  .  atha  kho  bhagava  pubbanhasamayam  nivasetva  pattacivaramadaya
savatthiyam   pindaya   pavisi   .   addasa  kho  bhagava  te  savatthiyam
manusse   yebhuyyena   kamesu   satte   giddhe   gadhite   ajjhopanne
andhikate   sammattakajate   kamesu   viharante   .   atha  kho  bhagava
etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
        kamandha jalasanchanna 2-   tanhachadanacchadita
        pamattabandhuna 3- bandha 4-   macchava kumminamukhe
        jaramaranam 5- gacchanti             vaccho khirapakova mataranti. Catuttham.
     [151]  5  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam viharati
jetavane   anathapindikassa   arame   .   tena   kho   pana  samayena
ayasma    lakunthakabhaddiyo    sambahulanam    bhikkhunam   pitthito   pitthito
yena   bhagava   tenupasankami   .   addasa   kho   bhagava   ayasmantam
lakunthakabhaddiyam    duratova    sambahulanam    bhikkhunam    pitthito    pitthito
agacchantam   dubbannam   duddassikam   6-   okotimakam   yebhuyyena  bhikkhunam
@Footnote: 1 Po. Ma. savatthiya .  2 Po. jalaparikinna .  3 Po. pamatta bandhana baddha.
@4 Ma. baddha .  5 Ma. jaramaranamanventi .  6 Ma. duddasikam.
Paribhutarupam   disvana   bhikkhu   amantesi   passatha   no  tumhe  bhikkhave
etam    bhikkhum    duratova    sambahulanam    bhikkhunam    pitthito   pitthito
agacchantam    dubbannam    duddassikam    okotimakam    yebhuyyena   bhikkhunam
paribhutarupanti   .   evam   bhanteti  .  eso  bhikkhave  bhikkhu  mahiddhiko
mahanubhavo   na   ca   sa   samapatti   sulabharupa  ya  tena  bhikkhuna
asamapannapubba    yassa    catthaya   kulaputta   sammadeva   agarasma
anagariyam     pabbajanti     tadanuttaram    brahmacariyapariyosanam    dittheva
dhamme   sayam   abhinna   sacchikatva   upasampajja  viharatiti  .  atha  kho
bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
      nelango 1- setapacchado   ekaro vattati ratho
      anigham passa ayantam           chinnasotam abandhananti. Pancamam.
     [152]   6   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma   annatakondanno   2-   bhagavato   avidure   nisinno  hoti
pallankam     abhujitva    ujum    kayam    panidhaya    tanhasankhayavimuttim
paccavekkhamano    .   addasa   kho   bhagava   ayasmantam   annata-
kondannam   avidure   nisinnam   pallankam  abhujitva  ujum  kayam  panidhaya
tanhasankhayavimuttim   paccavekkhamanam   .   atha   kho   bhagava   etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
      yassa mulam chama natthi        panna natthi kuto lata
@Footnote: 1 Yu. nelaggo .  2 Ma. annasikondanno.
      Tam dhiram bandhana muttam          ko tam ninditumarahati
      devapi nam pasamsanti           brahmunapi pasamsitoti. Chattham.
     [153]  7  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena  bhagava
attano   papancasannasankhapahanam   paccavekkhamano   nisinno   hoti .
Atha   kho   bhagava   attano   papancasannasankhapahanam   viditva   tayam
velayam imam udanam udanesi
               yassa papanca dhiti 1- ca natthi
               sandhanam paligham ca vitivatto
               na 2- tam nitanham munim carantam
               navajanati sadevakopi lokoti. Sattamam.
     [154]   8   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
ayasma   mahakaccano   bhagavato   avidure   nisinno   hoti  pallankam
abhujitva   ujum   kayam   panidhaya   kayagataya  satiya  ajjhattam  parimukham
supatitthitaya    .    addasa   kho   bhagava   ayasmantam   mahakaccanam
avidure   nisinnam   pallankam   abhujitva  ujum  kayam  panidhaya  kayagataya
satiya   ajjhattam   parimukham   supatitthitaya  .  atha  kho  bhagava  etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
      yassa siya sabbada sati      satatam kayagata upatthita
@Footnote: 1 Ma. Yu. thiti .  2 Ma. nasaddo natthi.
      No cassa no ca me siya      na bhavissati na ca me bhavissati
      anupubbavihari tattha         so kaleneva tare visattikanti. Atthamam.
     [155]  9 Evamme sutam. Ekam samayam bhagava mallesu carikancaramano
mahata   bhikkhusanghena   saddhim   yena  thunam  nama  mallanam  brahmanagamo
tadavasari   .   assosum   kho  thuneyyaka  brahmanagahapatika  samano  khalu
bho   gotamo  sakyaputto  sakyakula  pabbajito  mallesu  carikancaramano
mahata   bhikkhusanghena   saddhim   thunam   anuppattoti   udapanam   tinassa  ca
bhusassa ca yava mukhato puresum ma mundaka samanaka paniyam adamsuti 1-.
     [156]   Atha   kho   bhagava   magga   okkamma  yena  annataram
rukkhamulam   tenupasankami   upasankamitva   pannatte   asane   nisidi  .
Nisajja   kho   bhagava   ayasmantam  anandam  amantesi  ingha  me  tvam
ananda   etasma   udapana   paniyam   aharati   .   evam  vutte
ayasma   anando  bhagavantam  etadavoca  idani  so  bhante  udapano
thuneyyakehi   brahmanagahapatikehi   tinassa   ca  bhusassa  ca  yava  mukhato
purito   ma   mundaka   samanaka   paniyam   adamsuti   .   dutiyampi  kho
bhagava  ayasmantam  anandam  amantesi  ingha  me  tvam ananda etasma
udapana   paniyam   aharati   .   dutiyampi   kho  ayasma  anando
bhagavantam    etadavoca   idani   so   bhante   udapano   thuneyyakehi
@Footnote: 1 Po. Ma. ampasuti.
Brahmanagahapatikehi  tinassa  ca  bhusassa  ca  yava  mukhato  purito  ma te
mundaka   samanaka   paniyam  adamsuti  .  tatiyampi  kho  bhagava  ayasmantam
anandam   amantesi   ingha   me   tvam   ananda  etasma  udapana
paniyam   aharati  .  evam  bhanteti  kho  ayasma  anando  bhagavato
patissutva   pattam   gahetva   yena   so   udapano  tenupasankami .
Atha   kho   udapano   ayasmante   anande   upasankamante  sabbantam
tinanca    bhusanca   mukhato   ovamitva   acchassa   udakassa   anavilassa
vippasannassa yava mukhato purito visandanto manne atthasi.
     {156.1} Atha kho ayasmato anandassa etadahosi acchariyam vata bho
abbhutam    vata   bho   tathagatassa   mahiddhikata   mahanubhavakata   ayanhi
so   udapano   mayi   upasankamante   sabbantam   tinanca  bhusanca  mukhato
ovamitva   acchassa   udakassa   anavilassa   vippasannassa  yava  mukhato
purito   visandanto   manne   thitoti   .   pattena   paniyam   adaya
yena    bhagava    tenupasankami    upasankamitva    bhagavantam   etadavoca
acchariyam     bhante     abbhutam     bhante     tathagatassa    mahiddhikata
mahanubhavakata   ayanhi   so   bhante   udapano   mayi   upasankamante
sabbantam    tinanca    bhusanca    mukhato   ovamitva   acchassa   udakassa
anavilassa   vippasannassa   yava   mukhato   purito   visandanto   manne
atthasi   pivatu   bhagava   paniyam  pivatu  sugato  paniyanti  .  atha  kho
bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
      Kim kayira udapanena           apa ce sabbada siyum
      tanhaya mulato chetva      kissa pariyesanancareti. Navamam.
     [157]   10   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  kosambiyam
viharati   ghositarame   .   tena  kho  pana  samayena  ranno  udenassa
uyyanagatassa   antepuram   daddham   hoti   panca   itthisatani  kalakatani
honti   samavatipamukhani   .   atha   kho  sambahula  bhikkhu  pubbanhasamayam
nivasetva   pattacivaramadaya   kosambim  pindaya  pavisimsu  .  kosambiyam
pindaya      caritva      pacchabhattam     pindapatapatikkanta     yena
bhagava     tenupasankamimsu     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva
ekamantam nisidimsu.
     {157.1}    Ekamantam   nisinna   kho   te   bhikkhu   bhagavantam
etadavocum   idha   bhante   ranno   udenassa   uyyanagatassa  antepuram
daddham    panca    itthisatani    kalakatani    honti    samavatipamukhani
tasam   bhante   upasikanam   gati   ko   abhisamparayoti   .  santettha
bhikkhave    upasikayo    sotapanna    santi   sakadagaminiyo   santi
anagaminiyo     sabba    ta    bhikkhave    upasikayo    anipphala
kalakatati   .   atha   kho   bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
          mohasambandhano loko      bhabbarupova dissati
          upadhibandhano balo          tamasa parivarito
          Sassatoriva 1- khayati        passato natthi kincananti. Dasamam.
                            Culavaggo sattamo.
                                Tassuddanam
       honti 2- duve tatha bhaddiya honti duve kamesu satta
               lakuntho tanhakhayo ca papancakhayo ca
                  kaccano udapanam udenoti.
                               -----------
                Udane atthamo pataligamivaggo
     [158]   1   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
bhagava   bhikkhunam   3-   nibbanapatisamyuttaya   dhammiya  kathaya  sandasseti
samadapeti   samuttejeti   sampahamseti   te   4-  ca  bhikkhu  atthikatva
manasikatva sabbancetaso samannaharitva ohitasota dhammam sunanti.
     {158.1} Atha kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam
udanesi   atthi   bhikkhave   tadayatanam   yattha   neva  pathavi  na  apo
na   tejo   na   vayo   na   akasanancayatanam  na  vinnanancayatanam
na    akincannayatanam    na    nevasannanasannayatanam    nayam   loko
na   paraloko  na  ubho  candimasuriya  tamaham  5-  bhikkhave  neva  agatim
@Footnote: 1 atthakathayam sassati viya .  2 Ma. dve bhaddiya dve ca satta lakundako
@tanhakhayo papancakhayo ca kaccano udapananca udenoti .  3 Ma. Yu. bhikkhu.
@4 Ma. tedha bhikkhu atthim katva .  5 atthakathayam tatrapaham. Ma. tatrapaham.
Vadami   na   gatim   na   thitim  na  cutim  na  upapattim  appatittham  appavattam
anarammanameva tam esevanto dukkhassati. Suttam pathamam.
     [159]   2   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame. Tena kho pana samayena [1]-
bhikkhunam   nibbanapatisamyuttaya   dhammiya   kathaya   sandasseti   samadapeti
samuttejeti   sampahamseti   .   te   ca   bhikkhu  atthikatva  manasikatva
sabbancetaso   samannaharitva   ohitasota   dhammam   sunanti   .   atha
kho bhagava etamattham viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          duddasam anatam nama                na hi saccam sudassanam
          patividdha tanha janato      passato natthi kincananti. Dutiyam.
     [160]   3   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena
bhagava    bhikkhunam    nibbanapatisamyuttaya    dhammiya   kathaya   sandasseti
samadapeti   samuttejeti   sampahamseti   .   te   ca  bhikkhu  atthikatva
manasikatva     sabbancetaso     samannaharitva    ohitasota    dhammam
sunanti   .   atha   kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam  imam
udanam   udanesi   atthi   bhikkhave   ajatam  abhutam  akatam  asankhatam  no
ce   tam  bhikkhave  abhavissa  ajatam  abhutam  akatam  asankhatam  nayidha  jatassa
bhutassa    katassa   sankhatassa   nissaranam   pannayetha   yasma   ca   kho
bhikkhave    atthi    ajatam   abhutam   akatam   asankhatam   tasma   jatassa
@Footnote: 1 Ma. bhagava.
Bhutassa katassa sankhatassa nissaranam pannayatiti. Tatiyam.
     [161]  4  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava savatthiyam viharati
jetavane  anathapindikassa  arame  .  tena  kho  pana  samayena  bhagava
bhikkhunam   nibbanapatisamyuttaya   dhammiya   kathaya   sandasseti   samadapeti
samuttejeti   sampahamseti   .   te   ca   bhikkhu  atthikatva  manasikatva
sabbancetaso   samannaharitva   ohitasota   dhammam   sunanti   .   atha
kho   bhagava   etamattham  viditva  tayam  velayam  imam  udanam  udanesi
nissitassa   [1]-  calitam  anissitassa  calitam  natthi  calite  asati  passaddhi
passaddhiya   sati   rati  2-  na  hoti  ratiya  3-  asati  agatigati  na
hoti   agatigatiya   asati   cutupapato   na   hoti   cutupapate  asati
nevidha na huram na 4- ubhayamantare esevanto dukkhassati. Catuttham.
     [162]  5  Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava mallesu carikam
caramano   mahata   bhikkhusanghena   saddhim   yena   pava   tadavasari  .
Tatra    sudam    bhagava    pavayam    viharati   cundassa   kammaraputtassa
ambavane   .  assosi  kho  cundo  kammaraputto  bhagava  kira  mallesu
carikancaramano  mahata  bhikkhusanghena  saddhim  pavamanuppatto  5-  pavayam
viharati   mayham   ambavaneti   .   atha  kho  cundo  kammaraputto  yena
bhagava     tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam     abhivadetva
ekamantam   nisidi   .  ekamantam  nisinnam  kho  cundam  kammaraputtam  bhagava
@Footnote: 1 Po. ceva. Yu. ca .  2 atthakathayam nati natiya .  3 Ma. natiya .  4 Ma. na
@ubhayamantarena .  5 Po. cetiyam anuppatto. Yu. pavayam.
Dhammiya   kathaya   sandassesi   samadapesi   samuttejesi  sampahamsesi .
Atha   kho   cundo   kammaraputto  bhagavata  dhammiya  kathaya  sandassito
samadapito   samuttejito   sampahamsito   bhagavantam   etadavoca  adhivasetu
me   bhante   bhagava   svatanaya   bhattam   saddhim   bhikkhusanghenati  .
Adhivaseti   bhagava   tunhibhavena   .   atha  kho  cundo  kammaraputto
bhagavato    adhivasanam   viditva   utthayasana   bhagavantam   abhivadetva
padakkhinam   katva   pakkami   .  atha  kho  cundo  kammaraputto  tassa
rattiya    accayena    sake    nivesane    panitam   khadaniyam   bhojaniyam
patiyadapetva  pahutam  ca  sukaramaddavam  bhagavato kalam arocesi 1- kalo
bhante nitthitam bhattanti.
     {162.1}  Atha kho bhagava pubbanhasamayam nivasetva pattacivaramadaya
bhikkhusanghena   saddhim  yena  cundassa  kammaraputtassa  nivesanam  tenupasankami
upasankamitva   pannatte   asane  nisidi  .  nisajja  kho  bhagava  cundam
kammaraputtam   amantesi   yante   cunda  sukaramaddavam  patiyattam  tena  mam
parivisi   2-   yam   panannam   khadaniyam  bhojaniyam  patiyattam  tena  bhikkhusangham
parivisati  .  evam  bhanteti  kho  cundo kammaraputto bhagavato patissutva
yam  ahosi  sukaramaddavam  patiyattam  tena  bhagavantam  parivisi  yam panannam khadaniyam
bhojaniyam   patiyattam   tena   bhikkhusangham   parivisati   .   atha  kho  bhagava
cundam   kammaraputtam   amantesi   yante   cunda   sukaramaddavam   avasittham
tam   sobbhe   nikhanahi   nahantam   cunda   passami   sadevake   loke
@Footnote: 1 Ma. Yu. arocapesi .  2 Po. Ma. Yu. parivisa.
Samarake    sabrahmake    sassamanabrahmaniya    pajaya   sadevamanussaya
yassa  tam  paribhuttam  samma  parinamam  gaccheyya  annatra  tathagatassati .
Evam   bhanteti   kho   cundo   kammaraputto   bhagavato  patissutva  yam
ahosi   sukaramaddavam   avasittham   [1]-  sobbhe  nikhanitva  yena  bhagava
tenupasankami     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva    ekamantam
nisidi    .    ekamantam    nisinnam   kho   cundam   kammaraputtam   bhagava
dhammiya     kathaya     sandassetva    samadapetva    samuttejetva
sampahamsetva utthayasana pakkami.
     [163]   Atha   kho   bhagavato   cundassa   kammaraputtassa   bhattam
bhuttavissa   kharo   abadho   uppajji   lohitapakkhandika  balha  2-
vedana  vattanti  maranantika  3-  .  tatra  sudam  bhagava sato sampajano
adhivaseti   avihannamano   .   atha   kho  bhagava  ayasmantam  anandam
amantesi   ayamananda   yena   kusinara   tenupasankamissamati  .
Evam bhanteti kho ayasma anando bhagavato paccassosi.
          Cundassa bhattam bhunjitva       kammarassati me sutam
          abadham samphusi dhiro              pabalham maranantikam 4-.
               Bhuttassa ca sukaramaddavena
               byadhi pabalho udapadi satthuno
               viriccamano bhagava avoca
               gacchamaham kusinaram nagaranti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. tam .  2 Ma. pabalha  3 Ma. Yu. maranantika .  4 Po. kammaraputtassa
@pattam abadham kharam lohitapakkhandikam balham maranantikam.
     [164]    Atha    kho   bhagava   magga   okkamma   yenannataram
rukkhamulam      tenupasankami     upasankamitva     ayasmantam     anandam
amantesi   ingha   me   tvam   ananda   catuggunam  sanghatim  pannapehi
kilantosmi   nisidissamiti   .   evam  bhanteti  kho  ayasma  anando
bhagavato  patissutva  catuggunam  sanghatim  pannapeti  1-  .  nisidi  bhagava
pannatte   asane   .   nisajja   kho   bhagava   ayasmantam   anandam
amantesi   ingha   me   tvam   ananda   paniyam   ahara  pipasitosmi
ananda pivissamiti.
     {164.1}  Evam  vutte  ayasma  anando  bhagavantam etadavoca
idani     bhante     pancamattani     sakatasatani    atikkantani    tam
cakkacchinnam    udakam    parittam    lulitam   avilam   sandati   ayam   bhante
kukuta   nadi   avidure   acchodaka   satodaka   sitodaka  setodaka
supatittha    ramaniya    ettha   bhagava   paniyanca   pivissati   gattani
ca   sitam   karissatiti   .   dutiyampi   kho   bhagava  ayasmantam  anandam
amantesi   ingha   me   tvam   ananda   paniyam   ahara  pipasitosmi
ananda pivissamiti.
     {164.2}    Dutiyampi    kho    ayasma   anando   bhagavantam
etadavoca    idani    bhante   pancamattani   sakatasatani   atikkantani
tam   cakkacchinnam   udakam   parittam   lulitam   avilam   sandati   ayam  bhante
kukuta   nadi   avidure   acchodaka   satodaka   sitodaka  setodaka
supatittha    ramaniya    ettha   bhagava   paniyanca   pivissati   gattani
ca   sitam   karissatiti   .   tatiyampi   kho   bhagava  ayasmantam  anandam
@Footnote: 1 Ma. Yu. pannapesi.
Amantesi   ingha   me   tvam   ananda   paniyam   ahara  pipasitosmi
ananda  pivissamiti  .  evam  bhanteti  kho  ayasma  anando bhagavato
patissutva pattam gahetva yena sa nadi tenupasankami.
     [165]  Atha  kho  sa  nadi  cakkacchinna  paritta  lulita avila
sandamana   ayasmante   anande   upasankamante   accha  vippasanna
anavila   sandati   .   atha   kho   ayasmato  anandassa  etadahosi
acchariyam    vata    bho    abbhutam   vata   bho   tathagatassa   mahiddhikata
mahanubhavakata    ayanhi    sa   nadi   cakkacchinna   paritta   lulita
avila   sandamana   mayi   upasankamante  accha  vippasanna  anavila
sandatiti   .   pattena   paniyam   adaya   yena   bhagava  tenupasankami
upasankamitva   bhagavantam   etadavoca   acchariyam   bhante   abbhutam  bhante
tathagatassa    mahiddhikata   mahanubhavakata   ayanhi   bhante   sa   nadi
cakkacchinna   paritta   lulita   avila  sandamana  mayi  upasankamante
accha   vippasanna   anavila   sandati   pivatu   bhagava   paniyam  pivatu
sugato paniyanti. Atha kho bhagava paniyam apasi 1-.
     [166]   Atha   kho   bhagava   mahata   bhikkhusanghena  saddhim  yena
kukuta   nadi   tenupasankami   upasankamitva   kukutam  nadim  ajjhogahetva
nahatva   ca   pivitva   ca  paccuttaritva  yena  ambavanam  tenupasankami
upasankamitva    ayasmantam    cundakam    amantesi   ingha   me   tvam
cundaka     catuggunam     sanghatim     pannapehi    kilantosmi    cundaka
@Footnote: 1 Ma. apayi.
Nipajjissamiti   .   evam   bhanteti   kho   ayasma  cundako  bhagavato
patissutva    catuggunam   sanghatim   pannapeti   .   atha   kho   bhagava
dakkhinena    passena   sihaseyyam   kappesi   pade   padam   accadhaya
sato    sampajano    utthanasannam   manasikaritva   .   ayasma   pana
cundako tattheva bhagavato purato nisidi.
     [167] Gantvana buddho nadikam kukutam
                    acchodakam satodakam vippasannam
                    ogahi sattha sukilantarupo
                    tathagato appatimodha loke
                    nahatva [1]- pivitva ca uttari 2- sattha
                    purakkhato bhikkhuganassa majjhe.
                    Sattha pavatta bhagava idha dhamme
                    upagami ambavanam mahesi.
                    Amantayi cundakam nama bhikkhum
                    catuggunam santhara me nipajjam.
                    So codito bhavitattena cundo
                    catuggunam patthari khippameva.
                    Nipajji sattha sukilantarupo.
                    Cundopi tattha pamukhe nisiditi.
     [168]   Atha  kho  bhagava  ayasmantam  anandam  amantesi  siya
@Footnote: 1 Ma. Yu. ca .  2 Ma. cudatari.
Kho     panananda     cundassa    kammaraputtassa    koci    vippatisaram
uppadaheyya  1-  tassa te avuso cunda alabha tassa te [2]- dulladdham
yassa te tathagato pacchimam pindapatam paribhunjitva parinibbutoti.
     {168.1}  Cundassa  ananda  kammaraputtassa  [3]-  vippatisaro
pativinodetabbo  tassa  te  avuso  cunda  labha  tassa te suladdham yassa
te   tathagato   pacchimam   pindapatam   paribhunjitva   parinibbuto  sammukha
me   tam   avuso   cunda   bhagavato   sutam  sammukha  patiggahitam  dveme
pindapata    samasamapphala    4-    samasamavipaka    ativiya    annehi
pindapatehi   mahapphalatara   ca  mahanisamsatara  cati  katame  dve  yanca
pindapatam      paribhunjitva     tathagato     anuttaram     sammasambodhim
abhisambujjhati     yanca     pindapatam     paribhunjitva     anupadisesaya
nibbanadhatuya    parinibbayati   ime   dve   pindapata   samasamapphala
samasamavipaka    ativiya    annehi    pindapatehi    mahapphalatara    ca
mahanisamsatara   ca   ayusamvattanikam   ayasmata   cundena  kammaraputtena
kammam    upacitam    vannasamvattanikam   ayasmata   cundena   kammaraputtena
kammam    upacitam    sukhasamvattanikam    ayasmata   cundena   kammaraputtena
upacitam    saggasamvattanikam    ayasmata   cundena   kammaraputtena   kammam
upacitam    yasasamvattanikam    ayasmata    cundena   kammaraputtena   kammam
upacitam    adhipateyyasamvattanikam    ayasmata    cundena    kammaraputtena
kammam    upacitanti    .    cundassa    ananda   kammaraputtassa   evam
@Footnote: 1 Po. uppadeyya .  2 Yu. avuso .  3 Ma. evam .  4 Po. samapphala
@samavipaka. Yu. samasamapphala samasamavipaka.
Vippatisaro   pativinodetabboti  .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
   dadato punnam pavaddhati sannamato 1- veram na ciyati 2-
   kusalo ca jahati papakam  ragadosamohakkhaya parinibbutoti 3-. Pancamam.
     [169]  6  Evamme  sutam. Ekam samayam bhagava magadhesu carikancaramano
mahata   bhikkhusanghena   saddhim   yena   pataligamo  tadavasari  .  assosum
kho   pataligamiya   upasaka   bhagava   kira  magadhesu  carikancaramano
mahata   bhikkhusanghena   saddhim   pataligamam   anuppattoti   .   atha  kho
pataligamiya   upasaka   yena   bhagava   tenupasankamimsu   upasankamitva
bhagavantam   abhivadetva   ekamantam   nisidimsu  .  ekamantam  nisinna  kho
pataligamiya   upasaka   bhagavantam   etadavocum  adhivasetu  no  bhante
bhagava avasathagaranti. Adhivaseti bhagava tunhibhavena.
     {169.1}  Atha  kho  pataligamiya  upasaka  bhagavato  adhivasanam
viditva      utthayasana      bhagavantam     abhivadetva     padakkhinam
katva      yena     avasathagaram     tenupasankamimsu     upasankamitva
sabbasantharim     avasathagaram    santharitva    asanani    pannapetva
udakamanikam     patitthapetva     telappadipam     aropetva     yena
bhagava     tenupasankamimsu     upasankamitva     bhagavantam    abhivadetva
ekamantam   atthamsu   .   ekamantam   thita  kho  pataligamiya  upasaka
bhagavantam    etadavocum    sabbasantharim    santhatam    bhante   avasathagaram
@Footnote: 1 Yu. Ma. samyamato .  2 Po. na vijjati .  3 Ma. sanibbuto.
Asanani    pannattani    udakamanikam    1-    patitthapitam   telappadipo
aropito   yassadani  bhante  bhagava  kalam  mannatiti  2-  .  atha  kho
bhagava      pubbanhasamayam     nivasetva     pattacivaramadaya     saddhim
bhikkhusanghena   yena   avasathagaram   tenupasankami   upasankamitva  pade
pakkhaletva    avasathagaram    pavisitva    majjhimam    thambham   nissaya
puratthabhimukho    nisidi   .   bhikkhusanghopi   kho   pade   pakkhaletva
avasathagaram   pavisitva   pacchimam   bhattim   nissaya  puratthabhimukho  nisidi
bhagavantam   yeva   purakkhitva   .  pataligamiyapi  kho  upasaka  pade
pakkhaletva    avasathagaram    pavisitva    puratthimam   bhittim   nissaya
pacchimabhimukha nisidimsu bhagavantam yeva purakkhitva.
     [170]   Atha   kho   bhagava  pataligamiye  upasake  amantesi
pancime    gahapatayo    adinava    dussilassa    silavippattiya   katame
panca    1    idha    gahapatayo   dussilo   silavippanno   pamadadhikaranam
mahatim    bhogajanim    nigacchati    ayam    pathamo    adinavo   dussilassa
silavippattiya   .   2  puna  ca  param  gahapatayo  dussilassa  silavippannassa
papako   kittisaddo   abbhuggato   ayam   dutiyo   adinavo   dussilassa
silavippattiya   .   3   puna   ca  param  gahapatayo  dussilo  silavippanno
yannadeva   3-   parisam   upasankamati  yadi  khattiyaparisam  yadi  brahmanaparisam
yadi     gahapatiparisam     yadi     samanaparisam     avisarado    upasankamati
mankubhuto    ayam    tatiyo    adinavo   dussilassa   silavippattiya  .
@Footnote: 1 Ma. Yu. udakamaniko patitthapito .  2 Ma. mannasiti .  3 Po. yadideva.
@Ma. Yu. yadeva.
4   Puna   ca   param   gahapatayo   dussilo  silavippanno  sammulho  kalam
karoti    ayam    catuttho    adinavo    dussilassa   silavippattiya  .
5   Puna   ca   param   gahapatayo   dussilo  silavippanno  kayassa  bheda
parammarana   apayam   duggatim   vinipatam   nirayam   upapajjati  ayam  pancamo
adinavo   dussilassa   silavippattiya   .   ime   kho  gahapatayo  panca
adinava dussilassa silavippattiya.
     {170.1}   Pancime   gahapatayo  anisamsa  silavato  silasampadaya
katame   panca   1  idha  gahapatayo  silava  silasampanno  appamadadhikaranam
mahantam  bhogakkhandham  adhigacchati  ayam  pathamo anisamso silavato silasampadaya.
2  Puna  ca  param  gahapatayo  silavato  silasampannassa  kalyano  kittisaddo
abbhuggacchati    ayam    dutiyo    anisamso   silavato   silasampadaya  .
3   Puna   ca   param  gahapatayo  silasampanno  yannadeva  parisam  upasankamati
yadi   khattiyaparisam   yadi   brahmanaparisam   yadi  gahapatiparisam  yadi  samanaparisam
visarado   upasankamati   amankubhuto   ayam   tatiyo   anisamso   silavato
silasampadaya   .   4   puna   ca   param   gahapatayo  silava  silasampanno
asammulho    kalam    karoti    ayam    catuttho    anisamso   silavato
silasampadaya   .   5   puna   ca   param   gahapatayo  silava  silasampanno
kayassa    bheda   parammarana   sugatim   saggam   lokam   upapajjati   ayam
pancamo   anisamso   silavato   silasampadaya   .   ime  kho  gahapatayo
pancime anisamsa silavato silasampadayati.
     [171]  Atha  kho bhagava pataligamiye upasake bahudeva rattiyo 1-
dhammiya     kathaya     sandassetva    samadapetva    samuttejetva
sampahamsetva     uyyojesi    abhikkanta    kho    gahapatayo    ratti
yassadani   kalam   mannathati   .   atha   kho   pataligamiya  upasaka
bhagavato    bhasitam   abhinanditva   anumoditva   utthayasana   bhagavantam
abhivadetva    padakkhinam    katva   pakkamimsu   .   atha   kho   bhagava
acirapakkantesu pataligamiyesu upasakesu sunnagaram pavisi.
     [172]   Tena  kho  pana  samayena  sunidhavassakara  magadhamahamatta
pataligame   nagaram   mapenti   vajjinam  patibahaya  .  tena  kho  pana
samayena   sambahula   devatayo   sahasseva   2-   pataligame  vatthuni
parigganhanti   yasmim   padese   mahesakkha  devata  vatthuni  parigganhanti
mahesakkhanam     tattha    rannam    rajamahamattanam    cittani    namanti
nivesanani mapetum.
     {172.1}  Yasmim  padese  majjhima  devata  vatthuni  parigganhanti
majjhimanam     tattha     rannam     rajamahamattanam    cittani    namanti
nivesanani  mapetum  .  yasmim  padese  nica  devata vatthuni parigganhanti
nicanam   tattha   rannam   rajamahamattanam   cittani   namanti   nivesanani
mapetum    .   addasa   kho   bhagava   dibbena   cakkhuna   visuddhena
atikkantamanusakena     ta     devatayo     sahasseva    pataligame
vatthuni   parigganhantiyo   yasmim   padese   mahesakkha   devata  vatthuni
parigganhanti    mahesakkhanam    tattha   rannam   rajamahamattanam   cittani
@Footnote: 1 Ma. Yu. ratatim .  2 Ma. Yu. sahassasseva.
Namanti   nivesanani   mapetum   .   yasmim   padese   majjhima  devata
vatthuni    parigganhanti    majjhimanam    tattha    rannam    rajamahamattanam
cittani   namanti  nivesanani  mapetum  .  yasmim  padese  nica  devata
vatthuni     parigganhanti     nicanam    tattha    rannam    rajamahamattanam
cittani   namanti   nivesanani   mapetum   .   atha  kho  bhagava  tassa
rattiya    paccusasamaye   paccutthaya   ayasmantam   anandam   amantesi
ko   nukho   ananda   pataligame  nagaram  mapetiti  .  sunidhavassakara
bhante    magadhamahamatta    pataligame    nagaram    mapenti    vajjinam
patibahayati   .   seyyathapi   ananda   devehi   tavatimsehi   saddhim
mantetva   evameva   kho   ananda   sunidhavassakara   magadhamahamatta
pataligame nagaram mapenti vajjinam patibahaya.
     {172.2}   Idhaham  ananda  addasam  dibbena  cakkhuna  visuddhena
atikkantamanusakena   sambahula  devatayo  sahasseva  pataligame  vatthuni
parigganhantiyo   yasmim  padese  mahesakkha  devata  vatthuni  parigganhanti
mahesakkhanam   tattha   rannam  rajamahamattanam  cittani  namanti  nivesanani
mapetum  .  yasmim  padese  majjhima  devata vatthuni parigganhanti majjhimanam
tattha   rannam   rajamahamattanam  cittani  namanti  nivesanani  mapetum .
Yasmim   padese   nica   devata   vatthuni   parigganhanti   nicanam  tattha
rannam    rajamahamattanam   cittani   namanti   nivesanani   mapetum  .
Yavata    ananda    ariyam    ayatanam    yavata    vanippatho    idam
Agganagaram  bhavissati  putabhedanam  1-  .  pataliputtassa  kho  ananda  tayo
antaraya bhavissanti aggito va udakato va mithubhedato vati.
     [173]   Atha   kho  sunidhavassakara  magadhamahamatta  yena  bhagava
tenupasankamimsu    upasankamitva   bhagavata   saddhim   sammodimsu   sammodaniyam
katham   saraniyam   vitisaretva   ekamantam   atthamsu  .  ekamantam  thita
kho   sunidhavassakara   magadhamahamatta   bhagavantam   etadavocum  adhivasetu
no   bhavam   gotamo   ajjattanaya   bhattam   saddhim   bhikkhusanghenati  .
Adhivasesi bhagava tunhibhavena.
     {173.1}  Atha kho sunidhavassakara magadhamahamatta bhagavato adhivasanam
viditva  yena  sako  avasatho  tenupasankamimsu upasankamitva sake avasathe
panitam  khadaniyam  bhojaniyam  patiyadapetva  bhagavato  kalam arocesum kalo
bho  gotama  nitthitam  bhattanti  .  atha  kho bhagava pubbanhasamayam nivasetva
pattacivaramadaya     saddhim     bhikkhusanghena     yena    sunidhavassakaranam
magadhamahamattanam    avasatho    tenupasankami    upasankamitva   pannatte
asane   nisidi  .  atha  kho  sunidhavassakara  magadhamahamatta  buddhappamukham
bhikkhusangham    panitena   khadaniyena   bhojaniyena   sahattha   santappetva
samparivaresum.
     {173.2}  Atha  kho sunidhavassakara magadhamahamatta bhagavantam bhuttavim
onitapattapanim  annataram  nicam  asanam gahetva ekamantam nisidimsu. Ekamantam
nisinne kho sunidhavassakare magadhamahamatte bhagava imahi gathahi anumodi
@Footnote: 1 Ma. pataliputtam putabhedanam.
          Yasmim padese kappeti      vasam panditajatiyo
          silavantettha bhojetva    sannate brahmacarino.
          Ya tattha devata asum     tasam dakkhinamadise
          ta pujita pujayanti        manita manayanti nam
          tato nam anukampanti       mata puttamva orasam.
          Devatanukampito poso   sada bhadrani passatiti.
     [174]   Atha   kho   bhagava   sunidhavassakaranam   magadhamahamattanam
imahi   gathahi   anumoditva   utthayasana   pakkami  .  tena  kho
pana    samayena    sunidhavassakara    magadhamahamatta   bhagavantam   pitthito
pitthito   anubandha   1-   honti   yenajja  samano  gotamo  dvarena
nikkhamissati   tam   gotamadvaram   nama  bhavissati  .  yena  titthena  gangam
nadim tarissati tam gotamatittham nama bhavissatiti.
     {174.1}  Atha  kho  bhagava  yena dvarena nikkhami tam gotamadvaram
nama   ahosi  .  atha  kho  bhagava  yena  ganga  nadi  tenupasankami .
Tena  kho  pana  samayena  ganga  nadi pura hoti samatittika kakapeyya.
Appekacce   manussa  navam  pariyesanti  appekacce  ulumpam  pariyesanti
appekacce   kullam   bandhanti   apara  param  gantukama  .  atha  kho
bhagava    seyyathapi   nama   balava   puriso   samminjitam   va   baham
pasareyya    pasaritam   va   baham   samminjeyya   evamevam   gangaya
nadiya    orimatira    antarahito    parimatire    paccutthasi    saddhim
@Footnote: 1 Yu. anubaddha.
Bhikkhusanghena   .  addasa  kho  bhagava  te  manusse  appekacce  navam
pariyesante    appekacce   ulumpam   pariyesante   appekacce   kullam
bandhante   apara   param   gantukame  .  atha  kho  bhagava  etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
               ye taranti annavam saram
               setum katvana visajja pallalani
               kullanhi jano bandhati 1-
               tinna medhavino janati. Chattham.
     [175]  7  Evamme  sutam . Ekam samayam bhagava kosalesu addhana-
maggapatipanno    hoti   ayasmata   nagasamalena   pacchasamanena  .
Addasa    kho    ayasma    nagasamalo    antaramagge   dvidhapatham
disvana   bhagavantam   etadavoca   ayam   bhante   bhagava   pantho  imina
gacchamati    .    evam    vutte    bhagava   ayasmantam   nagasamalam
etadavoca ayam nagasamala pantho imina gacchamati.
     {175.1}  Dutiyampi  kho  ayasma nagasamalo bhagavantam etadavoca
ayam  bhante  bhagava  pantho  imina  gacchamati  .  dutiyampi  kho  bhagava
ayasmantam   nagasamalam   etadavoca   ayam   nagasamala   pantho  imina
gacchamati  .  tatiyampi  kho  ayasma  nagasamalo  bhagavantam  etadavoca
ayam  bhante  bhagava  pantho  imina  gacchamati  .  tatiyampi  kho  bhagava
ayasmantam   nagasamalam   etadavoca   ayam   nagasamala   pantho  imina
@Footnote: 1 Ma. pabandhati.
Gacchamati   .   atha   kho   ayasma  nagasamalo  bhagavato  pattacivaram
tattheva    chamayam    nikkhipitva    pakkami    idam    bhante    bhagava
pattacivaranti   .   atha   kho   ayasmato  nagasamalassa  tena  panthena
gacchantassa  antaramagge  cora  nikkhamitva  hatthehi  va  padehi  va
akotesum   pattanca   bhindimsu   sanghatinca   vipphalesum   .   atha  kho
ayasma    nagasamalo   bhinnena   pattena   vipphalitaya   sanghatiya
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam   nisidi   .   ekamantam   nisinno  kho  ayasma  nagasamalo
etadavoca   idha  mayham  bhante  tena  panthena  gacchantassa  antaramagge
cora   nikkhamitva   hatthehi   ca   padehi   ca   akotesum  pattanca
bhindimsu  samghatinca  vipphalesunti  .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
        saddhim caramekato vasam          misso annajanena vedagu
        viditva pajahati papakam   konco khirapakova ninnaganti. Sattamam.
     [176]   8   Evamme   sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati   pubbarame  migaramatu  pasade  .  tena  kho  pana  samayena
visakhaya   migaramatuya   natta   kalakata   hoti  piya  manapa .
Atha   kho   visakha   migaramata   allavattha   allakesa  divadivassa
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam   nisidi  .  ekamantam  nisinnam  kho  visakham  migaramataram  bhagava
Etadavoca  handa  kuto  nu  tvam  visakhe  agacchasi allavattha allakesa
idhupasankanta   divadivassati   .   natta   me  bhante  piya  manapa
kalakata      tenaham     allavattha     allakesa     idhupasankanta
divadivassati   .   iccheyyasi   tvam   visakhe   yavatika  savatthiya
manussa   tavatike  putte  ca  nattaro  cati  .  iccheyyaham  bhante
bhagava yavatika savatthiya manussa tavatike putte ca nattaro cati.
     {176.1}  Kiva  bahuka  pana  visakhe  savatthiya manussa devasikam
kalam   karontiti   .  dasapi  bhante  savatthiya  manussa  devasikam  kalam
karonti   navapi   bhante   savatthiya   manussa  devasikam  kalam  karonti
atthapi   bhante   savatthiya   manussa   devasikam  kalam  karonti  sattapi
bhante   savatthiya   manussa   devasikam   kalam   karonti   chapi  bhante
savatthiya    manussa    devasikam    kalam    karonti   pancapi   bhante
savatthiya    manussa   devasikam   kalam   karonti   cattaropi   bhante
savatthiya   manussa  devasikam  kalam  karonti  tayopi  bhante  savatthiya
manussa   devasikam   kalam   karonti  dvepi  bhante  savatthiya  manussa
devasikam    kalam    karonti    ekopi   bhante   savatthiya   manusso
devasikam    kalam    karoti   avivitta   bhante   savatthiya   manussehi
kalam karontehiti.
     {176.2}  Tam  kim  mannasi  visakhe  api  nu  tvam  kadaci  karahaci
allavattha   va   bhaveyyasi   allakesa  vati  .  no  hetam  bhante
alam me bhante tava bahukehi puttehi ca nattarehi cati.
     {176.3}  Yesam  kho  visakhe  satam piyani satam tesam dukkhani yesam
navuti   piyani   navuti   tesam  dukkhani  yesam  asiti  piyani  asiti  tesam
dukkhani   yesam   sattati   piyani   sattati   tesam  dukkhani  yesam  satthi
piyani    satthi    tesam   dukkhani   yesam   pannasam   piyani   pannasam
tesam   dukkhani   yesam   cattalisam   piyani   cattalisam   tesam  dukkhani
yesam   timsam   piyani  timsam  tesam  dukkhani  yesam  visam  piyani  visam  tesam
dukkhani   yesam   dasa   piyani   dasa  tesam  dukkhani  yesam  nava  piyani
nava   tesam   dukkhani   yesam   attha   piyani   attha   tesam   dukkhani
yesam   satta   piyani  satta  tesam  dukkhani  yesam  cha  piyani  cha  tesam
dukkhani   yesam   panca   piyani   panca   tesam  dukkhani  yesam  cattari
piyani   cattari   tesam   dukkhani   yesam   tini   piyani   tini   tesam
dukkhani   yesam   dve   piyani  dve  tesam  dukkhani  yesam  ekam  piyam
ekam   tesam   dukkham  yesam  natthi  piyam  natthi  tesam  dukkham  asoka  te
viraja anupayasati vadamiti.
     {176.4}   Atha  kho  bhagava  etamattham  viditva  tayam  velayam
imam udanam udanesi
               yekeci soka paridevita va
               dukkha ca [1]- lokasmim anekarupa
               piyam paticca bhavanti ete
               piye asante na bhavanti ete
               tasma hi te sukhino vitasoka
@Footnote: 1 Po. te.
               Yesam piyam natthi kuhinci loke
               tasma asokam virajam patthayano
               piyam na kayiratha kuhinci loketi. Atthamam.
     [177]  9  Evamme  sutam  .  ekam  samayam bhagava rajagahe viharati
veluvane   kalandakanivape   .   atha  kho  ayasma  dabbo  mallaputto
yena    bhagava    tenupasankami   upasankamitva   bhagavantam   abhivadetva
ekamantam    nisidi   .   ekamantam   nisinno   kho   ayasma   dabbo
mallaputto   bhagavantam   etadavoca  parinibbanakalo  medani  sugatati .
Yassadani   tvam   dabba   kalam  mannasiti  .  atha  kho  ayasma  dabbo
mallaputto    utthayasana   bhagavantam   abhivadetva   padakkhinam   katva
vehasam    abbhuggantva    akase    antalikkhe   pallankena   nisidi
tejodhatum samapajjitva vutthahitva parinibbayi.
     {177.1}   Atha  kho  ayasmato  dabbassa  mallaputtassa  vehasam
abbhuggantva   akase   antalikkhe   pallankena  nisiditva  tejodhatum
samapajjitva  vutthahitva  parinibbutassa  sarirassa  jhayamanassa  dayhamanassa
neva  charika  pannayati  na  masi  1-  .  seyyathapi  nama sappissa va
telassa  va  jhayamanassa  dayhamanassa  neva  charika  pannayati  na masi
evameva   ayasmato   dabbassa   mallaputtassa   vehasam   abbhuggantva
akase   antalikkhe   pallankena   nisiditva  tejodhatum  samapajjitva
vutthahitva    parinibbutassa   sarirassa   jhayamanassa   dayhamanassa   neva
@Footnote: 1 Po. na passi.
Charika   pannayittha   na   masiti   .   atha   kho   bhagava   etamattham
viditva tayam velayam imam udanam udanesi
          abhedi kayo nirodhi sanna   vedanapitidahamsu 1- sabba
          vupasamimsu sankhara                vinnanamatthamagamati. Navamam.
     [178]   10   Evamme  sutam  .  ekam  samayam  bhagava  savatthiyam
viharati  jetavane  anathapindikassa  arame  .  tatra  kho  bhagava  bhikkhu
amantesi   bhikkhavoti  .  bhadanteti  te  bhikkhu  bhagavato  paccassosum .
Bhagava     etadavoca    dabbassa    bhikkhave    mallaputtassa    vehasam
abbhuggantva   akase   antalikkhe   pallankena  nisiditva  tejodhatum
samapajjitva     vutthahitva     parinibbutassa    sarirassa    jhayamanassa
dayhamanassa   neva   charika   pannayittha   na   masi  seyyathapi  nama
sappissa   va   jhayamanassa   dayhamanassa   neva   charika   pannayati
na    masi    evameva    bhikkhave    dabbassa    mallaputtassa   vehasam
abbhuggantva   akase   antalikkhe   pallankena  nisiditva  tejodhatum
samapajjitva   parinibbutassa   sarirassa   jhayamanassa   dayhamanassa  neva
charika   pannayittha  na  masiti  .  atha  kho  bhagava  etamattham  viditva
tayam velayam imam udanam udanesi
          ayoghanahatasseva              jalato jatavedassa 2-
          anupubbupasantassa           yatha na nayate gati
@Footnote: 1 vannanayam vedanasitibhavimsu .  2 Ma. jatavedaso.
          Evam sammavimuttanam         kamabandhoghatarinam
          pannapetum gati natthi       pattanam acalam sukhanti. Dasamam.
                       Pataligamiyavaggo atthamo.
                                Tassuddanam
          nibbana caturo vutta      cundo pataligamiya
          dvidhapatho visakha ca         dabbena ca saha te dasati.
               Vaggamidam pathamam varabodhi
               vaggamidam dutiyo muccalindo
               nandakavaggavaro tatiyo
               meghiyavaggavaro catuttho
               pancamavaggavaranti sono
               chatthamavaggavaranti jaccandho
               sattamavaggavaranti ca culo
               pataligamiyavaratthamavaggo.
               Asitianunakasuttavaram 1-
               vaggamidatthamam suvibhattam
               dassitam cakkhumata vimalena
               saddha 2- hi tam udanantidamahuti.
                            Udanam samattam.
@Footnote: 1 Ma. asitimanunakasuttavaram .  2 Ma. addha.
                  Suttantapitake khuddakanikayassa
                              itivuttakam
                                -------
            namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                   Ekanipatassa pathamavaggo
     [179]  /khu.iti./  1  Vuttam  hetam  bhagava  vuttamarahatati me sutam
ekadhammam   bhikkhave   pajahatha   aham  vo  patibhogo  anagamitaya  katamam
ekadhammam   lobham   bhikkhave   ekadhammam   pajahatha   aham   vo  patibhogo
anagamitayati   .   etamattham   bhagava   avoca   .   tatthetam   iti
vuccati
          yena lobhena luddhase          satta gacchanti duggatim
          tam lobham sammadannaya        pajahanti vipassino
         pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pathamam.
     [180]   2   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
ekadhammam    bhikkhave    pajahatha   aham   vo   patibhogo   anagamitaya
katamam    ekadhammam    dosam    bhikkhave   ekadhammam   pajahatha   aham   vo
Patibhogo    anagamitayati    .    etamattham   bhagava   avoca  .
Tatthetam iti vuccati
          yena dosena dutthase          satta gacchanti duggatim
          tam dosam sammadannaya         pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
       Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dutiyam.
     [181]   3   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
ekadhammam   bhikkhave   pajahatha   aham  vo  patibhogo  anagamitaya  katamam
ekadhammam   moham   bhikkhave   ekadhammam   pajahatha   aham   vo  patibhogo
anagamitayati   .   etamattham   bhagava   avoca   .   tatthetam   iti
vuccati
          yena mohena mulhase          satta gacchanti duggatim
          tam moham sammadannaya         pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti             imam lokam kudacananti.
       Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Tatiyam.
     [182]   4   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
ekadhammam   bhikkhave   pajahatha   aham  vo  patibhogo  anagamitaya  katamam
ekadhammam   kodham   bhikkhave   ekadhammam   pajahatha   aham   vo  patibhogo
anagamitayati   .   etamattham   bhagava   avoca   .   tatthetam   iti
vuccati
          Yena kodhena kuddhase           satta gacchanti duggatim
          tam kodham sammadannaya          pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti             imam lokam kudacananti.
       Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Catuttham.
     [183]   5   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
ekadhammam    bhikkhave    pajahatha   aham   vo   patibhogo   anagamitaya
katamam    ekadhammam    makkham    bhikkhave   ekadhammam   pajahatha   aham   vo
patibhogo   anagamitatati   .  etamattham  bhagava  avoca  .  tatthetam
iti vuccati
          yena makkhena makkhitase 1-  satta gacchanti duggatim
          tam makkham sammadannaya        pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Pancamam.
     [184]   6   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
ekadhammam   bhikkhave   pajahatha   aham  vo  patibhogo  anagamitaya  katamam
ekadhammam   manam   bhikkhave   ekadhammam   pajahatha   aham   vo  patibhogo
anagamitayati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yena manena mattase         satta gacchanti duggatim
          tam manam sammadannaya        pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. makkhase.
Ayampi attho vutto bhagavata iti me sutanti. Chattham.
     [185]   7  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  sabbam
bhikkhave  anabhijanam  aparijanam  tattha  cittam  avirajayam  1- appajaham abhabbo
dukkhakkhayaya   sabbanca   kho   bhikkhave   abhijanam   parijanam  tattha  cittam
virajayam   pajaham  bhabbo  dukkhakkhayayati  .  etamattham  bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          yo sabbam sabbato natva     sabbatthesu na rajjati
          save sabbam 2- parinna so   sabbam dukkham 3- upaccagati.
         Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Sattamam.
     [186]   8  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  manam
bhikkhave    anabhijanam    aparijanam    tattha   cittam   avirajayam   appajaham
abhabbo   [4]-   dukkhakkhayaya  mananca  kho  bhikkhave  abhijanam  parijanam
tattha   cittam   virajayam   pajaham   bhabbo   dukkhakkhayayati   .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          manupeta ayam paja            managantha bhave rata
          manam aparijananta            agantaro punabbhavam
          ye ca manam pahantvana        vimutta manasankhaye
          te managanthabhibhuno           sabbam 5- gantham upaccagunti.
Ayampi attho vutto bhagavata iti me sutanti. Atthamam.
     [187]   9  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  lobham
@Footnote: 1 Po. avirajiyam .  2 Ma. sabbaparinna so .  3 Ma. dukkhamupaccata.
@4 Po. etthantare so .  5 Ma. sabbadukkhamupaccagunti. Yu. sabbadukkham--.
Bhikkhave   anabhijanam   aparijanam  tattha  cittam  avirajayam  appajaham  abhabbo
dukkhakkhayaya   lobhanca   kho   bhikkhave   abhijanam   parijanam  tattha  cittam
virajayam   pajaham  bhabbo  dukkhakkhayayati  .  etamattham  bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          yena lobhena luddhase          satta gacchanti duggatim
          tam lobham sammadannaya         pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Navamam.
     [188]   10   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati  me  sutam
dosam   bhikkhave   anabhijanam   aparijanam   tattha  cittam  avirajayam  appajaham
abhabbo    dukkhakkhayaya    dosanca   kho   bhikkhave   abhijanam   parijanam
tattha   cittam   virajayam   pajaham   bhabbo   dukkhakkhayayati   .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yena dosena dutthase          satta gacchanti duggatim
          tam dosam sammadannaya         pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti             imam lokam kudacananti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dasamam.
                    Patibhogavaggo pathamo.
                                Tassuddanam
                  ragadosa 1- atha moho
@Footnote: 1 Po. rago doso.
                    Kodhamakkha manam sabbam
                 manato ragadosa puna dve
                pakasita vaggamahu 1- pathamanti.
                       ---------
               Itivuttake ekanipatassa dutiyavaggo
     [189]  1  Vuttam  hetam bhagavata vuttamarahatati me sutam moham bhikkhave
anabhijanam    aparijanam    tattha    cittam   avirajayam   appajaham   abhabbo
dukkhakkhayaya    mohanca    kho    bhikkhave    abhijanam   parijanam   tattha
cittam   virajayam   pajaham   bhabbo   dukkhakkhayayati   .  etamattham  bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
          yena mohena mulhase         satta gacchanti duggatim
          tam moham sammadannaya        pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Pathamam.
     [190]   2  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  kodham
bhikkhave    anabhijanam    aparijanam    tattha   cittam   avirajayam   appajaham
abhabbo   dukkhakkhayaya   kodhanca   kho  bhikkhave  abhijanam  parijanam  tattha
cittam   virajayam   pajaham   bhabbo   dukkhakkhayayati   .  etamattham  bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
@Footnote: 1 Ma. Yu. vaggamahu.
          Yena kodhena kuddhase          satta gacchanti duggatim
          tam kodham sammadannaya         pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
       Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dutiyam.
     [191]   3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  makkham
bhikkhave    anabhijanam    aparijanam    tattha   cittam   avirajayam   appajaham
abhabbo   dukkhakkhayaya   makkhanca   kho  bhikkhave  abhijanam  parijanam  tattha
cittam   virajayam   pajaham   bhabbo   dukkhakkhayayati   .  etamattham  bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
          yena makkhena makkhitase       satta gacchanti duggatim
          tam makkham sammadannaya        pajahanti vipassino
          pahaya na punayanti            imam lokam kudacananti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Tatiyam.
     [192]   4  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  naham
bhikkhave     annam    ekanivaranampi    samanupassami    yena    nivaranena
nivuta    paja    digharattam    sandhavanti    samsaranti   yathayidam   bhikkhave
avijjanivaranam   avijjanivaranena   hi   bhikkhave   nivuta   paja  digharattam
sandhavanti   samsarantiti   .   etamattham   bhagava   avoca   .   tatthetam
iti vuccati
          natthanno ekadhammopi       yenevam nivuta paja
          Samsaranti ahorattam               yatha mohena avuta
          ye ca moham pahantvana         tamokkhandham padalayum
          na te puna samsaranti               hetu tesam na vijjatiti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Catuttham.
     [193]   5  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  naham
bhikkhave   annam   ekasamyojanampi   samanupassami  yenevam  1-  samyojanena
samyutta    satta    digharattam   sandhavanti   samsaranti   yathayidam   bhikkhave
tanhasamyojanam    tanhasamyojanena    hi    bhikkhave    samyutta    satta
digharattam   sandhavanti   samsarantiti   .   etamattham   bhagava   avoca  .
Tatthetam iti vuccati
          tanhadutiyo puriso            dighamaddhana samsaram
          itthambhavannathabhavam 2-  samsaram nativattati
          etamadinavam 3- natva        tanham dukkhassa sambhavam
          vitatanho anadano          sato bhikkhu paribbajeti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Pancamam.
     [194]  6  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam sekhassa
bhikkhave   bhikkhuno   appattamanasassa   anuttaram  yogakkhemam  patthayamanassa
viharato    ajjhattikam    anganti    karitva    na    annam   ekangampi
samanupassami   evam   bahukaram   yathayidam   bhikkhave   yoniso   manasikaro
yoniso    bhikkhave    bhikkhu    manasikaronto    akusalam   pajahati   kusalam
@Footnote: 1 Po. Yu. yeneva. Ma. yena .  2 Po. Ma. Yu. itthabhavannathabhavam.
@3 Yu. evamadinavam.
Bhavetiti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yoniso manasikaro              dhammo sekhassa bhikkhuno
          natthanno evam bahukaro     uttamatthassa pattiya
          yoniso padaham bhikkhu             khayam dukkhassa papuneti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Chattham.
     [195]   7   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
sekhassa    bhikkhave    bhikkhuno   appattamanasassa   anuttaram   yogakkhemam
patthayamanassa   viharato   bahiram  anganti  karitva  na  annam  ekangampi
samanupassami    evam    bahukaram    yathayidam    bhikkhave    kalyanamittata
kalyanamitto   bhikkhave   bhikkhu   akusalam   pajahati   kusalam   bhavetiti .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kalyanamitto yo bhikkhu      sappatisso sagaravo
          karam mittanavacanam 1-           sampajano patissato
          papune anupubbena           sabbasamyojanakkhayanti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Sattamam.
     [196]  8  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati me sutam ekadhammo
bhikkhave   loke   uppajjamano   uppajjati  bahujanahitaya  bahujanasukhaya
bahuno     janassa     anatthaya    ahitaya    dukkhaya    devamanussanam
katamo   ekadhammo   sanghabhedo   sanghe   kho   pana   bhikkhave  bhinne
annamannam    bhandanani    ceva    honti    annamannam    paribhasa   ca
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. mittanam vacanam.
Honti      annamannam      parikkhepa     ca     honti     annamannam
pariccajana    ca    honti    tattha    appasanna    ceva   nappasidanti
pasannananca    ekaccanam   annathattam   hotiti   .   etamattham   bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
          apayiko nerayiko             kappattho sanghabhedako
          vaggaramo adhammattho       yogakkhemato 1- dhamsati
          sangham 2- samaggam bhetvana     kappam nirayamhi paccatiti.
         Ayampi attho vutto bhagavata iti me sutanti. Atthamam.
     [197]   9   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
ekadhammo    bhikkhave   loke   uppajjamano   uppajjati   bahujanahitaya
bahujanasukhaya   bahuno   janassa   atthaya   hitaya   sukhaya  devamanussanam
katamo  ekadhammo  sanghassa  samaggi  sanghe  kho  pana  bhikkhave  samagge
na    ceva    annamannam    bhandanani    honti    na    ca   annamannam
paribhasa   honti   na   ca   annamannam   parikkhepa   honti   na   ca
annamannam    pariccajana    honti   tattha   appasanna   ceva   pasidanti
pasannananca   bhiyyobhavo   hotiti   .   etamattham   bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          sukha sanghassa samaggi         samagganancanuggaho
          samaggarato dhammattho           yogakkhema na dhamsati
          sangham samaggam katvana           kappam saggamhi modatiti.
     Ayampi attho vutto bhagavata     iti me sutanti. Navamam.
@Footnote: 1 Ma. yogakkhema padhamsati .  2 Po. sanghasamaggam.
     [198]   10   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati  me  sutam
idhaham   bhikkhave   ekaccam   puggalam   padutthacittam  evam  cetasa  ceto
paricca   pajanami   imamhi   cayam   samaye   puggalo   kalam   kareyya
yathabhatam    nikkhitto    evam   niraye   tam   kissa   hetu   cittanhissa
bhikkhave   paduttham   cetopadosahetu   kho   pana  bhikkhave  evamidhekacce
satta   kayassa   bheda   parammarana   apayam   duggatim  vinipatam  nirayam
uppajjantiti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          padutthacittam natvana          ekaccam idha puggalam
          etamattham byakasi            buddho bhikkhuna santike
          imamhi cayam samaye             kalam kayiratha puggalo
          nirayam upapajjeyya               cittanhissa padusitam
          yatha haritva nikkhipeyya      evameva tathavidho
          cetopadosahetu hi               satta gacchanti duggatinti.
    Ayampi attho vutto bhagavata      iti me sutanti. Dasamam.
                             Dutiyavaggo dutiyo.
                                  Tassuddanam
          mohakodha 1- atha makkho      mohakama sekkha duve
          bhedamoda puggalo ca          vaggamahu dutiyanti vuccati.
                                    ----------
@Footnote: 1 Ma. moho kodho.
               Itivuttake ekanipatassa tatiyavaggo
     [199]  1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  idhaham
bhikkhave   ekaccam   puggalam   pasannacittam   evam  cetasa  ceto  paricca
pajanami   imamhi   cayam   samaye   puggalo   kalam   kareyya  yathabhatam
nikkhitto   evam   sagge   tam  kissa  hetu  cittanhissa  bhikkhave  pasannam
cetopasadahetu   kho   pana   bhikkhave   evamidhekacce  satta  kayassa
bheda   parammarana   sugatim   saggam   lokam   upapajjantiti   .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          pasannacittam natvana          ekaccam idha puggalam
          etamattham byakasi            buddho bhikkhuna santike
          imamhi cayam samaye             kalam kayiratha puggalo
          sugatim upapajjeyya              cittanhissa pasaditam
          yatha haritva nikkhipeyya      evameva tathavidho
          cetopasadahetu hi              satta gacchanti sugatinti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pathamam.
     [200]   2   Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  ma
bhikkhave    punnanam   bhayittha   sukhassetam   bhikkhave   adhivacanam   itthassa
kantassa    piyassa   manapassa   yadidam   punnani   .   abhijanami   kho
panaham   bhikkhave   digharattam   katanam   punnanam   digharattam   ittham   kantam
piyam  manapam  vipakam  paccanubhutam  .  satta  vassani  mettacittam  bhavetva
Satta    samvattavivattakappe    nayimam    lokam   punaragamasim   samvattamane
sudam    bhikkhave    kappe   abhassarupago   homi   vivattamane   kappe
sunnam   brahmavimanam   upapajjami   .   tatra   sudam   bhikkhave   brahma
homi     mahabrahma    abhibhu    anabhibhuto    annadatthudaso    vasavatti
chattimsakkhattum    kho   panaham   bhikkhave   sakko   ahosim   devanamindo
anekasatakkhattum    raja    ahosim    cakkavatti    dhammiko   dhammaraja
caturanto     vijitavi     janapadatthavariyappatto    sattaratanasamannagato
ko pana vado padesarajjassa.
     {200.1}  Tassa  mayham  bhikkhave  etadahosi  kissa nu kho me idam
kammassa   phalam   kissa  kammassa  vipako  yenaham  etarahi  evammahiddhiko
evammahanubhavoti   .   tassa   mayham   bhikkhave   etadahosi  tinnam  kho
me   idam   kammanam   phalam   tinnam   kammanam  vipako  yenaham  etarahi
evammahiddhiko     evammahanubhavoti     seyyathidam     danassa    damassa
sannamassati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          punnameva so sikkheyya       ayataggam sukhudrayam
          dananca samacariyanca          mettacittanca bhavaye
          ete dhamme bhavayitva         tayo sukhasamuddaye
          abyapajjam sukham lokam           pandito upapajjatiti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Dutiyam.
     [201]  3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati me sutam ekadhammo
@Footnote: 1 Yu. sukhindriyam.
Bhikkhave    bhavito    bahulikato    ubho   atthe   samadhiggayha   titthati
ditthadhammikanceva      attham     samparayikanca     katamo     ekadhammo
appamado  kusalesu  dhammesu  .  ayam  kho  bhikkhave  ekadhammo  bhavito
bahulikato   ubho   atthe   samadhiggayha   titthati   ditthadhammikanceva  attham
samparayikancati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          appamadam pasamsanti            punnakiriyasu pandita
          appamatto ubho atthe       adhigganhati pandito
          ditthe dhamme ca yo attho     yo cattho samparayiko
          atthabhisamaya dhiro             panditoti pavuccatiti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me suttanti. Tatiyam.
     [202]  4  Vuttam  hetam bhagavata vuttamarahatati me sutam ekapuggalassa
bhikkhave   kappam   sandhavato   samsarato   siya  evam  maha  atthikankalo
atthipunjo    atthirasi    yathayam    vepullapabbato    sace   samharako
assa   sambhatanca   na   vinasseyyati   .  etamattham  bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          ekassekena kappena           puggalassatthisancayo
          siya pabbatasamo rasi         iti vuttam mahesina
          so kho panayam akkhato        vepullo pabbato maha
          uttaro gijjhakutassa            magadhanam giribbaje
          yato ca ariyasaccani             sammappannaya passati
          Dukkham dukkhasamuppadam           dukkhassa ca atikkamam
          ariyancatthangikam maggam         dukkhupasamagaminam
          sa sattakkhattum paramam             sandhavitvana puggalo
          dukkhassantakaro hoti           sabbasamyojanakkhayati.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Catuttham.
     [203]  5  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me sutam ekadhammam
atitassa    bhikkhave    purisapuggalassa    naham   tassa   kinci   papakammam
akaraniyanti    vadami   katamam   ekadhammam   yathayidam   bhikkhave   sampajana-
musavadoti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          ekadhammam atitassa              musavadissa jantuno
          vitinnaparalokassa              natthi papam akariyanti.
Ayampi attho vutto bhagavata          iti me sutanti. Pancamam.
     [204]  6  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me sutam evance
bhikkhave   satta   janeyyum   danasamvibhagassa   vipakam   yathaham  janami
na   adatva   bhunjeyyum   na   ca   nesam  maccheramalam  cittam  pariyadaya
tittheyya   yopi   nesam   assa   carimo  alopo  carimam  kabalam  tatopi
na   asamvibhajitva   bhunjeyyum  sace  nesam  patiggahaka  assu  .  yasma
ca   kho   bhikkhave   satta   na  evam  jananti  danasamvibhagassa  vipakam
yathaham    janami    tasma   adatva   bhunjanti   maccheramalanca   nesam
Cittam   pariyadaya   titthatiti   .  etamattham  bhagava  avoca  .  tatthetam
iti vuccati
          evance satta janeyyum     yathavuttam mahesina
          vipakam samvibhagassa              yatha hoti mahapphalam
          vineyya maccheramalam              vippasannena cetasa
          dajjum kalena ariyesu           yattha dinnam mahapphalam
          annanca datvana 1- bahuno dakkhineyyesu dakkhinam
          ito cuta manussatta         saggam gacchanti dayaka
          te ca saggagata 2- tattha      modanti kamakamino
          vipakam samvibhagassa              anubhonti amaccharati.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Chattham.
     [205]   7  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  yani
kanici   bhikkhave   opadhikani   punnakiriyavatthuni   3-   sabbani   tani
mettaya    cetovimuttiya   kalam   nagghanti   solasim   metta   yeva
tani   cetovimutti   adhiggahetva   bhasate   ca  tapate  ca  virocate
ca   .   seyyathapi   bhikkhave  yakaci  tarakarupanam  pabha  sabba  ta
candappabhaya   kalam   nagghanti   solasim   candappabha   yeva   tani  4-
adhiggahetva  bhasate  ca  tapate  ca  virocate  ca evameva kho bhikkhave
yani   kanici   opadhikani   punnakiriyavatthuni   sabbani  tani  mettaya
cetovimuttiya  kalam  nagghanti  solasim  metta  yeva  tani  cetovimutti
@Footnote: 1 Ma. Yu. datva .  2 Yu. saggangata .  3 Po. Ma. Yu. punnakiriyavatthuni.
@4 Ma. Yu. ta.
Adhiggahetva bhasate ca tapate ca virocate ca.
     {205.1}  Seyyathapi  bhikkhave  vassanam pacchime mase saradasamaye
viddhe   1-  vigatavahake  deve  adicco  nabham  abbhussakkamano  sabbam
akasam  2-  tamagatam abhihacca bhasate ca tapate ca virocate ca evameva kho
bhikkhave  yani  kanici  opadhikani  punnakiriyavatthuni sabbani tani mettaya
cetovimuttiya  kalam  nagghanti  solasim  metta  yeva  tani  cetovimutti
adhiggahetva bhasate ca tapate ca virocate ca.
     {205.2}  Seyyathapi  bhikkhave  rattiya  paccusasamayam osadhitaraka
bhasate ca tapate ca virocate ca evameva kho bhikkhave yani kanici opadhikani
punnakiriyavatthuni    sabbani    tani    mettaya   cetovimuttiya   kalam
nagghanti   solasim   metta   yeva   tani   cetovimutti  adhiggahetva
bhasate  ca  tapate  ca  virocate  cati  .  etamattham  bhagava  avoca.
Tatthetam iti vuccati
          yo [3]- mettam bhavayati      appamanam patissato
          tanu 4- samyojana honti     passato upadhikkhayam
               ekampi ce panamadutthacitto
               mettayati kusalo tena hoti
               sabbe ca pane manasanukampam
               bahutamariyo 5- pakaroti punnam
               ye sattasandam pathavim vijitva
@Footnote: 1 Yu. visuddhe .  2 Ma. Yu. akasagatam .  3 Ma. Yu. ca .  4 Po. Yu. tanu.
@5 Ma. Yu. pahutamariyo.
               Rajisayo 1- yajamananupariyaga
               (assamedham purisamedham
               sammapasam vajapeyyam niraggalam)
               mettassa cittassa subhavitassa
               kalampi te nanubhavanti solasim
               (candappabha taraganava sabbe)
          yo na hanti na ghateti            na jinati na japaye
          mettamso sabbabhutesu             veram tassa na kenaciti.
         Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Sattamam.
                    Tatiyavaggo tatiyo.
                        Tassuddanam
          cittam jhayi 2- ubho atthe    punnam vepullapabbatam
          sampajanamusavado            dananca mettabhavanca
          sattimani ca suttani           purimani ca visati
          ekadhammesu suttanta          sattavisati sangahati.
                  Ekanipato nitthito. 3-
                                  --------
@Footnote: 1 Po. Ma. rajisayo .  2 Ma. cittam mettam .  3 Po. Yu. ito param dve dhamme
@anukkatiti dissanti.
               Itivuttake dukanipatassa pathamavaggo
     [206]   1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  dvihi
bhikkhave   dhammehi   samannagato   bhikkhu   dittheva  dhamme  dukkham  viharati
savighatam     saupayasam    saparilaham    kayassa    bheda    parammarana
duggati    patikankha    katamehi    dvihi   indriyesu   aguttadvarataya
ca  bhojane  amattannutaya  ca  imehi  kho  1-  bhikkhave  dvihi  dhammehi
samannagato    bhikkhu    dittheva    dhamme    dukkham    viharati   savighatam
saupayasam     saparilaham     kayassa    bheda    parammarana    duggati
patikankhati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          cakkhusotanca ghananca        jivha kayo tatha mano
          etani yassa dvarani        aguttani 2- ca bhikkhuno
          bhojanamhi amattannu         indriyesu asamvuto
          kayadukkham cetodukkham           dukkham so adhigacchati
          dayhamanena kayena          dayhamanena cetasa
          diva va yadi va rattim          dukkham viharati tadisoti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Pathamam.
     [207]   2  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  dvihi
bhikkhave   dhammehi   samannagato   bhikkhu   dittheva   dhamme  sukham  viharati
avighatam   anupayasam   aparilaham   kayassa   bheda   parammarana   sugati
@Footnote: 1 Po. Yu. khosaddo natthi .  2 Ma. Yu. aguttanidha.
Patikankha   katamehi   dvihi   indriyesu   guttadvarataya   ca  bhojane
mattannutaya   ca   imehi   kho   bhikkhave   dvihi  dhammehi  samannagato
bhikkhu   dittheva   dhamme   sukham   viharati   avighatam  anupayasam  aparilaham
kayassa   bheda   parammarana   sugati  patikankhati  .  etamattham  bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
          cakkhusotanca ghananca        jivha kayo atho 1- mano
          etani yassa dvarani        suguttani ca bhikkhuno
          bhojanamhi ca mattannu        indriyesu ca samvuto
          kayasukham cetosukham                sukham so adhigacchati
          adayhamanena kayena        adayhamanena cetasa
          diva va yadi va rattim           sukham viharati tadisoti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dutiyam.
     [208]  3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam dveme
bhikkhave   dhamma   tapaniya   katame   dve   idha   bhikkhave   ekacco
akatakalyano     hoti     akatakusalo     akatabhiruttano     katapapo
kataluddho   2-   katakibbiso   so  akatam  me  kalyanantipi  tappati  katam
me   papantipi  tappati  ime  kho  bhikkhave  dve  dhamma  tapaniyati .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kayaduccaritam katva             vaciduccaritani va 3-
@Footnote: 1 Ma. Yu. tatha .  2 Yu. katatthaddho .  3 Ma. ca.
          Manoduccaritam katva             yancannam dosasanhitam 1-
          akatva kusalakammam              katvanakusalam bahum
          kayassa bheda duppanno    nirayam so upapajjatiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Tatiyam.
     [209]  4  Vuttam  hetam  bhagava  vuttamarahatati  me  sutam  dveme
bhikkhave   dhamma   atapaniya   katame   dve   idha   bhikkhave  ekacco
katakalyano   hoti   katakusalo   katabhiruttano   akatapapo   akataluddho
akatakibbiso    so    katam   me   kalyanantipi   na   tappati   akatamme
papantipi   na  tappati  ime  kho  bhikkhave  dve  dhamma  atapaniyati .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kayaduccaritam hitva             vaciduccaritani va
          manoduccaritam hitva             yancannam dosasanhitam
          akatva 2- akusalam kammam      katvana kusalam bahum
          kayassa bheda sappanno   saggam so upapajjatiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Catuttham.
     [210]   5   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
dvihi   bhikkhave   dhammehi   samannagato   puggalo   yathabhatam   nikkhitto
evam   niraye   katamehi   dvihi   papakena   ca   silena  papikaya  ca
ditthiya   imehi   kho   bhikkhave   dvihi  dhammehi  samannagato  puggalo
yathabhatam   nikkhitto   evam   nirayeti   .  etamattham  bhagava  avoca .
@Footnote: 1 Yu. dosasannitam .  2 Ma. Yu. akatvakusalam.
Tatthetam iti vuccati
          papakena ca silena              papikaya ca ditthiya
          etehi dvihi dhammehi           yo samannagato naro
          kayassa bheda duppanno   nirayam so upapajjatiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pancamam.
     [211]   6  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  dvihi
bhikkhave   dhammehi   samannagato   puggalo   yathabhatam   nikkhitto   evam
sagge   katamehi   dvihi   bhaddakena   ca  silena  bhaddikaya  ca  ditthiya
imehi   kho   bhikkhave   dvihi   dhammehi  samannagato  puggalo  yathabhatam
nikkhatto   evam   saggeti   .   etamattham  bhagava  avoca  .  tatthetam
iti vuccati
          bhaddakena ca silena              bhaddikaya ca ditthiya
          etehi dvihi dhammehi           yo samannagato naro
          kayassa bheda sappanno   saggam so upapajjatiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Chattham.
     [212]  7  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me sutam anatapi
bhikkhave   bhikkhu   anottappi   abhabbo   sambodhaya  abhabbo  nibbanaya
abhabbo   anuttarassa   yogakkhemassa   adhigamaya   atapi  kho  bhikkhave
bhikkhu    ottappi    bhabbo   sambodhaya   bhabbo   nibbanaya   bhabbo
anuttarassa    yogakkhemassa    adhigamayati    .    etamattham    bhagava
Avoca. Tatthetam iti vuccati
          anatapi anotappi            kusito hinaviriyo
          yo thinamiddhabahulo              ahiriko anadaro
          abhabbo tadiso bhikkhu         phutthum sambodhimuttamam
               yo ca satima nipako jhayi
               atapi ottappi ca appamatto
               sannojanam jatijaraya 1- chetva
               idheva sambodhimanuttaram phuseti.
  Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Sattamam.
     [213]   8  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  nayidam
bhikkhave   brahmacariyam   vussati   janakuhanattham  na  2-  janalapanattham  na  2-
labhasakkarasilokanisamsattham   na   2-  iti  mam  jano  janatuti  atha  kho
idam   bhikkhave   brahmacariyam   vussati   samvaratthanceva   pahanatthancati .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          samvarattham pahanattham              brahmacariyam anitiham
          adesayi so bhagava               nibbanogadhagaminam
          esa maggo mahatthehi 3-     anuyato mahesibhi 4-
          ye ye tam patipajjanti           yatha buddhena desitam
          dukkhassantam karissanti         satthu sasanakarinoti.
@Footnote: 1 Po. jatijaranam .  2 atthakathayam na dissanti. yu nasaddo na dissati
@3 Ma. Yu. mahattehi .  4 Yu. mahesino.
         Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Atthamam.
     [214]   9  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  nayidam
bhikkhave    brahmacariyam    vussati    janakuhanattham    na    janalapanattham   na
labhasakkarasilokanisamsattham   na   iti  mam  jano  janatuti  atha  kho  idam
bhikkhave    brahmacariyam    vussati    abhinnatthanceva   parinnatthancati  .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          abhinnattham parinnattham       brahmacariyam anitiham
          adesayi so bhagava               nibbanogadhagaminam
          esa maggo mahatthehi          anuyato mahesibhi
          ye ye tam patipajjanti           yatha buddhena desitam
          dukkhassantam karissanti         satthu sasanakarinoti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Navamam.
     [215]  10  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  dvihi
bhikkhave   dhammehi  samannagato  bhikkhu  dittheva  dhamme  sukhasomanassabahulo
viharati   yoniso   araddho   hoti   asavanam  khayayati  1-  katamehi
dvihi   samvejaniyesu   thanesu   samvejanena   samvegassa  2-  ca  yoniso
padhanena   imehi   kho   bhikkhave   dvihi   dhammehi  samannagato  bhikkhu
dittheva   dhamme   sukhasomanassabahulo   viharati   yoniso  araddho  hoti
asavanam khayayati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          samvejaniyesu thanesu             samvijjetheva pandito
@Footnote: 1 Ma. Yu. itisaddo na dissati .  2 Ma. samviggassa.
          Atapi nipako bhikkhu           pannaya samavekkhiya
          evam vihari atapi             santavutti anuddhato
          cetosamathamanuyutto            khayam dukkhassa papuneti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dasamam.
                              Vaggo pathamo.
                               Tassuddanam
          dveme bhikkhu tapaniya          tapaniya paratthehi
          atapi na 1- kuhana ca        somanassena te dasati.
                                  --------
               Itivuttake dukanipatassa dutiyavaggo
     [216]  1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tathagatam
bhikkhave   arahantam   sammasambuddham   dve   vitakka   bahulam  samudacaranti
khemo   ca   vitakko   viveko  2-  ca  .  abyapajjharamo  bhikkhave
tathagato   abyapajjharato   tamenam   bhikkhave   tathagatam  abyapajjharamam
abyapajjharatam   eseva   vitakko   bahulam  samudacarati  imayaham  iriyaya
na kinci byabadhemi tasam va thavaram vati.
     {216.1}  Pavivekaramo  bhikkhave  tathagato  pavivekarato tamenam
bhikkhave   tathagatam   pavivekaramam   pavivekaratam   eseva  vitakko  bahulam
samudacarati   yam   akusalam  tam  pahinanti  .  tasma  tiha  bhikkhave  tumhepi
@Footnote: 1 Ma. na kuhana dve .  2 Yu. pariveko.
Abyapajjharama    viharatha    abyapajjharata    tesam    vo   bhikkhave
tumhakam     abyapajjharamanam    viharatam    abyapajjharatanam    eseva
vitakko    bahulam    samudacarissati   imaya   mayam   iriyaya   na   kinci
byabadhema tasam va thavaram vati.
     {216.2}   Pavivekarama   bhikkhave  viharatha  pavivekarata  tesam
vo    bhikkhave    tumhakam    pavivekaramanam    viharatam   pavivekaratanam
eseva    vitakko   bahulam   samudacarissati   kim   akusalam   kim   appahinam
kim pajahamati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
               tathagatam buddham asayhasahinam
               dve vitakka samudacaranti nam
               khemo vitakko pathamo udirito
               tato viveko dutiyo pakasito.
               Tamonudam paragatam mahesim
               tam pattipattam vasimam anasavam
               visantaram tanhakkhaye vimuttam
               tam ve munim antimadehadharim
               marajaham brumi jaraya paragum.
               Sale yatha pabbatamuddhanitthito
               yathapi passe janatam samantato
               tathupamam dhammamayam sumedho
               Pasadamaruyaha samantacakkhu
               sokavatinnam janatammapetasoko 1-
               avekkhati jatijarabhibhutanti.
         Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pathamam.
     [217]   2   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
tathagatassa    bhikkhave   arahato   sammasambuddhassa   dve   dhammadesana
pariyayena   bhavanti   katama   dve   papam   papakato   passathati  ayam
pathama    dhammadesana    papam    papakato   disva   tattha   nibbindatha
virajjatha   vimuccathati   ayampi   2-   dutiya   dhammadesana   tathagatassa
bhikkhave   arahato  sammasambuddhassa  ima  dve  dhammadesana  pariyayena
bhavanti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          tathagatassa buddhassa           sabbabhutanukampino
          pariyayavacanam passa              dve ca dhamma pakasita
          papakam passatha cheka 3-      tattha papam 4- virajjatha
          tato virattacittase            dukkhassantam karissathati.
     Ayampi attho vutto bhagavata     iti me sutanti. Dutiyam.
     [218]  3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam avijja
bhikkhave    pubbangama    akusalanam    dhammanam   samapattiya   anvadeva
ahirikam   anottappam   vijja   ca   kho   bhikkhave   pubbangama  kusalanam
@Footnote: 1 Ma. janatamapetasoko. Yu. janatam apetasoko  2 Ma. Yu. pisaddo natthi.
@3 Ma. cetam. Yu. cekam .  4 Ma. Yu. capi.
Dhammanam    samapattiya    anvadeva    hirottappanti    .    etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          ya kacima duggatiyo          asmim loke paramhi ca
          avijjamulaka 1- sabba     icchalobhasamussaya
          yato ca hoti papiccho         ahiriko 2- anadaro
          tato papam pasavati               apayam tena gacchati.
          Tasma chandanca lobhanca    avijjanca virajayam
         vijjam uppadayam bhikkhu           sabba duggatiyo jaheti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Tatiyam.
     [219]   4   Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  te
bhikkhave   satta   suparihina   ye   ariyaya   pannaya   parihina   te
ditthe  ceva  3-  dhamme  dukkham  viharanti  savighatam  saupayasam  saparilaham
kayassa  bheda  parammarana  duggati  patikankha  .  te  bhikkhave  satta
aparihina    ye   ariyaya   pannaya   aparihina   te   ditthe   ceva
dhamme   sukham   viharanti   avighatam  anupayasam  aparilaham  kayassa  bheda
parammarana   sugati   patikankhati   .   etamattham   bhagava   avoca  .
Tatthetam iti vuccati
          pannaya parihanena          passa lokam sadevakam
          nivittham namarupasmim             idam saccanti mannati.
          Panna hi settha lokasmim  yayam nibbedhagamini
@Footnote: 1 Ma. avijjamulika .  2 Ma. Yu. ahiriko .  3 Ma. dittheva.
          Sa 1- ca samma pajanati   jatibhavaparikkhayam
          tesam deva manussa ca          sambuddhanam satimatam
          pihayanti hasapannanam 2-  sarirantimadharinanti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Catuttham.
     [220]  5  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam dveme
bhikkhave   sukka   dhamma   lokam   palenti   katame   dve  hiri  3-
ca   ottappam   ca  .  ime  ce  bhikkhave  dve  sukka  dhamma  lokam
na    paleyyum   nayidha   pannayetha   matati   va   matucchati   va
matulaniti   va   acariyabhiriyati   va   garunam   darati  va  sambhedam
loko agamissa yatha ajelaka kukkutasukara sonasingala.
     {220.1}  Yasma  ca  kho  bhikkhave ime dve sukka dhamma lokam
palenti   tasma   pannayetha   4-   matati   va   matucchati  va
matulaniti    va   acariyabhiriyati   va   garunam   darati   vati  .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yesam ce hiriottappam           sabbada ca na vijjati
          vokkanta sukkamula te      jatimaranagamino.
          Yesanca hiriottappam          sada samma upatthita
          virulhabrahmacariya              te santo khinapunabbhavati.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Pancamam.
     [221]   6  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  atthi
@Footnote: 1 Po. sa ca yasma. Ma. yaya samma. Yu. ya .  2 Yu. sapannanam.
@3 Ma. hiri .  4 Ma. Yu. pannayati.
Bhikkhave   ajatam   abhutam   akatam   asankhatam  no  cetam  bhikkhave  abhavissa
ajatam   abhutam   akatam  asankhatam  nayidha  jatassa  bhutassa  katassa  sankhatassa
nissaranam   pannayetha   .   yasma   ca   kho   bhikkhave   atthi  ajatam
abhutam   akatam   asankhatam   tasma   jatassa   bhutassa   katassa   sankhatassa
nissaranam   pannayethati   1-  .  etamattham  bhagava  avoca  .  tatthetam
iti vuccati
          jatam bhutam samuppannam           katam sankhatamaddhuvam
          jaramaranasankhatam                  roganiddham pabhangunam 2-
          aharanettippabhavam            nalam tadabhinanditum
          tassa nissaranam santam           atakkavacaram dhuvam
          ajatam asamuppannam             asokam virajam padam
          nirodho dukkhadhammanam           sankharupasamo sukhoti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Chattham.
     [222]  7  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam dvema
bhikkhave   nibbanadhatuyo   katama   dve  saupadisesa  ca  nibbanadhatu
anupadisesa ca nibbanadhatu.
     {222.1}   Katama  ca  bhikkhave  saupadisesa  nibbanadhatu  idha
bhikkhave    bhikkhu    araham    hoti    khinasavo    vusitava   katakaraniyo
ohitabharo            anuppattasadattho           parikkhinabhavasamyojano
sammadanna      vimutto      tassa      titthanteva      pancindriyani
yesam     avighatatta    3-    manapamanapam    paccanubhoti    sukhadukkham
@Footnote: 1 Ma. pannayatiti .  2 Ma. pabhanguram .  3 Po. adhigatatta.
Patisamvedayati   1-   tassa   yo  ragakkhayo  dosakkhayo  mohakkhayo  ayam
vuccati bhikkhave saupadisesa nibbanadhatu.
     {222.2}   Katama  ca  bhikkhave  anupadisesa  nibbanadhatu  idha
bhikkhave   bhikkhu  araham  hoti  khinasavo  vusitava  katakaraniyo  ohitabharo
anuppattasadattho       parikkhinabhavasamyojano      sammadanna      vimutto
tassa    idheva   bhikkhave   sabbavedayitani   anabhinanditani   sitibhavissanti
ayam  vuccati  bhikkhave  anupadisesa  nibbanadhatu  .  ima  kho  bhikkhave
dve nibbanadhatuyoti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
               dve ima cakkhumata pakasita
               nibbanadhatu anissitena tadina
               eka hi dhatu idha ditthadhammika
               saupadisesa bhavanettisankhaya
               anupadisesa pana samparayika
               yamhi nirujjhanti bhavani sabbaso.
               Ye etadannaya padam asankhatam
               vimuttacitta bhavanettisankhaya
               te dhammasaradhigamakkhaye 2- rata
               pahamsu te sabbabhavani tadinoti.
        Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Sattamam.
     [223] 8 Vuttam hetam bhagavata vuttamarahatati me sutam patisallanarama
@Footnote: 1 Po. Yu. patisamvediyati .  2 Ma. Yu. dhammasaradhigama khaye.
Sallanarama      bhikkhave     viharatha     patisallanarata     ajjhattam
cetosamathamanuyutta      anirakatajjhana     vipassanaya     samannagata
bruheta    sunnagaranam    .   patisallanaramanam   bhikkhave   viharatam
patisallanaratanam     ajjhattam    cetosamathamanuyuttanam    anirakatajjhananam
vipassanaya     samannagatanam     bruhetanam     sunnagaranam    dvinnam
phalanam   annataram   phalam   patikankham   dittheva   dhamme  anna  sati  va
upadisese   anagamitati   .   etamattham  bhagava  avoca  .  tatthetam
iti vuccati
          ye santacitta nipaka         satimanto ca jhayino
          samma dhammam vipassanti       kamesu anapekkhino
          appamadarata santa         pamade bhayadassino
          abhabba parihanaya           nibbanasseva santiketi.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Atthamam.
     [224]  9  Vuttam  hetam  bhagavata vuttamarahatati me sutam sikkhanisamsa
bhikkhave    viharatha    pannuttara    vimuttisara    satadhipateyya   .
Sikkhanisamsanam     bhikkhave     viharatam     pannuttaranam     vimuttisaranam
satadhipateyyanam   dvinnam   phalanam   annataram   phalam   patikankham   dittheva
dhamme   anna   sati   va   upadisese   anagamitati  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
               paripunnasekkham 1- apahanadhammam
@Footnote: 1 Po. aparipunnasekkham aparihanadhammam. Ma. .. sikkham. Yu. .. sekham.
               Pannuttaram jatikhayantadassim
               tam ve munim antimadehadharim
               maranjaham 1- brumi jaraya paragum.
               Tasma sada jhanarata samahita
               atapino jatikhayantadassino
               maram sasenam abhibhuyya bhikkhavo
               bhavatha jatimaranassa paragati.
         Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Navamam.
     [225]   10   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati  me  sutam
jagaro   cassa   bhikkhave   bhikkhu  vihareyya  sato  sampajano  samahito
pamudito   vippasanno   ca   tattha   kalavipassi  ca  kusalesu  dhammesu .
Jagarassa    bhikkhave   bhikkhuno   viharato   satimato   2-   sampajanassa
samahitassa    pamuditassa    vippasannassa   tattha   kalavipassino   kusalesu
dhammesu   dvinnam   phalanam   annataram   phalam   patikankham   dittheva  dhamme
anna   sati   va   upadisese   anagamitati   .  etamattham  bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
          jagaranta sunathetam          ye sutta te pabujjhatha
          sutta jagaritam seyyo         natthi jagarato bhayam.
               Yo jagaro ca satima sampajano
               samahito mudito vippasanno ca
@Footnote: 1 Yu. mananjaham .  2 Ma. Yu. satassa.
               Kalena so samma dhammam parivimamsamano
               ekodibhuto vihane tamam so.
               Tasma have jagariyam bhajetha
               atapi bhikkhu nipako jhanalabhi
               samyojanam jatijaraya chetva
               idheva sambodhimanuttaram phuseti.
        Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dasamam.
     [226]   11   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati  me  sutam
dveme   bhikkhave   apayika  nerayika  idampahaya  1-  katame  dve
yo   [2]-   abrahmacari  brahmacaripatinno  yo  ca  paripunnam  parisuddham
brahmacariyam   carantam   amulakena   abrahmacariyena   anuddhamseti   .  ime
kho   bhikkhave   dve  apayika  nerayika  idampahayati  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
               abhutavadi nirayam upeti
               yo capi 3- katva na karomiccaha
               ubhopi te pecca sama bhavanti
               nihinakamma manuja parattha.
          Kasavakantha bahavo          papadhamma asannata
          papa papehi kammehi        nirayam te upapajjare
          seyyo ayogulo bhutto       tatto aggisikhupamo
@Footnote: 1 Ma. Yu. idamappahaya .  2 Ma. ca .  3 Ma. Yu. vapi. yo vapi katva na karomiti
@cahati udane agatam.
          Yance bhunjeyya dussilo     ratthapindam asannatoti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Ekadasamam.
     [227]  12  Vuttam  hetam bhagava vuttamarahatati me sutam dvihi bhikkhave
ditthigatehi  pariyutthita  devamanussa  oliyanti  eke  atidhavanti  eke
cakkhumanto ca passanti.
     {227.1}  Kathanca  bhikkhave  oliyanti  eke  bhavarama bhikkhave
devamanussa  bhavarata  bhavasammudita  tesam  bhavanirodhaya  dhamme desiyamane
cittam  na  pakkhandati  na  sampasidati  na  santitthati  nadhimuccati  evam [1]-
bhikkhave oliyanti eke.
     {227.2}  Kathanca  bhikkhave atidhavanti eke bhaveneva kho paneke
attiyamana   harayamana   jigucchamana   vibhavam   abhinandanti  yato  kira
bho  ayam  atta  2-  kayassa  bheda  parammarana  ucchijjati  vinassati na
hoti  parammarana  etam  santam  etam  panitam  etam  yathavanti  evam  kho
bhikkhave atidhavanti eke.
     {227.3}  Kathanca  bhikkhave  cakkhumanto  passanti  idha  bhikkhu  bhutam
bhutato  passati  bhutam  bhutato  disva  bhutassa  nibbidaya  viragaya nirodhaya
patipanno  hoti  evam  kho  bhikkhave  cakkhumanto  ca passantiti. Etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yo 3- bhutam bhutato disva      bhutassa ca atikkamam
          yathabhutam 4- vimuccanti         bhavatanhaparikkhaya
          sace bhutam parinno so          vitatanho bhavabhave
@Footnote: 1 Ma. Yu. kho .  2 Yu. attho .  3 Ma. Yu. ye .  4 Ma. Yu. yathabhute.
          Bhutassa vibhava bhikkhu             nagacchanti punabbhavanti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Dvadasamam.
                              Vaggo dutiyo.
                               Tassuddanam
          dve indriya dve tapaniya   silena apare duve
          anottappi 1- kuhana dve ca samvejaniyena te dasa
          vitakka desana vijja          panna dhammena pancamam
          ajatam dhatu sallanam            sikkha jagariyena ca
          apaya ditthiyayeva 2-         bavisati pakasitati.
                          Dukanipato nitthito.
                                    ----------
                 Itivuttake tikanipatassa pathamavaggo
     [228]  1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave     akusalamulani     katamani     tini     lobho     akusalamulam
doso   akusalamulam   moho   akusalamulam   .   imani  kho  bhikkhave  tini
akusalamulaniti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          lobho doso ca moho ca        purisam papacetasam
          himsanti attasambhuta           tacasaramva samphalanti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Pathamam.
@Footnote: 1 Ma. anottapi .  2 Ma. Yu. ditthiya ceva.
     [229]  2  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tisso
ima  bhikkhave  dhatuyo  katama  tisso  rupadhatu  arupadhatu  nirodhadhatu.
Ima    kho    bhikkhave    tisso   dhatuyoti   .   etamattham   bhagava
avoca. Tatthetam iti vuccati
          rupadhatuparinnaya 1-         arupesu asanthita
          nirodhe ye vimuccanti            te jana maccuhayino.
          Kayena amatam dhatum              phussayitva 2- nirupadhim
          upadhippatinissaggam              sacchikatva anasavo
          deseti sammasambuddho       asokam virajam padanti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Dutiyam.
     [230]  3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tisso
ima   bhikkhave  vedana  katama  tisso  sukha  vedana  dukkha  vedana
adukkhamasukha  vedana  .  ima  kho  bhikkhave tisso vedanati. Etamattham
bhagava avoca. Tattetham iti vuccati
          samahito sampajano          sato buddhassa savako
          vedana ca pajanati            vedanananca sambhavam
          yattha ceta nirujjhanti         magganca khayagaminam
          vedananam khaya bhikkhu            nicchato parinibbutoti.
        Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Tatiyam.
     [231]  4  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tisso
@Footnote: 1 Ma. rupadhatum .  2 Ma. phusayitva. Yu. phassayitva.
Ima    bhikkhave   vedana   katama   tisso   sukha   vedana   dukkha
vedana   adukkhamasukha   vedana   .   sukha  bhikkhave  vedana  dukkhato
datthabba     dukkha    vedana    sallato    datthabba    adukkhamasukha
vedana  aniccato  datthabba  .  yato  ca  1- kho bhikkhave bhikkhuno sukha
vedana   dukkhato   dittha   hoti   dukkha   vedana   sallato  dittha
hoti   adukkhamasukha   vedana   aniccato   dittha   hoti   ayam  vuccati
bhikkhave   bhikkhu   ariyo   sammaddaso   acchecchi   2-   tanham  vivattayi
samyojanam   sammamanabhisamaya   3-  antamakasi  dukkhassati  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yo sukham dukkhato addakkhi 4-  dukkhamaddakkhi sallato
          adukkhamasukham santam                addakkhi nam aniccato
          sa ve sammaddaso bhikkhu         yato tattha vimuccati
          abhinnavosito santo        sa ve yogatigo muniti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Catuttham.
     [232]  5  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tisso
ima    bhikkhave    esana    katama   tisso   kamesana   bhavesana
brahmacariyesana  .  ima  kho  bhikkhave  tisso  esanati  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          samahito sampajano          sato buddhassa savako
@Footnote: 1 Ma. Yu. casaddo natthi .  2 Yu. acchejji .  3 Po. sammaddaso mana -.
@4 Ma. adda.
          Esana ca pajanati            esanananca sambhavam
          yattha ceta nirujjhanti         magganca khayagaminam
          esananam khaya bhikkhu            nicchato parinibbutoti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Pancamam.
     [233]  6  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tisso
ima    bhikkhave    esana    katama   tisso   kamesana   bhavesana
brahmacariyesana  .  ima  kho  bhikkhave  tisso  esanati  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kamesana bhavesana            brahmacariyesana saha
          iti saccaparamaso             ditthitthana samussaya
          sabbaragavirattassa             tanhakkhayavimuttino
          esanapatinissattha           ditthitthana samuhata
          esananam khaya bhikkhu            niraso akathankathiti.
    Ayampi attho vutto bhagavata      iti me sutanti. Chattham.
     [234]  7  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tayome
bhikkhave   asava   katame  tayo  kamasavo  bhavasavo  avijjasavo .
Ime   kho   bhikkhave  tayo  asavati  .  etamattham  bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          samahito sampajano           sato buddhassa savako
          asave ca pajanati             asavananca sambhavam
          Yattha ceta nirujjhanti         magganca khayagaminam
          asavanam khaya bhikkhu            nicchato parinibbutoti.
    Ayampi attho vutto bhagavata      iti me sutanti. Sattamam.
     [235]  8  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tayome
bhikkhave  asava  katame  tayo  kamasavo  bhavasavo avijjasavo. Ime
kho  bhikkhave  tayo  asavati  .  etamattham  bhagava  avoca  .  tatthetam
iti vuccati
          yassa kamasavo khino         avijja ca virajita
          bhavasavo parikkhino             vippamutto nirupadhi
          dhareti antimam deham            jetva maram savahananti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Atthamam.
     [236]  9  Vuttam  hetam  bhagavata vuttamarahatati me sutam tisso ima
bhikkhave   tanha   katama   tisso  kamatanha  bhavatanha  vibhavatanha .
Ima  kho  bhikkhave  tisso  tanhati . Etamattham bhagava avoca. Tatthetam
iti vuccati
          tanhayogena samyutta        rattacitta bhavabhave
          te yogayutta marassa         ayogakkhemino jana
          satta gacchanti samsaram         jatimaranagamino
          ye ca tanham pahantvana       vitatanha bhavabhave
          te 1- ve paragata loke      ye patta asavakkhayanti.
@Footnote: 1 Yu. te ca parangata.
     Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Navamam.
     [237]   10  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tihi
bhikkhave   dhammehi   samannagato  bhikkhu  atikkamma  maradheyyam  adiccova
virocati   katamehi   tihi   idha   bhikkhave  bhikkhu  asekkhena  silakkhandhena
samannagato    hoti   asekkhena   samadhikkhandhena   samannagato   hoti
asekkhena   pannakkhandhena  samannagato  hoti  .  imehi  kho  bhikkhave
tihi   dhammehi   samannagato   bhikkhu   atikkamma   maradheyyam  adiccova
virocatiti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          silasamadhipanna 1- ca      yassa ete subhavita
          atikkamma maradheyyam         adiccova virocatiti.
      Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Dasamam.
                             Vaggo pathamo.
                               Tassuddanam
               muladhatu atha vedana duve
               esana ca duve asava duve
               tanhato [2]- atha maradheyyato
               vaggamahu pathamanti muttamanti.
                               -------------
@Footnote: 1 Ma. Yu. silam samadhi panna ca .  2 Po. Ma. Yu. ca.
               Itivuttake tikanipatassa dutiyavaggo
     [238]  1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave    punnakiriyavatthuni    katamani   tini   danamayam   punnakiriyavatthu
silamayam   punnakiriyavatthu   bhavanamayam   punnakiriyavatthu   .   imani  kho
bhikkhave  tini  punnakiriyavatthuniti  .  etamattham  bhagava  avoca . Tatthetam
iti vuccati
          punnameva so sikkheyya      ayataggam sukhindriyam 1-
          dananca samacariyanca         mettacittanca bhavaye
          ete dhamme bhavayitva        tayo sukhasamuddaye
          abyapajjham sukham lokam          pandito upapajjatiti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Pathamam.
     [239]  2  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave   cakkhuni   katamani   tini   mamsacakkhu   dibbacakkhu   pannacakkhu .
Imani  kho  bhikkhave  tini  cakkhuniti  .  etamattham bhagava avoca. Tatthetam
iti vuccati
          mamsacakkhu 2- dibbacakkhu        pannacakkhu anuttaram
          etani tini cakkhuni             akkhasi purisuttamo
          mamsacakkhussa uppado         maggo dibbassa cakkhuno
          yato nanam udapadi           pannacakkhu anuttaram
@Footnote: 1 Ma. sukhuddariyam .  2 Po. mamsacakkhum dibbacakkhum pannacakkhum.
          Yassa cakkhussa patilabha      sabbadukkha vimuccatiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Dutiyam.
     [240]  3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave    indriyani    katamani    tini   anannatannassamitindriyam   1-
annindriyam  annatavindriyam  .  imani  kho  bhikkhave  tini indriyaniti.
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          sekkhassa sikkhamanassa        ujumagganusarino
          khayasmim pathamam nanam            tato anna anantara
          tato anna vimuttassa       nanam ve hoti tadino
          akuppa me vimuttiti           bhavasamyojanakkhaya
          sace 2- indriyasampanno   santo santipade rato
          dhareti antimam deham             jetva maram savahananti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Tatiyam.
     [241]  4  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tayome
bhikkhave   addha   katame   tayo   atito   addha   anagato   addha
paccuppanno   addha   ime  kho  bhikkhave  tayo  addhati  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          akkheyyasannino satta    akkheyyasmim patitthita
          akkheyyam aparinnaya         yogamayanti maccuno
@Footnote: 1 Ma. Yu. anannatannassamitindriyam .  2 Ma. Yu. sa se.
          Akkheyyam ca parinnaya        akkhataram na mannati
          phuttho vimokkho manasa        santipadamanuttaram
          sa ve akkheyyasampanno      santo santipade rato
          sankhaya sevi dhammattho         sankhyam 1- nopeti vedaguti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Catuttham.
     [242]  5  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave     duccaritani    katamani    tini    kayaduccaritam    vaciduccaritam
manoduccaritam   .   imani  kho  bhikkhave  tini  duccaritaniti  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kayaduccaritam katva             vaciduccaritani ca
          manoduccaritam katva             yancannam dosasanhitam
          akatva kusalam kammam            katvanakusalam bahum
          kayassa bheda duppanno   nirayam so upapajjatiti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Pancamam.
     [243]  6  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave   sucaritani   katamani  tini  kayasucaritam  vacisucaritam  manosucaritam .
Imani   kho  bhikkhave  tini  sucaritaniti  .  etamattham  bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          kayaduccaritam hitva             vaciduccaritani ca
          manoduccaritam hitva             yancannam dosasanhitam
@Footnote: 1 Po. sankham na upeti vedagu.
          Akatvakusalam 1- kammam         katvana kusalam bahum
          kayassa bheda sappanno   saggam so upapajjatiti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Chattham.
     [244]   7   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
tinimani     bhikkhave    soceyyani    katamani    tini    kayasoceyyam
vacisoceyyam  manosoceyyam  .  imani  kho  bhikkhave  tini soceyyaniti.
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kayasucim vacasucim 2-          cetosucimanasavam
          sucim soceyyasampannam          ahu sabbapahayinanti.
      Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Sattamam.
     [245]  8  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tinimani
bhikkhave    moneyyani    katamani    tini   kayamoneyyam   vacimoneyyam
manomoneyyam  .  imani  kho  bhikkhave  tini  moneyyaniti  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kayamunim vacamunim 3-         manomunimanasavam
          munim moneyyasampannam         ahu ninhatapapakanti 4-.
      Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Atthamam.
     [246]   9  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  yassa
kassaci    bhikkhave    rago    appahino    doso   appahino   moho
appahino   ayam   vuccati   bhikkhave   bandho   5-   marassa  patimukkassa
@Footnote: 1 Po. akatva akusalam .  2 Ma. vacisucim .  3 Ma. vacimunim .  4 Po. niddhotapapakam.
@5 Ma. baddho.
Marapaso  yathakamakaraniyo  ca  1-  papimato  .  yassa  kassaci bhikkhave
rago  pahino  doso  pahino  moho  pahino  ayam vuccati bhikkhave abandho
marassa   omukkassa  marapaso  na  yathakamakaraniyo  ca  papimatoti .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yassa rago ca doso ca          avijja ca virajita
          tam bhavitattannataram            brahmabhutam tathagatam
          buddham verabhayatitam               ahu sabbapahayinanti.
       Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Navamam.
     [247]   1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  yassa
kassaci   bhikkhave  bhikkhussa  va  bhikkhuniya  va  rago  appahino  doso
appahino   moho   appahino   ayam   vuccati  bhikkhave  na  atari  samuddam
saumim   savicim   savattam   sagaham   sarakkhasam   .   yassa   kassaci  bhikkhave
bhikkhussa   va   bhikkhuniya   va   rago  pahino  doso  pahino  moho
pahino   ayam   vuccati   bhikkhave   atari   samuddam   saumim  savicim  savattam
sagaham   sarakkhasam   tinno   paragato  2-  thale  titthati  brahmanoti .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          yassa rago ca doso ca        avijja ca virajita
               somam samuddam sagaham sarakkhasam
               saumibhayam duttaram accatari
               sangatigo maccujaho nirupadhi
@Footnote: 1 Ma. casaddo natthi .  2 Ma. Yu. parangato.
               Pahasi dukkham apunabbhavaya
               atthangato so na samanameti.
               Amohayi maccurajanti brumiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Dasamam.
                               Vaggo dutiyo.
                                 Tassuddanam
               punnam cakkhu athindriya 1-
               addha 2- caritam duve suci
               mune 3- atha raga duve
               puna vaggamahu dutiyamuttamanti.
                                 -----------
                Itivuttake tikanipatassa tatiyavaggo
     [248]  1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  dittha
maya    bhikkhave   satta   kayaduccaritena   samannagata   vaciduccaritena
samannagata     manoduccaritena    samannagata    ariyanam    upavadaka
micchaditthika     micchaditthikammasamadana     te    kayassa    bheda
parammarana apayam duggatim vinipatam nirayam upapanna.
     {248.1}   Tam   kho   panaham  bhikkhave  nannassa  samanassa  va
brahmanassa     va    sutva    vadami    dittha    maya    bhikkhave
satta        kayaduccaritena        samannagata        vaciduccaritena
@Footnote: 1 Po. Ma. atha indriyani ca. Yu. atha indriya .  2 Ma. addha ca caritam duve
@soci .  3 Po. muni.
Samannagata     manoduccaritena    samannagata    ariyanam    upavadaka
micchaditthika     micchaditthikammasamadana     te    kayassa    bheda
parammarana apayam duggatim vinipatam nirayam upapanna.
     {248.2}  Api  ca bhikkhave yadeva samam natam samam dittham samam viditam
tadevaham  vadami  dittha  maya  bhikkhave satta kayaduccaritena samannagata
vaciduccaritena    samannagata    manoduccaritena    samannagata   ariyanam
upavadaka    micchaditthika    micchaditthikammasamadana    te   kayassa
bheda   parammarana   apayam   duggatim   vinipatam   nirayam   upapannati .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          micchamanam panidhaya            micchavacam 1- abhasiya
          micchakammani katvana       kayena idha puggalo
          appassuto apunnakaro      appasmim idha jivite
          kayassa bheda duppanno   nirayam so upapajjatiti.
       Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pathamam.
     [249]  2  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  dittha
maya    bhikkhave    satta    kayasucaritena   samannagata   vacisucaritena
samannagata     manosucaritena    samannagata    ariyanam    anupavadaka
sammaditthika     sammaditthikammasamadana     te    kayassa    bheda
parammarana sugatim saggam lokam upapanna.
     {249.1}    Tam   kho   panaham   bhikkhave   nannassa   samanassa
va       brahmanassa      va      sutva      vadami      dittha
@Footnote: 1 Ma. micchavacanca bhasiya.
Maya    bhikkhave    satta    kayasucaritena   samannagata   vacisucaritena
samannagata     manosucaritena    samannagata    ariyanam    anupavadaka
sammaditthika     sammaditthikammasamadana     te    kayassa    bheda
parammarana sugatim saggam lokam upapanna.
     {249.2}  Api  ca  [1]-  yadeva  bhikkhave samam natam samam dittham
samam  viditam  tadevaham  vadami  dittha  maya  bhikkhave satta kayasucaritena
samannagata    vacisucaritena    samannagata   manosucaritena   samannagata
ariyanam      anupavadaka     sammaditthika     sammaditthikammasamadana
te   kayassa   bheda   parammarana   sugatim  saggam  lokam  upapannati .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          sammamanam panidhaya           sammavacam abhasiya
          sammakammani katvana     kayena idha puggalo
          bahussuto punnakaro         appasmim idha jivite
          kayassa bheda sappanno saggam so upapajjatiti.
      Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Dutiyam.
     [250]  3  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tisso
ima    bhikkhave   nissaraniya   dhatuyo   katama   tisso   kamanametam
nissaranam    yadidam    nekkhammam    rupanametam   nissaranam   yadidam   aruppam
yam   kho   pana   kinci   bhutam   sankhatam   paticcasamuppannam   nirodho  tassa
nissaranam   .   ima   kho   bhikkhave   tisso  nissaraniya  dhatuyoti .
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhikkhave.
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kamanissaranam natva         rupananca atikkamma 1-
          sabbasankharasamatham              phusam 2- atapi sabbada
          sa ve sammaddaso bhikkhu       yato tattha vimuccati
          abhinnavosito santo      sa ve yogatigo muniti.
     Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Tatiyam.
     [251]  4  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  rupehi
bhikkhave    arupa    santatara    arupehi    nirodho   santataroti  .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          ye ca rupupaga satta          ye ca arupatthayino
          nirodham appajananta         agantaro punabbhavam.
          Ye ca rupe parinnaya         arupesu asanthita
          nirodhe ye vimuccanti           te jana maccuhayino.
          Kayena amatam dhatum             phussayitva nirupadhi 3-
          upadhippatinissaggam            sacchikatva anasavo
          deseti sammasambuddho      asokam virajam padanti.
      Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Catuttham.
     [252]  5  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tayome
bhikkhave    putta    santo    samvijjamana    lokasmim   katame   tayo
atijato anujato avajatoti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. atikkamam. 2 Po. passa. 3 Ma. Yu. nirupadhim.
     1   Kathanca   bhikkhave   putto   atijato   hoti   idha  bhikkhave
puttassa   matapitaro   honti   na  buddham  saranam  gata  na  dhammam  saranam
gata   na   sangham  saranam  gata  panatipata  appativirata  adinnadana
appativirata     kamesu     micchacara     appativirata    musavada
appativirata     suramerayamajjapamadatthana     appativirata     dussila
papadhamma   .   putto   ca   nesam   hoti   buddham  saranam  gato  dhammam
saranam   gato   sangham   saranam   gato   panatipata   pativirato   [1]-
adinnadana   pativirato   kamesu   micchacara   pativirato  musavada
pativirato       suramerayamajjapamadatthana       pativirato      silava
kalyanadhammo evam kho bhikkhave putto atijato hoti.
     2   Kathanca   bhikkhave   putto   anujato   hoti   idha  bhikkhave
puttassa    matapitaro    honti   buddham   saranam   gata   dhammam   saranam
gata    sangham   saranam   gata   panatipata   pativirata   adinnadana
pativirata    kamesu    micchacara   pativirata   musavada   pativirata
suramerayamajjapamadatthana    pativirata    silavanto   kalyanadhamma  .
Putto  2-  ca  nesam  hoti  buddham  saranam  gato  dhammam  saranam  gato sangham
saranam    gato    panatipata    pativirato    adinnadana   pativirato
kamesu   micchacara   pativirato   musavada   pativirato   surameraya-
majjapamadatthana    pativirato    silava    kalyanadhammo   evam   kho
bhikkhave putto anujato hoti.
@Footnote: 1 Po. hoti. 2 Ma. Yu. puttopi nesam ....
     3  Kathanca  bhikkhave  putto  avajato  hoti  idha  bhikkhave puttassa
matapitaro   honti   buddham   saranam   gata   dhammam   saranam  gata  sangham
saranam    gata    panatipata    pativirata    adinnadana   pativirata
kamesu   micchacara   pativirata   musavada   pativirata   surameraya-
majjapamadatthana     pativirata     silavanto     kalyanadhamma    .
Putto   ca   nesam  hoti  na  buddham  saranam  gato  na  dhammam  saranam  gato
na   sangham   saranam   gato   panatipata   appativirato    adinnadana
appativirato     kamesu     micchacara     appativirato    musavada
appativirato     suramerayamajjapamadatthana     appativirato     dussilo
papadhammo   evam  kho  bhikkhave  putto  avajato  hoti  .  ime  kho
bhikkhave   tayo   putta   santo  samvijjamana  lokasminti  .  etamattham
bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          atijatam anujatam               puttamicchanti pandita
          avajatam na icchanti            yo hoti kulagandhano.
          Ete kho putta lokasmim     ye ca 1- bhavanti upasaka
          saddhasilena sampanna      vadannu vitamacchara
          cando abbhaghana mutto     parisasu virocareti.
       Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Pancamam.
     [253]   6   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
tayome   bhikkhave   puggala  santo  samvijjamana  lokasmim  katame  tayo
@Footnote: 1 Ma. Yu. casaddo natthi.
Avutthikasamo padesavassi sabbatthabhivassi.
     1   Kathanca   bhikkhave   puggalo  avutthikasamo  hoti  idha  bhikkhave
ekacco   puggalo   sabbesanneva   na   data   hoti  samanabrahmana-
kapanaddhikavanibbakayacakanam   annam  panam  vattham  yanam  malagandham  vilepanam
seyyavasatham padipeyyam evam kho bhikkhave puggalo avutthikasamo hoti.
     2  Kathanca  bhikkhave  puggalo  padesavassi hoti idha bhikkhave ekacco
puggalo   ekaccanam   data   hoti   ekaccanam   na   data  [1]-
samanabrahmanakapanaddhikavanibbakayacakanam       annam       panam      vattham
yanam   malagandham   vilepanam  seyyavasatham  padipeyyam  evam  kho  bhikkhave
puggalo padesavassi hoti.
     3   Kathanca  bhikkhave  puggalo  sabbatthabhivassi  hoti  idha  bhikkhave
ekacco    puggalo    sabbesam    2-   deti   samanabrahmanakapanaddhika-
vanibbakayacakanam    annam   panam   vattham   yanam   malagandham   vilepanam
seyyavasatham   padipeyyam   evam   kho   bhikkhave   [3]-  sabbatthabhivassi
hoti   .   ime   kho   bhikkhave   tayo  puggalo  santo  samvijjamana
lokasminti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          na samane na brahmane     na 4- kapanaddhike na vanibbake
          laddhana samvibhajeti 5-      annapananca bhojanam
          tam ve avutthikasamoti           ahu nam purisadhamam.
@Footnote: 1 Ma. Yu. hoti. 2 sabbesamva. 3 Ma. Yu. puggalo. 4 na kapanaddhikavanibbake.
@5 Po. samvibhajati.
          Ekaccanam na dadati          ekaccanam pavecchati
          tam ve padesavassiti             ahu medhavino jana.
          Subhikkhavaco puriso            sabbabhutanukampako
          amodamano pakireti        detha dethati bhasati
          yathapi megho thanayitva      gajjayitva pavassati
          thalam ninnanca pureti          abhisandanto ca 1- varina
         evameva idhekacco             puggalo hoti tadiso
         dhammena samharitvana            utthanadhigatam dhanam
         tappeti annapanena         samma patte vanibbaketi.
      Ayampi attho vutto bhagavata  iti me sutanti. Chattham.
     [254]   7   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me   sutam
tinimani    bhikkhave    sukhani   patthayamano   silam   rakkheyya   pandito
katamani    tini   pasamsa   me   agacchatuti   silam   rakkheyya   pandito
bhoga   me   uppajjantuti   silam   rakkheyya   pandito  kayassa  bheda
parammarana    sugatim    saggam    lokam   upapajjissamiti   silam   rakkheyya
pandito   .   imani   kho   bhikkhave   tini   sukhani  patthayamano  silam
rakkheyya   panditoti   .   etamattham   bhagava  avoca  .  tatthetam  iti
vuccati
          silam rakkheyya medhavi          patthayano tayo sukhe
          pasamsam vittalabhanca           pecca sagge pamodanam.
@Footnote: 1 Ma. va.
          Akarontopi ce papam         karontamupasevati
          sankiyo hoti papasmim        avanno cassa ruhati.
          Yadisam kurute mittam             yadisam 1- cupasevati
          sa ve tadisako hoti           sahavaso hi tadiso.
          Sevamano sevamanam           samphuttho samphusam param
          saro duttho kalapamva           alittamupalimpati.
          Upalepabhaya dhiro              neva papasakha siya.
          Putimaccham kusaggena             yo naro upanayhati
          kusapi puti vayanti           evam balupasevana.
          Taggaranca palasena           yo naro upanayhati
          pattapi surabhi vayanti       evam dhirupasevana.
          Tasma pattaputasseva 2-    natva sampakamattano
          asante nupaseveyya           sante seveyya pandito.
          Asanto nirayam nenti          santo papenti sugatinti.
    Ayampi attho vutto bhagavata     iti me sutanti. Sattamam.
     [255]   8   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati   me  sutam
bhindantayam    bhikkhave    kayo   vinnanam   viragadhammam   sabbe   upadhi
anicca   dukkha   viparinamadhammati   .   etamattham   bhagava  avoca .
Tatthetam iti vuccati
          kayanca bhindantam natva   vinnananca pabhangunam 3-
@Footnote: 1 Po. yadisamupasevati. Ma. yadisam cupasevati. 2 Yu. palasaputasseva.
@3 Ma. viragunam. Yu. viragunam.
          Upadhisu bhayam disva             jatimaranamajjaga
          sampatva paramam santim         kalam kankhati bhavitattoti 1-.
     Ayampi attho vutto bhagavata    iti me sutanti. Atthamam.
     [256]  9  Vuttam  hetam bhagavata vuttamarahatati me sutam dhatusova 2-
bhikkhave   satta   sattehi   saddhim   samsandanti   samenti   hinadhimuttika
satta     hinadhimuttikehi     sattehi    saddhim    samsandanti    samenti
kalyanadhimuttika     satta     kalyanadhimuttikehi    sattehi    saddhim
samsandanti   samenti   .   atitampi   bhikkhave  addhanam  dhatusova  satta
sattehi   saddhim   samsandimsu   samimsu   hinadhimuttika  satta  hinadhimuttikehi
sattehi     saddhim     samsandimsu     samimsu    kalyanadhimuttika    satta
kalyanadhimuttikehi sattehi saddhim samsandimsu samimsu.
     {256.1}   Anagatampi   bhikkhave   addhanam   dhatusova   satta
sattehi    saddhim    samsandissanti    samessanti    hinadhimuttika   satta
hinadhimuttikehi      sattehi      saddhim     samsandissanti     samessanti
kalyanadhimuttika     satta     kalyanadhimuttikehi    sattehi    saddhim
samsandissanti   samessanti   .   etarahipi   bhikkhave  paccuppannam  addhanam
dhatusova   satta   sattehi   saddhim   samsandanti   samenti  hinadhimuttika
satta     hinadhimuttikehi     sattehi    saddhim    samsandanti    samenti
kalyanadhimuttika     satta     kalyanadhimuttikehi    sattehi    saddhim
samsandanti samentiti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          samsagga vanatho jato         asamsaggena chijjati
@Footnote: 1 Po. bhavito. 2 Po. Ma. Yu. vasaddo natthi.
          Parittam darumaruyha           yatha side mahannave
          evam kusitamagamma             sadhujivipi sidati.
          Tasma tam parivajjeyya         kusitam hinaviriyam
          pavivittehi ariyehi             pahitattehi jhayibhi
          niccam araddhaviriyehi          panditehi sahavaseti.
      Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Navamam.
     [257]   10   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati  me  sutam
tayome   bhikkhave   dhamma   sekhassa   bhikkhuno   parihanaya   samvattanti
katame   tayo  idha  bhikkhave  sekho  bhikkhu  kammaramo  hoti  kammarato
kammaramatamanuyutto        bhassaramo        hoti        bhassarato
bhassaramatamanuyutto        niddaramo        hoti       niddarato
niddaramatamanuyutto    ime   kho   bhikkhave   tayo   dhamma   sekhassa
bhikkhuno   parihanaya   samvattanti   .  tayome  bhikkhave  dhamma  sekhassa
bhikkhuno   aparihanaya   samvattanti   katame   tayo  idha  bhikkhave  sekho
bhikkhu   na   kammaramo   hoti   na  kammarato  na  kammaramatamanuyutto
na   bhassaramo   hoti   na   bhassarato   na   bhassaramatamanuyutto  na
niddaramo   hoti   hoti   na   niddarato   na   niddaramatamanuyutto
ime   kho   bhikkhave   tayo   dhamma   sekhassa   bhikkhuno  aparihanaya
samvattantiti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          kammaramo bhassarato 1-   niddaramo ca uddhato
@Footnote: 1 Ma. bhassaramo.
          Abhabbo tadiso bhikkhu       phutthum sambodhimuttamam.
          Tasma hi appakiccassa      appamiddho anuddhato
          bhabbo  so tadiso bhikkhu    phutthum sambodhimuttamanti.
      Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Dasamam.
                           Vaggo tatiyo.
                              Tassuddanam
          dve ditthi nissaranam           rupam putto avutthikena ca
          sukha ca bhindana 1- dhatu    parihanena te dasati.
                               -----------
               Itivuttake tikanipatassa catutthavaggo
     [258]  1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam tayome
bhikkhave    akusala    vitakka    katame    tayo   anavannattipatisamyutto
vitakko      labhasakkarasilokapatisamyutto     vitakko     paranuddayata-
patisamyutto   vitakko  ime  kho  bhikkhave  tayo  akusala  vitakkati .
Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          anavannattisannutto     labhasakkaragaravo
          sahanandi 2- amaccehi       ara samyojanakkhaya
          yodha 3- putte 4- pasum hitva vivaso 5- sangahani 6- ca
          bhabbo so tadiso bhikkhu     phutthum sambodhimuttamanti. Pathamam.
@Footnote: 1 Po. bhidura dhatum. Ma. bhiduro .  2 Ma. sahanandi .  3 Ma. Yu. yo ca.
@4 Ma. puttapasum .  5 Po. Ma. vivahe .  6 Ma. samharani ca.
     [259]   2   Dittha  maya  bhikkhave  satta  sakkarena  abhibhuta
pariyadinnacitta   kayassa   bheda   parammarana  apayam  duggatim  vinipatam
nirayam   upapanna   dittha   maya  bhikkhave  satta  asakkarena  abhibhuta
pariyadinnacitta   kayassa   bheda   parammarana  apayam  duggatim  vinipatam
nirayam  upapanna  dittha  maya  bhikkhave  satta  sakkarena ca asakkarena
ca   tadubhayena   abhibhuta   pariyadinnacitta   kayassa  bheda  parammarana
apayam duggatim vinipatam nirayam upapanna.
     {259.1}   Tam   kho   panaham  bhikkhave  nannassa  samanassa  va
brahmanassa  va  sutva  vadami  dittha  maya  bhikkhave satta sakkarena
abhibhuta   pariyadinnacitta   kayassa   bheda  parammarana  apayam  duggatim
vinipatam  nirayam  upapanna  dittha  maya bhikkhave satta asakkarena abhibhuta
pariyadinnacitta   kayassa   bheda   parammarana  apayam  duggatim  vinipatam
nirayam  upapanna  dittha  maya  bhikkhave  satta  sakkarena ca asakkarena
ca   tadubhayena   abhibhuta   pariyadinnacitta   kayassa  bheda  parammarana
apayam duggatim vinipatam nirayam upapanna.
     {259.2}  Api  ca  bhikkhave yadeva me samam natam samam dittham samam
viditam  tadevaham  vadami  dittha  maya  bhikkhave  satta sakkarena abhibhuta
pariyadinnacitta   kayassa   bheda   parammarana  apayam  duggatim  vinipatam
nirayam   upapanna   dittha   maya  bhikkhave  satta  asakkarena  abhibhuta
pariyadinnacitta   kayassa   bheda   parammarana  apayam  duggatim  vinipatam
Nirayam    upapanna   dittha   maya   bhikkhave   satta   sakkarena   ca
asakkarena   ca   tadubhayena   abhibhuta  pariyadinnacitta  kayassa  bheda
parammarana apayam duggatim vinipatam nirayam upapannati.
          Yassa sakkariyamanassa 1- asakkarena cubhayam
          samadhi na vikampati             appamadaviharino
          tam jhayinam satatikam            sukhumaditthivipassakam
          upadanakkhayaramam          ahu sappuriso ititi. Dutiyam.
     [260]  3  Tayome  bhikkhave  devesu  devasadda niccharanti samaya
samayam   upadaya   katame  tayo  1  yasmim  bhikkhave  samaye  ariyasavako
kesamassum   oharetva   kasayani  vatthani  acchadetva  agarasma
anagariyam  pabbajjaya  ceteti  tasmim  [2]-  samaye  devesu  devasaddo
niccharati   eso  ariyasavako  marena  saddhim  sangamaya  cetetiti  ayam
bhikkhave pathamo devesu devasaddo niccharati samaya samayam upadaya.
     {260.1}  2  Puna ca param bhikkhave yasmim samaye ariyasavako sattannam
bodhipakkhiyanam   dhammanam   bhavananuyogamanuyutto   viharati   tasmim  bhikkhave
samaye  devesu  devasaddo  niccharati  eso  ariyasavako  marena  saddhim
sangametiti   ayam  bhikkhave  dutiyo  devesu  devasaddo  niccharati  samaya
samayam upadaya.
     {260.2}  3  Puna  ca  param  bhikkhave  yasmim  samaye  ariyasavako
asavanam       khaya      anasavam      cetovimuttim      pannavimuttim
dittheva        dhamme        sayam        abhinna        sacchikatva
@Footnote: 1 Ma. Yu. sakkariyamanassa .  2 Yu. bhikkhave.
Upasampajja   viharati  tasmim  bhikkhave  samaye  devesu  devasaddo  niccharati
eso    ariyasavako    vijitasangamo    tameva   sangamasisam   abhivijiya
ajjhavasatiti    ayam   bhikkhave   tatiyo   devesu   devasaddo   niccharati
samaya   samayam   upadaya   .   ime   kho   bhikkhave   tayo  devesu
devasadda niccharanti samaya samayam upadayati.
          Disva vijitasangamam           sammasambuddhasavakam
          devatapi namassanti          mahantam vitasaradam
          namo te purisajanna         yo tvam dujjayamajjhabhu 1-
          jetvana maccuno senam        vimokkhena anavaram 2-
          itihetam namassanti            devata pattamanasam
          tanhi tassa namassanti       yena maccuvasam vajeti. Tatiyam.
     [261]   4  Yada  bhikkhave  devo  devakaya  cavanadhammo  hoti
pancassa    pubbanimittani    patubhavanti    mala    milayanti   vatthani
kilissanti     kacchehi     seda     muccanti     kaye     dubbanniyam
okkamati   sake   devo   devasane   nabhiramatiti  .  tamenam  bhikkhave
deva   cavanadhammo   ayam   devaputtoti   iti   viditva   tihi  vacahi
anumodanti    ito   bho   sugatim   gaccha   sugatim   gantva   suladdhalabham
labha suladdhalabham labhitva supatitthito bhavahiti.
     [262]   Evam   vutte   annataro   bhikkhu   bhagavantam  etadavoca
kinnu   kho   bhante   devanam   sugatigamanasankhatam  kinci  bhante  devanam
@Footnote: 1 Po. dujjayamajjhayi. 2 Po. anasavam.
Suladdhalabhasankhatam   kim   pana   bhante   devanam   supatitthitasankhatanti .
Manussattam   kho   bhikkhave  1-  devanam  sugatigamanasankhatam  yam  manussabhuto
samano    tathagatappavedite   dhammavinaye   saddham   patilabhati   idam   kho
bhikkhave    devanam    suladdhalabhasankhatam    sa   kho   panassa   saddha
nivittha    hoti   mulajata   patitthita   dalha   asamhariya   samanena
va  brahmanena  va  devena  va  marena  va  brahmuna  va kenaci
va lokasmim idam kho bhikkhave devanam supatitthitasankhatanti.
          Yada devo devakaya         cavati ayusankhaya
          tayo sadda niccharanti       devanam anumodatam
          ito bho sugatim gaccha           manussanam sahabyatam
          manussabhuto saddhamme        labha saddham anuttaram
          sa te saddha nivitthassa     mulajata patitthita
          yavajivam asamhira                saddhamme supavedite.
          Kayaduccaritam hitva           vaciduccaritani ca
          manoduccaritam hitva           yancannam dosasannitam
          kayena kusalam katva          vacaya kusalam bahum
          manasa kusalam katva           appamanam nirupadhim.
          Tato opadhikam punnam          katva danena tam bahum
          annepi macce saddhamme  brahmacariye nivesaya 2-
          imaya anukampaya            deva devam yada vidu
@Footnote: 1 Ma. bhikkhu. 2 Yu. nivesaye.
          Cavantam anumodanti            ehi deva punappunanti. Catuttham.
     [263]   5   Tayome   bhikkhave   puggala  loke  uppajjamana
uppajjanti     bahujanahitaya    bahujanasukhaya    lokanukampaya    atthaya
hitaya sukhaya devamanussanam katame tayo
     {263.1}   1  idha  bhikkhave  tathagato  loke  uppajjati  araham
sammasambuddho     vijjacaranasampanno    sugato    lokavidu    anuttaro
purisadammasarathi    sattha   devamanussanam   buddho   bhagava   so   dhammam
deseti     adikalyanam    majjhekalyanam    pariyosanakalyanam    sattham
sabyanjanam    kevalaparipunnam    parisuddham    brahmacariyam    pakaseti    ayam
bhikkhave   pathamo   puggalo  loke  uppajjamano  uppajjati  bahujanahitaya
bahujanasukhaya lokanukampaya atthaya hitaya sukhaya devamanussanam.
     {263.2}  2  Puna  ca  param bhikkhave tasseva satthuno savako araham
hoti   khinasavo   vusitava   katakaraniyo   ohitabharo   anuppattasadattho
parikkhinabhavasamyojano    sammadanna    vimutto    so    dhammam    deseti
adikalyanam    majjhekalyanam    pariyosanakalyanam    sattham    sabyanjanam
kevalaparipunnam   parisuddham   brahmacariyam   pakaseti  ayampi  bhikkhave  dutiyo
puggalo   loke   uppajjamano   uppajjati   bahujanahitaya   bahujanasukhaya
lokanukampaya atthaya hitaya sukhaya devamanussanam.
     {263.3}  3  Puna  ca  param  bhikkhave  tasseva  satthuno  savako
sekkho       hoti       patipado      bahussuto      silavatupapanno
sopi       dhammam       deseti       adikalyanam      majjhekalyanam
Pariyosanakalyanam     sattham     sabyanjanam     kevalaparipunnam    parisuddham
brahmacariyam    pakaseti    ayampi   bhikkhave   tatiyo   puggalo   loke
uppajjamano    uppajjati    bahujanahitaya   bahujanasukhaya   lokanukampaya
atthaya   hitaya   sukhaya   devamanussanam  .  ime  kho  bhikkhave  tayo
puggala   loke   uppajjamana   uppajjanti   bahujanahitaya  bahujanasukhaya
lokanukampaya atthaya hitaya sukhaya devamanussananti.
               Sattha hi loke pathamo mahesi
               tassanvayo savako bhavitatto
               athaparo patipadopi sekkho
               bahussuto silavatupapanno.
               Ete tayo devamanussasettha
               pabhankara dhammamudiriyanta 1-
               apapuranti 2- amatassa dvaram
               yoga pamocanti bahujanam te.
               Ye satthavahena anuttarena
               sudesitam maggamanukkamanti
               idheva dukkhassa karonti antam
              ye appamatta sugatassa sasaneti. Pancamam.
     [264]  6  Asubhanupassi  bhikkhave  kayasmim  viharatha  anapanassati
ca    vo    ajjhattam    parimukham    supatitthita    hotu   sabbasankharesu
@Footnote: 1 Ma. Yu. dhammamudirayanta. 2 Yu. apavunanuti.
Aniccanupassino   viharatha   .   asubhanupassinam   bhikkhave  kayasmim  viharatam
yo   subhaya   dhatuya   raganusayo  so  pahiyati  .  anapanassatiya
ajjhattam  parimukham  supatitthitaya  1-  ye  bahira vitakkasaya vighatapakkhika
te  na  honti  .  sabbasankharesu  aniccanupassinam  viharatam  ya  avijja
sa pahiyati ya vijja sa uppajjatiti.
          Asubhanupassi kayasmim       anapane patissato
          sabbasankharasamatham             passam atapi sabbada.
          Sa ve sammaddaso bhikkhu       yato tattha vimuccati
          abhinnavosito santo      sa ve yogatigo muniti. Chattham.
     [265]   7   Dhammanudhammapatipannassa   bhikkhuno   ayamanudhammo  hoti
veyyakaranaya     dhammanudhammapatipannoyanti     bhasamano    dhammanneva
bhasati   no  adhammam  vitakkayamano  pana  2-  dhammavitakkanneva  vitakketi
no  adhammavitakkam  tadubhayam  [3]-  abhinivajjetva  upekkhako  viharati sato
sampajanoti.
          Dhammaramo dhammarato        dhammam anuvicintayam
          dhammam anussaram bhikkhu           saddhamma na parihayati.
          Caram va yadi va tittham           nisinno uda va sayam
          ajjhattam samayam cittam          santimevadhigacchatiti. Sattamam.
     [266]  8  Tayome  bhikkhave  akusalavitakka andhakarana acakkhukarana
annanakarana     pannanirodhika     vighatapakkhika    anibbanasamvattanika
@Footnote: 1 Yu. supatthitaya. 2 Ma. Yu. va. 3 Ma. va pana.
Katame    tayo    kamavitakko    bhikkhave    andhakarano    acakkhukarano
annanakarano       pannanirodhiko       vighatapakkhiko      anibbana-
samvattaniko      .      byapadavitakko      bhikkhave     andhakarano
acakkhukarano       annanakarano      pannanirodhiko      vighatapakkhiko
anibbanasamvattaniko     .     vihimsavitakko     bhikkhave     andhakarano
acakkhukarano       annanakarano      pannanirodhiko      vighatapakkhiko
anibbanasamvattaniko   .   ime   kho   bhikkhave  tayo  akusala  vitakka
andhakarana       acakkhukarana       annanakarana       pannanirodhika
vighatapakkhika anibbanasamvattanika.
     [267]  Tayome  bhikkhave  kusala  vitakka  anandhakarana cakkhukarana
nanakarana      pannavuddhika      avighatapakkhika     nibbanasamvattanika
katame    tayo    nekkhammavitakko   bhikkhave   anandhakarano   cakkhukarano
nanakarano    pannavuddhiko    avighatapakkhiko    nibbanasamvattaniko   .
Abyapadavitakko    bhikkhave    anandhakarano    cakkhukarano    nanakarano
pannavuddhiko    avighatapakkhiko   nibbanasamvattaniko   .   avihimsavitakko
bhikkhave     anandhakarano     cakkhukarano     nanakarano    pannavuddhiko
avighatapakkhiko   nibbanasamvattaniko  .  ime  kho  bhikkhave  tayo  kusala
vitakka     anandhakarana     cakkhukarana     nanakarana    pannavuddhika
avighatapakkhika nibbanasamvattanikati.
               Tayo vitakke kusale vitakkaye
               Tayo pana akusale nirakare
               sa ve vitakkani vicaritani
               sameti vutthiva rajam samuhatam
               sa ve vitakkupasamena cetasa
               idheva so santipadam samajjagati. Atthamam.
     [268]   9   Tayome  bhikkhave  antara  mala  antara  amitta
antara    sapatta    antara   vadhaka   antara   paccatthika   katame
tayo   lobho   bhikkhave   antara   malo   antara   amitto  antara
sapatto   antara   vadhako   antara   paccatthiko   .  doso  bhikkhave
antara   malo   antara   amitto   antara  sapatto  antara  vadhako
antara   paccatthiko   .   moho   bhikkhave   antara   malo  antara
amitto   antara   sapatto   antara   vadhako  antara  paccatthiko .
Ime   kho   bhikkhave   tayo  antara  mala  antara  amitta  antara
sapatta antara vadhaka antara paccatthikati.
          Anatthajanano lobho            lobho cittappakopano
          bhayamantarato jatam              tam jano navabujjhati.
          Luddho attham na janati       luddho dhammam na passati
          andhatamam tada hoti            yam lobho sahate naram.
          Yo ca lobham pahantvana       lobhaneyye na lubbhati
          lobho pahiyyate tamha       udabinduva 1- pokkhara.
@Footnote: 1 Po. Ma. udabinduva.
          Anatthajanano doso            doso cittappakopano
          bhayamantarato jatam              tam jano navabujjhati.
          Duttho attham na janati       duttho dhammam na passati
          andhatamam tada hoti            yam doso sahate naram.
          Yo ca dosam pahantvana       dosaneyye na dussati
          doso pahiyyate tamha       talapakkamva bandhana.
          Anatthajanano moho           moho cittappakopano
          bhayamantarato jatam              tam jano navabujjhati.
          Mulho attham na janati       mulho dhammam na passati
          andhatamam tada hoti            yam moho sahate naram.
          Yo ca moham pahantvana       mohaneyye na muyhati
          moham vihanti so sabbam        adiccovudayam tamanti. Navamam.
     [269]  10  Tihi  bhikkhave  asaddhammehi  abhibhuto  pariyadinnacitto
devadatto    apayiko    nerayiko   kappattho   atekiccho   katamehi
tihi    papicchataya    bhikkhave   abhibhuto   pariyadinnacitto   devadatto
apayiko   nerayiko   kappattho  atekiccho  .  papamittataya  bhikkhave
abhibhuto     pariyadinnacitto     devadatto     apayiko    nerayiko
kappattho   atekiccho  .  sati  kho  pana  uttarim  karaniye  oramattakena
visesadhigamena  ca  1-  antara  vosanam  apadi . Imehi kho bhikkhave
tihi   asaddhammehi   abhibhuto   pariyadinnacitto   devadatto   apayiko
@Footnote: 1 Ma. casaddo natthi.
Nerayiko kappattho atekicchoti.
          Ma jatu koci lokasmim        papiccho upapajjatha
          tadiminapi janatha             papicchanam yatha gati.
          Panditoti samannato      bhavitattoti sammato
          jalam va yasasa attha            devadattoti me 1- sutam.
          So pamadamanucinno         asajja nam tathagatam
          avicinirayam patto                catudvaram bhayanakam.
          Adutthassa hi yo dubbhe       papakammam akubbato
          tameva papam phusseti 2-       dutthacittam anadaram.
          Samuddam visakumbhena             yo manneyya padusitum 3-
          na so tena paduseyya          tasma hi udadhi maha.
          Evametam tathagatam               yo vadena vihimsati
          sammaggatam santacittam         vado tamhi na ruhati.
          Tadisam mittam kubbetha         tanca seveyya pandito
          yassa magganugo bhikkhu       khayam dukkhassa papuneti.
    Ayampi attho vutto bhagavata     iti me sutanti. Dasamam.
                              Vaggo catuttho.
                                 Tassuddanam
          vitakka sakkara sadda          cavamana loke asubham
          dhammam andhakara malam            devadattena dasati.
@Footnote: 1 Ma. vissuto. 2 Ma. phusati. 3 Po. padusitam.
               Itivuttake tikanipatassa pancamavaggo
     [270]   1  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam  tayome
bhikkhave    aggappasada    katame   tayo   yavata   bhikkhave   satta
apada   va   dvipada   va   catuppada  va  bahuppada  va  rupino
va   arupino   va   sannino   va  asannino  va  nevasanninasannino
va    tathagato    tesam   aggamakkhayati   araham   sammasambuddho   ye
bhikkhave   buddhe   pasanna   agge   te   pasanna   agge  kho  pana
pasannanam aggo vipako hoti.
     {270.1}  Yavata  bhikkhave  dhamma  sankhata  va  asankhata va
virago    tesam    aggamakkhayati    yadidam    madanimmadano   pipasavinayo
alayasamugghato     vattupacchedo     tanhakkhayo    virago    nirodho
nibbanam   ye   bhikkhave  virage  dhamme  pasanna  agge  te  pasanna
agge kho pana pasannanam aggo vipako hoti.
     {270.2}  Yavata  1-  bhikkhave sankhata dhamma ariyo atthangiko
maggo    tesam   aggamakkhayati   seyyathidam   sammaditthi   sammasankappo
sammavaca      sammakammanto      sammaajivo      sammavayamo
sammasati    sammasamadhi    ye    bhikkhave    ariyamaggadhamme   pasanna
agge te pasanna agge kho pana pasannanam aggo vipako hoti.
     {270.3}   Yavata  bhikkhave  sangha  va  gana  va  tathagata-
savakasangho   tesam   aggamakkhayati   yadidam   cattari  purisayugani  attha
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. yavata bhikkhave sankhata dhammati adivacanam natthi.
Purisapuggala   1-   ye  bhikkhave  sanghe  pasanna  agge  te  pasanna
agge   kho  pana  pasannanam  aggo  vipako  hoti  ime  kho  bhikkhave
tayo aggappasadati. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          aggato ve pasannanam         aggam dhammam vijanatam
          agge buddhe pasannanam      dakkhineyye anuttare
          agge dhamme pasannanam       viragupasame sukhe
          agge sanghe pasannanam       punnakkhette anuttare
          aggasmim danam dadatam           aggam punnam pavaddhati
          aggam ayu ca vanno ca       yaso kitti sukham balam.
          Aggassa data medhavi       aggadhammasamahito
          devabhuto manusso va          aggappatto pamodatiti.
      Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pathamam.
     [271]    2    Antamidam   bhikkhave   jivikanam   yadidam   pindolyam
abhilapayam   bhikkhave   lokasmim   pindolo  vicarasi  pattapaniti  .  tanca
kho   etam   bhikkhave   kulaputta   upenti  atthavasika  atthavasam  paticca
neva   rajabhinita  na  corabhinita  na  inatta  2-  na  bhayatta  3-
ajivika   pakata  4-  api  ca  kho  otinnamha  jatiya  jaramaranena
sokehi  paridevehi  dukkhehi  domanassehi  upayasehi  dukkhotinna  5-
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. esa bhagavato .l. lokassa. 2 inatthatipi. 3 bhayatthatipi.
@4 atthakathayam na ajivika pakata. 5 Yu. dukkhatinna.
Dukkhapareta    appeva    nama    imassa    kevalassa    dukkhakkhandhassa
antakiriya pannayethati.
     {271.1}  Evam  pabbajito  cayam  bhikkhave  kulaputto  hoti  1-
abhijjhalu     kamesu     tibbasarago     byapannacitto     paduttha-
manasankappo    mutthassati    asampajano    asamahito    vibbhantacitto
pakatindriyo    .   seyyathapi   bhikkhave   chavalatam   ubhato   padittam
majjhe   guthagatam   2-   neva   game   katthattham   pharati   na   aranne
tathupamaham   bhikkhave   imam   puggalam   vadami  gihibhoga  ca  3-  parihino
samannatthanca    na   paripuretiti   .   etamattham   bhagava   avoca  .
Tatthetam iti vuccati
          gihibhoga ca parihino           samannatthanca dubbhago
          paridhamsamano pakireti           chavalatam 4- vinassati. [5]-
          Seyyo ayogulo bhutto      tatto aggisikhupamo
          yance bhunjeyya dussilo    ratthapindam asannatoti. Dutiyam.
     [272]   3  Sanghatikanne  cepi  bhikkhave  bhikkhu  gahetva  pitthito
pitthito   anubandho   assa   pade   padam   nikkhipanto  so  ca  hoti
abhijjhalu     kamesu     tibbasarago     byapannacitto     paduttha-
manasankappo    mutthassati    asampajano    asamahito    vibbhantacitto
pakatindriyo   atha   kho   so   araka   va  mayham  ahanca  tassa .
Tam   kissa   hetu   dhammam   hi   so   bhikkhave  bhikkhu  na  passati  dhammam
@Footnote: 1 Ma. Yu. so ca hoti. 2 gudhagatantipi. 3 Po. Ma. casaddo natthi.
@4 Po. Ma. Yu. chavalatamva nassati. 5 kasavakantha bahavo papadhamma asannata
@papa papehi kammehi nirayam te upapajjare.
Apassanto   mam   1-  na  passati  yojanasate  cepi  so  bhikkhave  bhikkhu
vihareyya   so   ca   hoti   anabhijjhalu   kamesu   na   tibbasarago
abyapannacitto      appadutthamanasankappo     upatthitasati     sampajano
samahito    ekaggacitto    samvutindriyo   atha   kho   so   santikeva
mayham   ahanca   tassa   .   tam   kissa   hetu  dhammam  hi  so  bhikkhave
bhikkhu passati dhammam passanto mam passatiti.
          Anubandhopi ce assa           mahiccho va 2- vighatava
          ejanugo anejassa            nibbutassa anibbuto
          giddho so vitagedhassa 3-     passa yavanca araka.
          Yo ca dhammamabhinnaya        dhammamannaya pandito
          rahadova nivato ca              anejo vupasammati
          anejo so anejassa           nibbutassa ca nibbuto
          agiddho vitagedhassa             passa yavanca santiketi. Tatiyam.
     [273]   4   Tayome   bhikkhave   aggi  katame  tayo  ragaggi
dosaggi mohaggi. Ime kho bhikkhave tayo aggiti.
          Ragaggi dahati macce           ratte kamesu mucchite
          dosaggi pana byapanne      nare panatipatino
          mohaggi pana sammulhe       ariyadhamme akovide.
          Ete aggi ajananta        sakkayabhirata paja
          te vaddhayanti nirayam            tiracchananca yoniyo
@Footnote: 1 Ma. Yu. na mam passati. 2 Po. Ma. ca. 3 Po. vitarodhassa.
          Asuram pittivisayanca 1-        amutta marabandhana.
          Ye ca rattindiva yutta      sammasambuddhasasane
          te nibbapenti ragaggim     niccam asubhasannino
          dosaggim pana mettaya         nibbapenti naruttama
          mohaggim pana pannaya       yayam nibbedhagamini.
          Te nibbapetva nipaka     rattindivamatandita
          asesam parinibbanti            asesam dukkhamajjhagum 2-.
          Ariyaddasa vedaguno          sammadannaya pandita
          jatikkhayamabhinnaya          nagacchanti punabbhavanti. Catuttham.
     [274]   5   Tatha   tatha   bhikkhave   bhikkhu  upaparikkheyya  yatha
yatha  3-  upaparikkhato  bahiddha  cassa  vinnanam  avikkhittam  [4]- avisatam
ajjhattam     asanthitam     anupadaya    [5]-    aparitassato    ayatim
jatijaramaranadukkhasamudayasambhavo na hotiti.
          Sattasangapahinassa             netticchinnassa bhikkhuno
          vikkhino jatisamsaro           natthi assa 6- punabbhavoti. Pancamam.
     [275]    6    Tisso   ima   bhikkhave   kamupapattiyo   katama
tisso     paccupatthitakama    nimmanaratino    paranimmitavasavattino   .
Ima kho bhikkhave tisso kamupapattiyoti.
          Paccupatthitakama ca           ye deva vasavattino
          nimmanaratino deva           ye canne kamabhogino
@Footnote: 1 Ma. Yu. pettivisayanca. 2 Po. dukkhamajjhaga. 3 Po. Ma. yathassa.
@4 Yu. hoti. 5 Ma. na paritasseyya. bahiddha bhikkhave vinnane avikkhitte
@avisate sati ajjhattam asanthite anupadaya. 6 Po. Ma. Yu. tassa.
          Itthabhavannathabhavam [1]-  kamabhogesu pandita 2-
          sabbe pariccaje kame         ye dibba ye ca manusa
          piyarupasatagadhitam                chetva sotam duraccayam
          asesam parinibbanti             asesam dukkhamajjhagum
          ariyaddasa vedaguno           sammadannaya pandita
          jatikkhayamabhinnaya          nagacchanti punabbhavanti. Chattham.
     [276]    7   Kamayogayutto   bhikkhave   bhavayogayutto   agami
hoti  agantva  3-  itthattam . Kamayogavisamyutto bhikkhave bhavayogayutto
anagami    hoti    anagantva    itthattam    .    kamayogavisamyutto
bhikkhave bhavayogavisamyutto araham hoti khinasavoti.
          Kamayogena samyutta          bhavayogena cubhayam
          satta gacchanti samsaram       jatimaranagaminanti 4-.
          Ye ca kame pahantvana     appatta asavakkhayam
          bhavayogena samyutta           anagamiti vuccare.
          Ye ca kho chinnasamsaya         khinamanapunabbhava
      te ve paragata loke ye patta asavakkhayanti. Sattamam. [5]-
     [277]  8  Kalyanasilo  bhikkhave  bhikkhu kalyanadhammo kalyanapanno
imasmim dhammavinaye kevali vusitava uttamapurisoti vuccati.
@Footnote: 1 samsaram nativattare etamadinavam natva. 2 Po. susanthita. Ma. Yu. pandito.
@3 Ma. Yu. aganta. 4 Ma. Yu. atthakathayam jatimaranagamino.
@5 Po. Ma. Yu. tatiyabhanavaram.
      1  Kathanca  bhikkhave  bhikkhu  kalyanasilo  hoti  idha  bhikkhave bhikkhu
silava    hoti    patimokkhasamvarasamvuto    viharati   acaragocarasampanno
anumattesu    vajjesu    bhayadassavi    samadaya   sikkhati   sikkhapadesu
evam kho bhikkhave bhikkhu kalyanasilo hoti. Iti kalyanasilo.
     {277.1}  2  Kalyanadhammo  ca  katham  hoti  idha  bhikkhave  bhikkhu
sattattimsabodhipakkhikanam      1-      dhammanam      bhavananuyogamanuyutto
viharati  evam  kho  bhikkhave  bhikkhu  kalyanadhammo  hoti. Iti kalyanasilo
kalyanadhammo.
     {277.2}  3  Kalyanapanno  ca  katham  hoti  idha  bhikkhave  bhikkhu
asavanam    khaya    anasavam    cetovimuttim    pannavimuttim    dittheva
dhamme   sayam   abhinna   sacchikatva   upasampajja   viharati   evam   kho
bhikkhave    bhikkhu    kalyanapanno    hoti    .    iti    kalyanasilo
kalyanadhammo      kalyanapanno      imasmim     dhammavinaye     kevali
vusitava uttamapurisoti vuccatiti.
          Yassa kayena vacaya          manasa natthi dukkatam
          tam ve kalyanasiloti           ahu bhikkhum hirimatam.
          Yassa dhamma subhavita        pattasambodhigamino 3-
          tam ve kalyanadhammoti        ahu bhikkhum anussadam.
          Yo dukkhassa pajanati        idheva khayamattano
          tam ve kalyanapannoti      ahu bhikkhum anasavam
          tehi dhammehi sampannam        anigham chinnasamsayam
@Footnote: 1 Ma. Yu. sattannam bodhipakkhiyanam .   2 Po. Ma. hirimanam.
@3 Ma. sattasambodhigamino.
          Asitam sabbalokassa            ahu sabbapahayinanti. Atthamam.
     [278]  9  Dvemani  bhikkhave  danani  amisadanam  ca  dhammadanam
ca   etadaggam   bhikkhave   imesam   dvinnam  dananam  yadidam  dhammadanam .
Dveme   bhikkhave   samvibhaga   amisasamvibhago   ca   dhammasamvibhago   ca
etadaggam   bhikkhave   imesam  dvinnam  samvibhaganam  yadidam  dhammasamvibhago .
Dveme   bhikkhave   anuggaha   amisanuggaho   ca   dhammanuggaho   ca
etadaggam bhikkhave imesam dvinnam anuggahanam yadidam dhammanuggahoti.
               Yamahu danam paramam anuttaram
               yam samvibhagam bhagava avannayi
               aggamhi khettamhi pasannacitto
               vinnu pajanam ko na yajetha kale.
               Ye ceva bhasanti sunanti cubhayam
               pasannacitta sugatassa sasane
               tesam so attho paramo visujjhati
               ye appamatta sugatassa sasaneti. Navamam.
     [279]   10  Dhammenaham  bhikkhave  tevijjam  brahmanam  pannapemi
nannam   lapitalapanamattena   .   kathancaham   bhikkhave   dhammena  tevijjam
brahmanam pannapemi nannam lapitalapanamattena.
     {279.1} 1 Idha bhikkhave bhikkhu anekavihitam pubbenivasam anussarati seyyathidam
Ekampi  jatim  dvepi  jatiyo  tissopi  jatiyo catassopi jatiyo pancapi
jatiyo   dasapi   jatiyo  visampi  jatiyo  timsampi  jatiyo  cattalisampi
jatiyo      pannasampi      jatiyo     jatisatampi     jatisahassampi
jatisatasahassampi    anekepi    samvattakappe    anekepi    vivattakappe
anekepi    samvattavivattakappe    amutrasim    evamnamo    evamgotto
evamvanno     evamaharo    evamsukhadukkhapatisamvedi    evamayupariyanto
so   tato   cuto  amutra  udapadim  tatrapasim  evamnamo  evamgotto
evamvanno     evamaharo    evamsukhadukkhapatisamvedi    evamayupariyanto
so   tato   cuto   idhupapannoti   iti   sakaram  sauddesam  anekavihitam
pubbenivasam    anussarati    ayamassa   pathama   vijja   adhigata   hoti
avijja   vihata   vijja   uppanna  tamo  vihato  aloko  uppanno
yathatam appamattassa atapino pahitattassa viharato.
     {279.2}  2  Puna  ca param bhikkhave bhikkhu dibbena cakkhuna visuddhena
atikkantamanusakena    satte   passati   cavamane   upapajjamane   hine
panite   suvanne   dubbanne   sugate   duggate   yathakammupage   satte
pajanati   ime   vata   bhonto   satta   kayaduccaritena  samannagata
vaciduccaritena    samannagata    manoduccaritena    samannagata   ariyanam
upavadaka    micchaditthika    micchaditthikammasamadana    te   kayassa
bheda   parammarana   apayam   duggatim   vinipatam   nirayam  upapanna  ime
va   pana   bhonto   satta   kayasucaritena   samannagata  vacisucaritena
Samannagata     manosucaritena    samannagata    ariyanam    anupavadaka
sammaditthika     sammaditthikammasamadana     te    kayassa    bheda
parammarana   sugatim   saggam   lokam   upapannati   iti   dibbena  cakkhuna
visuddhena     atikkantamanusakena     .pe.     yathakammupage    satte
pajanati   ayamassa   dutiya   vijja   adhigata   hoti  avijja  vihata
vijja  uppanna  tamo  vihato  aloko  uppanno  yathatam  appamattassa
atapino pahitattassa  viharato.
     {279.3}  3  Puna  ca  param  bhikkhave bhikkhu asavanam khaya anasavam
cetovimuttim   pannavimuttim   dittheva   dhamme   sayam  abhinna  sacchikatva
upasampajja   viharati   ayamassa   tatiya   vijja  adhigata  hoti  avijja
vihata   vijja   uppanna   tamo   vihato  aloko  uppanno  yathatam
appamattassa  atapino  pahitattassa  viharato  .  evam  kho  aham bhikkhave
dhammena tevijjam brahmanam pannapemi nannam lapitalapanamattenati.
          Pubbenivasam yo vedi 1-     [2]- saggapayanca passati
          atha 3- jatikkhayam patto      abhinnavosito muni
          etahi tihi vijjahi            tevijjo hoti brahmano
          tamaham vadami tevijjam            nannam lapitalapananti.
     Ayampi attho vutto bhagavata     iti me sutanti. Dasamam.
                      Vaggo pancamo.
@Footnote: 1 Ma. veti. 2 Yu. pubbenivasam yo vedi  saggapayanca brahmanam
@                pannapemi na ca annam  lapitalapanamattena.
@3 Ma. atho.
                                   Tassuddanam
          pasadajivita sanghati         aggi upaparikkhaya
          upapatti kama kalyanam      danam dhammena te dasati.
                            Tikanipato nitthito.
                                   -------------
                   Itivuttake catukkanipato
     [280]   1   Vuttam   hetam   bhagavata   vuttamarahatati  me  sutam
ahamasmi     bhikkhave     brahmano    yacayogo    sada    payatapani
antimadehadharo   anuttaro  bhisako  sallakatto  tassa  me  tumhe  putta
orasa   mukhato   jata   dhammaja   dhammanimmita   dhammadayada   no
amisadayada    .    dvemani    bhikkhave    danani   amisadananca
dhammadananca    etadaggam    bhikkhave   imesam   dvinnam   dananam   yadidam
dhammadanam    .    dveme    bhikkhave   samvibhaga   amisasamvibhago   ca
dhammasamvibhago   ca   etadaggam  bhikkhave  imesam  dvinnam  samvibhaganam  yadidam
dhammasamvibhago   .   dveme   bhikkhave   anuggaha   amisanuggaho   ca
dhammanuggaho    ca   etadaggam   bhikkhave   imesam   dvinnam   anuggahanam
yadidam   dhammanuggaho   .   dveme   bhikkhave   yaga  amisayago  ca
dhammayago   ca   etadaggam   bhikkhave   imesam   dvinnam   yaganam  yadidam
dhammayagoti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
               Yo dhammayagam ayaji 1- amacchari
               tathagato sabbasattanukampi 2-
               tam tadisam devamanussasettham
               satta namassanti bhavassa paragunti.
  Ayampi attho vutto bhagavata   iti me sutanti. Pathamam.
     [281]   2   Cattarimani  bhikkhave  appani  ceva  sulabhani  ca
tani   ca   anavajjani   katamani   cattari   pamsukulam   bhikkhave  civaranam
appanca    sulabhanca    tanca    anavajjam    .   pindiyalopo   bhikkhave
bhojananam   appanca   sulabhanca   tanca   anavajjam   .   rukkhamulam  bhikkhave
senasananam    appanca    sulabhanca    tanca    anavajjam    .   putimuttam
bhikkhave   bhesajjanam   appanca   sulabhanca   tanca   anavajjam   .  imani
kho  bhikkhave  cattari  appani  ceva  sulabhani  ca  tani ca anavajjani.
Yato  kho  bhikkhave  bhikkhu  appena  ca  tuttho hoti sulabhena ca anavajjena
ca imassaham annataram samannanganti vadamiti.
          Anavajjena tutthassa             appena sulabhena ca
          na senasanamarabbha             civaram panabhojanam
          vighato hoti cittassa           disa nappatihannati.
          Yepassa 3- dhamma akkhata  samannassanulomika
          adhiggahita tutthassa             appamattassa bhikkhunoti. Dutiyam.
     [282]   3    Janato   aham  bhikkhave  passato  asavanam  khayam
@Footnote: 1 Po. assayi .  2 Ma. Yu. sabbabhutanukampi .  3 Ma. Yu. yecassa.
Vadami   no   ajanato   no   apassato   .  kinca  bhikkhave  janato
kim   passato  asavanam  khayo  hoti  .  idam  dukkhanti  bhikkhave  janato
passato   asavanam   khayo   hoti   .   ayam   dukkhasamudayoti   bhikkhave
janato  passato  asavanam  khayo  hoti  .  ayam  dukkhanirodhoti  bhikkhave
janato   passato   asavanam   khayo   hoti   .  ayam  dukkhanirodhagamini
patipadati   bhikkhave   janato   passato   asavanam   khayo   hoti  .
Evam kho bhikkhave janato evam passato asavanam khayo hotiti.
          Sekkhassa sikkhamanassa      ujumagganusarino
          khayasmim pathamam nanam           tato anna anuttara.
          Tato anna vimuttassa     vimuttinanamuttamam
          uppajjati khaye nanam        khina samyojana iti.
          Na tvevidam kusitena             balenamavijanata
          nibbanam adhigantabbam        sabbaganthapamocananti. Tatiyam.
     [283]  4  Ye  1-  keci  bhikkhave  samana  va brahmana va
idam    dukkhanti   yathabhutam   nappajananti   ayam   dukkhasamudayoti   yathabhutam
nappajananti     ayam    dukkhanirodhoti    yathabhutam    nappajananti    ayam
dukkhanirodhagamini   patipadati   yathabhutam   nappajananti   .   na  me  te
bhikkhave   samana   va   brahmana   va   samanesu   va  samanasammata
brahmanesu    va   brahmanasammata   na   ca   panete   ayasmanto
samannattham   va   brahmannattham   va   dittheva   dhamme   sayam  abhinna
@Footnote: 1 Ma. Yu. ye hi.
Sacchikatva  upasampajja  viharanti  .  ye  ca  kho  keci  bhikkhave  samana
va  brahmana  va  idam  dukkhanti  yathabhutam  pajananti  ayam dukkhasamudayoti
yathabhutam    pajananti    ayam   dukkhanirodhoti   yathabhutam   pajananti   ayam
dukkhanirodhagamini   patipadati   yathabhutam   pajananti  .  te  ca  1-  kho
me   bhikkhave  samana  va  brahmana  va  samanesu  ceva  samanasammata
brahmanesu     ca     brahmanasammata     te    ca    panayasmanto
samannatthanca       brahmannatthanca      dittheva      dhamme      sayam
abhinna sacchikatva upasampajja viharantiti.
          Ye dukkham nappajananti        atho dukkhassa sambhavam
          yattha ca sabbaso dukkham         asesam uparujjhati
          tanca maggam na jananti        dukkhupasamagaminam
          cetovimuttihina te            atho pannavimuttiya
          abhabba te antakiriyaya    te ve jatijarupaga.
          Ye ca dukkham pajananti          atho dukkhassa sambhavam
          yattha ca sabbaso dukkham         asesam uparujjhati
          tanca maggam pajananti        dukkhupasamagaminam
          cetovimuttisampanna         atho pannavimuttiya
          bhabba te antakiriyaya       na te jatijarupagati. Catuttham.
     [284]  5  Ye  te  bhikkhave  bhikkhu  silasampanna  samadhisampanna
pannasampanna         vimuttisampanna         vimuttinanadassanasampanna
@Footnote: 1 Ma. Yu. casaddo natthi.
Ovadaka     vinnapaka     sandassaka     samadapaka    samuttejaka
sampahamsaka   alam   samakkhataro   saddhammassa   .   dassanampaham  bhikkhave
tesam   bhikkhunam   bahukaram   1-  vadami  savanampaham  bhikkhave  tesam  bhikkhunam
bahukaram    vadami   upasankamanampaham   bhikkhave   tesam   bhikkhunam   bahukaram
vadami    payirupasanampaham    bhikkhave   tesam   bhikkhunam   bahukaram   vadami
anussatimpaham  2-  bhikkhave  tesam  bhikkhunam  bahukaram  vadami  anupabbajjampaham
bhikkhave tesam bhikkhunam bahukaram vadami.
     {284.1}   Tam   kissa  hetu  tatharupe  bhikkhave  bhikkhu  sevato
bhajato     payirupasato     aparipuropi     silakkhandho    bhavanaparipurim
gacchati      aparipuropi     samadhikkhandho     bhavanaparipurim     gacchati
aparipuropi     pannakkhandho     bhavanaparipurim    gacchati    aparipuropi
vimuttikkhandho     bhavanaparipurim     gacchati     aparipuropi     vimutti-
nanadassanakkhandho    bhavanaparipurim    gacchati    evarupa    ca   te
bhikkhave    bhikkhu    sattharotipi    vuccanti    satthavahatipi    vuccanti
rananjahatipi     vuccanti     tamonudatipi     vuccanti    alokakaratipi
vuccanti    obhasakaratipi   vuccanti   pajjotakaratipi   vuccanti   [3]-
pabhankaratipi    vuccanti    ukkadharapi   vuccanti   ariyatipi   vuccanti
cakkhumantotipi vuccantiti.
          Pamojjakaranatthanam 4-     etam 5- hoti vijanatam
          yadidam bhavitattanam             ariyanam dhammajivinam.
          Te jotayanti saddhammam         bhasayanti pabhankara
@Footnote: 1 Po. bahukaram. Ma. Yu. bahupakaram .   2 Ma. Yu. anussaranampaham. 3 Ma. Yu.
@ukkadharatipi vuccanti .  4 Po. pamojjakaranatthanam. Ma. pamojjakaranam thanam.
@Yu. pamujjakaranam thanam. 5 Yu. evam.
          Alokakarana dhira            cakkhumanto rananjaha.
          Yesam ve sasanam sutva         sammadannaya pandita
          jatikkhayamabhinnaya          nagacchanti punabbhavanti. Pancamam.
     [285]   6   Cattarome   bhikkhave  tanhuppada  yattha  bhikkhuno
tanha    uppajjamana   uppajjati   .   katame   cattaro   civarahetu
va   bhikkhave   bhikkhuno   tanha  uppajjamana  uppajjati  pindapatahetu
va   bhikkhave   bhikkhuno   tanha  uppajjamana  uppajjati  senasanahetu
va    bhikkhave    bhikkhuno    tanha    uppajjamana   uppajjati   iti
bhavabhavahetu     va     bhikkhave    bhikkhuno    tanha    uppajjamana
uppajjati   .   ime   kho   bhikkhave   cattaro   tanhuppada   yattha
bhikkhuno tanha uppajjamana uppajjatiti.
          Tanhadutiyo puriso           dighamaddhana samsaram
          itthabhavannathabhavam         samsaram nativattati.
          Etamadinavam 1- natva       tanha dukkhassa sambhavam
          vitatanho anadano         sato bhikkhu paribbajeti.
     [286]   7   Sabrahmakani  bhikkhave  tani  kulani  yesam  puttanam
matapitaro   ajjhagare   pujita   honti  .  sapubbadevatani  bhikkhave
tani    kulani    yesam   puttanam   matapitaro   ajjhagare   pujita
honti   .   sapubbacariyani   bhikkhave   tani   kulani   yesam  puttanam
matapitaro  ajjhagare  pujita  honti  .  sahuneyyani  2-  bhikkhave
@Footnote: 1 Yu. evamadinavam .  2 Po. Ma. Yu. sahuneyyakani.
Tani    kulani    yesam   puttanam   matapitaro   ajjhagare   pujita
honti    .    brahmati   bhikkhave   matapitunam   etam   adhivacanam  .
Pubbadevatati   bhikkhave   matapitunam   etam   adhivacanam  .  pubbacariyati
bhikkhave    matapitunam    etam   adhivacanam   .   ahuneyyati   bhikkhave
matapitunam   etam  adhivacanam  .  tam  kissa  hetu  bahukara  1-  bhikkhave
matapitaro puttanam apadaka posaka imassa lokassa dassetaroti.
          Brahmati matapitaro        pubbacariyati vuccare
          ahuneyya ca puttanam       pajaya anukampaka.
          Tasma hi ne namasseyya      sakkareyya ca pandito
          annena atho panena         vatthena sayanena ca
          ucchadanena nhapanena     padanam dhovanena ca.
          Taya nam paricariyaya           matapitusu pandita
          idheva nam pasamsanti               pecca sagge pamodatiti. Sattamam.
     [287]    8   Bahukara   bhikkhave   brahmanagahapatika   tumhakam
ye   te   2-   paccupatthita   civarapindapatasenasanagilanapaccayabhesajja-
parikkharehi    .   tumhepi   bhikkhave   bahukara   brahmanagahapatikanam
yam   nesam   dhammam  desetha  adikalyanam  majjhekalyanam  pariyosanakalyanam
sattham   sabyanjanam   kevalaparipunnam   parisuddham   brahmacariyam   pakasetha .
Evamidam     bhikkhave     annamannam     nissaya    brahmacariyam    vussati
oghassa nittharanatthaya sammadukkhassa antakiriyayati.
@Footnote: 1 Po. Yu. bahupakara .    2 Ma. Yu. vo.
          Sagara  anagara ca       ubho annonnanissita
          aradhayanti saddhammam         yogakkhemam anuttaram
          sagaresu ca civaram               paccayam sayanasanam
          anagara paticchanti         parissayavinodanam.
          Sugatam pana nissaya              gahattha gharamesino
          saddahana 1- arahatam        ariyapannaya jhayino
          idha dhammam caritvana             maggam sugatigaminam
          nandino devalokasmim          modanti kamakaminoti. Atthamam.
     [288]   9   Ye  keci  bhikkhave  bhikkhu  kuha  thaddha  lapa  singi
unnala   asamahita   .   na   me   te   bhikkhave   bhikkhu   mamaka
apagata  ca  te  bhikkhave  bhikkhu  imasma  dhammavinaya  na  ca  te [2]-
imasmim   dhammavinaye   vuddhim   virulhim   vepullam   apajjanti  .  ye  ca
kho   bhikkhave   bhikkhu   nikkuha   nillapa   dhira   athaddha  susamahita
te  ca  3-  kho  me  bhikkhave  bhikkhu  mamaka  anapagata ca te bhikkhave
bhikkhu   imasma   dhammavinaya   imasmim   4-   ca  te  dhammavinaye  vuddhim
virulhim vepullam apajjantiti.
          Kuha thaddha lapa singi       unnala asamahita
          na te dhamme viruhanti           sammasambuddhadesite.
          Nikkuha nillapa dhira        athaddha susamahita
          te ve dhamme viruhanti          sammasambuddhadesiteti. Navamam.
@Footnote: 1 saddahanta .  2 Po. Yu. bhikkhave .   3 Ma. casadado natthi
@4 Ma. te ca imasmim .... Yu. te ca bhikkhave bhikkhu imasmim ....
     [289]  10  Seyyathapi  bhikkhave puriso nadiya sotena ovuyheyya
piyarupasatarupena    tamenam    cakkhuma    puriso   tire   thito   disva
evam   vadeyya   kincapi   kho   tvam   ambho   purisa  nadiya  sotena
ovuyhasi    piyarupasatarupena   atthi   cettha   hettha   rahado   saumi
savatto   sagaho   sarakkhaso   yam  tvam  ambho  purisa  rahadam  papunitva
maranam  va  nigacchasi  maranamattam  va  dukkhanti  .  atha  kho  so  bhikkhave
puriso   tassa  purisassa  saddam  sutva  hatthehi  ca  padehi  ca  patisotam
vayameyya.
     {289.1}  Upama kho me ayam bhikkhave kata atthassa vinnapanaya.
Ayancevettha   1-   attho   nadiya   2-   sotenati   kho  bhikkhave
tanhayetam   adhivacanam   piyarupasatarupenati   3-   kho  bhikkhave  channetam
ajjhattikanam   ayatananam   adhivacanam   hettha   rahadoti   kho   bhikkhave
pancannam    orambhagiyanam    samyojananam   adhivacanam   saumiti   4-   kho
bhikkhave   kodhupayasassetam   adhivacanam   savattoti   5-   kho  bhikkhave
pancannetam    kamagunanam    adhivacanam    sagaho   6-   sarakkhasoti   kho
bhikkhave    matugamassetam   adhivacanam   patisotanti   7-   kho   bhikkhave
nekkhammassetam   adhivacanam   hatthehi   ca   padehi   ca  vayamoti  kho
bhikkhave   viriyarambhassetam   adhivacanam  cakkhuma  puriso  tire  thitoti  kho
bhikkhave tathagatassetam adhivacanam arahato sammasambuddhassati.
               Sahapi dukkhena jaheyya kame
               yogakkhemam ayatim patthayano
@Footnote: 1 Ma. Yu. ayancettha. 2 Ma. Yu. nadiya sototi. 3 Ma. piyarupam satarupam. Yu.
@piyarupasatarupam .  4 Ma. umibhayanti .  5 Ma. avattanti  6 Ma. gaharakkhasoti.
@7 Ma. Yu. patisototi
               Sammappajano suvimuttacitto
               vimuttiya phassaye tattha tattha
               sa vedagu vusitabrahmacariyo
               lokantagu paragatoti vuccatiti. Dasamam.
     [290]  11  Carato  cepi  bhikkhave  bhikkhuno uppajjati kamavitakko
va  byapadavitakko  va  vihimsavitakko va tance [1]- bhikkhu adhivaseti
nappajahati  na  vinodeti  na  byantikaroti  na anabhavam gameti carampi bhikkhave
bhikkhu  evambhuto  anatapi  anottappi  2-  satatam  samitam kusito hinaviriyoti
vuccati.
     {290.1}  Thitassa  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  uppajjati kamavitakko
va   byapadavitakko  va  vihimsavitakko  va  tance  bhikkhu  adhivaseti
nappajahati   na   vinodeti   na  byantikaroti  na  anabhavam  gameti  thitopi
bhikkhave   bhikkhu   evambhuto   anatapi   anottappi  satatam  samitam  kusito
hinaviriyoti vuccati.
     {290.2}  Nisinnassa  cepi  bhikkhave bhikkhuno uppajjati kamavitakko
va   byapadavitakko  va  vihimsavitakko  va  tance  bhikkhu  adhivaseti
nappajahati   na  vinodeti  na  byantikaroti  na  anabhavam  gameti  nisinnopi
bhikkhave   bhikkhu   evambhuto   anatapi   anottappi  satatam  samitam  kusito
hinaviriyoti vuccati.
     {290.3} Sayanassa cepi bhikkhave bhikkhuno jagarassa uppajjati kamavitakko
va   byapadavitakko  va  vihimsavitakko  va  tance  bhikkhu  adhivaseti
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhikkhave .  2 Ma. anottapi.
Nappajahati   na  vinodeti  na  byantikaroti  na  anabhavam  gameti  sayanopi
bhikkhave   bhikkhu   jagaro   evambhuto  anatapi  anottappi  satatam  samitam
kusito hinaviriyoti vuccati.
     [291]  Carato  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  uppajjati kamavitakko va
byapadavitakko   va   vihimsavitakko  va  tance  bhikkhu  na  adhivaseti
pajahati   vinodeti   byantikaroti  anabhavam  gameti  carampi  bhikkhave  bhikkhu
evambhuto  atapi  ottappi  1-  satatam  samitam  araddhaviriyo  pahitattoti
vuccati.
     {291.1}  Thitassa  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  uppajjati kamavitakko
va   byapadavitakko   va   vihimsavitakko  va  tance  bhikkhu  na  2-
adhivaseti   pajahati   vinodeti   byantikaroti   anabhavam   gameti  thitopi
bhikkhave   bhikkhu  evambhuto  atapi  ottappi  satatam  samitam  araddhaviriyo
pahitattoti vuccati.
     {291.2}  Nisinnassa  cepi  bhikkhave bhikkhuno uppajjati kamavitakko
va  byapadavitakko  va  vihimsavitakko  va  tance  bhikkhave  bhikkhu  na
adhivaseti   pajahati   vinodeti   byantikaroti  anabhavam  gameti  nisinnopi
bhikkhave   bhikkhu  evambhuto  atapi  ottappi  satatam  samitam  araddhaviriyo
pahitattoti vuccati.
     {291.3}  Sayanassa  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  jagarassa uppajjati
kamavitakko   va   byapadavitakko   va   vihimsavitakko   va  tance
bhikkhu   na   adhivaseti   pajahati  vinodeti  byantikaroti  anabhavam  gameti
sayanopi   bhikkhave   bhikkhu  jagaro  evambhuto  atapi  ottappi  satatam
@Footnote: 1 Ma. ottapi .  2 Ma. Yu. nadhivaseti.
Samitam araddhaviriyo pahitattoti vuccati 1-.
          Caram va yadi va tittham            nisinno udava sayam
          yo vitakkam vitakketi            papakam gehanissitam
          kumaggam patipanno so          mohaneyyesu mucchito
          abhabbo tadiso bhikkhu        phutthum sambodhimuttamam.
          Yo 2- caram va yadi va tittham   nisinno udava sayam
          vitakkam samayitvana              vitakkupasame rato
          bhabbo so tadiso bhikkhu       phutthum sambodhimuttamanti. Ekadasamam.
     [292]  12  Sampannasila  bhikkhave  hotha  3-  sampannapatimokkha
patimokkhasamvarasamvuta   viharatha   acaragocarasampanna  anumattesu  vajjesu
bhayadassavino 4- samadaya sikkhatha sikkhapadesu.
     {292.1} Sampannasilanam [5]- bhikkhave bhavatam 6- sampannapatimokkhanam
patimokkhasamvarasamvutanam     viharatam    acaragocarasampannanam    anumattesu
vajjesu   bhayadassavinam   samadaya   sikkhatam   sikkhapadesu   kimassa   7-
bhikkhave  uttarim  karaniyam  carato  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  abhijjha  vigata
hoti   byapado   vigato   hoti  thinamiddham  vigatam  hoti  uddhaccakukkuccam
vigatam  hoti  vicikiccha  pahina hoti araddhaviriyam 8- hoti asallinam upatthita
sati   appamuttha   9-   passaddho   kayo   asaraddho  samahitam  cittam
@Footnote: 1 Ma. Yu. vuccatiti .  2 Ma. yo ca caram va tittham va. Yu. yo caram va
@yo tittham va. 3 Ma. Yu. viharatha .  4 Yu. bhayadassavi. 5 Ma. vo.
@6 Ma. Yu. viharatam. 7 Ma. kimassa uttari karaniyam. Yu. kincassa. 8 Ma. Yu.
@araddham hoti viriyam. 9 Si. Ma. Yu. asammuttha.
Ekaggam   carampi   bhikkhave   bhikkhu   evambhuto   atapi  ottappi  satatam
samitam araddhaviriyo pahitattoti vuccati.
     {292.2}  Thitassa  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  abhijjha  vigata hoti
byapado    vigato    hoti   thinamiddham   vigatam   hoti   uddhaccakukkuccam
vigatam   hoti   vicikiccha   pahina   hoti  araddham  hoti  viriyam  asallinam
upatthita   sati   appamuttha   passaddho   kayo   asaraddho   samahitam
cittam   ekaggam   thitopi   bhikkhave   bhikkhu  evambhuto  atapi  ottappi
satatam samitam araddhaviriyo pahitattoti vuccati.
     {292.3}  Nisinnassa  cepi  bhikkhave  bhikkhuno abhijjha vigata hoti
byapado   vigato   hoti   thinamiddham  vigatam  hoti  uddhaccakukkuccam  vigatam
hoti   vicikiccha  pahina  hoti  araddham  hoti  viriyam  asallinam  upatthita
sati   appamuttha   passaddho  kayo  asaraddho  samahitam  cittam  ekaggam
nisinnopi   bhikkhave   bhikkhu   evambhuto   atapi  ottappi  satatam  samitam
araddhaviriya pahitattoti vuccati.
     {292.4}  Sayanassa  cepi  bhikkhave  bhikkhuno  jagarassa  abhijjha
vigata  hoti  byapado  vigato  hoti  thinamiddham vigatam hoti uddhaccakukkuccam
vigatam   hoti   vicikiccha   pahina   hoti  araddham  hoti  viriyam  asallinam
upatthita   sati   appamuttha   passaddho   kayo   asaraddho   samahitam
cittam   ekaggam   sayanopi   bhikkhave  bhikkhu  jagaro  evambhuto  atapi
ottappi satatam samitam araddhaviriyo pahitattoti vuccatiti.
          Yatam care yatam titthe               yatam acche yatam saye
          yatam samminjaye bhikkhu           yatamenam pasaraye
          uddham tiriyam apacinam              yavata jagato gati
          samavekkhita ca 1- dhammanam   khandhanam udayabbayam
          evam viharimatapim               santavuttim anuddhatam
          cetosamathasamicim                 sikkhamanam sada satam
          satatam pahitattoti                ahu bhikkhum tathavidhanti. Dvadasamam.
     [293]  13  Vuttam  hetam  bhagavata  vuttamarahatati  me  sutam loko
bhikkhave    tathagatena    abhisambuddho   lokasma   tathagato   visamyutto
lokasamudayo   bhikkhave   tathagatena  abhisambuddho  lokasamudayo  tathagatassa
pahino   lokanirodho   bhikkhave   tathagatena   abhisambuddho   lokanirodho
tathagatassa   sacchikato   lokanirodhagamini   patipada   bhikkhave  tathagatena
abhisambuddha lokanirodhagamini patipada tathagatassa bhavita.
     {293.1}  Yam  bhikkhave  sadevakassa lokassa samarakassa sabrahmakassa
sassamanabrahmaniya     pajaya    sadevamanussaya    dittham    sutam    mutam
vinnatam   pattam   pariyesitam   anuvicaritam   manasa   yasma  tam  tathagatena
abhisambuddham   tasma   tathagatoti   vuccati   .   yanca   bhikkhave   rattim
tathagato     anuttaram    sammasambodhim    abhisambujjhati    yanca    rattim
anupadisesaya    nibbanadhatuya    parinibbayati    yametasmim    antare
bhasati   labhati   niddisati   sabbantam   tatheva  hoti  no  annatha  tasma
@Footnote: 1 Yu. va.
Tathagatoti vuccati.
     {293.2}  Yathavadi  bhikkhave  tathagato  tathakari  yathakari 1-
tathavadi     iti     yathavadi     tathakari    yathakari    tathavadi
tasma   tathagatoti   vuccati   .   sadevake  bhikkhave  loke  samarake
sabrahmake    sassamanabrahmaniya    pajaya    sadevamanussaya   tathagato
abhibhu     anabhibhuto    annadatthudaso    vasavatti    tasma    tathagatoti
vuccatiti. Etamattham bhagava avoca. Tatthetam iti vuccati
          sabbalokam abhinnaya          sabbaloke yathatatham
          sabbalokavisamyutto              sabbaloke anupamo 2-
          sabbe 3- sabbabhibhu dhiro     sabbaganthappamocano.
          Phutthassa 4- parama santi      nibbanam akutobhayam.
          Esa khinasavo buddho           anigho chinnasamsayo
          sabbakammakkhayam patto         vimutto upadhisankhaye
          esa so bhagava buddho          esa siho anuttaro
          sadevakassa lokassa             brahmacakkam pavattayi.
          Iti deva manussa ca           ye buddham saranam gata
          sangamma tam namassanti          mahantam vitasaradam.
          Danto damayatam settho          santo samayatam isi
          mutto mocayatam aggo          tinno tarayatam varo.
          Iti hetam namassanti             mahantam vitasaradam.
@Footnote: 1 Yu. yathavadi tathagato tathavadi .  2 atthakathayam sanusayo. Ma. anupayo.
@3 Ma. sa ve. 4 Ma. phutthassa.
          Sadevakasmim lokasmim              natthi te patipuggaloti.
     Ayampi attho vutto bhagavata      iti me sutanti. Terasamam.
                            Catukkanipato nitthito.
                                    Tassuddanam
          brahmana 1- cattari janam  samanasila tanha brahma
          bahukara kuhana 2- purisa   caram 3- sampannalokena terasati.
                Itivuttake dvadasadhikasatasuttanti
                             itivuttakam nitthitam.
                                  -----------
               Sattavisekanipatam
               dukkam bavisasuttasangahitam
               samapannasamatha tikam
               terasa catukkanca iti yamidam
               dvidasuttarasuttasate
               samgayitva samadahamsu pura
               arahanto ciratthitiya
               tamahu namena itivuttanti.
               Itivuttakapali nitthita.
               Idam marammapotthake agatam.
                                 ---------
@Footnote: 1 Ma. brahmanasulabha .  2 Ma. kuhapurisa .  3 Ma. carasampanna ....
                   Suttantapitake khuddakanikayassa
                              suttanipato
                                 --------
            namo tassa bhagavato arahato sammasambuddhassa.
                         Pathamo uragavaggo
                          pathamam uragasuttam
     [294] /khu.su./ |294.424| 1 Yo ve 1- uppatitam vineti kodham
                          visatam sappavisamva osathehi 2-
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.425| Yo ragamudacchida asesam
                          bhimsapupphamva 3- saroruham vigayha
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.426| Yo tanhamudacchida asesam
                          saritam sighasaram visosayitva
@Footnote: 1 Ma. Yu. vesaddo natthi .  2 Ma. osadhehi .  3 Ma. Yu. bhisapupphamva.
                          So bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.427| Yo manamudabbadhi asesam
                          nalasetumva sudubbalam mahogho
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.428| Yo najjhagama bhavesu saram
                          vicinam pupphamiva udumbaresu
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.429| Yassantarato na santi kopa
                          iti bhavabhavatanca vitivatto
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.430| Yassa vitakka vidhupita
                          ajjhattam suvikappita asesa
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.431| Yo naccasari na paccasari
                          sabbam accugama 1- imam papancam
@Footnote: 1 Ma. Yu. accagama.
                          So bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.432| Yo naccasari na paccasari
                          sabbam vitathamidanti natva 1- loke
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.433| Yo naccasari na paccasari
                          sabbam vitathamidanti vitalobho
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.434| Yo naccasari na paccasari
                          sabbam vitathamidanti vitarago
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.435| Yo naccasari na paccasari
                          sabbam vitathamidanti vitadoso
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.436| Yo naccasari na paccasari
                          sabbam vitathamidanti vitamoho
@Footnote: 1 Ma. natva.
                          So bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.437| Yassanusaya na santi keci
                          mula [1]- akusala samuhatase
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.438| Yassa darathaja na santi keci
                          oram agamanaya paccayase
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.439| Yassa vanathaja na santi keci
                          vinibandhaya bhavaya hetukappa
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam puranam.
      |294.440| Yo nivarane pahaya panca
                          anigho tinnakathankatho visallo
                          so bhikkhu jahati oraparam
                          urago jinnamiva tacam purananti.
                                Uragasuttam pathamam.
                                 -----------
@Footnote: 1 Ma. casaddo dissati.
             Suttanipate uragavaggassa dutiyam dhaniyasuttam
     [295] |295.441| 2 Pakkodano dukkhakhirohamasmi (iti dhaniyo gopo)
                          anutire mahiya samanavaso
                          channa kuti ahito gini
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.442| Akkodhano vigatakhilohamasmi (iti bhagava)
                          anutire mahiyekarattivaso
                          vivata kuti nibbuto gini
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.443| Andhakamakasa na vijjare (iti dhaniyo gopo)
                          kacche rulhatine caranti gavo
                          vutthimpi saheyyumagatam
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.444| Bhaddha hi 1- bhisi susankhata (iti bhagava)
                          tinno paragato vineyya ogham
                          attho bhisiya na vijjati
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.445| Gopi mama assava alola (iti dhaniyo gopo)
                          digharattam samvasiya manapa
@Footnote: 1 Ma. bhaddhasi.
                          Tassa na sunami kinci papam
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.446| Cittam mama assavam vimuttam (iti bhagava)
                          digharattam paribhavitam sudantam
                          papam pana me na vijjati
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.447| Attavettanabhatohamasmi (iti dhaniyo gopo)
                          putta ca me samaniya aroga
                          tesam na sunami kinci papam
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.448| Naham bhatakosmi kassaci (iti bhagava)
                          nibbitthena carami sabbaloke
                          attho bhatiya na vijjati
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.449| Atthi vasa atthi dhenupa (iti dhaniyo gopo)
                          godharaniyo paveniyopi atthi
                          usabhopi gavampati 1- ca atthi
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.450| Natthi vasa natthi dhenupa (iti bhagava)
                          godharaniyo paveniyopi natthi
@Footnote: 1 Ma. Yu. sabbattha gavampatidhati dissati.
                          Usabhopi gavampati ca natthi
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.451| Khila nikhata asampavedi (iti dhaniyo gopo)
                          dama munjamaya nava susanthana
                          na hi sakkhinti dhenupapi chettum
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.452| Usabhoriva chetva 1- bandhanani (iti bhagava)
                          nago putilatamva dalayitva
                          naham puna 2- upessam gabbhaseyyam
                          atha ce patthayasi pavassa deva.
      |295.453| Ninnanca thalanca purayanto
                          mahamegho pavassi tavadeva
                          sutva devassa vassato
                          imamattham dhaniyo abhasatha
      |295.454| labha vata no anappaka
                          ye mayam bhagavantam addasama
                          saranam tam upema cakkhuma
                          sattha no hohi 3- mahamuni.
      |295.455| Gopi ca ahanca assava
                          brahmacariyam sugate caramase
@Footnote: 1 Ma. Yu. chetva. 2 Ma. punupessam. Po. upeyyam. 3 Po. Ma. Yu. tuvam.
                          Jatimaranassa paraga 1-
                          dukkhassantakara bhavamase.
      |295.456| Nandati puttehi puttima (iti maro papima)
                          gopiko 2- gohi tatheva nandati
                          upadhihi narassa nandana
                          na hi so nandati yo nirupadhi.
      |295.457| Socati puttehi puttima (iti bhagava)
                          gopiko gohi tatheva socati
                          upadhihi narassa socana
                          na hi so socati yo nirupadhiti.
                                Dhaniyasuttam dutiyam.
                                        -----------
           Suttanipate uragavaggassa tatiyam khaggavisanasuttam
     [296] |296.458| 3 Sabbesu bhutesu nidhaya dandam
                          avihethayam annatarampi tesam
                          na puttamiccheyya kuto sahayam
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.459| Samsaggajatassa bhavanti sneha
@Footnote: 1 Ma. paragu. 2 Po. gopiko. Ma. goma.. Yu. Si. gomiko.
                          Snehanvayam dukkhamidam pahoti
                          adinavam snehajam pekkhamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.460| Mitte suhajje anukampamano
                          hapeti attham patibaddhacitto
                          etam bhayam santhavapekkhamano 1-
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.461| Vamso visalo va yatha visatto
                          puttesu daresu ca ya apekkha
                          vamsakaliro 2- va asajjamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.462| Migo arannamhi yatha abandho 3-
                          yenicchakam gacchati gocaraya
                          vinnu naro seritam pekkhamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.463| Amantana hoti sahayamajjhe
                          vase thane gamane carikaya
                          anabhijjhitam seritam pekkhamano
                          eko care khaggavisanakappo.
@Footnote: 1 Ma. Yu. santhave pekkhamanotipi. 2 Po. vamsakalirova. Ma. vamsakkalirova.
@3 Ma. Yu. abaddho.
      |296.464| Khidda rati hoti sahayamajjhe
                          puttesu ca vipulam hoti pemam
                          piyavippayogam vijigucchamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.465| Catuddiso appatigho ca hoti
                          santussamano itaritarena
                          parissayanam sahita achambhi
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.466| Dussangaha pabbajitapi eke
                          atho gahattha gharamavasanta
                          appossuko paraputtesu hutva
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.467| Oropayitva gihibyanjanani
                          sanchinnapatto 1- yatha kovilaro
                          chetvana dhiro gihibandhanani
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.468| Sace labhetha nipakam sahayam
                          saddhimcaram sadhuviharidhiram
                          abhibhuyya sabbani parissayani
                          careyya tenattamano satima.
@Footnote: 1 Yu. samsinanapatto.
      |296.469| No ce labhetha nipakam sahayam
                          saddhimcaram sadhuviharidhiram
                          rajava rattham vijitam pahaya
                          eko care matangaranneva nago.
      |296.470| Addha pasamsama sahayasampadam
                          settha sama sevitabba sahaya
                          ete aladdha anavajjabhoji
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.471| Disva suvannassa pabhassarani
                          kammaraputtena sunitthitani
                          sanghattamanani duve bhujasmim
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.472| Evam dutiyena sahamamassa
                          vacabhilapo abhisajjana va
                          etam bhayam ayati pekkhamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.473| Kama hi citra madhura manorama
                          viruparupena mathenti cittam
                          adinavam kamagunesu disva
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.474| Iti ca gando ca upaddavo ca
                          rogo ca sallanca bhayanca metam
                          etam bhayam kamagunesu disva
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.475| Sitanca unhanca khudam pipasam
                          vatatape damsasirimsape 1- ca
                          sabbanipetani abhisambhavitva
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.476| Nagova yuthani vivajjayitva
                          sanjatakkhandho padumi ularo
                          yathabhirantam viharam 2- aranne
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.477| Atthana tam sanganikaratassa
                          yam phussaye 3- samayikam vimuttam
                          adiccabandhussa vaco nisamma
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.478| Ditthivisukani upativatto
                          patto niyamam patiladdhamaggo
                          uppannananomhi anannaneyyo
                          eko care khaggavisanakappo.
@Footnote: 1 Po. Ma. damsasarisape. 2 Yu. vihare. 3 Ma. Yu. phassaye.
      |296.479| Nillolupo nikkuho nippipaso
                          nimmakkho niddhantakasavamoho
                          nirasayo sabbaloke bhavitva
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.480| Papam sahayam parivajjayetha
                          anatthadassim visame nivittham
                          sayam na seve pasutam pamattam
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.481| Bahussutam dhammadharam bhajetha
                          mittam ularam patibhanavantam
                          annaya atthani vineyya kankham
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.482| Khiddam ratim kamasukhanca loke
                          analankaritva anapekkhamano
                          vibhusanatthana virato saccavadi
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.483| Puttanca daram pitaranca mataram
                          dhanani dhannani ca bandhavani 1-
                          hitvana kamani yathodhikani
                          eko care khaggavisanakappo.
@Footnote: 1 Yu. bandhanani ca.
      |296.484| Sango eso parittamettha sokhyam
                          appassado dukkhamettha bhiyyo
                          gando 1- eso iti natva matima 2-
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.485| Sandalayitvana samyojanani
                          jalam va chetva 3- salilambucari
                          aggiva daddham anivattamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.486| Okkhittacakkhu 4- na ca padalolo
                          guttindriyo rakkhitamanasano
                          anavassuto aparidayhamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.487| Oharayitva gihibyanjanani
                          sanchinnapatto 5- yatha parichatto
                          kasayavattho abhinikkhamitva
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.488| Rasesu gedham akaram alolo
                          anannaposi sapadanacari
                          kule kule appatibaddhacitto
                          eko care khaggavisanakappo.
@Footnote: 1 Ma. Yu. galo .  2 Ma. Yu. mutima .  3 Po. bhitva .  4 Po. Ma. Yu.
@okkhittacakkhu .  5 Ma. sanchannapatto.
      |296.489| Pahaya pancavaranani cetaso
                          upakkilese byapanujja sabbe
                          anissito chetva sinehadosam
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.490| Vipitthikatvana sukham dukkhanca
                          pubbeva ca somanassadomanassam
                          laddhanupekkham samatham visuddham
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.491| Araddhaviriyo paramatthapattiya
                          alinacitto akusitavutti
                          dalhanikkamo thamabalupapanno
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.492| Patisallanam jhanamarincamano
                          dhammesu niccam anudhammacari
                          adinavam sammasita bhavesu
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.493| Tanhakkhayam patthayam appamatto
                          anelamugo sutava satima
                          sankhatadhammo niyato padhanava
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.494| Sihova saddesu asantasanto
                          vatova jalamhi asajjamano
                          padumamva toyena alimpamano 1-
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.495| Siho yatha dathabali pasayha
                          raja miganam abhibhuyyacari
                          sevetha pantani senasanani
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.496| Mettam upekkham karunam vimuttam 2-
                          asevamano muditanca kale
                          sabbena lokena avirujjhamano
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.497| Raganca dosanca pahaya moham
                          sandalayitvana samyojanani
                          asantasam jivitasankhayamhi
                          eko care khaggavisanakappo.
      |296.498| Bhajanti sevanti ca karanattha
                          nikkarana dullabha ajja mitta
                          attatthapanna asuci manussa
                          eko care khaggavisanakappo.
                              Khaggavisanasuttam tatiyam.
@Footnote: 1 Ma. Yu. alippamano. 2 Ma. Yu. vimuttim.
          Suttanipate uragavaggassa catuttham kasibharadvajasuttam
     [297]   4   Evamme   sutam   .  ekam  samayam  bhagava  magadhesu
viharati   dakkhinagirismim   ekanalayam  brahmanagame  .  tena  kho  pana
samayena    kasibharadvajassa    brahmanassa    pancamattani   nangalasatani
payuttani   honti   vappakale   .   atha   kho   bhagava   pubbanhasamayam
nivasetva    pattacivaramadaya    yena   kasibharadvajassa   brahmanassa
kammanto   tenupasankami   .   tena  kho  pana  samayena  kasibharadvajassa
brahmanassa parivesana vattati.
     {297.1} Atha kho bhagava yena parivesana tenupasankami upasankamitva
ekamantam  atthasi  .  addasa  kho  kasibharadvajo  brahmano  bhagavantam
pindaya   thitam  disvana  bhagavantam  etadavoca  aham  kho  samana  kasami  ca
vappami  ca  kasitva  ca  vappitva  ca  bhunjami  .  tvampi  samana kasassu
ca   vappassu   ca  kasitva  ca  vappitva  ca  bhunjahiti  1-  .  ahampi
kho   brahmana   kasami   ca   vappami   ca   kasitva   ca   vappitva
ca   bhunjamiti   .  na  kho  pana  2-  samana  passama  bhoto  gotamassa
yugam  va  nangalam  va  phalam  va  pacanam  va  balibaddhe  3-  va  atha
ca   pana   bhavam   gotamo   evamaha  ahampi  kho  brahmana  kasami  ca
@Footnote: 1 Ma. Yu. bhunjassati. 2 Po. Ma. Yu. pana mayam .  3 Ma. Yu. balibadde.
Vappami   ca   kasitva   ca   vappitva   ca   bhunjamiti   .  atha  kho
kasibharadvajo brahmano bhagavantam gathaya ajjhabhasi
     [298] |298.499| Kassako patijanasi  na ca passama te kasim
                         kasim no pucchito bruhi    yatha janemu te kasim.
      |298.500| Saddha bijam tapo vutthi   panna me yuganangalam
                         hiri isa mano yottam    sati me phalapacanam.
      |298.501| Kayagutto vacigutto     ahare udare yato
                          saccam karomi niddhanam    soraccamme pamocanam.
      |298.502| Viriyam me dhuradhorayham        yogakkhemadhivahanam
                          gacchati anivattantam      yattha gantva na socati.
      |298.503| Evam me sa kasi kattha   sa hoti amatapphala
                          etam kasim kasitvana       sabbadukkha pamuccatiti.
     [299]    Atha    kho    kasibharadvajo   brahmano   mahatiya
kamsapatiya   payasam   vaddhetva   bhagavato   upanamesi   bhunjatu   bhavam
gotamo    payasam   kassako   bhavam   yanhi   bhavam   gotamo   amatapphalam
kasim kasatiti.
      |299.504|  Gathabhigitamme abhojaneyyam
                          sampassatam brahmana nesa dhammo
                          gathabhigitam panudanti buddha
                          dhamme sati brahmana 1- vuttiresa.
@Footnote: 1 Po. brahmanassa.
      |299.505| Annena ca kevalinam mahesim
                         khinasavam kukkuccavupasantam
                         annena panena upatthahassu
                         khettanhi tam punnapekkhassa hotiti.
     [300]   Atha  kassa  caham  bho  gotama  imam  payasam  dammiti .
Na  khvaham  tam  brahmana  passami  sadevake  loke  samarake sabrahmake
sassamanabrahmaniya     pajaya    sadevamanussaya    yena    1-    so
payaso   bhutto   samma   parinamam   gaccheyya   annatra   tathagatassa
va   tathagatasavakassa   va   tena   hi   tvam   brahmana  tam  payasam
appaharite   va   chaddehi   appanake   va  udake  opilapehiti .
Atha   kho   kasibharadvajo   brahmano  tam  payasam  appanake  udake
opilapesi   .  atha  kho  so  payaso  udake  pakkhitto  ciccitayati
citicitayati    samdhumayati     2-   sampadhumayati   .   seyyathapi   nama
ayogulo   divasasantatto   3-  udake  pakkhitto  ciccitayati  citicitayati
samdhumayati   sampadhumayati   evameva   so   payaso   udake  pakkhitto
ciccitayati citicitayati samdhumayati sampadhumayati.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 25 page 1-342. http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=25&item=1&items=300&modeTY=2&mode=bracket              Classified by content :- http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=25&item=1&items=300&modeTY=2              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=25&item=1&items=300&modeTY=2&mode=bracket              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=25&item=1&items=300&modeTY=2&mode=bracket              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=17&A=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=17&A=1              Contents of The Tipitaka Volume 25 http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ROMAN letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :