อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๑)
หน้าที่ ๒๒๖-๒๓๑.

หน้าที่ ๒๒๖.
ภิกฺขุ โส โสตาปนฺโนติ ฯ โสตาปนฺโนติ โสตํ อาปนฺโน ฯ
โสโตติ จ มคฺคสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ โสตาปนฺโนติ เตน สมนฺนาคตสฺส
ปุคฺคลสฺส ฯ ยถาห ฯ โสโต โสโตติ หีทํ สารีปุตฺต วุจฺจติ
กตโม นุโข สารีปุตฺต โสโตติ ฯ อยเมว หิ ภนฺเต อริโย
อฏฺงฺคิโก มคฺโค เสยฺยถีทํ สมฺมาทิฏฺิ ฯเปฯ สมฺมาสมาธีติ ฯ
โสตาปนฺโน โสตาปนฺโนติ หีทํ สารีปุตฺต วุจฺจติ กตโม นุโข
สารีปุตฺต โสตาปนฺโนติ ฯ โย หิ ภนฺเต อิมินา อริเยน อฏฺงฺคิเกน
มคฺเคน สมนฺนาคโต อยํ วุจฺจติ โสตาปนฺโน โสยมายสฺมา
เอวนฺนาโม เอวํโคตฺโตติ ฯ อิธ ปน มคฺเคน ผลสฺส นามํ ทินฺนํ
ตสฺมา ผลฏฺโ โสตาปนฺโนติ เวทิตพฺโพ ฯ อวินิปาตธมฺโมติ
วินิปาเตตีติ วินิปาโต ฯ นาสฺส วินิปาโต ธมฺโมติ อวินิปาตธมฺโม ฯ
น อตฺตานํ อปาเยสุ วินิปาตนสภาโวติ วุตฺตํ โหติ ฯ กสฺมา ฯ
เย ธมฺมา อปายคมนิยา เตสํ ปริกฺขยา ฯ วินิปาตนํ วา วินิปาโต ฯ
นาสฺส วินิปาโต ธมฺโมติ อวินิปาตธมฺโม ฯ อปาเยสุ
วินิปาตนสภาโว อสฺส นตฺถีติ วุตฺตํ โหติ ฯ สมฺมตฺตนิยาเมน มคฺเคน
นิยตตฺตา นิยโต ฯ สมฺโพธิ ปรํ อยนํ ปรา คติ อสฺสาติ
สมฺโพธิปรายโน ฯ อุปริมคฺคตฺตยํ อวสฺสํ สมฺปาปโกติ อตฺโถ ฯ
กสฺมา ฯ ปฏิลทฺธปมมคฺคตฺตาติ ฯ
     {๒๒} เอวํ ธมฺมเสนาปตึ สญฺาเปตฺวา เวรญฺชายํ ตํ วสฺสาวาสํ
วีตินาเมตฺวา วุฏฺวสฺโส มหาปวารณาย ปวาเรตฺวา อถโข ภควา
อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ ฯ อามนฺเตสีติ อาลปิ อภาสิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๗.
สมฺโพเธสิ ฯ กินฺติ ฯ อาจิณฺณํ โข ปเนตนฺติเอวมาทึ ฯ
อาจิณฺณนฺติ จริตํ วตฺตมนุธมฺมตา ฯ
     ตํ โข ปเนตํ อาจิณฺณํ ทุวิธํ โหติ พุทฺธาจิณฺณํ
สาวกาจิณฺณนฺติ ฯ กตมํ พุทฺธาจิณฺณํ ฯ อิทนฺตาว เอกํ เยหิ นิมนฺติตา
วสฺสํ วสนฺติ น เต อนปโลเกตฺวา อนาปุจฺฉิตฺวา ชนปทจาริกํ
ปกฺกมนฺติ ฯ สาวกา ปน อปโลเกตฺวา วา อนปโลเกตฺวา วา
ยถาสุขํ ปกฺกมนฺติ ฯ อปรมฺปิ พุทฺธาจิณฺณํ วุฏฺวสฺสา ปวาเรตฺวา
ชนสงฺคหตฺถาย ชนปทจาริกํ ปกฺกมนฺติเยว ฯ ชนปทจาริกํ จรนฺตา
จ มหามณฺฑลํ มชฺฌิมมณฺฑลํ อนฺติมมณฺฑลนฺติ อิเมสํ ติณฺณํ
มณฺฑลานํ อญฺตรสฺมึ มณฺฑเล จรนฺติ ฯ ตตฺถ มหามณฺฑลํ
นวโยชนสติกํ ฯ มชฺฌิมมณฺฑลํ ฉโยชนสติกํ ฯ อนฺติมมณฺฑลํ
ติโยชนสติกํ ฯ ยทา มหามณฺฑเล จาริกํ จริตุกามา โหนฺติ
มหาปวารณาย ปวาเรตฺวา ปาฏิปททิวเส มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา
นิกฺขมิตฺวา คามนิคมาทีสุ มหาชนํ อามิสปฏิคฺคเหน อนุคฺคหนฺตา
ธมฺมทาเนน จสฺส วิวฏฺฏูปนิสฺสิตํ กุสลํ วฑฺเฒนฺตา นวหิ มาเสหิ
ชนปทจาริกํ ปริโยสาเปนฺติ ฯ สเจ ปน อนฺโตวสฺเส ภิกฺขูนํ
สมถวิปสฺสนา ตรุณา โหนฺติ มหาปวารณาย อปฺปวาเรตฺวา
ปวารณาสงฺคหํ ทตฺวา กตฺติกปุณฺณมาย ปวาเรตฺวา มิคสิรสฺส
ปมทิวเส มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา นิกฺขมิตฺวา วุตฺตนเยเนว
มชฺฌิมมณฺฑเล อฏฺหิ มาเสหิ จาริกํ ปริโยสาเปนฺติ ฯ สเจ ปน
เนสํ วุฏฺวสฺสานํ อปริปกฺกินฺทฺริยา เวเนยฺยสตฺตา โหนฺติ ฯ เตสํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๘.
อินฺทฺริยปริปากํ อาคเมนฺตา มิคสิรมาสมฺปิ ตตฺเถว วสิตฺวา
ปุสฺสมาสสฺส ปมทิวเส มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา นิกฺขมิตฺวา วุตฺตนเยเนว
อนฺติมมณฺฑเล สตฺตหิ มาเสหิ จาริกํ ปริโยสาเปนฺติ ฯ เตสุ จ
มณฺฑเลสุ ยตฺถ กตฺถจิ จรนฺตาปิ เต เต สตฺเต กิเลเสหิ วิโยเชนฺตา
โสตาปตฺติผลาทีหิ สํโยเชนฺตา เวเนยฺยวเสเนว นานาวณฺณานิ ปุปฺผานิ
โอจินนฺตา วิย วิจรนฺติ ฯ อปรมฺปิ พุทฺธานํ อาจิณฺณํ เทวสิกํ
ปจฺจูสสมเย สนฺตํ สุขํ นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา ผลสมาปตฺติสมาปชฺชนํ
ผลสมาปตฺติยา วุฏฺหิตฺวา มหากรุณาสมาปตฺติยา สมาปชฺชนํ
ตโต ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ โพธเนยฺยสตฺตสโมโลกนํ ฯ อปรมฺปิ
พุทฺธานํ อาจิณฺณํ อาคนฺตุเกหิ สทฺธึ ปมตรํ ปฏิสนฺถารกรณํ
อตฺถุปฺปตฺติวเสน ธมฺมเทสนา โอติณฺเณ โทเส
สิกฺขาปทปฺปญฺาปนนฺติ ฯ อิทํ พุทฺธาจิณฺณํ ฯ กตมํ สาวกาจิณฺณํ ฯ
พุทฺธสฺส ภควโต กาเล ทฺวิกฺขตฺตุํ สนฺนิปาโต ปุเร วสฺสูปนายิกาย
จ กมฺมฏฺานคหณตฺถํ วุฏฺวสฺสานญฺจ อธิคตคุณาโรจนตฺถํ
อุปริกมฺมฏฺานคหณตฺถญฺจ ฯ อิทํ สาวกาจิณฺณํ ฯ อิธ ปน พุทฺธาจิณฺณํ
ทสฺเสนฺโต อาห อาจิณฺณํ โข ปเนตํ อานนฺท ตถาคตานนฺติ ฯ
อายามาติ อาคจฺฉยาม ฯ อปโลเกสฺสามาติ จาริกญฺจรณตฺถาย
อาปุจฺฉิสฺสาม ฯ เอวนฺติ สมฺปฏิจฺฉนตฺเถ นิปาโต ฯ ภนฺเตติ
คารวาธิวจนเมตํ ฯ สตฺถุโน ปฏิวจนทานนฺติปิ วฏฺฏติ ฯ ภควโต
ปจฺจสฺโสสีติ ภควโต วจนํ ปฏิอสฺโสสิ อภิมุโข หุตฺวา สุณิ
สมฺปฏิจฺฉิ ฯ เอวนฺติ อิมินา วจเนน ปฏิคฺคเหสีติ วุตฺตํ โหติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๙.
อถโข ภควา นิวาเสตฺวาติ อิธ ปุพฺพณฺหสมยนฺติ วา
สายณฺหสมยนฺติ วา น วุตฺตํ ฯ เอวํ สนฺเตปิ ภควา กตภตฺตกิจฺโจ
มชฺฌนฺติกํ วีตินาเมตฺวา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ ปจฺฉาสมณํ กตวา
นครทฺวารโต ปฏฺาย นครวีถิโย สุวณฺณรสปิญฺชราหิ พุทฺธรํสีหิ
สมุชฺโชตยมาโน เยน เวรญฺชสฺส พฺราหฺมณสฺส นิเวสนํ
เตนูปสงฺกมิ ฯ ฆรทฺวาเร ิตมตฺตเมว จสฺส ภควนฺตํ ทิสฺวา ปริชโน
อาโรเจสิ ฯ พฺราหฺมโณ สตึ ปฏิลภิตฺวา สํเวคชาโต สหสา วุฏฺาย
มหารหํ อาสนํ ปญฺาเปตฺวา ภควนฺตํ ปจฺจุคฺคมฺม อิโต ภควา
อุปสงฺกมตูติ อาห ฯ ภควา อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺตฺเต อาสเน
นิสีทิ ฯ อถโข เวรญฺโช พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ อุปนิสีทิตุกาโม
อตฺตนา ิตปฺปเทสโต เยน ภควา เตนูปสงฺกมิ ฯ อิโต ปรํ
อุตฺตานตฺถเมว ฯ ยํ ปน พฺราหฺมโณ อาห อปิจ โย เทยฺยธมฺโม
โส น ทินฺโนติ ตตฺรายมธิปฺปาโย มยา นิมนฺติตานํ วสฺสํ
วุฏฺานํ ตุมฺหากํ เตมาสํ ทิวเส ทิวเส ปาโต ยาคุขชฺชกํ มชฺฌนฺติเก
ขาทนียํ โภชนียํ สายณฺหกาเล อเนกวิธปานวิกติคนฺธปุปฺผาทีหิ
ปูชาสกฺกาโรติ เอวมาทิโก โย เทยฺยธมฺโม ทาตพฺโพ อสฺส โส น
ทินฺโนติ ฯ ตญฺจ โข โน อสนฺตนฺติ เอตฺถ ปน ลิงฺควิปลฺลาโส
เวทิตพฺโพ ฯ โส จ โข เทยฺยธมฺโม อมฺหากํ โน อสนฺโตติ อยํ
เหตฺถ อตฺโถ ฯ อถวา ยํยํ มยํ ตุมฺหากํ ทเทยฺยาม ตญฺจ
โข โน อสนฺตนฺติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ โนปิ
อทาตุกมฺยตาติ อทาตุกามตาปิ โน นตฺถิ ยถา ปหุตวิตฺตูปกรณานํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๐.
มจฺฉรีนํ ฯ ตํ กุเตตฺถ ลพฺภา พหุกิจฺจา ฆราวาสาติ ฯ ตฺตรายํ
โยชนา ฯ ยสฺมา พหุกิจฺจา ฆราวาสา ตสฺมา เอตฺถ สนฺเตปิ
เทยฺยธมฺเม ทาตุกมฺยตาย จ ตํ กุโต ลพฺภา กุโต ตํ สกฺกา
ลทฺธุํ ยํ มยํ ตุมฺหากํ เทยฺยธมฺมํ ทเทยฺยามาติ ฆราวาสํ ครหนฺโต
อาห ฯ โส กิร มาเรน อาวฏฺฏิตภาวํ น ชานาติ
ฆราวาสปลิโพเธน เม สติสมฺโมโส ชาโตติ มญฺิ ฯ ตสฺมา เอวมาห ฯ
อปิจ ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ อิมสฺมึ เตมาสพฺภนฺตเร ยมหํ ตุมฺหากํ
ทเทยฺยํ ตํ กุโต ลพฺภา พหุกิจฺจา หิ ฆราวาสาติ เอวเมตฺถ
โยชนา เวทิตพฺพา ฯ อถ พฺราหฺมโณ ยนฺนูนาหํ ยํ เม ตีหิ
มาเสหิ ทาตพฺพํ สิยา ตํ สพฺพํ เอกทิวเสเนว ทเทยฺยนฺติ จินฺเตตฺวา
อธิวาเสตุ เม ภวํ โคตโมติอาทิมาห ฯ ตตฺถ สฺวาตนายาติ
ยํ เม ตุมฺเหสุ สกฺกาเร กเต เสฺว ภวิสฺสติ ปุญฺญฺเจว ปีติปามุชฺชญฺจ
ตทตฺถาย ฯ อถ ตถาคโต สเจ อหํ นาธิวาเสยฺยํ อยํ เตมาสํ
กิญฺจิ อลทฺธา กุปิโต มญฺเ เตน เม ยาจิยมาโน เอกภตฺตมฺปิ
น ปฏิคฺคณฺหาติ นตฺถิ อิมสฺมึ อธิวาสนกฺขนฺติ อสพฺพญฺู
อยนฺติ เอวํ พฺราหฺมโณ จ เวรญฺชาวาสิโน จ ครหิตฺวา พหุํ
อปุญฺ ปสเวยฺยุํ ตํ เตสํ มา อโหสีติ เตสํ อนุกมฺปาย
อธิวาเสสิ ภควา ๑- ตุณฺหีภาเวน ฯ อธิวาเสตฺวา จ อถโข ภควา
เวรญฺชํ พฺราหฺมณํ อลํ ฆราวาสปลิโพธจินฺตายาติ สญฺาเปตฺวา
ตํ ขณานุรูปาย ธมฺมิยา กถาย ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกํ อตฺถํ
@เชิงอรรถ: ๑. ตถาคโตติ ปทํ ภควาติ ปทสฺส วิเสสนนฺติ โยชนา ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๑.
สนฺทสฺเสตฺวา กุสเล ธมฺเม สมาทเปตฺวา คณฺหาเปตฺวา ตตฺถ จ
นํ สมุตฺเตเชตฺวา สอุสฺสาหํ กตฺวา ตาย สอุสฺสาหตาย อญฺเหิ จ
วิชฺชมานคุเณหิ สมฺปหํเสตฺวา ธมฺมรตนวสฺสํ วสฺสิตฺวา อุฏฺายาสนา
ปกฺกามิ ฯ ปกฺกนฺเต จ ปน ภควติ เวรญฺโช พฺราหฺมโณ
ปุตฺตทารํ อามนฺเตสิ มยํ ภเณ ภควนฺตํ เตมาสํ นิมนฺเตตฺวา
เอกทิวสํ เอกภตฺตมฺปิ นาทมฺหา หนฺท ทานิ ตถา ทานํ ปฏิยาเทถ
ยถา เตมาสิโกปิ เทยฺยธมฺโม เสฺว เอกทิวเสเนว ทาตุํ สกฺกา
โหตีติ ฯ ตโต ปณีตทานํ ปฏิยาทาเปตฺวา ยํ ทิวสํ ภควา
นิมนฺติโต ตสฺสา ๑- รตฺติยา อจฺจเยน อาสนฏฺานํ อลงฺการาเปตฺวา
มหารหานิ อาสนานิ ปญฺาเปตฺวา คนฺธธูปวาสกุสุมวิจิตฺรํ มหาปูชํ
สชฺชิตฺวา ภควโต กาลํ อาโรจาเปสิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข
เวรญฺโช พฺราหฺมโณ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ฯเปฯ นิฏฺิตํ
ภตฺตนฺติ ฯ {๒๓} ภควา ภิกฺขุสงฺฆปริวุโต ตตฺถ อคมาสิ ฯ เตน วุตฺตํ
อถโข ภควา ฯเปฯ นิสีทิ สทฺธึ ภิกฺขุสงฺฆนฺติ ฯ อถโข
เวรญฺโช พฺราหฺมโณ พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสงฺฆนฺติ พุทฺธปฺปมุขนฺติ
พุทฺธปริณายกํ ฯ พุทฺธํ สงฺฆตฺเถรํ กตฺวา นิสินฺนนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ
ปณีเตนาติ อุตฺตเมน ฯ สหตฺถาติ สหตฺเถน ฯ สนฺตปฺเปตฺวาติ
สุฏฺุ ตปฺเปตฺวา ปริปุณฺณํ สุหิตํ ยาวทตฺถํ กตฺวา ฯ สมฺปวาเรตฺวาติ
สุฏฺุ ปวาเรตฺวา อลํ อลนฺติ หตฺถสญฺาย จ มุขสญฺาย จ
วจีเภเทน จ ปฏิกฺขิปาเปตฺวา ฯ ภุตฺตาวินฺติ ภุตฺตวนฺตํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. ตสฺส อิติ ภเวยฺย ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๒๒๖-๒๓๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=1&page=226&pages=6&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=4745&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=1&A=4745&pagebreak=1#p226