อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๑๓.

กามํ จตุโวการภเว รูปํ วินาปิ วิญฺญาณสฺส ปวตฺติ อตฺถิ, เสเส ปน ตโย ขนฺเธ วินา นตฺถิ. อยํ ปน ปโญฺห ปญฺจโวการภววเสน กถิโต. ปญฺจโวกาเรหิ เอตฺตเก ขนฺเธ วินา วิญฺญาณสฺส ปวตฺติ นาม นตฺถิ. วิตณฺฑวาที ปเนตฺถ "อญฺญตฺร รูปา"ติอาทิวจนโต อรูปภเวปิ รูปํ, อสญฺญีภเว จ วิญฺญาณํ อตฺถิ, ตถา นิโรธสมาปนฺนสฺสา"ติ วทติ. โส วตฺตพฺโพ:- พฺยญฺชนจฺฉายาย เจ อตฺถํ ปฏิพาหสิ, อาคตึ วาติอาทิวจนโต ตํ วิญฺญาณํ ^๑- ปกฺขิทฺวิปทจตุปฺปทา วิย อุปฺปติตฺวาปิ คจฺฉติ, ปทสาปิ คจฺฉติ, โควิสาณวลฺลิอาทีนิ ^๒- วิย จ วฑฺฒตีติ อาปชฺชติ. เย จ ภควตา อเนกสเตสุ สุตฺเตสุ ตโย ภวา วุตฺตา, เต อรูปภวสฺส อภาวา เทฺวว อาปชฺชนฺติ. ตสฺมา มา เอวํ อวจ, ยถาวุตฺตมตฺถํ ธาเรหีติ. [๒๔] ตตฺราติ อฏฺฐสุ เนวสญฺญีนาสญฺญีวาเทสุ ภุมฺมํ. อิธาปิ รูปึ วาติอาทีนิ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ. อสญฺญา สมฺโมโหติ นิสฺสญฺญภโว นาเมส สมฺโมหฏฺฐานํ. โย หิ กิญฺจิ น ชานาติ, ตํ อสญฺญี เอโสติ วทนฺติ. ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺพสงฺขารมตฺเตนาติ ทิฏฺฐวิญฺญาตพฺพมตฺเตน สุตวิญฺญาตพฺพมตฺเตน มุตวิญฺญาตพฺพมตฺเตน. เอตฺถ จ วิชานาตีติ วิญฺญาตพฺพํ, ทิฏฺฐสุตมุตวิญฺญาตพฺพมตฺเตน ปญฺจทฺวาริกสญฺญาปวตฺติมตฺเตนาติ อยํ หิ เอตฺถ อตฺโถ. สงฺขารมตฺเตนาติ โอฬาริกสงฺขารปฺปวตฺติมตฺเตนาติ อตฺโถ. เอตสฺสายตนสฺสาติ เอตสฺส เนวสญฺญานาสญฺญายตนสฺส. อุปสมฺปทนฺติ ปฏิลาภํ. พฺยสนํ เหตนฺติ วินาโส โส เหส, วุฏฺฐานํ เหตนฺติ อตฺโถ. ปญฺจทฺวาริกสญฺญาปวตฺตญฺหิ โอฬาริกสงฺขารปฺปวตฺตํ วา อปฺปวตฺตํ กตฺวา ตํ สมาปชฺชิตพฺพํ. ตสฺส ปน ปวตฺเตน ตโต วุฏฺฐานํ โหตีติ ทสฺเสติ. สงฺขารสมาปตฺติปตฺตพฺพมกฺขายตีติ โอฬาริกสงฺขารปฺปวตฺติยา ปตฺตพฺพนฺติ น อกฺขายติ. สงฺขาราวเสสสมาปตฺติ- ปตฺตพฺพนฺติ สงฺขารานํเยว อวเสสา ภาวนาวเสน สพฺพสุขุมภาวํ ปตฺตา สงฺขารา, เตสํ ปวตฺติยา เอตํ ปตฺตพฺพนฺติ อตฺโถ. เอวรูเปสุ หิ สงฺขาเรสุ ปวตฺเตสุ เอตํ ปตฺตพฺพํ นาม โหติ. ตยิทนฺติ ตํ อิทํ เอตํ สุขุมมฺปิ สมานํ สงฺขตํ สงฺขตตฺตา จ โอฬาริกํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ตว วิญฺญาณํ ^๒ ม. โควิสาลวลฺลิกาทีนิ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๑๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=10&page=13&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=314&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=314&modeTY=2&pagebreak=1#p13