อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๔)
หน้าที่ ๑๘๖-๑๘๗.

หน้าที่ ๑๘๖.
น ทูเร คาวุตมตฺตพฺภนฺตเร วสติ, กสฺมา ภควา เอวมาหาติ? สมาคมทสฺสนํ
สนฺธาเยวมาห.
      [๒๙๙] อุทายีติ โลลุทายี. ๑- ตํ ทุกฺขสฺมินฺติ สพฺพนฺตํ ทุกฺขเมว. อิติ
อิมํ วฏฺฏทุกฺขํ กิเลสทุกฺขํ สงฺขารทุกฺขํ สนฺธาย "สเจ ภาสิตํ ภเวยฺย
ภควา"ติ วุจฺจติ.
      [๓๐๐] อุมฺมงฺคนฺติ ปญฺหาอุมฺมงฺคํ. ๒- อุมฺมุชฺชมาโนติ สีสํ นีหรมาโน.
อโยนิโส อุมฺมุชฺชิสฺสตีติ อนุปาเยน สีสํ นีหริสฺสติ. อิทญฺจ ปน ภควา
ชานนฺโต เนว ทิพฺพจกฺขุนา น เจโตปริยาเณน น สพฺพญฺุตาเณน จ
ชานิ, อธิปฺปาเยเนว ปน อญฺาสิ. กเถนฺตสฺส หิ ปน อธิปฺปาโย นาม
สุวิชาโน โหติ, กเถตุกาโม คีวํ ปคฺคณฺหาติ, หนุกํ จาเลติ, มุขมสฺส ผนฺทติ,
สนฺนิสีทิตุํ น สกฺโกติ. ภควา ตสฺส ตํ อาการํ ทิสฺวา "อยํ อุทายี สนฺนิสีทิตุํ
น สกฺโกติ, ยํ อภูตํ, ตเทว กเถสฺสตี"ติ โอโลเกตฺวาว อญฺาสิ. อาทึเยวาติ
อาทิมฺหิเยว. ติสฺโส เวทนาติ "กึ โส เวทิยตี"ติ ปุจฺฉนฺเตน "ติสฺโส เวทนา
ปุจฺฉามี"ติ เอวํ ววตฺถเปตฺวาว ติสฺโส เวทนา ปุจฺฉิตา. สุขเวทนิยนฺติ
สุขเวทนาย ปจฺจยภูตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย.
      เอตฺถ จ กามาวจรกุสลโต โสมนสฺสสหคตจิตฺตสมฺปยุตฺตา จตสฺโส
เจตนา, เหฏฺา ติกชฺฌานเจตนาติ เอวํ ปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ สุขเวทนาย ชนนโต
สุขเวทนิยกมฺมํ นาม. กามาวจรญฺเจตฺถ ปฏิสนฺธิยํเยว เอกนฺเตน สุขํ ชเนติ,
ปวตฺเต อิฏฺมชฺฌตฺตารมฺมเณ อทุกฺขมสุขมฺปิ.
      อกุสลเจตนา ปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ ทุกฺขสฺเสว ชนนโต ทุกฺขเวทนิยํ
นาม. กายทฺวาเร ปวตฺเตเยว เจตํ เอกนฺเตน ทุกฺขํ ชเนติ, อญฺตฺถ
อทุกฺขมสุขมฺปิ, สา ปน เวทนา อนิฏฺานิฏฺมชฺฌตฺเตสุเยว อารมฺมเณสุ
อุปฺปชฺชนโต ทุกฺขาเตฺวว สงฺขํ คตา.
      กามาวจรกุสลโต ปน อุเปกฺขาสหคตจิตฺตสมฺปยุตฺตา จตสฺโส เจตนา.
รูปาวจรกุสลโต จตุตฺถชฺฌานเจตนาติ เอวํ ปฏิสนฺธิปวตฺเตสุ ตติยเวทนาย
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ลาลุทายี                ๒ สี. อุมฺมคฺคนฺติ ปญฺหาอุมฺมคฺคํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๗.
ชนนโต อทุกฺขมสุขเวทนิยกมฺมํ นาม. เอตฺถ จ กามาวจรํ ปฏิสนฺธิยํเยว
เอกนฺเตน อทุกฺขมสุขํ ชเนติ ปวตฺเต อิฏฺารมฺมเณ สุขมฺปิ. อปิจ
สุขเวทนิยกมฺมํ ปฏิสนฺธิปวตฺติวเสน วตฺตติ, ตถา อทุกฺขมสุขเวทนิยํ, ทุกฺขเวทนิยํ
ปวตฺติวเสเนว ปวตฺตติ. เอตสฺส ปน วเสน สพฺพํ ปวตฺติวเสเนว วตฺตติ.
      เอตสฺส ภควาติ เถโร ตถาคเตน มหากมฺมวิภงฺคกถนตฺถํ อาลโย
ทสฺสิโต, ตถาคตํ ยาจิตฺวา มหากมฺมวิภงฺคาณํ ภิกฺขุสํฆสฺส ปากฏํ กริสฺสามีติ
จินฺเตตฺวา อนุสนฺธิกุสลตาย เอวมาห. ตตฺถ มหากมฺมวิภงฺคนฺติ มหากมฺมวิภชนํ. ๑-
กตเม จตฺตาโร อิธานนฺท เอกจฺโจ ปุคฺคโล ฯเปฯ นิรยํ อุปปชฺชตีติ อิทํ
มหากมฺมวิภงฺคาณภาชนํ, มหากมฺมวิภงฺคาณภาชนตฺถาย ปน มาติกาฏฺปนํ.
      [๓๐๑] อิธานนฺท เอกจฺโจ สมโณ วาติ ปาฏิเยกฺโก อนุสนฺธิ.
อิทญฺหิ ภควา "ทิพฺพจกฺขุกา สมณพฺราหฺมณา อิทํ อารมฺมณํ กตฺวา อิมํ
ปจฺจยํ ลภิตฺวา อิทํ ทสฺสนํ คณฺหนฺตี"ติ ปกาสนตฺถํ อารภิ. ตตฺถ อาตปฺปนฺติอาทีนิ
ปญฺจปิ วีริยสฺเสว นามานิ. เจโตสมาธินฺติ ทิพฺพจกฺขุสมาธึ. ปสฺสตีติ
"โส สตฺโต กุหึ นิพฺพตฺโต"ติ โอโลเกนฺโต ปสฺสติ. เย อญฺถาติ เย
"ทสนฺนํ กุสลานํ กมฺมปถานํ ปูริตตฺตา นิรยํ อุปปชฺชตี"ติ ชานนฺติ, มิจฺฉา
เตสํ าณนฺติ วทติ. อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. วิทิตนฺติ
ปากฏํ. ถามสาติ ทิฏฺิถาเมน. ปรามาสาติ ทิฏฺิปรามาเสน. อภินิวิสฺส โวหรตีติ
อธิฏฺหิตฺวา อาทิยิตฺวา โวหรติ.
      [๓๐๒] ตตฺรานนฺทาติ อิทมฺปิ น มหากมฺมวิภงฺคาณสฺส ภาชนํ,
อถขฺวสฺส มาติกาฏฺปนเมว. เอตฺถ ปน เอเตสํ ทิพฺพจกฺขุกานํ วจเนน
เอตฺตกา อนุญฺาตา เอตฺตกา อนนุญฺาตาติ อิทํ ทสฺสิตํ. ตตฺถ ตตฺราติ เตสุ
จตูสุ สมณพฺราหฺมเณสุ. อิทมสฺสาติ อิทํ วจนํ อสฺส. อญฺถาติ อญฺเนากาเรน.
อิติ อิเมสํ สมณพฺราหฺมณานํ วาเท ทฺวีสุ าเนสุ อนุญฺาตา,
ตีสุ อนนุญฺาตาติ เอวํ สพฺพตฺถ อนุญฺา นานุญฺา ๒- เวทิตพฺพา.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. มหากมฺมวิภตฺตํ        ๒ ม., ก. อนุญฺาตา นานุญฺาตา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๑๘๖-๑๘๗.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=10&page=186&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=4722&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=4722&pagebreak=1#p186