อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๔)
หน้าที่ ๑๙๑-๑๙๒.

หน้าที่ ๑๙๑.
              ยโต ยโต สมฺมสติ      ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ
              ลภตี ปีติปาโมชฺชํ       อมตนฺตํ วิชานตนฺ"ติ. ๑-
      อิมานีติ อิมานิ ฉสุ ทฺวาเรสุ อิฏฺารมฺมเณ อาปาถคเต อนิจฺจาทิวเสน
วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา นิสินฺนสฺส อุปฺปนฺนานิ ฉ เนกฺขมฺมนิสฺสิตานิ โสมนสฺสานิ.
      [๓๐๗] อตีตนฺติ ปจฺจุปฺปนฺนํ ตาว ปตฺเถตฺวา อลภนฺตสฺส โทมนสฺสํ
อุปฺปชฺชตุ, อตีเต กถํ อุปฺปชฺชตีติ. อตีเตปิ "ยถา อหํ เอตรหิ อิฏฺารมฺมณํ
ปตฺเถตฺวา น ลภามิ, เอวํ ปุพฺเพปิ ปตฺเถตฺวา น ลภินฺ"ติ อนุสฺสรนฺตสฺส
พลวโทมนสฺสํ อุปฺปชฺชติ.
      อนุตฺตเรสุ วิโมกฺเขสูติ อนุตฺตรวิโมกฺโข นาม อรหตฺตํ, อรหตฺเต
ปตฺถนํ เปนฺตสฺสาติ อตฺโถ. อายตนนฺติ อรหตฺตายตนํ. ปีหํ อุปฏฺาปยโตติ
ปตฺถนํ เปนฺตสฺส. ตํ ปเนตํ ปเนตํ ปตฺถนํ เปนฺตสฺส อุปฺปชฺชติ, อิติ
ปตฺถนามูลกตฺตา "ปิหํ อุปฏฺาปยโต"ติ วุตฺตํ. อิมานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ
โทมนสฺสานีติ อิมานิ เอวํ ฉสุ ทฺวาเรสุ อิฏฺารมฺมเณ อาปาถคเต อรหตฺเต ปิหํ
อุปฏฺเปตฺวา ตทธิคมาย อนิจฺจาทิวเสน วิปสฺสนํ อุปฏฺเปตฺวา อุสฺสุกฺกาเปตุํ
อสกฺโกนฺตสฺส "อิมมฺปิ ปกฺขํ อิมมฺปิ มาสํ อิมมฺปิ สํวจฺฉรํ อรหตฺตํ ปาปุณิตุํ
ปาปุณิตุํ นาสกฺขินฺ"ติ อนุโสจโต คามนฺตปพฺภารวาสิมหาสิวตฺเถรสฺส วิย
อสฺสุธาราปวตฺตนวเสน อุปฺปนฺนโทมนสฺสานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตโทมนสฺสานีติ
เวทิตพฺพานิ. วตฺถุ ปน สุมงฺคลวิลาสินิยา ทีฆนิกายฏฺกถาย สกฺกปญฺหวณฺณนายํ ๒-
วิตฺถาริตํ, อิจฺฉนฺเตน ตโต คเหตพฺพํ.
      [๓๐๘] อุปฺปชฺชติ อุเปกฺขาติ เอตฺถ อุเปกฺขา นาม อญฺาณุเปกฺขา.
อโนธิชินสฺสาติ กิเลโสธึ ชินิตฺวา ิตตฺตา ขีณาสโว โอธิชิโน นาม, ตสฺมา
อขีณาสวสฺสาติ อตฺโถ. อวิปากชินสฺสาติ เอตฺถาปิ อายตึ วิปากํ ชินิตฺตา
ิตตฺวา ขีณาสโวว วิปากชิโน นาม, ตสฺมา อขีณาสวสฺเสวาติ อตฺโถ.
อนาทีนวทสฺสาวิโนติ อนาทีนวโต อุปทฺทวโต อปสฺสนฺตสฺส. อิมา ฉ เคหสิตา
อุเปกฺขาติ อิมา เอวํ ฉสุ ทฺวาเรสุ อิฏฺารมฺมเณ อาปาถคเต คุฬปิณฺฑเก
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ. ธ. ๒๕/๓๗๓,๓๗๔/๘๒               ๒ สุ.วิ. ๒/๓๑๒
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๒.
นิลีนมกฺขิกา วิย รูปาทีนิ อนติวตฺตมานา ตตฺถ ลคฺคิตา หุตฺวา อุปฺปนฺนา
อุเปกฺขา ฉ เคหสิตา อุเปกฺขาติ เวทิตพฺพา.
      รูปํ สา นาติวตฺตตีติ ๑- รูปํ สา น อติกฺกมติ, ๒- น ตตฺถ นิพฺพิทาวเสน
ติฏฺติ. อิมา ฉ เนกฺขมฺมสิตา อุเปกฺขาติ อิมา เอวํ ฉสุ ทฺวาเรสุ
อิฏฺาทิอารมฺมเณ อาปาถคเต อิฏฺเ อรชฺชนฺตสฺส อนิฏฺเ อทุสฺสนฺตสฺส
อสมเปกฺขเน อสมฺมุยฺหนฺตสฺส อุปฺปนฺนวิปสฺสนาาณสมฺปยุตฺตา ฉ เนกฺขมฺมสิตา
อุเปกฺขาติ เวทิตพฺพา.
      [๓๐๙] ตตฺร อิทํ นิสฺสาย อิทํ ปชหถาติ เตสุ ฉตฺตึสสตฺตปเทสุ
อฏฺารส นิสฺสาย อฏฺารส ปชหถาติ อตฺโถ. เตเนว "ตตฺร ภิกฺขเว ยานิ
ฉ เนกฺขมฺมสิตานี"ติอาทิมาห. นิสฺสาย อาคมฺมาติ ปวตฺตนวเสน นิสฺสาย
เจว อาคมฺม จ. เอวเมเตตํ สมติกฺกโม โหตีติ เอวํ เนกฺขมฺมสิตานํ ปวตฺตเนน
เคหสิตานิ อติกฺกนฺตานิ นาม โหนฺติ.
      เอวํ สริกฺขเกเนว สริกฺขกํ ชหาเปตฺวา อิทานิ พลวตา ทุพฺพลํ
ชหาเปนฺโต "ปุน ตตฺร ภิกฺขเว ยานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ โสมนสฺสานี"ติอาทิมาห.
เอวํ เนกฺขมฺมสิตโสมนสฺเสหิ เนกฺขมฺมสิตโทมนสฺสานิ, เนกฺขมฺมสิตอุเปกฺขาหิ
จ เนกฺขมฺมสิตโสมนสฺสานิ ชหาเปนฺเตน พลวตา ทุพฺพลปฺปหานํ
กถิตํ.
      เอตฺถ ปน ตฺวา อุเปกฺขากถา กเถตพฺพา:- อฏฺสุ หิ สมาปตฺตีสุ
ปมาทีนิ จ ตีณิ ฌานานิ, สุทฺธสงฺขาเร จ ปาทเก กตฺวา วิปสฺสนํ อารทฺธานํ
จตุนฺนํ ภิกฺขูนํ ปุพฺพภาควิปสฺสนา โสมนสฺสสหคตา วา โหติ อุเปกฺขาสหคตา
วา, วุฏฺานคามินี ปน โสมนสฺสสหคตาว. จตุตฺถชฺฌานาทีนิ ปาทกานิ กตฺวา
วิปสฺสนํ อารทฺธานํ ปญฺจนฺนํ ปุพฺพภาควิปสฺสนา ปุริมสทิสาว, วุฏฺานคามินี
ปน อุเปกฺขาสหคตา โหติ. อิทํ สนฺธาย "ยา ฉ เนกฺขมฺมสิตา อุเปกฺขา,
ตา นิสฺสาย ตา อาคมฺม, ยานิ ฉ เนกฺขมฺมสิตานิ โสมนสฺสานิ, ตานิ
ปชหถา"ติ วุตฺตํ. น เกวลญฺจ เอวํปฏิปนฺนสฺส ภิกฺขุโน อยํ วิปสฺสนาย
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อติวตฺตตีติ   ๒ ฉ.ม. อนติกฺกมติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๑๙๑-๑๙๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=10&page=191&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=4848&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=4848&pagebreak=1#p191