อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๓๑.

คาโว นิสฺสาย ปญฺจโครสสมฺปตฺตึ อนุภวมาโน โคหิ นนฺทติ. อุปธี หิ นรสฺส นนฺทนาติ เอตฺถ อุปธีติ จตฺตาโร อุปธี กามูปธิ ขนฺธูปธิ กิเลสูปธิ อภิสงฺขารูปธีติ. กามาปิ หิ "ยํ ปญฺจ กามคุเณ ปฏิจฺจ อุปฺปชฺชติ สุขํ โสมนสฺสํ, อยํ กามานํ อสฺสาโท"ติ ^๑- เอวํ วุตฺตสฺส สุขสฺส อธิฏฺานภาวโต "อุปธิยติ เอตฺถ สุขนฺ"ติ อิมินา วจนฏฺเน อุปธีติ วุจฺจติ. ขนฺธาปิ ขนฺธมูลกสฺส ทุกฺขสฺส อธิฏฺานภาวโต, กิเลสาปิ อปายทุกฺขสฺส อธิฏฺานภาวโต, อภิสงฺขาราปิ ภวทุกฺขสฺสอธิฏฺานภาวโตติ. อิธ ปน กามูปธิ อธิปฺเปโต. ปญฺจ หิ กามคุณา เตภูมิกาทิปาสาทอุฬารสยนวตฺถาลงฺการนาฏกปริวาราทิวเสน ^๒- ปจฺจุปฏฺิตา ปีติโสมนสฺสํ อุปสํหรมานา นรํ นนฺทยนฺติ. ตสฺมา ยถา ปุตฺตา จ คาโว จ, เอวํ อิเมปิ อุปธี หิ นรสฺส นนฺทนาติ เวทิตพฺพา. น หิ โส นนฺทติ โย นิรูปธีติ โย นิรูปธิ ^๓- กามคุณสมฺปตฺติรหิโต ทลิทฺโท ทุลฺลภฆาสจฺฉาทโน, น หิ โส นนฺทติ. เอวรูโป มนุสฺสเปโต จ มนุสฺสเนรยิโก จ กึ นนฺทิสฺสติ ภควาติ อาห. อิทํ สุตฺวา สตฺถา จินฺเตสิ:- "อยํ เทวตา โสกวตฺถุเมว นนฺทนาวตฺถุํ ^๔- กโรติ, โสกวตฺถุภาวมสฺสา ทีปิสฺสามี"ติ ผเลน ผลํ ปาเตนฺโต วิย ตาเยว อุปมาย ตสฺสา วาทํ ภินฺทนฺโต ตเมว คาถํ ปริวตฺเตตฺวา โสจตีติ อาห. ตตฺถ โสจติ ปุตฺเตหีติ วิเทสคมนาทิวเสน ปุตฺเตสุ นฏฺเสุปิ นสฺสนฺเตสุปิ อิทานิ นสฺสิสฺสนฺตีต นาสสงฺกีปิ โสจติ, ตถา มเตสุปิ มรนฺเตสุปิ โจราทิราชปุริเสหิ ^๕- คหิเตสุ วา ปจฺจตฺถิกานํ หตฺถํ อุปคเตสุ วา มรณสงฺกีปิ หุตฺวา โสจติ, รุกฺขปพฺพตาทีหิ ปติตฺวา หตฺถปาทาทีนํ เภทวเสน ภินฺเนสุปิ ภิชฺชนฺเตสุปิ เภทสงฺกีปิ หุตฺวา โสจติ. ยถา จ ปุตฺเตหิ ปุตฺติมา, โคมิโกปิ ^๖- ตเถว นวหากาเรหิ โคหิ โสจติ. อุปธี หิ นรสฺส โสจนาติ ยถา จ ปุตฺตคาโว, ^๗- เอวํ ปญฺจ กามคุณูปธีปิ ^๘- :- "ตสฺส เจ กามยมานสฺส ^๙- ฉนฺทชาตสฺส ชนฺตุโน เต กามา ปริหายนฺติ สลฺลวิทฺโธว รุปฺปตี"ติ ^๑๐- @เชิงอรรถ: ^๑ ม.มู. ๑๒/๑๖๖/๑๒๙ มหาทุกฺขกฺขนฺธสุตฺต ^๒ อิ., สี....อุฬารสยนเสยฺย... @^๓ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ^๔ ฉ.ม. นนฺทวตฺถุํ, อิ. นนฺทนวตฺถุํ @^๕ ฉ.ม. โจเรหิ ราชปุริเสหิ ^๖ ฉ.ม., อิ. โคสามิโกปิ @^๗ ม. ปุตฺตโคหิ, อิ.ปุตฺตาคาโว ^๘ ฉ.ม. กามคุโณปธีปิ, สี..ม. ปญฺจกามคุโณปธีหิ @^๙ ฉ.ม., กามยานสฺส, อิ. กามยามนสฺส ^๑๐ ขุ. สุตฺต. ๒๕/๗๗๔/๔๘๖ กามสุตฺต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๓๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=31&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=798&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=798&pagebreak=1#p31