อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๓๘๐.

น อตฺถสํหิโตติ, หิตสุขาวหการณํ อนิสฺสิโตติ อตฺโถ. อตฺตกิลมถานุโยโคติ อตฺตโน กิลมถสฺส อนุโยโค, อตฺตโน ทุกฺขกรณนฺติ อตฺโถ. ทุกฺโขติ กณฺฏกาปสฺสยเสยฺยาทีหิ อตฺตมารเณหิ ทุกฺขาวโห. ปญฺญาจกฺขุํ กโรตีติ จกฺขุกรณี. ทุติยปทํ ตสฺเสว เววจนํ. อุปสมายาติ กิเลสูปสมตฺถาย. อภิญฺญายาติ จตุนฺนํ สจฺจานํ อภิชานนตฺถาย. สมฺโพธายาติ เตสํเยว สมฺพุชฺฌนตฺถาย. นิพฺพานายาติ นิพฺพานสจฺฉิกิริยาย. เสสเมตฺถ ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ เหฏฺฐา ตตฺถ ตตฺถ วุตฺตเมว. สจฺจกถาปิ สพฺพปฺปกาเรเนว วิสุทฺธิมคฺเค ^๑- วิตฺถาริตา. ติปริวฏฺฏนฺติ สจฺจญาณกิจฺจญาณกตญาณสงฺขาตานํ ติณฺณํ ปริวฏฺฏานํ วเสน ติปริวฏฺฏํ. เอตฺถ หิ "อิทํ ทุกฺขํ อริยสจฺจํ, อิทํ ทุกฺขสมุทยนฺ"ติ เอวํ จตูสุ สจฺเจสุ ยถาภูตํ ญาณํ สจฺจญาณํ นาม. เตสุเยว "ปริญฺเญยฺยํ ปหาตพฺพนฺ"ติ เอวํ กตฺตพฺพกิจฺจชานนญาณํ กิจฺจญาณํ นาม. "ปริญฺญาตํ ปหีนนฺ"ติ เอวํ ตสฺส ตสฺส กิจฺจสฺส กตภาวชานนญาณํ กตญาณํ นาม. ทฺวาทสาการนฺติ เตสํเยว เอเกกสฺมึ สจฺเจ ติณฺณํ ติณฺณํ อาการานํ วเสน ทฺวาทสาการํ. ญาณทสฺสนนฺติ เอเตสํ ติปริวฏฺฏานํ ทฺวาทสนฺนํ อาการานํ วเสน อุปฺปนฺนญาณสงฺขาตํ ทสฺสนํ. ธมฺมจกฺขุนฺติ อญฺญตฺถ ตโย มคฺคา ตีณิ จ ผลานิ ธมฺมจกฺขุ นาม โหนฺติ, อิธ ปฐมมคฺโคว. ธมฺมจกฺเกติ ปฏิเวธญาเณ เจว เทสนาญาเณ จ. โพธิปลฺลงฺเก นิสินฺนสฺส หิ จตูสุ สจฺเจสุ อุปฺปนฺนํ ทฺวาทสาการํ ปฏิเวธญาณมฺปิ, อิสิปตเน นิสินฺนสฺส ทฺวาทสาการาย สจฺจเทสนาย ปวตฺติตํ เทสนาญาณมฺปิ ธมฺมจกฺกํ นาม. อุภยมฺปิ เหตํ ทสพลสฺส อุเร ปวตฺตญาณเมว. ^๒- อิมาย เทสนาย ปกาเสนฺเตน ภควตา @เชิงอรรถ: ^๑ วิสุทฺธิ. ๓/๗๖ (สฺยา) ^๒ ม. อุทฺเทสปวตฺตญาณเมเวตํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๓๘๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=13&page=380&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=13&A=8267&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=13&A=8267&modeTY=2&pagebreak=1#p380