อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๔๑๕.

กายปริยนฺติกนฺติ กายนฺติกํ กายปริจฺฉินฺนํ, ยาว ปญฺจทฺวารกาโย ปวตฺตติ, ตาว ปวตฺตํ ปญฺจทฺวาริกเวทนนฺติ อตฺโถ. ชีวิตปริยนฺติกนฺติ ชีวิตนฺติกํ ชีวิตปริจฺฉินฺนํ, ยาว ชีวิตํ ปวตฺตติ, ตาว ปวตฺตํ มโนทฺวาริกเวทนนฺติ อตฺโถ. ตตฺถ ปญฺจทฺวาริกา เวทนา ปจฺฉา อุปฺปชฺชิตฺวา ปฐมํ นิรุชฺฌติ, มโนทฺวาริกา เวทนา ปฐมํ อุปฺปชฺชิตฺวา ปจฺฉา นิรุชฺฌติ. สา หิ ปฏิสนฺธิกฺขเณ วตฺถุรูปสฺมึเยว ปติฏฺฐาติ. ปญฺจทฺวาริกา ปวตฺเต ปญฺจทฺวารวเสน ปวตฺตมานา ปฐมวเย วีสติวสฺสกาเล รชฺชนทุสฺสนมุยฺหนวเสน อธิมตฺตา พลวตี โหติ, ปณฺณาสวสฺสกาเล ฐิตา โหติ, สฏฺฐิวสฺสกาลโต ปฏฺฐาย ปริหายมานา, อสีตินวุติวสฺสกาเล มนฺทา โหติ. ตทา หิ สตฺตา "จิรรตฺตํ เอกโต นิสีทิมฺหา นิปชฺชิมฺหา"ติ วทนฺเตปิ น ชานามาติ วทนฺติ. อธิมตฺตานิปิ รูปาทิอารมฺมณานิ น ปสฺสาม น สุโณม, สุคนฺธทุคฺคนฺธํ วา สาทุอสาทุํ วา ^๑- ถทฺธมุทุกํ วาติปิ น ชานามาติปิ วทนฺติ. อิติ เนสํ ปญฺจทฺวาริกา เวทนา ภฏฺเฐ ^๒- โหติ, มโนทฺวาริกา เวทนาปิ ^๓- ปวตฺตติ. สา อนุปุพฺเพน ปริหายมานา มรณสมเย หทยวตฺถุโกฏึเยว นิสฺสาย ปวตฺตติ. ยาว ปเนสา ปวตฺตติ, ตาว สตฺโต ชีวตีติ วุจฺจติ. ยทา นปฺปวตฺตติ, ตทา สตฺโต ^๔- "มโต นิรุทฺโธ"ติ วุจฺจติ. สฺวายมตฺโถ วาปิยา ทีเปตพฺโพ:- ยถา หิ ปุริโส ปญฺจอุทกมคฺคสมฺปนฺนํ วาปึ กเรยฺย. ปฐมํ เทเว วุฏฺเฐ ปญฺจหิ อุทกมคฺเคหิ อุทกํ ปวิสิตฺวา อนฺโตวาปิยํ อาวาเฏ ปูเรยฺย. ปุนปฺปุนํ เทเว วสฺสนฺเต อุทกมคฺเค ปูเรตฺวา คาวุตฑฺฒโยชนมตฺตํ โอตฺถริตฺวา อุทกํ ติฏฺเฐยฺย ตโต ตโต วิสฺสนฺทมานํ. อถ นิทฺธมนตุมฺเพ วิวริตฺวา เขตฺเตสุ กมฺเม กยิรมาเน อุทกํ นิกฺขมนฺตํ, สสฺสปากกาเล อุทกํ นิกฺขนฺตํ อุทกํ ปริหีนํ, "มจฺเฉ คณฺหามา"ติ วตฺตพฺพตํ อาปชฺเชยฺย. ตโต กติปาเหน อาวาเฏสุเยว อุทกํ สณฺฐเหยฺย. ยาว ปน ตํ อาวาเฏสุ โหติ, ตาว มหาวาปิยํ อุทกํ อตฺถีติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. สาตํ วา อสาตํ วา ^๒ ฉ.ม. ภคฺคา @^๓ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๔ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๔๑๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=415&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=9530&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=9530&modeTY=2&pagebreak=1#p415