อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๔๔๐-๔๔๑.

๒๓. ๓. ทุจฺจริตวคฺควณฺณนา [๒๒๑-๒๓๑] ตติยสฺส ปมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนว. ทสเม โย จินฺเตตฺวา กพฺยํ กโรติ, อยํ จินฺตากวิ นาม. โย สุตฺวา กโรติ, อยํ สุตกวิ นาม. โย เอกํ อตฺถํ นิสฺสาย กโรติ, อยํ อตฺถกวิ นาม. โย ตํขณญฺเว วงฺคีสตฺเถโร วิย อตฺตโน ปฏิภาเณน กโรติ, อยํ ปฏิภาณกวิ นามาติ. ทุจฺจริตวคฺโค ตติโย. -------------- ๒๔. ๔. กมฺมวคฺค ๑. สงฺขิตฺตสุตฺตวณฺณนา [๒๓๒] จตุตฺถสฺส ปเม กณฺหนฺติ กาฬกํ ทสากุสลกมฺมปถกมฺมํ. กณฺหวิปากนฺติ อปาเย นิพฺพตฺตาปนโต กาฬกวิปากํ. สุกฺกนฺติ ปณฺฑรํ ทสกุสลกมฺมปถกมฺมํ. สุกฺกวิปากนฺติ สคฺเค นิพฺพตฺตาปนโต ^๑- ปณฺฑรวิปากํ. กณฺหํ สุกฺกนฺติ มิสฺสกกมฺมํ. กณฺหสุกฺกวิปากนฺติ สุขทุกฺขวิปากํ. มิสฺสกกมฺมํ หิ กตฺวา อกุสเลน ติรจฺฉานโยนิยํ มงฺคลหตฺถิฏฺานาทีสุ อุปฺปนฺโน กุสเลน ปวตฺเต สุขํ เวทิยติ. กุสเลน ราชกุเลปิ นิพฺพตฺโต อกุสเลน ปวตฺเต ทุกฺขํ เวทิยติ. อกณฺหํ อสุกฺกนฺติ กมฺมกฺขยกรํ จตุมคฺคาณํ อธิปฺเปตํ. ตญฺหิ ยทิ กณฺหํ ภเวยฺย, กณฺหวิปากํ ทเทยฺย. ยทิ สุกฺกํ ภเวยฺย, สุกฺกวิปากํ ทเทยฺย. อุภยวิปากสฺส ปน อปฺปทานโต ^๒- อกณฺหํ อสุกฺกนฺติ อยเมตฺถ อตฺโถ. ๒. วิตฺถารสุตฺตวณฺณนา [๒๓๓] ทุติเย สพฺยาปชฺฌนฺติ สโทสํ. กายสงฺขารนฺติ กายทฺวาเร เจตนํ. อภิสงฺขโรตีติ อายูหติ สมฺปิณฺเฑตีติ อตฺโถ. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. สพฺยาปชฺฌํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. นิพฺพตฺตนโต ^๒ ม. สมุคฺฆาฏนโต, สุ.วิ. ๓/๓๑๒/๒๒๐ โลกนฺติ สทุกฺขํ โลกํ. สพฺยาปชฺฌา ผสฺสาติ สทุกฺขา วิปากผสฺสา. สพฺยาปชฺฌํ เวทนํ เวทิยตีติ สาพาธํ สวิปากเวทนํ เวทิยติ. เอกนฺตทุกฺขนฺติ เอกนฺเตเนว ทุกฺขํ, น สุขสมฺมิสฺสํ. เสยฺยถาปิ สตฺตา เนรยิกาติ เอตฺถ เสยฺยถาปีติ นิทสฺสนตฺเถ นิปาโต. เตน เกวลํ เนรยิกสตฺเต ทสฺเสติ, อญฺเ ปน ตํสริกฺขกา นาม นตฺถิ. อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เสยฺยถาปิ มนุสฺสาติอาทีสุ ปน มนุสฺสานํ ตาว กาเลน สุขเวทนา อุปฺปชฺชติ, กาเลน ทุกฺขเวทนา. เอกจฺเจ จ เทวาติ เอตฺถ ปน กามาวจรเทวา ทฏฺพฺพา. เตสญฺหิ มเหสกฺขตรา เทวตา ทิสฺวา นิสินฺนาสนโต วุฏฺานํ, ปารุปนอุตฺตราสงฺคสฺส โอตารณํ, อญฺชลิปคฺคณฺหนนฺติอาทีนํ วเสน กาเลน ทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ, ทิพฺพสมฺปตฺตึ อนุภวนฺตานํ ^๑- กาเลน สุขํ. เอกจฺเจ จ วินิปาติกาติ เอตฺถ เวมานิกเปตา ทฏฺพฺพา. เต นิรนฺตรเมว เอกสฺมึ กาเล สุขํ, เอกสฺมึ กาเล ทุกฺขํ เวทิยนฺติ. นาคสุปณฺณหตฺถิอสฺสาทโย ปน มนุสฺสา วิย โวกิณฺณสุขทุกฺขาปิ โหนฺติ. ปหานาย ยา เจตนาติ เอตฺถ วิวฏฺฏคามินี มคฺคเจตนา เวทิตพฺพา. สา หิ กมฺมกฺขยาย สํวตฺตติ. ๓. โสณกายนสุตฺตวณฺณนา [๒๓๔] ตติเย สิขาโมคฺคลฺลาโนติ สีสมชฺเฌ ิตาย มหติยา สิขาย สมนฺนาคโต โมคฺคลฺลานโคตฺโต พฺราหฺมโณ. ปุริมานีติ อตีตานนฺตรทิวสโต ปฏฺาย ปุริมานิ, ทุติยาทิโต ปฏฺาย ปุริมตรานิ เวทิตพฺพานิ. โสณกายโนติ ตสฺเสว อนฺเตวาสิโก. กมฺมสจฺจายํ โภ โลโกติ โภ อยํ โลโก กมฺมสภาโว. กมฺมสมารมฺภฏฺายีติ กมฺมสมารมฺเภน ติฏฺติ. กมฺมํ อายูหนฺโตว ปติฏฺติ, อนายูหนฺโต อุจฺฉิชฺชตีติ ทีเปติ. เสสํ เหฏฺา วุตฺตนยเมว. ๔-๙. สิกฺขาปทสุตฺตาทิวณฺณนา [๒๓๕] จตุตฺถาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนว. มคฺคงฺเคสุ ปน ยสฺมา สติยา อุปฏฺเปตฺวา ปญฺาย ปริจฺฉินฺทติ, ตสฺมา อุภยเมว กมฺมํ. เสสา องฺคาเนว โหนฺติ, โน กมฺมนฺติ @เชิงอรรถ: ^๑ ม. อนุภวนโต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๔๔๐-๔๔๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=440&pages=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=10092&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=10092&pagebreak=1#p440