อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๑๘๒-๑๘๓.

หน้าที่ ๑๘๒.
ปญฺจกนเย ปน ปริตฺตมชฺฌิมปณีตสฺส จตุตฺถชฺฌานสฺส วเสน โสฬสทฺวตฺตึส-
จตุสฏฺิกปฺปายุกา ปริตฺตปฺปมาณสุภกิณฺหา นาม หุตฺวา นิพฺพตฺตนฺติ. อิติ สพฺเพปิ
เต เอกตฺตกายา เจว จตุตฺถชฺฌานสญฺาย เอกตฺตสญฺิโน จาติ เวทิตพฺพา.
เวหปฺผลาปิ จตุตฺถวิญฺาณฏฺิติเมว ภชนฺติ. อสญฺีสตฺตา วิญฺาณาภาวา เอตฺถ
สงฺคหํ น คจฺฉนฺติ, สตฺตาวาเสสุ คจฺฉนฺติ.
     สุทฺธาวาสา วิวฏฺฏปกฺเข ิตา น สพฺพกาลิกา, กปฺปสตสหสฺสํปิ อสงฺเขฺยยฺยํปิ
พุทฺธสุญฺเ โลเก น อุปฺปชฺชนฺติ. โสฬสกปฺปสหสฺสพฺภนฺตเร พุทฺเธสุ อุปฺปนฺเนสุเยว
อุปฺปชฺชนฺติ. ธมฺมจกฺกปฺปวตฺติสฺส ภควโต ขนฺธาวารสทิสา ๑- โหนฺติ. ตสฺมา เนว
วิญฺาณฏฺิตึ น สตฺตาวาสํ ภชนฺติ. มหาสิวตฺเถโร ปน "น โข ปน
โส สาริปุตฺต อาวาโส ๒- สุลภรูโป, โส มยา อนาวุฏฺปุพฺโพ อิมินา ทีเฆน
อทฺธุนา อญฺตฺร สุทฺธาวาเสหิ เทเวหี"ติ ๓- อิมินา สุตฺเตน สุทฺธาวาสาปิ จตุตฺถ-
วิญฺาณฏฺิติญฺจ จตุตฺถสตฺตาวาสญฺจ ภชนฺตีติ วทติ, ตํ อปฺปฏิพาหิยตฺตา สุตฺตสฺส
อนุญฺาตํ.
     เนวสญฺานาสญฺายตนํ ยเถว สญฺาย, เอวํ วิญฺาณสฺสาปิ สุขุมตฺตา
เนว วิญฺาณํ นาวิญฺาณํ. ตสฺมา วิญฺาณฏฺิตีสุ น วุตฺตํ. ทุติเย สมาธิ-
ปริกฺขาราติ มคฺคสมาธิสฺส สมฺภารา.
                        ๓. ปมอคฺคิสุตฺตวณฺณนา
     [๔๖] ตติเย สพฺเพปิ ราคาทโย อนุทหนฏฺเน อคฺคี. อาหุเนยฺยคฺคีติอาทีสุ
ปเนตฺถ อาหุนํ วุจฺจติ สกฺกาโร, อาหุนํ อรหนฺตีติ อาหุเนยฺยา. มาตาปิตโร หิ
ปุตฺตานํ พหูปการตาย อาหุนํ อรหนฺติ, เตสุ วิปฺปฏิปชฺชมานา ปุตฺตา นิรยาทีสุ
นิพฺพตฺตนฺติ. ตสฺมา กิญฺจาปิ มาตาปิตโร น อนุทหนฺติ, อนุทหนสฺส ปน ปจฺจยา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ขนฺธาวารฏฺานสทิสา  ๒ สี.,ก. สตฺตาวาโส
@๓ ม.มู. ๑๒/๑๖๐/๑๒๔ มหาสีหนาทสุตฺต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๓.
โหนฺติ. อิติ อนุทหนฏฺเเนว อาหุเนยฺยคฺคีติ วุจฺจนฺติ. คหปตีติ ปน เคหสามิโก
วุจฺจติ, โส หิ ๑- มาตุคามสฺส สยนวตฺถาลงฺการาทิอนุปฺปทาเนน พหูปกาโร. ตํ
อติจรนฺโต มาตุคาโม นิรยาทีสุ นิพฺพตฺตติ. ตสฺมา โสปิ ปุริมนเยเนว อนุทหนฏฺเน
คหปตคฺคีติ วุตฺโต. ทกฺขิเณยฺยคฺคีติ เอตฺถ ปน ทกฺขิณาติ จตฺตาโร ปจฺจยา,
ภิกฺขุสํโฆ ทกฺขิเณยฺโย โหติ. โส หิ คิหีนํ ตีสุ สรเณสุ ปญฺจสุ สีเลสุ ทสสุ
สีเลสุ มาตาปิตุปฏฺาเน ธมฺมิกสมณพฺราหฺมณุปฏฺาเนติ เอวมาทีสุ กลฺยาณธมฺเมสุ
นิโยชเนน พหูปกาโร. ตสฺมึ มิจฺฉาปฏิปนฺนา คิหี ภิกฺขุสํฆํ อกฺโกสิตฺวา
ปริภาสิตฺวา นิรยาทีสุ นิพฺพตฺตนฺติ. ตสฺมา โสปิ ปุริมนเยเนว อนุทหนฏฺเน
ทกฺขิเณยฺยคฺคีติ วุตฺโต. กฏฺโต นิพฺพตฺโต ปากติโกว อคฺคิ กฏฺคฺคิ นาม.
                        ๔. ทุติยอคฺคิสุตฺตวณฺณนา
     [๔๗] จตุตฺเถ อุคฺคตสรีรสฺสาติ โส กิร พฺราหฺมณมหาสาโล อตฺต-
ภาเวนปิ โภเคหิปิ อุคฺคโต สารปฺปตฺโต อโหสิ, ตสฺมา อุคฺคตสรีโรเตฺวว
ปญฺายิตฺถ. อุปกฺขโฏติ ๒- ปจฺจุปฏฺิโต. ถูณูปนีตานีติ ยูปสงฺขาตํ ถูณํ
อุปนีตานิ. ยญฺตฺถายาติ วธิตฺวา ยชนตฺถาย. อุปสงฺกมีติ โส กิร สพฺพนฺตํ
ยญฺสมฺภารํ สชฺเชตฺวา จินฺเตสิ "สมโณ กิร โคตโม มหาปญฺโ, กึ นุ โข
เม ยญฺสฺส วณฺณํ กเถสฺสติ อุทาหุ อวณฺณํ, ปุจฺฉิตฺวา ชานิสฺสามี"ติ อิมินา
การเณน เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ. อคฺคิสฺส อาทานนฺติ ๓- ยญฺสฺส ยชนตฺถาย
นวสฺส มงฺคลคฺคิโน อาทิยนํ. สพฺเพน สพฺพนฺติ สพฺเพน สุเตน สพฺพํ สุตํ
สเมติ สํสนฺทติ, เอกสทิสํ โหตีติ ทสฺเสติ. สตฺถานีติ วิหึสนฏฺเน สตฺถานิ
วิยาติ สตฺถานิ. สยํ ปมํ สมารภตีติ ๔- อตฺตนาว ปมตรํ อารภติ. หญฺนฺตูติ
หนนฺตุ. ๕-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ  ๒ สี. อุปกฏฺโติ  ๓ ก. อาธานนฺติ
@๔ ฉ.ม. สมารมฺภตีติ  ๕ ฉ.ม. หนฺตุนฺติ หนิตุํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๑๘๒-๑๘๓.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=182&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=4050&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=4050&pagebreak=1#p182