อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๑๓.

สสฺสเมธนฺติอาทีสุ ^๑- โปราณกธมฺมิกราชกาเล ^๒- กิร สสฺสเมธํ ปุริสเมธํ สมฺมาปาสํ วาชเปยฺยนฺติ ^๓- จตฺตาริ สงฺคหวตฺถูนิ อเหสุํ, เยหิ ราชาโน โลกํ สงฺคณฺหึสุ. ตตฺถ นิปฺผนฺนสสฺสโต ทสมภาคคฺคหณํ สสฺสเมธํ นาม, สสฺสสมฺปาทเน เมธาวิตาติ อตฺโถ. มหาโยธานํ ฉมาสิกภตฺตเวตนานุปฺปทานํ ปุริสเมธํ นาม, ปุริสสงฺคณฺหเน เมธาวิตาติ อตฺโถ. ทลิทฺทมนุสฺสานํ หตฺถโต เลขํ คเหตฺวา ตีณิ วสฺสานิ วินา วฑฺฒิยา สหสฺสทฺวิสหสฺสมตฺตธนานุปฺปทานํ สมฺมาปาสํ นาม. ตญฺหิ สมฺมา มนุสฺเส ปาเสติ หทเย พนฺธิตฺวา วิย ฐเปติ, ตสฺมา สมฺมาปาสนฺติ วุจฺจติ. "ตาต มาตุลา"ติอาทินา นเยน ปน สณฺหวาจาภณนํ วาชเปยฺยํ นาม, ปิยวาจาติ อตฺโถ. เอวํ จตูหิ สงฺคหวตฺถูหิ สงฺคหิตํ รฏฺฐํ อิทฺธญฺเจว โหติ ผีตญฺจ พหุตนฺนปานํ ^๔- เขมํ นิรพฺพุทํ. มนุสฺสา สมฺโมทมานา ^๕- อุเร ปุตฺเต นจฺเจนฺตา อปารุตฆรา วิหรนฺติ. อิทํ ฆรทฺวาเรสุ อคฺคฬานํ อภาวโต นิรคฺคฬนฺติ วุจฺจติ. อยํ โปราณิกา ปเวณิ. อปรภาเค ปน โอกฺกากราชกาเล พฺราหฺมณา อิมานิ จตฺตาริ สงฺคหวตฺถูนิ อิมญฺจ รฏฺฐสมฺปตฺตึ ปริวตฺเตตฺวา อุทฺธํมูลกํ กตฺวา อสฺสเมธนฺติอาทิเก ปญฺจ ยญฺเญ นาม อกํสุ. เตสุ อสฺสเมตฺถ เมธนฺติ วเธนฺตีติ อสฺสเมโธ. ทฺวีหิ ปริยญฺเญหิ ยชิตพฺพสฺส เอกวีสติยูปสฺส เอกสฺมึ ปจฺฉิมทิวเสเยว สตฺตนวุติปญฺจปสุสต- ฆาตภึสนสฺส ฐเปตฺวา ภูมิญฺจ ปุริเส จ อวเสสสพฺพวิภวทกฺขิณสฺส ยญฺญสฺเสตํ อธิวจนํ. ปุริสเมตฺถ เมธนฺตีติ ปุริสเมโธ. จตูหิ ปริยญฺเญหิ ยชิตพฺพสฺส สทฺธึ ภูมิยา อสฺสเมเธ วุตฺตวิภวทกฺขิณสฺส ยญฺญสฺเสตํ อธิวจนํ. สมฺมเมตฺถ ปาสนฺตีติ สมฺมาปาโส. ทิวเส ทิวเส ยุคจฺฉิคฺคเฬ ปเวสนทณฺฑสงฺขาตํ สมฺมํ ขิปิตฺวา ตสฺส ปติโตกาเส เวทึ กตฺวา สํหาริเมหิ ยูปาทีหิ สรสฺสตีนทิยา นิมุคฺโคกาสโต ปภูติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อสฺสเมธนฺติอาทีสุ, สา.ป. ๑/๑๒๐/๑๓๘ ยญฺญสุตฺตวณฺณนา @^๒ ฉ.ม. โปราณกราชกาเล ^๓ ฉ.ม. วาจาเปยฺยนฺติ. เอวมุปริปิ @^๔ ฉ.ม. พหุอนฺนปานํ ^๕ ฉ.ม. มนุสฺสา มุทา โมทมานา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๑๓. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=213&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=4740&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=4740&modeTY=2&pagebreak=1#p213