อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๒๘๖-๒๘๗.

หน้าที่ ๒๘๖.
     ตตฺถ ราคสฺสาติ ปญฺจกามคุณิกสฺส ราคสฺส. เมตฺตาติ เมตฺตากมฺมฏฺฐานํ.
พฺยาปาทสฺส ปหานายาติ วุตฺตนเยเนว อุปฺปนฺนสฺส โกธสฺส ๑-  ปชหนตฺถาย.
อานาปานสฺสตีติ โสฬสวตฺถุกา อานาปานสฺสติ. วิตกฺกูปจฺเฉทายาติ วุตฺตนเยเนว
อุปฺปนฺนานํ วิตกฺกานํ อุปจฺเฉทนตฺถาย. อสฺมิมานสมุคฺฆาตายาติ  อสฺมีติ
อุปฺปชฺชนกสฺส นววิธสฺส ๒- มานสฺส สมุคฺฆาตตฺถาย. อนตฺตสญฺญา สณฺฐาตีติ
อนิจฺจลกฺขเณ ทิฏฺเฐ อนตฺตลกฺขณํ ทิฏฺฐเมว โหติ. เอเตสุ หิ ตีสุ ลกฺขเณสุ
เอกสฺมึ ทิฏฺเฐ อิตรทฺวยํ ทิฏฺฐเมว โหติ. เตน วุตฺตํ "อนิจฺจสญฺญิโน ภิกฺขเว ๓-
อนตฺตสญฺญา สณฺฐาตี"ติ. ทิฏฺเฐว ธมฺเม นิพฺพานนฺติ ทิฏฺเฐเยว ธมฺเม อปจฺจย-
ปรินิพฺพานญฺจ ปาปุณาตีติ. อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํ.
                         ๒. นิสฺสยสุตฺตวณฺณนา
     [๒] ทุติเย นิสฺสยสมฺปนฺโนติ ปติฏฺฐาสมฺปนฺโน. สทฺธนฺติ โอกปฺปนสทฺธํ.
วิริยนฺติ กายิกเจตสิกํ วิริยํ. ยํสาติ ยํ อสฺส. อริยาย ปญฺญายาติ สห วิปสฺสนาย
มคฺคปญฺญาย. สงฺขายาติ ชานิตฺวา. เอกํ ปฏิเสวตีติ เสทิตพฺพยุตฺตกํ เสวติ.
อธิวาเสตีติ อธิวาเสตพฺพยุตฺตกํ อธิวาเสติ. ปริวชฺเชตีติ ปริวชฺเชตพฺพยุตฺตกํ
ปริวชฺเชติ. วิโนเทตีติ นีหริตพฺพยุตฺตํ นีหรติ. เอวํ โข ภิกฺขูติ เอวํ โข ภิกฺขุ
อุคฺคหปริปุจฺฉาวเสน เจว ธมฺมววตฺถานวเสน จ ปฏิเสวิตานิ ๔- สุปฺปฏิวิทฺธานิ
สุปจฺจกฺขานิ กตฺวา ปฏิเสวนฺโต อธิวาเสนฺโต ปริวชฺเชนฺโต วิโนเทนฺโต จ ภิกฺขุ
นิสฺสยสมฺปนฺโน นาม โหตีติ.
                         ๓. เมฆิยสุตฺตวณฺณนา
     [๓] ตติเย จาลิกายนฺติ เอวํนามเก นคเร. ตํ กิร จลปงฺกํ ๕- นิสฺสาย กตตฺตา
โอโลเกนฺตานํ จลมานํ วิย อุปฏฺฐาติ, ตสฺมา จาลิกาติ สงฺขํ คตํ. จาลิกาปพฺพเตติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. โกปสฺส  ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๓ ม. เมฆิย
@๔ ฉ.ม. ปฏิเสวิตพฺพาทีนิ  ๕ ฉ.ม. จลมคฺคํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๘๗.
โสปิ ปพฺพโต สพฺพเสตตฺตา กาฬปกฺขุโปสเถ โอโลเกนฺตานํ จลมาโน วิย อุปฏฺฐาติ,
ตสฺมา จาลิกาปพฺพโตติ วุตฺโต. ตตฺถ มหนฺตํ วิหารํ การยึสุ. อิติ ภควา ตํ
นครํ นิสฺสาย จาลิกาปพฺพตมหาวิหาเร วิหรติ. ชนฺตุคามนฺติ เอวํนามกํ อปรํปิ
ตสฺเสว วิหารสฺส โคจรคามํ. ชตฺตุคามนฺติปิ ปฐนฺติ. ปธานตฺถิกสฺสาติ
ปธานกมฺมิกสฺส. ปธานายาติ สมณธมฺมกรณตฺถาย. อาคเมหิ ตาวาติ สตฺถา เถรสฺส
วจนํ สุตฺวา อุปธาเรนฺโต "น ตาวสฺส ญาณํ ปริปกฺกนฺ"ติ ญตฺวา ปฏิพาหนฺโต
เอวมาห. เอกกมฺหิ ตาวาติ อิทํ ปนสฺส "เอวมยํ คนฺตฺวาปิ กมฺเม อนิปฺผชฺชมาเน
นิราสงฺโก หุตฺวา เปมวเสน ปุน อาคจฺฉิสฺสตี"ติ  จิตฺตมทฺทวชนนตฺถํ อาห. นตฺถิ
กิญฺจิ อุตฺตรึ กรณียนฺติ จตูสุ สจฺเจสุ จตุนฺนํ กิจฺฉานํ กตตฺตา อญฺญํ อุตฺตรึ
กรณียํ นาม นตฺถิ. กตสฺส วา ปฏิจโยติ กตสฺส ๑- วา ปุน ปฏิจโยปิ นตฺถิ.
น หิ ภาวิตมคฺโค ปุน ภาวียติ, น ปหีนกิเลสานํ ปุน ปหานํ อตฺถิ. ปธานนฺติ
โข เมฆิย วทมานํ กินฺติ วเทยฺยามาติ "สมณธมฺมํ กโรมี"ติ ตํ วทมานํ มยํ
อญฺญํ กินฺนาม วเทยฺยาม.
     ทิวาวิหารํ นิสีทีติ ทิวาวิหารตฺถาย นิสีทิ.  นิสีทนฺโต ๒- จ ยสฺมึ มงฺคล-
สิลาปฏฺเฏ ปุพฺเพ อนุปฏิปาฏิยา ปญฺจ ชาติสตานิ ราชา หุตฺวา อุยฺยานกีฬิกํ
กีฬนฺโต ติวิธนาฏกปริวาโร นิสีทิ, ตสฺมึเยว นิสีทิ. อถสฺส นิสินฺนกาลโต ปฏฺฐาย
สมณภาโว ชหิโต วิย อโหสิ, ราชเวสํ คเหตฺวา นาฏกวรปริวุโต เสตจฺฉตฺตสฺส
เหฏฺฐา มหารเห ปลฺลงฺเก นิสินฺโน วิย ชาโต. อถสฺส ตํ สมฺปตฺตึ อสฺสาทยโต
กามวิตกฺโก อุทปาทิ. โส ตสฺมึเยว ขเณ มหาโยเธหิ คหิเต เทฺว โจเร อาเนตฺวา
ปุรโต ฐปิเต วิย อทฺทส. เตสุ เอกสฺส วธํ ๓- อาณาปนวเสนสฺส พฺยาปาทวิตกฺโก
อุปฺปชฺชิ. เอกสฺส พนฺธนํ อาณาปนวเสน วิหึสาวิตกฺโก. เอวํ โส ลตาชาเลน รุกฺโข
วิย มธุมกฺขิกาหิ มธุฆาตโก วิย จ อกุสลวิตกฺเกหิ ปริกฺขิตฺโต สมฺปริกิณฺโณ ๔-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อธิกตสฺส  ๒ ก. นิสินฺโน
@๓ ก. กมฺมกรณํ  ๔ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๘๖-๒๘๗.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=286&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=6427&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=6427&modeTY=2&pagebreak=1#p286