อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๓๒๘.

ฐานโตติอาทิมาห. ตตฺถ ฐานญฺจ ฐานโตติ การณญฺจ การณโต. การณญฺหิ ยสฺมา ตตฺถ ผลํ ติฏฺฐติ, ตทายตฺตวุตฺติตาย อุปฺปชฺชติ เจว ปวตฺตติ จ, ตสฺมา ฐานนฺติ วุจฺจติ. ตํ ภควา "เย เย ธมฺมา เยสํ เยสํ ธมฺมานํ เหตู ปจฺจยา อุปฺปาทาย, ตํ ตํ ฐานํ. เย เย ธมฺมา เยสํ เยสํ ธมฺมานํ น เหตู น ปจฺจยา อุปฺปาทาย, ตํ ตํ อฏฺฐานนฺ"ติ ปชานนฺโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ. อภิธมฺเม ปเนตํ "ตตฺถ กตมํ ตถาคตสฺส ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ญาณนฺ"ติอาทินา ^๑- นเยน วิตฺถาริตเมว. ยมฺปีติ เยน ญาเณน. อิทมฺปิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺสาติ อิทมฺปิ ภิกฺขเว ^๒- ฐานาฐานญาณํ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ นาม โหตีติ อตฺโถ. เอวํ สพฺพปเทสุ โยชนา เวทิตพฺพา. กมฺมสมาทานานนฺติ สมาทิยิตฺวา กตานํ กุสลากุสลกมฺมานํ, กมฺมเมว วา กมฺมสมาทานํ. ฐานโส เหตุโสติ ปจฺจยโต เจว เหตุโต จ. ตตฺถ คติอุปธิกาลปฺปโยคา วิปากสฺส ฐานํ, กมฺมํ เหตุ อิมสฺส ปน ญาณสฺส วิตฺถารกถา "อตฺเถกจฺจานิ ปาปกานิ กมฺมสมาทานานิ คติสมฺปตฺติปฏิพาฬฺหานิ น วิปจฺจนฺตี"ติอาทินา ^๓- นเยน อภิธมฺเม อาคตาเยว. สพฺพตฺถคามินินฺติ สพฺพคติคามินิญฺจ อคติคามินิญฺจ. ปฏิปทนฺติ มคฺคํ. ยถาภูตํ ปชานาตีติ พหูสุปิ มนุสฺเสสุ เอกเมว ปาณํ ฆาเตนฺเตสุ "อิมสฺส เจตนา นิรยคามินี ภวิสฺสติ, อิมสฺส ติรจฺฉานโยนิคามินี"ติ อิมินา นเยน เอกวตฺถุสฺมึปิ กุสลากุสล- เจตนา สงฺขาตานํ ปฏิปตฺตีนํ อวิปรีตโต สภาวํ ชานาติ. อิมสฺสาปิจ ญาณสฺส วิตฺถารกถา "ตตฺถ กตมํ ตถาคตสฺส สพฺพตฺถคามินิปฏิปทา ^๔- ยถาภูตํ ญาณํ, อิธ ตถาคโต อยํ มคฺโค อยํ ปฏิปทา นิรยคามินีติ ปชานาตี"ติอาทินา ^๕- นเยน อภิธมฺเม อาคตาเยว. @เชิงอรรถ: ^๑ อภิ.วิ. ๓๕/๘๐๙/๔๐๙ ญาณวิภงฺค ^๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @^๓. อภิ.วิ. ๓๕/๘๑๐/๔๑๒ ทสกนิทฺเทส ^๔ ฉ.ม. สพฺพตฺถคามินึ ปฏิปทํ @^๕ อภิ.วิ. ๓๕/๘๑๑/๔๑๓ ทสกนิทฺเทส

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๓๒๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=328&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=7363&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=7363&modeTY=2&pagebreak=1#p328