อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๗๓-๗๔.

หน้าที่ ๗๓.
ปุณฺณปตฺตํ อาทาย สีสํ นฺหาโต กุลทฺวาเรสุ ฐิตา "อหํ อฏฺฐจตฺตาฬีส วสฺสานิ
โกมารพฺรหฺมจริยํ จรึ, มนฺตาปิ เม คหิตา, อาจริยสฺส อาจริยธนํ ทสฺสามิ, ธนํ
เม เทถา"ติ ยาจติ. ตํ สุตฺวา มนุสฺสา ยถาสตฺติ ยถาพลํ อฏฺฐปิ โสฬสปิ
สตํปิ สหสฺสํปิ เทนฺติ. เอวํ สกลคามํ จริตฺวา ลทฺธธนํ อาจริยสฺส นิยฺยาเทติ.
ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. เอวํ โข โทณพฺราหฺมโณ พฺรหฺมสโม โหตีติ เอวํ
พฺรหฺมวิหาเรหิ สมนฺนาคตตฺตา พฺราหฺมโณ พฺรหฺมสโม นาม โหติ.
     เนว กเยน น วิกฺกเยนาติ เนว อตฺตนา กยํ กตฺวา คณฺหาติ, น
ปเรน วิกฺกยํ กตฺวา ทินฺนํ. อุทกูปสฏฺฐนฺติ อุทเกน อุปสฏฺฐํ ปริจฺจตฺตํ. โส
หิ ยสฺมึ กุเล วยปฺปตฺตา ทาริกา อตฺถิ, คนฺตฺวา ตสฺส ทฺวาเร ติฏฺฐติ.
"กสฺมา ฐิโตสี"ติ วุตฺเต "อหํ อฏฺฐจตฺตาฬีส วสฺสานิ โกมารพฺรหฺมจริยํ จรึ,
ตํ สพฺพํ ตุมฺหากํ เทมิ, ตุเมฺห มยฺหํ ทาริกํ เทถา"ติ วทติ. เต ทาริกํ อาเนตฺวา
ตสฺส หตฺเถ อุทกํ ปาเตตฺวา เทนฺติ. โส ตํ อุทกูปสฏฺฐํ ภริยํ คณฺหิตฺวา คจฺฉติ.
อติมิฬฺหโชติ อติมิเฬฺห มหาคูถราสิมฺหิ ชาโต. ตสฺส สาติ ตสฺส เอตา. น
ทวตฺถาติ น กีฬนตฺถา. น รตตฺถาติ น กามรติอตฺถา. เมถุนํ อุปฺปาเทตฺวาติ
ธีตรํ วา ปุตฺตํ วา อุปฺปาเทตฺวา "อิทานิ ปเวณิ ฆฏิยิสฺสตี"ติ นิกฺขมิตฺวา
ปพฺพชติ. สุคตึ สคฺคํ โลกนฺติ พฺรหฺมโลกเมว สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. เทวสโม โหตีติ
ทิพฺพวิหาเรหิ สมนฺนาคตตฺตา เทวสโม นาม โหติ.
     ตเมว ปุตฺตสฺสาทํ นิกามยมาโนติ ยฺวาสฺส ธีตรํ วา ปุตฺตํ วา ชาตํ ทิสฺวา
ปุตฺตเปมํ ปุตฺตสฺสาโท อุปฺปชฺชติ, ตํ ปฏฺฐยมาโน อิจฺฉมาโน. กุฏุมฺพํ อชฺฌาวสตีติ
กุฏุมฺพํ สณฺฐเปตฺวา กุฏุมฺพมชฺเฌ วสติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                        ๓. สงฺคารวสุตฺตวณฺณนา
     [๑๙๓] ตติเย ปเควาติ ปฐมญฺเญว. กามราคปริยุฏฺฐิเตนาติ กามราคคหิเตน.
กามราคปเรเตนาติ กามราคานุคเตน. นิสฺสรณนฺติ ติวิธํ กามราคนิสฺสรณํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๔.
วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ ตทงฺคนิสฺสรณํ สมุจฺเฉทนิสฺสรณนฺติ. ตตฺถ อสุเภ ปฐมชฺฌานํ
วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ นาม, วิปสฺสนา ตทงฺคนิสฺสรณํ นาม, อรหตฺตมคฺโค
สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ นาม. ตํ ติวิธํปิ นปฺปชานาตีติ อตฺโถ. อตฺตตฺถมฺปีติอาทีสุ
อรหตฺตสงฺขาโต อตฺตโน อตฺโถ อตฺตตฺโถ นาม, ปจฺจยทายกานํ อตฺโถ ปรตฺโถ
นาม, เสฺวว ทุวิโธปิ อุภยตฺโถ นาม, อิมินา นเยน สพฺพวาเรสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
     อยํ ปน วิเสโส:- พฺยาปาทสฺส นิสฺสรณนฺติอาทีสุ หิ เทฺว นิสฺสรณานิ
วิกฺขมฺภนนิสฺสรณญฺจ สมุจฺเฉทนิสฺสรณญฺจ. ตตฺถ พฺยาปาทสฺส ตาว เมตฺตาย
ปฐมชฺฌานํ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ นาม, อนาคามิมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ, ถีนมิทฺธสฺส
อาโลกสญฺญา วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ, อรหตฺตมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ. อุทฺธจฺจ-
กุกฺกุจฺจสฺส โย โกจิ สมโถ วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ, อุทฺธจฺจสฺส ปเนตฺถ อรหตฺตมคฺโค,
กุกฺกุจฺจสฺส อนาคามิมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ. วิจิกิจฺฉาย ธมฺมววฏฺฐานํ
วิกฺขมฺภนนิสฺสรณํ, ปฐมมคฺโค สมุจฺเฉทนิสฺสรณํ.
     ยา ปเนตฺถ เสยฺยถาปิ พฺราหฺมณ อุทปตฺโต สํสฏฺโฐ ลาขาย วาติอาทิกา
อุปมา วุตฺตา, ตาสุ อุทปตฺโตติ อุทกภริตา ปาติ. สํสฏฺโฐติ วณฺณเภทกรณวเสน
สํสฏฺโฐ. อุกฺกุฏฺฐิโตติ กุฏฺฐิโต. ๑- อุสฺสทกชาโตติ อุสุมชาโต. ๒-
เสวาลปณกปริโยนทฺโธติ ติลพีชกาทิเภเทน เสวาเลน วา นีลมณฺฑูกปิฏฺฐิวณฺเณน วา
อุทกปิฏฺฐึ ฉาเทตฺวา นิพฺพตฺเตน ปณเกน ปริโยนทฺโธ. วาเตริโตติ วาเตน ผริโต ๓-
กมฺปิโต. อาวิโลติ อปฺปสนฺโน. ลุฬิโตติ อสนฺนิสินฺโน. กลลีภูโตติ กทฺทมภูโต. ๔-
อนฺธกาเร นิกฺขิตฺโตติ โกฏฺฐกนฺตราทิเภเท อนาโลกฏฺฐาเน ฐปิโต. อิมสฺมึ สุตฺเต
ภควา ตีหิ ภเวหิ เทสนํ นิวฏฺเฏตฺวา  ๕- อรหตฺตนิกูเฏน นิฏฺฐเปติ, ๖- พฺราหฺมโณ ปน
สรณมตฺเต ปติฏฺฐิโตติ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อุกฺกฏฺฐิโตติ กถิโต, ฉ.ม. อุกฺกุธิโต กุธิโต  ๒ ฉ.ม. อุสุมกชาโต
@๓ ฉ.ม. เอริโต  ๔ ฉ.ม. กทฺทมีภูโต  ๕ สี.,ม. นิพฺพฏฺเฏตฺวา  ๖ ฉ.ม. นิฏฺฐเปสิ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๗๓-๗๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=73&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=1624&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=1624&modeTY=2&pagebreak=1#p73