อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๒๒๐.

ปาณา เอว ภูตา ปาณภูตา. อถวา ปาณนฺตีติ ปาณา, เอเตน อสฺสาสปสฺสาสปฺ- ปฏิพทฺเธ ปญฺจโวการสตฺเต คณฺหาติ. ภวนฺตีติ ภูตา, เอเตน เอกโวการจตุโวการ- สตฺเต คณฺหาติ. อตฺถีติ สนฺติ สํวิชฺชนฺติ. เอวํ "เยเกจิ ปาณภูตตฺถี"ติ อิมินา วจเนน ทุกติเกหิ สงฺคเหตพฺเพ สพฺพสตฺเต เอกชฺฌํ ^๑- ทสฺเสตฺวา อิทานิ สพฺเพปิ เต ตสา วา ถาวรา วา อนวเสสาติ อิมินา ทุเกน สงฺคเหตฺวา ทสฺเสติ. ตตฺถ ตสนฺตีติ ตสา, สตณฺหานํ สภยานญฺเจตํ อธิวจนํ. ติฏฺฐนฺตีติ ถาวรา ปหีนตณฺหาภยานํ อรหตํ เอตํ อธิวจนํ. นตฺถิ เตสํ อวเสสนฺติ อนวเสสา, สพฺเพปีติ วุตฺตํ โหติ. ยญฺจ ทุติยคาถาย อนฺเต วุตฺตํ. ตํ สพฺพทุกติเกหิ สมฺพนฺธิตพฺพํ "เยเกจิ ปาณภูตตฺถิ ตสา วา ถาวรา วา อนวเสสา, อิเมปิ สพฺเพ สตฺตา ภวนฺตุ สุขิตตฺตา. เอวํ ยาว ภูตา วา สมฺภเวสี วา, อิเมปิ สพฺเพ สตฺตา ภวนฺตุ สุขิตตฺตา"ติ. อิทานิ ทีฆรสฺสมชฺฌิมาทิติกตฺตยทีปเกสุ ทีฆา วาติอาทีสุ ฉสุ ปเทสุ ทีฆาติ ทีฆตฺตภาวา นาคมจฺฉโคธาทโย. อเนกพฺยามสตปฺปมาณาปิ หิ มหาสมุทฺเท นาคาทีนํ อตฺตภาวา อเนกโยชนสตปฺปมาณาปิ ^๒- มจฺฉโคธาทีนํ อตฺตภาวา โหนฺติ. มหนฺตาติ มหนฺตตฺตภาวา ชเล มจฺฉกจฺฉปาทโย, ถเล หตฺถินาคาทโย, อมนุสฺเสสุ ทานวาทโย. อาห จ "ราหุคฺคํ อตฺตภาวีนนฺ"ติ. ^๓- ตสฺส หิ อตฺตภาโว อุพฺเพเธน จตฺตาริ โยชนสหสฺสานิ อฏฺฐ จ โยชนสตานิ, พาหู ทฺวาทสโยชนสตปฺปริมาณา, ปญฺญาสโยชนํ ภมุกนฺตรํ, ตถา องฺคุลนฺตริกา, หตฺถตลานิ เทฺว โยชนสตานีติ. มชฺฌิมาติ อสฺสโคณมหิสสูกราทีนํ อตฺตภาวา. รสฺสกาติ ตาสุ ตาสุ ชาตีสุ วามนาทโย ทีฆมชฺฌิเมหิ ถูลมชฺฌิเมหิ จ ^๔- โอมกปฺปมาณา สตฺตา. อณุกาติ มํสจกฺขุสฺส อโคจรา ทิพฺพจกฺขุวิสยา อุทกาทีสุ นิพฺพตฺตา สขุมตฺตภาวา สตฺตา อูกาทโย วา, อปิจ เย ตาสุ ตาสุ ชาตีสุ มหนฺตมชฺฌิเมหิ ถูลมชฺฌิเมหิ จ โอมกปฺปมาณา สตฺตา, เต อณุกาติ เวทิตพฺพา. ถูลาติ ปริมณฺฑลตฺตภาวา มจฺฉกุมฺมสิปฺปิกสมฺพุกาทโย ^๕- สตฺตา. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เอกโต ^๒ ฉ.ม., อิ. อเนกโยชนปฺปมาณา @^๓ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๑๕/๑๙ ปญฺญตฺติสุตฺต. ^๔ ฉ.ม. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ @^๕ ฉ.ม. สิปฺปิกสมฺพุกาทโย

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๒๒๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=220&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=5816&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=5816&modeTY=2&pagebreak=1#p220