ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ  พระวินัยปิฎก  พระสุตตันตปิฎก  พระอภิธรรมปิฎก  ค้นพระไตรปิฎก  ชาดก  หนังสือธรรมะ 
หน้า
แสดง
หน้า
คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม
อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลี อักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๒)

หน้าที่ ๓-๙.

หน้าที่ ๓.

สติญฺจ สมฺปชญฺญญฺจ อวิชหิตฺวาว นิทฺทํ โอกฺกมตีติ วุจฺจติ ฯ เต ปน ภิกฺขู พาลา โลลา ภนฺตมิคปฏิภาคา น เอวมกํสุ ฯ เตน วุตฺตํ เตสํ มุฏฺฐสฺสตีนํ อสมฺปชานานํ นิทฺทํ โอกฺกมนฺตานนฺติ ฯ อตฺถิ เจตฺถ เจตนา อุปลพฺภตีติ เอตฺถ จ สุปินนฺเต อสฺสาทนเจตนา อตฺถิ อุปลพฺภติ ฯ อตฺเถสา ภิกฺขเว เจตนา สา จ โข อพฺโพหาริกาติ ภิกฺขเว เอสา อสฺสาทนเจตนา อตฺถิ สา จ โข อวิสเย อุปฺปนฺนตฺตา อพฺโพหาริกา อาปตฺติยา องฺคํ น โหติ ฯ อิติ ภควา สุปินนฺตเจตนาย อพฺโพหาริกภาวํ ทสฺเสตฺวา เอวญฺจ ปน ภิกฺขเว อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถ สญฺเจตนิกา สุกฺกวิสฏฺฐิ อญฺญตฺร สุปินนฺตา สงฺฆาทิเสโสติ สานุปฺปญฺญตฺติกํ สิกฺขาปทํ ปญฺญาเปสิ ฯ {๒๓๖-๒๓๗} ตตฺถ สํวิชฺชติ เจตนา อสฺสาติ สญฺเจตนา ฯ สญฺเจตนาว สญฺเจตนิกา ฯ สญฺเจตนา วา อสฺสา อตฺถีติ สญฺเจตนิกา ฯ ยสฺมา ปน ยสฺส สญฺเจตนิกา สุกฺกวิสฏฺฐิ โหติ โส ชานนฺโต สญฺชานนฺโต โหติ สา จสฺส สุกฺกวิสฏฺฐิ เจจฺจ อภิวิตริตฺวา วีติกฺกโม โหติ ตสฺมา พฺยญฺชเน อาทรํ อกตฺวา อตฺถเมว ทสฺเสตุํ ชานนฺโต สญฺชานนฺโต เจจฺจ อภิวิตริตฺวา วีติกฺกโมติ เอวมสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ ชานนฺโตติ อุปกฺกมามีติ ชานนฺโต ฯ สญฺชานนฺโตติ สุกฺกํ โมเจมีติ สญฺชานนฺโต ฯ เตเนว อุปกฺกมชานนากาเรน สทฺธึ ชานนฺโตติ อตฺโถ ฯ เจจฺจาติ โมจนสฺ- สาทเจตนาวเสน เจเตตฺวา ปกปฺเปตฺวา ฯ อภิวิตริตฺวาติ อุปกฺกมวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๔.

มทฺทนฺโต นิราสงฺกํ จิตฺตํ เปเสตฺวา ฯ วีติกฺกโมติ เอวํ ปวตฺตสฺส โย วีติกฺกโม อยํ สญฺเจตนิกาสทฺทสฺส สิขาปฺปตฺโต อตฺโถติ วุตฺตํ โหติ ฯ อิทานิ สุกฺกวิสฏฺฐีติ เอตฺถ ยสฺส สุกฺกสฺส ยา วิสฏฺฐิ ตํ ตาว สํขฺยาโต จ วณฺณเภทโต จ ทสฺเสตุํ สุกฺกนฺติ ทส สุกฺกานีติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ สุกฺกานํ อาสยเภทโต ธาตุนานตฺตโต จ นีลาทิวณฺณเภโท เวทิตพฺโพ ฯ วิสฏฺฐีติ วิสคฺโค ฯ อตฺถโต ปเนตํ ฐานา จาวนํ โหติ ฯ เตนาห วิสฏฺฐีติ ฐานา จาวนา วุจฺจตีติ ฯ ตตฺถ วตฺถิสีสํ กฏิ กาโยติ ติธา สุกฺกสฺสฏฺฐานํ กปฺเปนฺติ ฯ เอโก กิราจริโย วตฺถิสีสํ สุกฺกสฺสฏฺฐานนฺติ อาห ฯ เอโก กฏีติ ฯ เอโก สกโล กาโยติ ฯ เตสุ ตติยสฺส ภาสิตํ สุภาสิตํ ฯ เกสโลมนขทนฺตานํ หิ มํสวินิมุตฺตฏฺฐานํ อุจฺจารปสฺสาวเขฬสึฆาณิกาถทฺธสุกฺขจมฺมานิ จ วชฺเชตฺวา อวเสโส ฉวิมํสโลหิตานุคโต สพฺโพปิ กาโย กายปฺปสาทภาวชีวิตินฺทฺริยาพทฺธปิตฺตานํ สมฺภวสฺส จ ฐานเมว ฯ ตถาหิ ราคปริยุฏฺฐาเนนาภิภูตานํ หตฺถีนํ อุโภหิ กณฺณจูลิกาหิ สมฺภโว นิกฺขมติ ฯ มหาเสนราชา จ ราคปริยุฏฺฐิโต สมฺภวเวคํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต สตฺเถน พาหุสีสํ ผาเลตฺวา วณมุเขน นิกฺขนฺตํ สมฺภวํ ทสฺเสสีติ ฯ เอตฺถ ปน ปฐมสฺส อาจริยสฺส วาเท โมจนสฺสาเทน นิมิตฺเต อุปกฺกมโต ยตฺตกํ เอกา ขุทฺทกมกฺขิกา ปิเวยฺย ตตฺตเก อสุจิมฺหิ วตฺถิสีสโต มุญฺจิตฺวา ทกโสตํ โอติณฺณมตฺเต พหิ นิกฺขนฺเต วา อนิกฺขนฺเต วา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๕.

สงฺฆาทิเสโส ฯ ทุติยสฺส วาเท ตเถว กฏิโต มุญฺจิตฺวา ทกโสตํ โอติณฺณมตฺเต ฯ ตติยสฺส วาเท ตเถว สกลกายํ สํโขเภตฺวา ตโต มุญฺจิตฺวา ทกโสตํ โอติณฺณมตฺเต พหิ นิกฺขนฺเต วา อนิกฺขนฺเต วา สงฺฆาทิเสโส ฯ ทกโสโตโรหณํ เจตฺถ อธิวาเสตฺวา อนฺตรา นิวาเรตุํ อสกฺกุเณยฺยตาย วุตฺตํ ฯ ฐานา จุตํ หิ อวสฺสํ ทกโสตํ โอตรติ ตสฺมา ฐานา จาวนมตฺเตเนเวตฺถ อาปตฺติ เวทิตพฺพา ฯ สา จ โข นิมิตฺเต อุปกฺกมนฺตสฺเสว ฯ หตฺถปริกมฺมปาทปริกมฺม- คตฺตปริกมฺมกรเณ ปน สเจปิ อสุจิ มุจฺจติ อนาปตฺติ ฯ อยํ สพฺพาจริยสาธารโณ วินิจฺฉโย ฯ อญฺญตฺร สุปินนฺตาติ เอตฺถ สุปิโนเอว สุปินนฺโต ตํ ฐเปตฺวา อปเนตฺวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ ตญฺจ ปน สุปินํ ปสฺสนฺโต จตูหิ การเณหิ ปสฺสติ ธาตุกฺโขภโต วา อนุภูตปุพฺพโต วา เทวโตปสํหารโต วา ปุพฺพนิมิตฺตโต วาติ ฯ ตตฺถ ปิตฺตาทีนํ โขภกรณปจฺจยโยเคน ขุภิตธาตุโก ธาตุกฺโขภโต สุปินํ ปสฺสติ ฯ ปสฺสนฺโต จ นานาวิธํ สุปินํ ปสฺสติ ปพฺพตา ปตนฺโต วิย อากาเสน คจฺฉนฺโต วิย วาฬมิคหตฺถิโจราทีหิ อนุพทฺโธ วิย จ โหติ ฯ อนุภูตปุพฺพโต ปสฺสนฺโต ปุพฺเพ อนุภูตปุพฺพํ อารมฺมณํ ปสฺสติ ฯ เทวโตปสํหารโต ปสฺสนฺตสฺส เทวตา อตฺถกามตาย วา อนตฺถกามตาย วา อตฺถาย วา อนตฺถาย วา นานาวิธานิ อารมฺมณานิ อุปสํหรนฺติ ฯ โส ตาสํ เทวตานํ อานุภาเวน ตานิ อารมฺมณานิ ปสฺสติ ฯ ปุพฺพนิมิตฺตโต ปสฺสนฺโต ปุญฺญาปุญฺญวเสน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๖.

อุปฺปชฺชิตุกามสฺส อตฺถสฺส วา อนตฺถสฺส วา ปุพฺพนิมิตฺตภูตํ สุปินํ ปสฺสต โพธิสตฺตมาตา วิย ปุตฺตปฏิลาภนิมิตฺตํ โพธิสตฺโต วิย ปญฺจ มหาสุปิเน โกสลราชา วิย จ โสฬส สุปิเนติ ฯ ตตฺถ ยํ ธาตุกฺโขภโต อนุภูตปุพฺพโต จ สุปินํ ปสฺสติ น ตํ สจฺจํ โหติ ฯ ยํ เทวโตปสํหารโต ปสฺสติ ตํ สจฺจํ วา โหติ อลิกํ วา ฯ กุทฺธา หิ เทวตา อุปาเยน วินาเสตุกามา วิปรีตมฺปิ กตฺวา ทสฺเสนฺติ ฯ ยํ ปน ปุพฺพนิมิตฺตโต ปสฺสติ ตํ เอกนฺตสจฺจเมว โหติ ฯ เอเตสํ จตุนฺนํ มูลการณานํ สํสคฺคเภทโตปิ สุปินเภโท โหติเยว ฯ ตญฺจ ปเนตํ จตุพฺพิธมฺปิ สุปินํ เสกฺขปุถุชฺชนาว ปสฺสนฺติ อปฺปหีนวิปลฺลาสตฺตา ฯ อเสกฺขา น ปสฺสนฺติ ปหีนวิปลฺลาสตฺตา ฯ กึ ปเนตํ ปสฺสนฺโต สุตฺโต ปสฺสติ ปฏิพุทฺโธ อุทาหุ เนวสุตฺโต นปฏิพุทฺโธติ ฯ กิญฺเจตฺถ ฯ ยทิ ตาว สุตฺโต ปสฺสติ อภิธมฺมวิโรโธ อาปชฺชติ ฯ ภวงฺคจิตฺเตน หิ สุปติ ฯ ตํ รูปนิมิตฺตาทิอารมฺมณํ ราคาทิสมฺปยุตฺตํ วา น โหติ ฯ สุปินํ ปสฺสนฺตสฺส จ อีทิสานิ จิตฺตานิ อุปฺปชฺชนฺติ ฯ อถ ปฏิพุทฺโธ ปสฺสติ วินยวิโรโธ อาปชฺชติ ฯ ยํ หิ ปฏิพุทฺโธ ปสฺสติ ตํ สพฺโพหาริกจิตฺเตน ปสฺสติ ฯ สพฺโพหาริกจิตฺเตน จ กเต วีติกฺกเม อนาปตฺติ นาม นตฺถิ ฯ สุปินํ ปสฺสนฺเตน ปน กเต วีติกฺกเม เอกนฺตมนาปตฺติเอว ฯ อถ เนวสุตฺโต น ปฏิพุทฺโธ ปสฺสติ น ๑- นาม ปสฺสติ ฯ เอวญฺจ สติ สุปินสฺส อภาโวว อาปชฺชติ ฯ น อภาโว ฯ @เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ โกจีติ ปทํ ภเวยฺย ฯ วิมติ: โก นาม ปสุสตีติ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๗.

กสฺมา ฯ ยสฺมา กปิมิทฺธปเรโต ปสฺสติ ฯ วุตฺตํ เหตํ กปิมิทฺธปเรโต โข มหาราช สุปีนํ ปสฺสตีติ ๑- ฯ กปิมิทฺธปเรโตติ มกฺกฏนิทฺทาย ยุตฺโต ฯ ยถา หิ มกฺกฏสฺส นิทฺทา ลหุปริวตฺตา โหติ เอวํ ยา นิทฺทา ปุนปฺปุนํ กุสลาทิจิตฺตโวกิณฺณตฺตา ลหุปริวตฺตา ยสฺสา ปวตฺติยํ ปุนปฺปุนํ ภวงฺคโต อุตฺตรณํ โหติ ตาย ยุตฺโต สุปินํ ปสฺสติ ฯ เตนายํ สุปิโน กุสโลปิ โหติ อกุสโลปิ อพฺยากโตปิ ฯ ตตฺถ สุปินนฺเต เจติยวนฺทนธมฺมสฺสวนธมฺมเทสนาทีนิ กโรนฺตสฺส กุสโล ปาณาติปาตาทีนิ กโรนฺตสฺส อกุสโล ทฺวีหิ องฺเคหิ มุตฺโต อาวชฺชนตทารมฺมณกฺขเณ อพฺยากโตติ เวทิตพฺโพ ฯ สฺวายํ ทุพฺพลวตฺถุกตฺตา เจตนาย ปฏิสนฺธึ อากฑฺฒิตุํ อสมตฺโถ ปวตฺเต ปน อญฺเญหิ กุสลากุสเลหิ อุปตฺถมฺภิโต วิปากํ เทติ ฯ กิญฺจาปิ วิปากํ เทติ อถโข อวิสเย อุปฺปนฺนตฺตา อพฺโพหาริกาว สุปินนฺตเจตนา ฯ เตนาห ฐเปตฺวา สุปินนฺตนฺติ ฯ สงฺฆาทิเสโสติ อิมสฺส อาปตฺตินิกายสฺส นามํ ฯ ตสฺมา ยา อญฺญตฺร สุปินนฺตา สญฺเจตนิกา สุกฺกวิสฏฺฐิ อยํ สงฺฆาทิเสโส นาม อาปตฺตินิกาโยติ เอวเมตฺถ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ ฯ วจนตฺโถ ปเนตฺถ สงฺโฆ อาทิมฺหิ เจว เสเส จ อิจฺฉิตพฺโพ อสฺสาติ สงฺฆาทิเสโสติ ฯ กึ วุตฺตํ โหติ ฯ อิมํ อาปตฺตึ อาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐาตุกามสฺส ยนฺตํ อาปตฺติวุฏฺฐานํ ตสฺส อาทิมฺหิ เจว ปริวาสนตฺถาย อาทิโต เสเส มชฺเฌ มานตฺตทานตฺถาย มูลาย ปฏิกฺกสฺสเนน วา สห มานตฺตทานตฺถาย อวสาเน อพฺภานตฺถาย จ สงฺโฆ อิจฺฉิตพฺโพ ฯ @เชิงอรรถ: ๑. นย. มิลินฺทปญฺหา. ๓๗๙.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘.

น เหตฺถ เอกมฺปิ กมฺมํ วินา สงฺเฆน สกฺกา กาตุนฺติ ฯ สงฺโฆ อาทิมฺหิ เจว เสเส จ อิจฺฉิตพฺโพ อสฺสาติ สงฺฆาทิเสโส ฯ พฺยญฺชนํ ปน อนาทยิตฺวา อตฺถเมว ทสฺเสตุํ สงฺโฆว ตสฺสา อาปตฺติยา ปริวาสํ เทติ มูลาย ปฏิกสฺสติ มานตฺตํ เทติ อพฺเภติ น สมฺพหุลา น เอกปุคฺคโล เตน วุจฺจติ สงฺฆาทิเสโสติ อิทมสฺส ปทภาชนํ ฯ สงฺฆาทิเสโสติ ยํ วุตฺตํ ตํ สุโณหิ ยถากถํ สงฺโฆว เทติ ปริวาสํ มูลาย ปฏิกสฺสติ มานตฺตํ เทติ อพฺเภติ เตเนตํ อิติ วุจฺจตีติ ๑- ปริวาเร วจนการณญฺจ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ จ ปริวาสทานาทีนิ สมุจฺจยกฺขนฺธเก วิตฺถารโต อาคตานิ ฯ ตตฺเถว เนสํ วณฺณนํ กริสฺสาม ฯ ตสฺเสว วา อาปตฺตินิกายสฺสาติ ตสฺส เอว อาปตฺติสมูหสฺส ฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ อยํ เอกาว อาปตฺติ รุฬฺหิสทฺเทน ปน อวยเว สมูหโวหาเรน วา นิกาโย วุตฺโต เอโก เวทนากฺขนฺโธ เอโก วิญฺญาณกฺขนฺโธติ อาทีสุ วิย ฯ เอวํ อุทฺทิฏฺฐสิกฺขาปทํ ปทานุกฺกเมน วิภชิตฺวา อิทานิ อิมํ สุกฺกวิสฏฺฐึ อาปชฺชนฺตสฺส อุปายญฺจ กาลญฺจ อธิปฺปายญฺจ อธิปฺปายวตฺถุญฺจ ทสฺเสตุํ อชฺฌตฺตรูเป โมเจตีติ อาทิมาห ฯ เอตฺถ หิ อชฺฌตฺตรูปาทีหิ จตูหิ ปเทหิ อุปาโย ทสฺสิโต ฯ อชฺฌตฺตรูเป หิ วา โมเจยฺย พหิทฺธารูเป วา อุภยตฺถ วา อากาเส วา กฏึ กมฺเปนฺโต ฯ อิโต ปรํ อญฺโญ อุปาโย นตฺถิ ฯ ตตฺถ รูเป ฆฏฺเฏตฺวา โมเจนฺโตปิ รูเปน ฆฏฺเฏตฺวา โมเจนฺโตปิ รูเป โมเจติจฺเจว @เชิงอรรถ: ๑. ปริวาร. วิ. ๘/๓๖๘.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙.

เวทิตพฺโพ ฯ รูเป หิ สติ โส โมเจติ น รูปํ อลภิตฺวาติ ฯ ราคูปตฺถมฺภาทีหิ ปน ปญฺจหิ กาโล ทสฺสิโต ฯ ราคูปตฺถมฺภาทิกาเลสุ หิ องฺคชาตํ กมฺมนิยํ โหติ ยสฺส กมฺมนิยตฺเต สติ โมเจติ ฯ อิโต ปรํ อญฺโญ กาโล นตฺถิ ฯ น หิ วินา ราคูปตฺถมฺภาทีหิ ปุพฺพณฺหาทโย กาลเภทา โมจเน นิมิตฺตา โหนฺติ ฯ อาโรคฺยตฺถายาติ อาทีหิ ทสหิ อธิปฺปาโย ทสฺสิโต ฯ เอวรูเปน หิ อธิปฺปายเภเทน โมเจติ น อญฺญถา ฯ นีลาทีหิ ปน ทสหิ นวมสฺส อธิปฺปายสฺส วตฺถุ ทสฺสิตํ ฯ วีมํสนฺโต หิ. นีลาทีสุ อญฺญตรวเสน วีมํสติ น เตหิ วินิมุตฺตนฺติ ฯ {๒๓๘} อิโต ปรํ อิเมสํเยว อชฺฌตฺตรูปาทีนํ ปทานํ ปกาสนตฺถํ อชฺฌตฺตรูเปติ อชฺฌตฺตอุปาทินฺนรูเปติ อาทิ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ อชฺฌตฺตอุปาทินฺนรูเปติ อตฺตโน หตฺถาทิเภเท รูเป ฯ พหิทฺธาอุปาทินฺเนติ ปรสฺส ตาทิเสเยว ฯ อนุปาทินฺเนติ ตาลจฺฉิทฺทาทิเภเท ฯ ตทุภเยติ อตฺตโน จ ปรสฺส จ รูเป ฯ อุภยฆฏฺฏนวเสเนตํ วุตฺตํ ฯ อตฺตโน รูเปน จ อนุปาทินฺนรูเปน จ เอกโต ฆฏฺฏเนปิ ลพฺภติ ฯ อากาเส วายมนฺตสฺสาติ เกนจิ รูเปน อฆฏฺเฏตฺวา อากาเสเยว กฏิกมฺปนปฺปโยเคน องฺคชาตํ จาเลนฺตสฺส ฯ ราคูปตฺถมฺเภติ ราคสฺส พลวภาเวน ราเคน วา องฺคชาตสฺส อุปตฺถมฺเภ ฯ ถทฺธภาเว สญฺชาเตติ วุตฺตํ โหติ ฯ กมฺมนิยํ โหตีติ โมจนกมฺมกฺขมํ อชฺฌตฺตรูปาทีสุ อุปกฺกมารหํ โหติ ฯ อุจฺจาลิงฺคปาณกทฏฺฐุปตฺถมฺเภติ อุจฺจาลิงฺคปาณกทฏฺเฐน องฺคชาเต อุปตฺถทฺเธ ฯ อุจฺจาลิงฺคปาณกา นาม โลมสปาณกา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้าที่ ๓-๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=2&page=3&pages=7&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=2&A=40&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=2&A=40&modeTY=2&pagebreak=1#p3


จบการแสดงผล หน้าที่ ๓-๙.

บันทึก ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาบาลี อักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]